Niet te geloven … vanavond vieren we alweer oudejaarsavond.

Zelf zullen we het rustig aan doen. Het feit dat we ‘samen’ dit jaar mogen uitwuiven is al een waardevol cadeau. Op gebied van eten en drinken doen we het kalm aan: hoe ouder we worden hoe beter we ons voelen in een sobere levensstijl. Het feest met mijn kinderen was op kerstavond, het feest met de (klein)kinderen van Karel is voor morgenmiddag. Bijna angstvallig hou ik het gevoel vast dat het leven ‘nu’ zo heerlijk samen valt met mezelf zijn. Ooit was het anders

Alles nodigt uit om ‘feest’ te vieren. En heel wat mensen kunnen zich daarin begeven: het leven vieren. Mooi zo. Het kan deugd doen om gewoon feestend samen te zijn.

Heel wat mensen hebben niet zo’n feestelijk gevoel. Ik denk aan de vele mensen die een geliefde betreuren. Maar ook zo’n dagen kom je door: je blijft gewoon verder ademen, je moet wel. Hen kan ik alleen toewensen: volhouden … wellicht komt er dit jaar wat meer ruimte voor innerlijke rust.

Ik weet dat het een illusie is voor dit jaar te hopen dat oorlog en pijn weggewist worden uit het beleven van de mens en mensheid … maar mogen we niet hopen op een stapje verder te gaan in het proces er naartoe? Ik hoop het van harte.

Het begon met de opdracht in de academie: wie zin heeft kan lino drukken eens uitproberen. Omdat de gewone lino gutsen me niet voldeden kocht ik me mesjes van betere kwaliteit. Karel maakte me een plank waarbinnen ik mijn lino plaat kon bewerken. De werktafel is klaar, ik kan beginnen.

Eerst maak ik ontwerpen, daarna begint het snijden. Ik snij o.a. afbeeldingen uit die zullen dienst doen om wenskaarten te maken.

De eerste drukken probeer ik thuis met deegrol.. De resultaten zijn nog niet wat ik wil, maar ik voel me gelukkig dat ik op de goede weg ben en het boeit me enorm.

Dan wil ik experimenteren met achtergronden. Ik maak collages, zet papier in de verf, lijm stof op papier … ik ga zo op in het werk dat ik gewoon de omgeving vergeet. Christel vindt het leuk en neemt er een foto van.

Om het probleem van het drogen van die achtergronden op te lossen, neem ik een schilderplank en klop daar enkele nagels in.

De grote dag is aangebroken: ik ga drukken op de pers in de academie. Als ik er aan begin moet ik vaststellen dat de pers het niet meer doet. Ik ben enorm ontgoocheld.

Ik besluit zelf een handpers te kopen. Het is feest als de handpers afgeleverd wordt.

Dan druk ik thuis mijn eerste werken. Heerlijk.

In de academie is de grote pers hersteld. De achtergronden zijn klaar, het is nu experimenteren met de inkt.

Ik voel me blij met het resultaat. Dat opent perspectieven naar meer.

Het probleem van het drogen stelt zich niet allen thuis maar zeker op de academie. Op de academie is er nauwelijks plaats om iets te laten drogen, tenzij je de moed hebt om voor elke afdruk de trappen op te rennen en op de verdiepingen (twee in totaal) gebruik te maken van de leegstaande tafels. Die tafels zijn meestal niet zo proper. Zo riskeer je de onderkant van je blad vuil te maken. Een avond op en af rennen is wellicht goed ter vervanging van een sessie fitness, toch wil ik mezelf niet trakteren op die gezondheidskuur. Ik neem gewoon het droogrek mee naar de academie.

Wanneer ik binnenkom met mijn lading, kijken de collega’s wel even op: een droogrek in de academie. Wanneer ze me later aan het werk zien, vinden ze het wel een goede oplossing. Alleen: wat ga ik met al die afdrukken doen? Eerst en vooral wil ik experimenteren met drukken: het gebruik van verschillende achtergronden, het mengen van drukinkt, proberen op de vooraf bepaalde plaats te drukken. Goede afdrukken kunnen altijd als cadeautje dienen en anderen zullen na verloop van tijd wel de weg naar het containerpark vinden, ik denk niet dat hier nog hergebruik mogelijk is.

Het gaat vlot met de pers: ze staat op de perfecte hoogte en drukt mooi af. De achtergrond is op voorhand gemaakt, nu oefen ik met het aanbrengen van inkt. Het resultaat bevalt me wel, ook al loopt het soms wat mis, wanneer ik bv. een achtergrond op de lino wil leggen en ik de lino ongewild verschuif, zodat er een soort dubbele afdruk ontstaat.

Na een avond afdrukken, hangt het droogrek vol. Morgen neem ik het resultaat mee naar huis … en kan de eindejaarsvakantie beginnen.

Eens je de handelingen van drukken onder de knie hebt, stelt zich het volgende probleem: hoe krijg je het gedrukte droog zonder beschadiging. Thuis kan ik wel even een tafel en de grond als droogplaats gebruiken, maar echt handig vind ik de oplossing niet. Het duurt wel even voor de afdruk echt droog is … en aan tafel zitten eten tussen drogende afdrukken, is ook geen gedroomde situatie, noch voor de afdrukken, noch voor de eters. Gans de vloer vol leggen met afdrukken kan wel uitkomst bieden. Toch zie ik het zo niet zitten om een avond tv te kijken midden een tapijt van afdrukken.

Eerst kijk ik uit of ik geen draden kon vastmaken waar ik de afdrukken aan kon hangen. Tot me invalt: als ik nu eens gewoon het droogrek gebruik. Ergens heb ik nog een erfenis opgeborgen van mijn moeder: heerlijke ouderwetse wasspelden, waar ik als kind mee speelde. Uit een soort piëteit heb ik ze bewaard. Een mens mag echt niets weggooien. Dus op zoek naar die verborgen schat.

En dan kan het afdrukken thuis beginnen. Elke afdruk krijgt een plaatsje op het droogrek: zo is er weinig ruimte ingenomen en kan elke afdruk een nachtje hangen om te drogen.

Het is wel een grappig zicht: een aparte bonte was hangt aan het droogrek. ’s Anderendaags kan ik mooie, onbeschadigde afdrukken van het droogrek nemen. Ik verzamel de afdrukken in een farde en om beschadiging te voorkopen, gebruik ik een tussenpapier, dat rond de drukpers zat toen die verstuurd werd. Het papier was wat verfrommeld: dus even onder het strijkijzer, versnijden op maat en nu wordt het hergebruikt.

Een oplossing mag ook wel eens kinderlijk eenvoudig zijn.

Bij het begin van de vakantie heb ik de wenskaarten geschreven, noodzakelijke administratie afgewerkt, pakjes gemaakt … alles in orde gebracht dat moest gebeuren, zodat ik innerlijke ruimte kreeg om me te concentreren op mijn schilder- en tekenwerk.

Nu de feesten voorbij zijn kan ik me weer met overgave toeleggen op het drukken. In de academie gaf de leerkracht als opdracht voor wie wou een linodruk te verwerken in een schilderij. Dat spreekt me wel aan. Ik loop reeds enkele dagen na te denken over een ontwerp. Denkelijk zal het iets abstracts worden. En dan de uitwerking. Ik kan een lino afdrukken en op een doek lijmen en van daaruit verder werken. Ik kan een groot vel nemen, een achtergrond maken, de lino afdrukken op die achtergrond en dan verder schilderen. Ik kan ook doek gebruiken: ik heb nog een rol liggen (70 cm x 400 cm) die ik ooit kocht in een reclame aanbieding, maar feitelijk van slechte kwaliteit. Ik zou dat doek eerst een achtergrond meegeven, dan kan er nadien ook gemakkelijker op geschilderd worden en dan de lino verschillende keren afdrukken. Daarna proberen er een geheel van te maken. Of ik kan dat allemaal eens uitproberen, dat zou nog het leukste zijn. En je moet maar één keer de lino uitsnijden

Tussendoor moet ik ook aan mijn eindwerk van tekenen denken. Elke dag verplicht ik mezelf oefeningen te maken in grijswaarden. Je moet dat toch in de vingers en vooral het hoofd krijgen. Ik heb er wel vertrouwen in dat het me zal lukken.

De vakantie gaat weer veel te rap om zijn.

Al de lezers(vr./m.) wil ik leuke eindejaarsdagen toewensen en veel energie om het volgende jaar aan te vatten. Geniet van wat deugddoend is, probeer de tegenslagen te aanvaarden en (be)leef vol overgave elke dag.

Ondertussen hebben we ons eindejaarsfeestje met de tekenklas achter de rug. Iedere deelnemer betaalde een som en enkele bereidwillige en handige collega’s zorgden voor een uitgebreide kaasschotel, wijn, (zelfgebakken) brood en tot afronding: koffie met lekkere zoetigheden.

Ik zat toevallig naast mijn buurvrouw van drie huizen verder. Zij volgt ook academie. We komen elkaar niet zo vaak tegen, gelukkig zien we elkaar wekelijks in de academie. Dan praten we wel even, maar uiteindelijk hebben we elk ons (teken)werk. Nu kregen we uitgebreid de tijd om te praten. Het enige nadeel was dat er zoveel achtergrondgeluid was van mensen die het ook gezellig met elkaar hadden. Voor slechthorenden niet de beste situatie om de ander te verstaan. Af en toe moest ik vragen om even te herhalen wat ze had gezegd. Maar het deed niets af aan de kwaliteit van het gesprek.

De kaas en wijn was lekker, maar vooral de zoetigheid erna smaakten me enorm. Normaal kopen we chocolade en koekjes met stevia als zoetingsmiddel. Maar nu wou ik even alle gezondheidsregels vergeten en gewoon genieten en er was genoeg voor iedereen, zoals in het liedje van Bots.

‘k Ben wel als eerste vertrokken: ik was dringend toe aan een middagdutje, hoewel het reeds laat in de namiddag was.’s Avonds moesten we nog naar een andere samenkomst en ik wou daar toch een beetje fris toekomen. Op mijn leeftijd hoef ik me niet meer te schamen dat mijn energie beperkt is. Ik ben blij dat ik er nog bij mag zijn, en die kantjes van ouder worden, verstoppen we dan maar tussen de warme plooien van de vriendschap.

De voorbereidingen die ik getroffen heb voor het grote werk in de academie, herneem ik thuis, voor een kleiner formaat van afdrukpapier. Ik beschilder papier met acryl, lijm dezelfde synthetische stof op het papier, zoek overschotten van gekleurd papier op. Ik kijk er van op hoeveel tijd dat nog in beslag neemt. Dat komt ook door mijn ongeduld: ik wil met de handpers aan de slag.

Gelukkig kan ik geen papier weggooien dat nog bruikbaar is. Een mislukte aquarel? Geen probleem: acryl erover en we kunnen weer verder. Een tekening in Oost-Indische inkt die me niet voldoet: omdraaien maar en een collage maken. Allemaal achtergronden voor een nieuw werk. Nu ga ik uitproberen hoe die achtergronden kunnen dienst doen bij het drukken.

Eerst en vooral moeten de juiste afmetingen bekomen worden. Ik wil nogal zuinig werken, niet zomaar resten moeten weggooien, dus dat vraagt even berekenen. Na een tijdje ligt er een stapel ‘achtergrond’ te wachten op gebruik.

En nu kan ik mijn handpers boven halen. Een sacraal moment: alsof een nieuw leven me tegemoet treedt. Even bedenk ik: hoe oud ben ik ook weer?

Maar ik laat alle bedenkingen terzijde en betreed de wereld van het drukken. Is internet een grandioze uitvinding, de drukkunst is dat wellicht nog meer.

Soms, als ik papier moet weggooien dat echt niet meer bruikbaar is, denk ik aan de situaties waar ze alleen het zand als basis hebben om te leren lezen en schrijven … ineens moet ik denken aan een verhaal in de bijbel: iemand schreef iets in het zand en de omstaanders met het grote gelijk, verstonden de boodschap en dropen af.

Ik mag nu ook in de traditie van het drukken gaan staan. Het drukken: vermenigvuldigen van de eenmaligheid. Zonder het ambacht en de kunst van het drukken zaten we als gewone mens wellicht nog opgesloten in een wereld van mondeling vertelde mythen en verhalen, wellicht een zeer rijke wereld, maar wat heb ik graag inzicht in wat zich voordoet. Nu kan ik gewoon een boek openslaan of de pc aanzetten en de informatie stroomt binnen. Nu wil ik mijn aandacht bij het drukken houden. Eerst even het mechanisme uitproberen en dan de inkt bovenhalen en de uitgesneden lino insmeren.

Bij een eerste drukproef komt er een ontspanning over mij: het lukt. Mooi zo.

Iemand van de koerierdienst laat de bestelling achter aan de voordeur bij de buren. Nochtans was ik de ganse dag thuis op de Hogeweg 78: op de uitkijk Ik zit uit te kijken naar de handpers, omdat ik vermoedde dat het pakket vandaag zou toekomen. Een beetje ontgoocheld vertrek ik naar de academie. Gelukkig ontdekken de buren het pakket bij hun thuiskomst en brengen ze het bij ons binnen.

Wanneer ik na de academie thuis kom, staat de handpers, verpakt in een grote kartonnen doos, me op te wachten. Wat een afsluiter van de dag. Maar ik ben te moe om uit te pakken. Dat ga ik morgenvroeg doen, dan geniet ik met frisse energie van het openmaken en bekijken, besnuffelen en bevoelen van de handpers.

’s Anderendaags is het feest: ik mag de handpers uit de verpakking halen. Zo’n toestel is bijna ontroerend van eenvoud. Tevens maakt het dromen in mij wakker: wat ga ik daar allemaal niet mee kunnen drukken.

In de academie is de grote drukpers ondertussen hersteld, ze was niet echt stuk, maar gewoon uit een of andere as gedraaid. Ik heb voorbereidingen getroffen om een grote linosnede (30 x 40) af te drukken, d.w.z. het te bedrukken papier ‘bewerkt’. Het zijn gewoon experimenten. Sommige vellen heb ik met acryl beschilderd, andere vellen bewerkte ik met olieverf (monotype), dan weer maakte ik collages en ook ga ik uitproberen of het lukt een afdruk te maken op schildersdoek en ook op een synthetische stof die op papier gelijmd is.

Met een gevoel van opwinding kijk ik uit naar volgende les in de academie: dan ga ik uitgebreid drukken met de grote pers, in de hoop dat ze niet weer uit de assen schiet.

Maar eerst ga ik natuurlijk met de handpers aan de slag. Wat heb ik het druk. De feestdagen komen er aan, maar feitelijk heb ik er geen tijd voor.

Met Karel bespreek ik de aankoop van een handpers. Ik moet niet aandringen, hij is zeker even enthousiast als ik. Als student heeft hij ooit ook met lino gewerkt. Wellicht hoopt hij stiekem ook nog eens aan het snijden en drukken te gaan.

Ik heb op internet een adres gevonden waar ze een handpers verkopen met een drukvlak van 30cm x 30 cm, dus iets ruimer dan een A4 formaat. Op de afbeelding ziet het toestel er stevig uit. Nu, zo’n eenvoudig mechanisch toestel wordt vaak in scholen gebruikt … daar kan men niet veel aanvangen met spullen die vlug stuk gaan. Dan maar bestellen. Toch gemakkelijk via internet: winkelen vanuit je luie zetel.

Ik voel me als een kind dat wacht op sinterklaas: uitzien naar een cadeautje. Even later krijg ik een mail die mijn aankoop bevestigt. Ik kan zelfs via een speciale link de reis van mijn pakket volgen. Voorlopig heeft de handpers de firma verlaten en is ergens op weg naar Werchter.

Ondertussen behelp ik me nog eens met de deegrol: ik wil een proefdruk maken zodat ik kan nakijken of er in een bepaalde linosnede nog dingen moeten bijgewerkt worden. Ik merk dat ik eerder teveel heb weggesneden dan te weinig. Nu ja, ik wou een manier van snijden uitproberen. Uit fouten kan men leren, een volgende keer beter … en niets kan het plezier om de bestelde drukpers teniet doen.

In de academie staat een grote drukpers. Een leraar kon die ooit op de kop tikken voor een gunstige prijs. De leerlingen maken daar elk jaar gretig gebruik van. Ook voor kinderen is lino snijden en lino drukken een fantastische ervaring.

Niet iedereen lijkt op een correcte manier gebruik te maken van de drukpers. Wanneer ik vorige week de drukpers opnieuw wilde gebruiken … marcheerde ze niet meer. Wat een afknapper. Ik had me verheugd op een avondje drukken. Ik probeer dan maar met de deegrol wat te realiseren, maar het zit niet mee. Omdat ik geen ander werk voorzien heb, maak ik alles wat ik gebruikte proper (drukken is een vuilmakende techniek) en vertrek naar huis. Ondertussen denk ik er aan zelf een pers te kopen.

Op internet ga ik op zoek naar een handpers. Tweedehands vind je ze niet. Maar nieuw zijn ze niet zo duur. Ik vergelijk prijzen. Dat is wel handig op internet. Je kan de prijzen en systemen vergelijken. Ik wil er nog wel even over nadenken … maar ik geraak meer en meer enthousiast om me zo’n handpers aan te schaffen. De te drukken oppervlakte is beperkt: A4 formaat. Maar dat is ruim voldoende. En wellicht geraakt de grote pers in de academie nog eens hersteld. Daar kan ik dan terecht met mijn grotere werken als het moet.

Toch eerst een nacht laten bezinken, zodat ik vanuit een frustrerende ervaring geen domme aankopen doe.

Ik heb een groot taartenkarton in kleine delen gesneden van 18 op 23 cm. Zo’n vel papier is niet zo groot. Je kan er kleine oefeningen op maken zonder er veel tijd aan te spenderen.

Ik blijf bij een bloemenmotief en laat me leiden door de vorm van een zonnebloem. Ik voel het plezier van tekenen met Oost-Indische inkt in water terugkomen. Je hebt niet alles onder controle, integendeel. Bij deze techniek moet het wat meezitten. Dan krijg je af en toe verrassende resultaten te zien.

Na nog wat van die oefeningen wil ik het taartenkarton opbergen en met degelijk papier aan het werk gaan. Het resultaat moet ik afwachten, maar het plezier om met deze techniek te werken kan ik wel al op mijn repertoire schrijven.

Voor een eerste uitproberen gebruik ik een soort karton dat in de academie gratis te verkrijgen is. De academie zelf krijgt het van een drukker die dit karton om een of andere reden niet meer kan gebruiken. Het is karton waarmee taartendozen bij de bakker worden van gemaakt. Er is een gladde kant en een stroeve kant.

Ik gebruik nu de gladde kant. Wellicht zal ik later eens kijken wat resultaat de stroeve kant geeft. Om de techniek van Oost-Indische inkt en water weer in de vingers te krijgen neem ik een gemakkelijk thema: een soort bloem. Later zal ik dan het inhoudelijke meer aandacht schenken of wellicht heel abstract gaan werken.

Normaal gebruik ik tekenpapier van 300 gr. als er water aan te pas komt. Maar nu merk ik dat ik toch wel met faalangst zit. Ik vind het zonde om goed tekenpapier te gebruiken voor vingeroefeningen, zeker als ik geen vertrouwen heb in het resultaat. Door dat taartenkarton te gebruiken kan ik me beter uitleven: als het niet meezit is de papiermand niet ver af.

Ik herinner me dat ik geen ‘portret’ wou maken, maar probeerde af te zakken naar het innerlijke van iemands wezen. Technisch kan ik een portret maken: als ik bepaalde verhoudingen respecteer en de lichtinval op een juiste manier aanbreng, ontstaat er wel zoiets als een portret. Maar ik ben geen portrettist, iemand die niet alleen een gelijkend portret kan maken, maar in dat portret ook het karakter van iemand kan leggen. Het is een heel eigen discipline en vermoedelijk moet je daar ook een zekere aanleg voor hebben.

Wanneer ik een gezicht weergeef moet het geen mooi afgewerkt geheel zijn, maar wil ik vooral een innerlijke beweging op papier zetten. Dat gezicht is maar een aanleiding om naar iets dieper te peilen.

Ik moet me niet afvragen of ik het nog zal kunnen. Ik moet gewoon aan het werk gaan en niet teveel nadenken. Het tekenen zelf is belangrijker dan het resultaat. Natuurlijk is het leuk dat er iets moois te voorschijn komt. Maar dat is een appreciatie achteraf. Eerst alle muizenissen uit mijn hoofd bannen en intens genieten van het bezig zijn.

Ik probeer me terug te herinneren hoe die tekeningen tot stand kwamen. Ik weet wel welk materiaal ik gebruikte: Oost-Indische inkt en water. Maar ik wil me terug in de sfeer van toen kunnen verplaatsen, welke spanning in me omging, wat de motivatie was om op die manier te werken.

Het was midden een intense periode van lijntjes trekken. Dan kan het me overkomen dat ik daar plots genoeg van heb, dat ik genoeg heb om uren lijntje na lijntje te zetten. Ik wil dan uit de gevangenis van de discipline breken en het witte blad teisteren met iets dat als het ware zo maar uit me losbreekt. Na zo’n ‘uitbarsting’ ben ik terug rustig en kan ik me weer aan mijn lijntjes wijden.

Het is de vraag of ik zomaar een serie van gelijkaardige tekeningen uit mijn pen kan laten vloeien. Ik kan alleen maar oefenen en kijken of het resultaat wat oplevert.

Tijdens mijn koffiepauze ga ik bij de collega’s een kijkje nemen. Iedereen is druk aan het werk. Bij Kathleen blader ik in haar schetsboek. Zij maakt ontzettend leuke karikaturen. Elke week geniet ik van haar ‘thuiswerk’.

Koffie op … en met de leraar naar boven. Hij neemt rustig de tijd. Veel dingen herkent hij, maar er zijn heel wat werken die hij voor de eerste keer ziet. Ik werk veel thuis, in het verborgene van mijn tekentafel. Nu, voor een eindwerk heb ik meer dan genoeg aanbod. De vraag zal zich stellen wat ik ga tonen, want veel plaats is er niet in de expositieruimte. Ik heb al een paar ideeën over hoe ik het ga presenteren … maar daar ben ik nu nog niet op gefocust.

Tot de leraar plots een paar tekeningen ontdekt met Oost-Indische inkt in verschillende grijstonen, door water met de Oost-Indische inkt te mengen. Hij is er erg enthousiast over en vraagt me om zo ook eens een serie te maken. Ik voel me onmiddellijk aangesproken. Na al die lijnen kan ik nu eens uitproberen wat er met ‘grijswaarden’ kan gebeuren. Ondertussen werk ik tussendoor wel verder aan mijn catechismus, want die serie wil ik ook klaar krijgen. Er is nog tijd genoeg, en over een paar weken hebben we weer vakantie. Natuurlijk is er dan wel de drukte van de eindejaarsfeesten, maar Karel en ik houden ons dan liever wat op de achtergrond.

Terwijl ik inpak en alles terug naar de auto breng, probeer ik me al een gedacht te vormen van de nieuwe serie. Ik probeer in de academie nog wat uit, maar het lukt me niet me te concentreren: dat sleuren met dozen en fardes hangt wel in mijn armen. Heel vroeg verlaat ik de academie. Zo kan ik de werken thuis nog op hun plaats zetten: opgeruimd staat netjes. ’t Gaat er mij niet om dat netjes zijn, maar als ik niet ordelijk te werk ga, vind ik niets meer terug en ‘zoeken’ is niet aan mij besteed, ik heb daar geen geduld voor.

Terwijl ik beneden een koffie uit de automaat haal denk ik aan de presentatie van mijn werken boven. ’t Voelt goed aan. Natuurlijk kan de leraar die werken maar even doorlopen, want alles aandachtig bekijken en van commentaar voorzien, zou de verdere voormiddag in beslag nemen.

Het feit dat alles ‘verzameld’ is geeft een gevoel van compactheid. Het geeft me op creatief vlak een stevigheid die deugd doet: dat ben ik.

Dit stapeltje bevat de tekeningen van ‘Todesfuge’, dat prachtige gedicht van Paul Celan. Ik heb ze in een heel sobere passe-partout gestoken van grijs-beige karton. De inhoud vroeg om verstoken te blijven van een chique passe-partout en dit karton doet het prima. Een deel van de tekeningen heb ik ooit eens ten toon gesteld, maar dat is weeral een tijdje geleden.

Grotere werken in een plastieken hoes, zodat ze niet beschadigd worden.

Kleinere tekeningen volgens thema.

Werken van vroeger, leuk om ze eens terug in handen te nemen.

De leraar tekenen vroeg me of ik eens een overzicht van mijn tekeningen kon maken in functie van mijn eindwerk. Geen probleem … alleen denk ik dat hij niet vermoedde wat ik in die afgelopen jaren bijeentekende. Nu, niet alles heb ik bijgehouden, alleen de werken die in mijn ogen genade vonden bleven gespaard van de papiercontainer. En ondanks dat ik elk jaar een ‘grote opruim’ hield, blijkt na bijna tien jaar werken nog heel wat materiaal het gehaald te hebben. Gelukkig ben ik nogal ordelijk, zodat alles een plaats heeft. Toch waren er tekeningen waarnaar ik al een tijdje naar op zoek was: waar konden die een onderkomen gevonden hebben? Maar ook die buitenbeentjes vond ik terug.

Niet alleen moest ik een ordening vinden in het grote aanbod, maar ik moest al dat tekengeweld ook nog vervoerd krijgen. Dus eerst stapels maken volgens thema, dan per thema ordenen. Dat is wel een ontzettend leuke bezigheid: zo ontdekte ik werken die ik een paar jaren terug gemaakt had en helemaal vergeten was. ’t Was net of ik op bezoek ging bij mezelf.

Daarna probeerde ik een systeem uit te dokteren voor het vervoer. Ik moest die werken niet alleen in de auto krijgen, maar ze in de academie ook nog eens naar de eerste verdieping sleuren. Gelukkig werk ik de laatste jaren met papier van eenzelfde afmeting voor groot en voor klein formaat. Dat vergemakkelijkt het pakken: bananendozen voor het kleiner formaat en het grote formaat kwam in enkele fardes terecht. Voor ik vertrok probeerde ik alles uit: was er geen doos of farde te zwaar, te onhandig om dragen?

De verhuis verliep zonder problemen. Op de eerste verdieping heb ik ruimte zat. De volwassenen zitten normaal op het gelijkvloers en de kinderen installeren zich boven wanneer ze les volgen. Daar de tafels wellicht nog nooit gepoetst zijn, zorg ik voor afvalkarton om ze te bedekken, zodat mijn werken netjes blijven. Daar ik alles thuis voorgesorteerd heb, gaat het uitpakken en een plaats geven nogal vlot. Toch ben ik er wel even mee zoet.

Wanneer ik de laatste farde leegmaak en een plaats geef aan de werken, voel ik me wel preuts: die verzameling mag gezien worden.

Tijd voor een koffie en op zoek naar de leraar: alles wacht op hem

weer komen de lichtende feesten

zal ik mijn botten bijeen kunnen rapen

verwelkomen wie me dierbaar is

in de nacht

donkerder dan donker

ontsteek ik een kaars

overmoedig voor mijn oude jaren

zeer beslist

ga ik de uitdaging aan

dood, je krijgt me zo maar niet

elke fractie van tijd zal ik jou bevechten

leven

alsof het nu

de eeuwigheid vasthoudt

Ik pas het samenbrengen van licht en donker toe op een ovale vorm. Om de ovale vorm te verkrijgen duik ik de keuken in en zoek daar naar het ovale deksel van een braadpot. Omdat die wat klein uitvalt vergroot ik de omtrek met zowat 5 cm.

Keuken en tekentafel in harmonie: wie had dat ooit gedacht?

In mijn hoofd heb ik onnoemelijk veel ontwerpen: zus en zo. Dus even er eentje uitproberen. Maar ik ben niet meer geconcentreerd. Voortdurend zit ik te denken aan mijn eindwerk. Toch wil ik dit nog afwerken. Als er later nog tijd komt weet ik meteen wat doen.

Met het dunnere penseel zet ik bovenaan licht aan en probeer een zwaardere toets te verkrijgen onderaan en dat met elke lijn. Zo ontstaat een ritme van licht naar een donkere basis.

Ik gebruik voor dit experiment ronde penselen met een fijne punt. Ik heb baat bij de veerkracht van dit penseel. Dus geen duur penseel van de vacht van een of ander dier maar gewoon een synthetisch penseel, dat soepel meegeeft.

Feitelijk zou je elk penseel moeten uitproberen en zien wat resultaat dit geeft. Daarbij speelt de gebruikte inkt of verf ook een rol. Ook de verdunning komt om de hoek kijken.

Ik moet me beperken tot wat oefeningen, want mijn eindwerk staat te wachten. Waarom zijn er maar 24 uren in een dag en moeten we die nog voor een groot deel verslapen?

Ik herhaal dezelfde oefening , maar nu met een dun penseel. Ook dat lukt. Het geeft een lichter gevoel dan de zware aanzet van het dikke penseel. Met dit penseel voel ik me thuis. Daarmee ga ik verder.

Ik experimenteer verder met het tekenen met een penseel aan een stok. Ik trek eerst steunlijnen, zodat de verticaliteit van mijn eerste lijn behouden blijft. Eerst gebruik ik een dik penseel. De lijnen liggen zich heel nadrukkelijk te etaleren. Van dik naar dun. Het is wel leuk om doen. Toch niet zo gemakkelijk. Het vraagt veel concentratie om de soepelheid in de lijn te brengen. Het resultaat bevalt me wel.

De laatste dag van de kunstmarkt. Veel bezoekers, heel wat mensen blijven praten … en we willen allebei de lino afwerken waarmee we bezig zijn. Mijn hand verkrampt, maar het lukt me het einde te halen. Ondertussen is de grond bezaaid met snippers. Gelukkig heb ik een borsteltje en vuilblik bij om onze sporen uit te wissen.

Het is een zalige dag geworden. In de voormiddag was het vrij rustig en hadden we tijd om te snijden en te praten. Blijkbaar hebben we elkaar toch altijd wat te vertellen. Na twaalven begon de drukte. Soms was het echt aanschuiven. De lino kreeg veel aandacht. En al gauw ben je aan de babbel met de bezoekers: of ze zelf creatief bezig zijn, wat ze doen. Mensen vinden het wel leuk iets over zichzelf te mogen zeggen. Ondertussen verneem ik bv. een merk voor een handpers of weet iemand me een standje aan te duiden met heel lekkere olijfolie.

Er zit leven in de brouwerij, maar rond half vijf ebt dit weg. Nu nog de moed vinden om alles terug samen te rapen en in te laden. Maar terug naar de auto vraagt minder energie dan uitladen en een stand opstellen. Gelukkig komt Ludo ons helpen.

En dan is het huiswaarts rijden. Christel stapt bij mij in de auto, zodat ik niet de verkeerde afslag neem. Ludo rijdt voor ons en ik kan hem gelukkig goed volgen. Thuis gekomen pikt hij Christel op. Ik rij de auto de garage in: morgen zal ik wel uitladen, nu ben ik te moe.

Hieronder enkele beelden van de kunstmarkt.

Op zondag komt er meer en een ander publiek opdagen. Dat merk ik bv. aan de interesse voor mijn farde met tekeningen. Ik weet niet of er gisteren iemand naar keek: vandaag wel. Ook voor de lino is er veel interesse. Nu steken we heel wat meer tijd in het praten met bezoekers. Altijd ontmoet je dan wel boeiende mensen.

Zo komen er twee kinderen de scene opduiken, met een energie die je liever buiten ziet. Christel zegt dat ze hier niet mogen rennen. Als hedendaagse kinderen vraag je dan: waarom? Omdat dan de dingen die tentoongesteld worden kunnen omvallen. En wat ben je aan het doen? Lino snijden. Kan je al zien wat ik aan het maken ben?

Een hele conversatie. Hoe heet je? Floortje. Is dat je zus? Mijn vader en moeder zijn vrienden. Mijn zus is niet helemaal mijn zus … een hele uitleg. Ze is zes jaar.

Wanneer gaat het af zijn (naar de lino wijzend)? Ik zal er nog een paar uur aan moeten werken. Hoelang duurt een uur? Ja, een zesjarige leeft nog niet in een uur van zestig minuten.

Regelmatig komt het stel terug: even kijken hoe de lino evolueert. Dan haalt Christel wat olijven uit en ik duik wat pitloze druiven op. Floortje lust wel olijven maar het zusje heeft het meer voorzien op de druiven.

Ineens worden de tussentijd van ’even komen kijken’ veel korter. Waarschijnlijk zitten de olijven en de druiven daar iets voor tussen. En dan zien we die prachtkinderen niet meer. Waarschijnlijk zijn ze vertrokken met de papa, de vriend van mama. Toch mooi als je als zesjarige mag uitleggen dat je papa en mama ‘vrienden’ zijn. Dat betekent dat je van beiden mag houden, zonder dat de andere ouder zich als concurrent opstelt. Nadien zaten Christel en ik na te praten wat dit kon betekenen: mijn papa en mama zijn vrienden. Gescheiden ouders, een holebi partner die met een partner van de andere kunne als medeouder samen aan de opvoeding van dit kleine meisje werkte. In elk geval was het een stralend, open kind. Wellicht had Antoine de Exupéry zo’n kind voor ogen bij het schrijven van ‘De kleine prins’.

Erg veel voorbereiding vroeg deze markt niet: de kaartjes zitten samen in een houten bak, de kleine schilderijtjes die ik normaal meeneem naar zo’n markt zitten, samen met de tafelkleedjes, in een bananendoos, in een andere doos zitten de wat grotere schilderijen en nog een bananendoos is gevuld met staanders om de dingen te tonen. Ik neem nog een mini-keukentafel mee: daaraan zullen Christel en ik werken: demonstratie van lino snijden. Er gaan ook drie kleine opklapbare tafeltjes mee. De plaats die ons werd toegewezen is dezelfde als vorig jaar, nl. op de scene, en daar kunnen we tegen het decor aan ook wat ten toon stellen. Ook nog een plank: die leg ik op de lege bananendozen en daarop presenteer ik mijn map met tekeningen. Zoals gewoonlijk laad ik in vrijdagnamiddag alles in de auto, zodat ik me zaterdagmorgen geen zorgen hoef te maken niet op tijd klaar te zijn.

Natuurlijk bedenk ik ’s nachts wel enkele dingen die ik vergeten ben, bv. plakband voor als we in onze vingers snijden of een handborstel en blik om de snippers op te vegen.

Omdat ik de weg naar de plaats van afspraak niet zo goed ken, komen Christel en Ludo ons oppikken. Karel stapt bij Ludo in de wagen en Christel komt mij gezelschap houden en eventueel de weg wijzen als ik de auto van Ludo uit het oog verlies. De mannen komen vooral mee om te helpen uitladen: dat bespaart ons een pak energie en het weekend duurt nog lang genoeg.

De markt wordt gehouden in een grote zaal met achteraan een verhoog: daar vinden wellicht op andere momenten voorstellingen plaats. Met de hulp van de mannen installeren we ons. Ik doe dat enorm graag, het is net zoals winkeltje spelen: waarschijnlijk haal ik daar iets in wat ik als kind niet kon doen. Puur genieten: je geeft een plaats aan alles wat je meebrengt en nadien bekijk je of het zo goed is, of het uitdrukt wat je wil meegeven aan de bezoeker.

We zijn nog niet geïnstalleerd of Mai duikt op: leuk weerzien. Zij maakt heel mooie kaartjes met kalligrafische teksten. Vorig jaar leerden we elkaar kennen op dezelfde markt. Mochten we in elkaars buurt wonen, waarschijnlijk werden we vriendinnen.

De zaterdag was vorig jaar niet zo’n denderende dag en dit jaar nog minder: nauwelijks bezoekers. Maar we trekken het ons niet aan: Christel en ik duiken in het lino snijden. Af en toe komen er bezoekers, maar erg geïnteresseerd lijken ze niet voor het lino-werk.

Afwisselend gaan we de markt af. Wat aangeboden wordt is voornamelijk door vrouwen gemaakt. Ik denk dat meer dan de helft van de standhoud(st)ers breit, haakt, naait, kaartjes maakt, knopen last … noem maar op. Het geeft aan de markt iets huiselijks. Zo’n ambachtelijke bezigheden doen me denken aan vroeger, toen de vrouwen om den brode iets bijverdienden met onderbetaalde huisarbeid. Nu heeft deze huisarbeid een positief imago: het betekent creativiteit, zelfontplooiing en ‘kleur’ brengen in de maatschappij.

Christel heeft boterhammetjes meegebracht. Ludo heeft het brood (heerlijk!!!) gebakken en Christel heeft voor beleg gezorgd. Ik dacht aan de koffie, het zoete toetje … en de huishoudrol.

De uren vliegen voorbij, niet omdat we zoveel bezoekers hebben, maar omdat we zo enthousiast aan het snijden zijn. We hebben zelfs geen tijd om veel met elkaar te praten. Wat kan het leven mooi zijn.

Vandaag is Jeanne begraven. Vorige week kregen we bericht dat ze overleden was. Ze was enkele maanden terug opgenomen in een verzorgingsinstelling, want alleen leven was niet meer verantwoord.

We hebben een goede buurt. De mensen lopen elkaars deur niet plat, maar als we elkaar tegenkomen kan er altijd wel een babbel af, al was het maar om te zeggen dat het mooi weer is en dat de gezondheid het nog goed doet. Onze buurt bestaat vooral uit ouder wordende mensen.

We hadden een soort routine ontwikkeld. Wanneer we ’s morgens opstonden keken we even vanuit de keuken naar het huis van Jeanne: was haar rolluik al opgetrokken? We zagen alleen de bovenste rand. Wanneer het rolluik opgetrokken was wisten we dat alles in orde was.

Wanneer Karel de brievenbus ging leegmaken, kwam Jeanne ook haar brievenbus leegmaken en kon er steeds een babbeltje af. Ze was als het ware een regelmatige aanwezigheid op de achtergrond van ons leven.

Karel is een paar keer naar Jeanne getrokken toen de rolluiken een signaal gaven dat de routine doorbroken was: even kijken of het toch in orde was met haar. Haar kinderen drongen er op aan dat ze naar een tehuis zou gaan … maar als je al gans je leven in een vertrouwd huis gewoond hebt, dat je man zelf gebouwd heeft, als je gans je leven erg op je zelfstandigheid gestaan hebt, dan geef je je zomaar niet over omdat je wat vergeetachtig wordt. Dat die vergeetachtigheid toch wel ernstige vormen aan nam, besefte Jeanne niet. Tot de beslissing voor haar genomen werd: nu moet je gaan.

Toen we hier kwamen wonen, had Jeanne mijn leeftijd. Ze hing nog in de ramen om ze te wassen, was zeer actief in het contact met mensen … tot haar man enkele jaren terug stierf. Toen is er iets in haar gebroken. Ze deed of ze dat allemaal vlot kon verwerken, ze liep nog meer naar haar vriendinnen voor een koffie en een babbel … maar we zagen haar stilaan achteruit gaan.

Ook voor ons zal het even wennen zijn: niet meer zorgelijk uitkijken naar de rolluiken, geen gesprek meer aan de brievenbus, haar voetpad niet meer bijwerken als we ons voetpad onder handen nemen.

Een vrouw is uit het leven weg gegaan die ooit kind was, opgroeide in een tijd waarvan haar kleinkinderen en achterkleinkinderen zich geen beeld meer kunnen vormen, die verliefd werd, trouwde, kinderen kreeg en ze ook het huis zag uitgaan, die liefhad en ook hevig ruzie kon maken … een vrouw zoals alle andere vrouwen, niets opvallend. Alleen was ze onze buurvrouw. We hebben elkaar bij naam genoemd. We betekenden iets voor elkaar.

Dank je wel Jeanne.

Het werk van Roosje past wonderwel bij wat Robert Lobet aanbiedt: zacht van kleur, genuanceerd in vormgeving en toch heel sterk. Ze experimenteert met texturen en structuren. Soms denk je: moet je dit een schilderij noemen of een grafisch werk. In haar doeken vangt ze licht, zodat het inkerven opgevangen wordt door een sterkte die weerstand biedt. Juist dat contrast is adembenemend.

In haar keramiek leeft ze zich uit. Enerzijds is er een soberheid die tot essentie leidt, anderzijds heeft ze geen medelijden met haar beelden: ze kerft en snijdt tot ze, wat haar innerlijk beroert, in de huid van haar werken als littekens nalaat.

Hieronder wat foto’s, met dank aan Christel die ze genomen heeft.

De kunstenaar is zelf niet hier omdat hij ergens in Frankrijk aanwezig moest zijn op de opening van een boekenbeurs. Hij wordt ingeleid door Leni, de gastvrouw van Huize Hannah. Ze beschrijft hem als een zachtaardige en filosofisch mens, die vooral rond het thema verbinden werkt. Zo zijn zeeën en oceanen de verbinding tussen landen en continenten. Hier is hij vooral aanwezig door ‘boekjes’. Het zijn bibliofiele uitgaven. Hij illustreert hierin een tekst of een gedicht. De boekjes, ware kleinoden, zijn vaak kundig gevouwen in harmonica vorm. Elk boekje is getekend door de dichter en Robert Lobet met vermelding van het aantal uitgegeven exemplaren en de plaats die het boekje heeft in dit aantal.

Bij de boekjes liggen witte handschoenen met de vraag deze te gebruiken als je in een boekje bladert. Het zijn boekjes om verliefd op te worden. Ik kon het niet laten: ik heb er eentje gekocht. Het ligt, verpakt in zijdepapier op mijn tekentafel. Ik blader er regelmatig in, lees de teksten en voel telkens een diepe ontroering: zoveel tederheid en zorgzame arbeid in zo’n klein hebbeding.

Er hangen ook wat grafische werken die me erg aanspreken … maar die boekjes, alleen daarom maakt deze opening mij gelukkig.

Hieronder volgen enkele foto’s van de werken van Robert Lobet. De keramiek is van Roosje Chini. Maar als je kans krijgt om het ‘in ’t echt ‘ te zien, laat je verleiden: het is als een heel verfijnd aroma dat je hele wezen doordringt.

Een nieuwe tentoonstelling wordt geopend, met als exposanten: Roosje Chini en Robert Lobet. Ik zoek op internet naar de kunstenaars achter die namen. Wat ze aan te bieden hebben, boeit me wel. Dus spreken we af om samen met Christel en Ludo richting Herent te trekken.

Eerst samenkomst bij ons thuis voor een kop koffie. Tegen 15 uur worden we verwacht in huize Hannah. Deze kleine galerij wordt stilaan vertrouwd. Wat deze namiddag speciaal maakt is dat ik twee mensen ontmoet van zoveel jaren terug. Vooral de ontmoeting met M. was een verrassing. Waarschijnlijk heb ik M. meer dan twintig jaren terug voor het laatste gezien: onze kinderen groeiden samen op. Dan gaan die kinderen hun eigen weg, je verhuist nog maar eens en zo verlies je elkaar uit het oog. We kwamen elkaar nog een paar keer tegen in Leuven. Telkens we elkaar ‘in de gauwte’ kruisten was er een zeer intens contact. Tot ook dat niet meer gebeurde, ieder werd opgenomen in de eigen draaimolen van het leven. Tot in huize Hannah. Spijtig dat er zo weinig tijd was om te praten: de anderen stonden klaar om te vertrekken. Hopelijk zien we elkaar nog eens terug bij een of andere activiteit.

Karel had beloofd te zullen koken. Hij heeft een gerecht gekozen dat niet teveel aandacht vraagt, zodat hij tijd heeft om deel te nemen aan het gesprek.

Ondertussen spreken Christel en ik af voor de komende kerstmarkt. We verheugen er ons beiden op. Christel heeft nog een werkje dat moet ingekaderd worden en of ik dat zou willen doen. Daar ik een snijplank heb om passe-partouts te snijden wil ik er mij graag over ontfermen. Trouwens, ik moet voor mezelf ook nog wat inkaderen, dat kan dan meteen gebeuren.