Iemand van de koerierdienst laat de bestelling achter aan de voordeur bij de buren. Nochtans was ik de ganse dag thuis op de Hogeweg 78: op de uitkijk Ik zit uit te kijken naar de handpers, omdat ik vermoedde dat het pakket vandaag zou toekomen. Een beetje ontgoocheld vertrek ik naar de academie. Gelukkig ontdekken de buren het pakket bij hun thuiskomst en brengen ze het bij ons binnen.

Wanneer ik na de academie thuis kom, staat de handpers, verpakt in een grote kartonnen doos, me op te wachten. Wat een afsluiter van de dag. Maar ik ben te moe om uit te pakken. Dat ga ik morgenvroeg doen, dan geniet ik met frisse energie van het openmaken en bekijken, besnuffelen en bevoelen van de handpers.

’s Anderendaags is het feest: ik mag de handpers uit de verpakking halen. Zo’n toestel is bijna ontroerend van eenvoud. Tevens maakt het dromen in mij wakker: wat ga ik daar allemaal niet mee kunnen drukken.

In de academie is de grote drukpers ondertussen hersteld, ze was niet echt stuk, maar gewoon uit een of andere as gedraaid. Ik heb voorbereidingen getroffen om een grote linosnede (30 x 40) af te drukken, d.w.z. het te bedrukken papier ‘bewerkt’. Het zijn gewoon experimenten. Sommige vellen heb ik met acryl beschilderd, andere vellen bewerkte ik met olieverf (monotype), dan weer maakte ik collages en ook ga ik uitproberen of het lukt een afdruk te maken op schildersdoek en ook op een synthetische stof die op papier gelijmd is.

Met een gevoel van opwinding kijk ik uit naar volgende les in de academie: dan ga ik uitgebreid drukken met de grote pers, in de hoop dat ze niet weer uit de assen schiet.

Maar eerst ga ik natuurlijk met de handpers aan de slag. Wat heb ik het druk. De feestdagen komen er aan, maar feitelijk heb ik er geen tijd voor.

Met Karel bespreek ik de aankoop van een handpers. Ik moet niet aandringen, hij is zeker even enthousiast als ik. Als student heeft hij ooit ook met lino gewerkt. Wellicht hoopt hij stiekem ook nog eens aan het snijden en drukken te gaan.

Ik heb op internet een adres gevonden waar ze een handpers verkopen met een drukvlak van 30cm x 30 cm, dus iets ruimer dan een A4 formaat. Op de afbeelding ziet het toestel er stevig uit. Nu, zo’n eenvoudig mechanisch toestel wordt vaak in scholen gebruikt … daar kan men niet veel aanvangen met spullen die vlug stuk gaan. Dan maar bestellen. Toch gemakkelijk via internet: winkelen vanuit je luie zetel.

Ik voel me als een kind dat wacht op sinterklaas: uitzien naar een cadeautje. Even later krijg ik een mail die mijn aankoop bevestigt. Ik kan zelfs via een speciale link de reis van mijn pakket volgen. Voorlopig heeft de handpers de firma verlaten en is ergens op weg naar Werchter.

Ondertussen behelp ik me nog eens met de deegrol: ik wil een proefdruk maken zodat ik kan nakijken of er in een bepaalde linosnede nog dingen moeten bijgewerkt worden. Ik merk dat ik eerder teveel heb weggesneden dan te weinig. Nu ja, ik wou een manier van snijden uitproberen. Uit fouten kan men leren, een volgende keer beter … en niets kan het plezier om de bestelde drukpers teniet doen.

In de academie staat een grote drukpers. Een leraar kon die ooit op de kop tikken voor een gunstige prijs. De leerlingen maken daar elk jaar gretig gebruik van. Ook voor kinderen is lino snijden en lino drukken een fantastische ervaring.

Niet iedereen lijkt op een correcte manier gebruik te maken van de drukpers. Wanneer ik vorige week de drukpers opnieuw wilde gebruiken … marcheerde ze niet meer. Wat een afknapper. Ik had me verheugd op een avondje drukken. Ik probeer dan maar met de deegrol wat te realiseren, maar het zit niet mee. Omdat ik geen ander werk voorzien heb, maak ik alles wat ik gebruikte proper (drukken is een vuilmakende techniek) en vertrek naar huis. Ondertussen denk ik er aan zelf een pers te kopen.

Op internet ga ik op zoek naar een handpers. Tweedehands vind je ze niet. Maar nieuw zijn ze niet zo duur. Ik vergelijk prijzen. Dat is wel handig op internet. Je kan de prijzen en systemen vergelijken. Ik wil er nog wel even over nadenken … maar ik geraak meer en meer enthousiast om me zo’n handpers aan te schaffen. De te drukken oppervlakte is beperkt: A4 formaat. Maar dat is ruim voldoende. En wellicht geraakt de grote pers in de academie nog eens hersteld. Daar kan ik dan terecht met mijn grotere werken als het moet.

Toch eerst een nacht laten bezinken, zodat ik vanuit een frustrerende ervaring geen domme aankopen doe.

Ik heb een groot taartenkarton in kleine delen gesneden van 18 op 23 cm. Zo’n vel papier is niet zo groot. Je kan er kleine oefeningen op maken zonder er veel tijd aan te spenderen.

Ik blijf bij een bloemenmotief en laat me leiden door de vorm van een zonnebloem. Ik voel het plezier van tekenen met Oost-Indische inkt in water terugkomen. Je hebt niet alles onder controle, integendeel. Bij deze techniek moet het wat meezitten. Dan krijg je af en toe verrassende resultaten te zien.

Na nog wat van die oefeningen wil ik het taartenkarton opbergen en met degelijk papier aan het werk gaan. Het resultaat moet ik afwachten, maar het plezier om met deze techniek te werken kan ik wel al op mijn repertoire schrijven.

Voor een eerste uitproberen gebruik ik een soort karton dat in de academie gratis te verkrijgen is. De academie zelf krijgt het van een drukker die dit karton om een of andere reden niet meer kan gebruiken. Het is karton waarmee taartendozen bij de bakker worden van gemaakt. Er is een gladde kant en een stroeve kant.

Ik gebruik nu de gladde kant. Wellicht zal ik later eens kijken wat resultaat de stroeve kant geeft. Om de techniek van Oost-Indische inkt en water weer in de vingers te krijgen neem ik een gemakkelijk thema: een soort bloem. Later zal ik dan het inhoudelijke meer aandacht schenken of wellicht heel abstract gaan werken.

Normaal gebruik ik tekenpapier van 300 gr. als er water aan te pas komt. Maar nu merk ik dat ik toch wel met faalangst zit. Ik vind het zonde om goed tekenpapier te gebruiken voor vingeroefeningen, zeker als ik geen vertrouwen heb in het resultaat. Door dat taartenkarton te gebruiken kan ik me beter uitleven: als het niet meezit is de papiermand niet ver af.

Ik herinner me dat ik geen ‘portret’ wou maken, maar probeerde af te zakken naar het innerlijke van iemands wezen. Technisch kan ik een portret maken: als ik bepaalde verhoudingen respecteer en de lichtinval op een juiste manier aanbreng, ontstaat er wel zoiets als een portret. Maar ik ben geen portrettist, iemand die niet alleen een gelijkend portret kan maken, maar in dat portret ook het karakter van iemand kan leggen. Het is een heel eigen discipline en vermoedelijk moet je daar ook een zekere aanleg voor hebben.

Wanneer ik een gezicht weergeef moet het geen mooi afgewerkt geheel zijn, maar wil ik vooral een innerlijke beweging op papier zetten. Dat gezicht is maar een aanleiding om naar iets dieper te peilen.

Ik moet me niet afvragen of ik het nog zal kunnen. Ik moet gewoon aan het werk gaan en niet teveel nadenken. Het tekenen zelf is belangrijker dan het resultaat. Natuurlijk is het leuk dat er iets moois te voorschijn komt. Maar dat is een appreciatie achteraf. Eerst alle muizenissen uit mijn hoofd bannen en intens genieten van het bezig zijn.

Ik probeer me terug te herinneren hoe die tekeningen tot stand kwamen. Ik weet wel welk materiaal ik gebruikte: Oost-Indische inkt en water. Maar ik wil me terug in de sfeer van toen kunnen verplaatsen, welke spanning in me omging, wat de motivatie was om op die manier te werken.

Het was midden een intense periode van lijntjes trekken. Dan kan het me overkomen dat ik daar plots genoeg van heb, dat ik genoeg heb om uren lijntje na lijntje te zetten. Ik wil dan uit de gevangenis van de discipline breken en het witte blad teisteren met iets dat als het ware zo maar uit me losbreekt. Na zo’n ‘uitbarsting’ ben ik terug rustig en kan ik me weer aan mijn lijntjes wijden.

Het is de vraag of ik zomaar een serie van gelijkaardige tekeningen uit mijn pen kan laten vloeien. Ik kan alleen maar oefenen en kijken of het resultaat wat oplevert.

Tijdens mijn koffiepauze ga ik bij de collega’s een kijkje nemen. Iedereen is druk aan het werk. Bij Kathleen blader ik in haar schetsboek. Zij maakt ontzettend leuke karikaturen. Elke week geniet ik van haar ‘thuiswerk’.

Koffie op … en met de leraar naar boven. Hij neemt rustig de tijd. Veel dingen herkent hij, maar er zijn heel wat werken die hij voor de eerste keer ziet. Ik werk veel thuis, in het verborgene van mijn tekentafel. Nu, voor een eindwerk heb ik meer dan genoeg aanbod. De vraag zal zich stellen wat ik ga tonen, want veel plaats is er niet in de expositieruimte. Ik heb al een paar ideeën over hoe ik het ga presenteren … maar daar ben ik nu nog niet op gefocust.

Tot de leraar plots een paar tekeningen ontdekt met Oost-Indische inkt in verschillende grijstonen, door water met de Oost-Indische inkt te mengen. Hij is er erg enthousiast over en vraagt me om zo ook eens een serie te maken. Ik voel me onmiddellijk aangesproken. Na al die lijnen kan ik nu eens uitproberen wat er met ‘grijswaarden’ kan gebeuren. Ondertussen werk ik tussendoor wel verder aan mijn catechismus, want die serie wil ik ook klaar krijgen. Er is nog tijd genoeg, en over een paar weken hebben we weer vakantie. Natuurlijk is er dan wel de drukte van de eindejaarsfeesten, maar Karel en ik houden ons dan liever wat op de achtergrond.

Terwijl ik inpak en alles terug naar de auto breng, probeer ik me al een gedacht te vormen van de nieuwe serie. Ik probeer in de academie nog wat uit, maar het lukt me niet me te concentreren: dat sleuren met dozen en fardes hangt wel in mijn armen. Heel vroeg verlaat ik de academie. Zo kan ik de werken thuis nog op hun plaats zetten: opgeruimd staat netjes. ’t Gaat er mij niet om dat netjes zijn, maar als ik niet ordelijk te werk ga, vind ik niets meer terug en ‘zoeken’ is niet aan mij besteed, ik heb daar geen geduld voor.

Terwijl ik beneden een koffie uit de automaat haal denk ik aan de presentatie van mijn werken boven. ’t Voelt goed aan. Natuurlijk kan de leraar die werken maar even doorlopen, want alles aandachtig bekijken en van commentaar voorzien, zou de verdere voormiddag in beslag nemen.

Het feit dat alles ‘verzameld’ is geeft een gevoel van compactheid. Het geeft me op creatief vlak een stevigheid die deugd doet: dat ben ik.

Dit stapeltje bevat de tekeningen van ‘Todesfuge’, dat prachtige gedicht van Paul Celan. Ik heb ze in een heel sobere passe-partout gestoken van grijs-beige karton. De inhoud vroeg om verstoken te blijven van een chique passe-partout en dit karton doet het prima. Een deel van de tekeningen heb ik ooit eens ten toon gesteld, maar dat is weeral een tijdje geleden.

Grotere werken in een plastieken hoes, zodat ze niet beschadigd worden.

Kleinere tekeningen volgens thema.

Werken van vroeger, leuk om ze eens terug in handen te nemen.

De leraar tekenen vroeg me of ik eens een overzicht van mijn tekeningen kon maken in functie van mijn eindwerk. Geen probleem … alleen denk ik dat hij niet vermoedde wat ik in die afgelopen jaren bijeentekende. Nu, niet alles heb ik bijgehouden, alleen de werken die in mijn ogen genade vonden bleven gespaard van de papiercontainer. En ondanks dat ik elk jaar een ‘grote opruim’ hield, blijkt na bijna tien jaar werken nog heel wat materiaal het gehaald te hebben. Gelukkig ben ik nogal ordelijk, zodat alles een plaats heeft. Toch waren er tekeningen waarnaar ik al een tijdje naar op zoek was: waar konden die een onderkomen gevonden hebben? Maar ook die buitenbeentjes vond ik terug.

Niet alleen moest ik een ordening vinden in het grote aanbod, maar ik moest al dat tekengeweld ook nog vervoerd krijgen. Dus eerst stapels maken volgens thema, dan per thema ordenen. Dat is wel een ontzettend leuke bezigheid: zo ontdekte ik werken die ik een paar jaren terug gemaakt had en helemaal vergeten was. ’t Was net of ik op bezoek ging bij mezelf.

Daarna probeerde ik een systeem uit te dokteren voor het vervoer. Ik moest die werken niet alleen in de auto krijgen, maar ze in de academie ook nog eens naar de eerste verdieping sleuren. Gelukkig werk ik de laatste jaren met papier van eenzelfde afmeting voor groot en voor klein formaat. Dat vergemakkelijkt het pakken: bananendozen voor het kleiner formaat en het grote formaat kwam in enkele fardes terecht. Voor ik vertrok probeerde ik alles uit: was er geen doos of farde te zwaar, te onhandig om dragen?

De verhuis verliep zonder problemen. Op de eerste verdieping heb ik ruimte zat. De volwassenen zitten normaal op het gelijkvloers en de kinderen installeren zich boven wanneer ze les volgen. Daar de tafels wellicht nog nooit gepoetst zijn, zorg ik voor afvalkarton om ze te bedekken, zodat mijn werken netjes blijven. Daar ik alles thuis voorgesorteerd heb, gaat het uitpakken en een plaats geven nogal vlot. Toch ben ik er wel even mee zoet.

Wanneer ik de laatste farde leegmaak en een plaats geef aan de werken, voel ik me wel preuts: die verzameling mag gezien worden.

Tijd voor een koffie en op zoek naar de leraar: alles wacht op hem

weer komen de lichtende feesten

zal ik mijn botten bijeen kunnen rapen

verwelkomen wie me dierbaar is

in de nacht

donkerder dan donker

ontsteek ik een kaars

overmoedig voor mijn oude jaren

zeer beslist

ga ik de uitdaging aan

dood, je krijgt me zo maar niet

elke fractie van tijd zal ik jou bevechten

leven

alsof het nu

de eeuwigheid vasthoudt

Ik pas het samenbrengen van licht en donker toe op een ovale vorm. Om de ovale vorm te verkrijgen duik ik de keuken in en zoek daar naar het ovale deksel van een braadpot. Omdat die wat klein uitvalt vergroot ik de omtrek met zowat 5 cm.

Keuken en tekentafel in harmonie: wie had dat ooit gedacht?

In mijn hoofd heb ik onnoemelijk veel ontwerpen: zus en zo. Dus even er eentje uitproberen. Maar ik ben niet meer geconcentreerd. Voortdurend zit ik te denken aan mijn eindwerk. Toch wil ik dit nog afwerken. Als er later nog tijd komt weet ik meteen wat doen.

Met het dunnere penseel zet ik bovenaan licht aan en probeer een zwaardere toets te verkrijgen onderaan en dat met elke lijn. Zo ontstaat een ritme van licht naar een donkere basis.

Ik gebruik voor dit experiment ronde penselen met een fijne punt. Ik heb baat bij de veerkracht van dit penseel. Dus geen duur penseel van de vacht van een of ander dier maar gewoon een synthetisch penseel, dat soepel meegeeft.

Feitelijk zou je elk penseel moeten uitproberen en zien wat resultaat dit geeft. Daarbij speelt de gebruikte inkt of verf ook een rol. Ook de verdunning komt om de hoek kijken.

Ik moet me beperken tot wat oefeningen, want mijn eindwerk staat te wachten. Waarom zijn er maar 24 uren in een dag en moeten we die nog voor een groot deel verslapen?

Ik herhaal dezelfde oefening , maar nu met een dun penseel. Ook dat lukt. Het geeft een lichter gevoel dan de zware aanzet van het dikke penseel. Met dit penseel voel ik me thuis. Daarmee ga ik verder.

Ik experimenteer verder met het tekenen met een penseel aan een stok. Ik trek eerst steunlijnen, zodat de verticaliteit van mijn eerste lijn behouden blijft. Eerst gebruik ik een dik penseel. De lijnen liggen zich heel nadrukkelijk te etaleren. Van dik naar dun. Het is wel leuk om doen. Toch niet zo gemakkelijk. Het vraagt veel concentratie om de soepelheid in de lijn te brengen. Het resultaat bevalt me wel.