Wanneer ik, na een heerlijke dag in Mechelen, thuiskom kijk ik nog even mijn e-mails na. Plots treft me een tekst als een slag in mijn gezicht. Ik geef de tekst hier integraal weer. Sommige zinnen zijn door mij rood opgelicht, want daar wil ik het over hebben.

Stilstaan bij verdriet en troost   17 maart 2012

Mark Van de Voorde –

Ze hadden een mooie sneeuwvakantie gehad, die scholiertjes uit Heverlee en Lommel. Met een rugzak vol wasgoed en een hoofd vol mooie herinneringen waren ze op de bus gestapt, huiswaarts. Maar in een tunnel in het Zwitserse Sierre ging het fout. 28 mensen, onder wie 22 kinderen, zullen het nooit meer kunnen vertellen... Ze overleefden het busongeval niet. Het is moeilijk om dat lijden te begrijpen. Je kunt het nog minder uitleggen. Het leed confronteert ons met onze onmacht tegenover het toeval. Sommigen spreken van noodlot, alsof zo’n ongeval in de sterren stond geschreven. Zoiets staat niet in de sterren geschreven. Nog minder is God er de opdrachtgever van. Toch vragen sommigen: Waarom laat God dit toe? God laat dit niet toe. Het gebeurt, omdat de aarde de aarde is en niet de hemel. Gods almacht heeft hier geen vat op. Zijn almacht is geen almacht van bestuur en orde, machtige controle. Gods almacht is een almacht van liefde en troost, machteloze nabijheid. Dat de families en de vrienden zich verlaten voelen, is normaal en terecht. Ook verlaten door God. Het enige wat wij kunnen doen is, vanuit de schreeuw die ook Christus slaakte: "Waarom hebt Gij Mij verlaten", bidden dat God hen nabij mag komen en... wij zijn nabijheid mogen tonen in onze raakbaarheid, nu de maakbaarheid faalt. Machteloze nabijheid is de taak van de Kerk.

De media vragen en de mensen willen een verklaring van het ongeval (als ze al geen schuldigen zoeken). Maar verklaringen, hoe noodzakelijk ook, kunnen niet troosten. Schuldigen nemen het leed niet weg.

Nodig vooral is de solidariteit van luisteren, zwijgen, bijstaan en bidden. Omdat je zo’n leed nooit te gronde kunt verklaren, is stilstaan soms beter dan zoeken. Bidden is zwijgen met woorden. Oorzaken - technische of menselijke - zijn geen verklaring maar een uitleg. Mensen hebben op zo’n moment niets aan uitleg, wel veel aan nabijheid.

De nabijheid kent vele vormen. Allereerst de menselijke nabijheid van de omgeving. In een wereld van snelle communicatie en globalisering is de omgeving ook het hele land en Europa. En dat zagen we meteen: de troostende nabijheid was zowel ter plekke, in de media als op facebook.

Er is ook behoefte aan praktische nabijheid (de vliegtuigen van het leger die de ouders naar Zwitserland vlogen), aan medische nabijheid (de hulpteams bij de slachtoffers en bij de ouders) en aan psychologische nabijheid (de slachtofferbejegening bij de families en in de scholen).

Sommigen vragen of de Kerk nog een rol speelt bij zoveel gespecialiseerde hulp. Meer dan ooit, denk ik. De duizenden mensen die deelnamen aan de gebedsvieringen in Leuven en Lommel hebben getoond dat de gespecialiseerde hulpverlening van psychologie en bejegening alsnog niet volstaat om de menselijke nabijheid af te ronden.

Meer dan ooit speelt de Kerk haar eigen rol in het rouwproces. Ook zuiverder dan ooit kan ze die opnemen. Lange tijd deed de Kerk tevens waar vandaag psychologen en traumabegeleiders voor zorgen. Dat hoeft vandaag niet meer, en dat is ook goed.

Priesters en pastores zijn geen professionele therapeuten van de geest en kenners van de psyche, ze zijn herders van de ziel en behoeders van de menselijkheid. Door van de niet-spirituele taken bevrijd te zijn, kunnen ze nu volop Kerk zijn: tijd organiseren voor rouw en troost, ruimte openstellen voor stilte en gebed, de helende raakbaarheid plaatsen tegenover de falende maakbaarheid.

Zelfs een zogenaamd geseculariseerde samenleving raakt niet uit haar shock zonder spirituele nabijheid van machteloosheid en rituele nabijheid van troost, die een minuut stilte in de kamers van het parlement en op de perrons van de stations niet vermag te bezorgen.

Men zegt dat we leven in een postchristelijke cultuur. Het zal wel waar zijn. Even waar is dat onze samenleving het secularisme achter zich heeft gelaten. Dat bleek al vaker bij groot verdriet: de talloze bloemen en kaarsen bij de hekken van de plaatsen van het verdriet tonen een samenleving op zoek naar rituelen die het secularisme niet kan bezorgen.

Als het verdriet het grootst is en de verklaring het kleinst, komen de christelijke rituelen terug in die zogenaamd postchristelijke samenleving. "Naar wie anders zouden we gaan, Heer", verzucht dan het volk met Petrus.

Mark Van de Voorde is onafhankelijk publicist en gewezen raadgever van de Belgische politici Herman Van Rompuy, Yves Leterme en van Steven Vanackere.

…………………………………..

Ik begrijp dat mensen proberen de catastrofe en het afschuwelijke lijden dat dit teweeg brengt, in woorden om te zetten. Ik kan begrijpen dat gelovige mensen dit op hun manier doen, ik probeer dat ruimte te geven in mijn wereld. Maar dat ze het troosten durven voorop te stellen als alleen in de kerk aanwezig, dat gaat me te ver. Zeker als ik er het volgend zinnetje bijvoeg van een man die ons dit bericht stuurde:

De twee begrafenissen gezien van de slachtoffertjes van de busramp in Zwitserland?

Wel de viering georganiseerd door SP-a-er Vanvelthoven: koud, zielloos, zoals alle begrafenissen onder loge-beleid. Hoe warm en ontroerend daar tegenover de kerkelijke begrafenis in Leuven voor 1200 gelovigen binnen en evenveel buiten.

Als ik de zin lees: Het gebeurt, omdat de aarde de aarde is en niet de hemel. Gods almacht heeft hier geen vat op, dan breekt me de klomp. Ik ben geen theoloog, maar als gewone vrouw wil ik toch de woorden verstaan die tot bedoeling hebben gekwetste mensen te troosten. Hier wordt met twee maten en gewichten gemeten. Wanneer het God zowat uitkomt, dringt hij de aardse werkelijkheid binnen om zich kenbaar te maken, om wonderen en mirakels te doen. Waarom tussenkomen bij ziekte en niet die kinderen redden? Welke vader durft zich rechtvaardig te noemen als hij sommige van zijn kinderen bevoorrecht en andere links laat liggen?

En dan komt het uit de weg ruimen van de andersdenkenden aan bod: … wij zijn nabijheid mogen tonen in onze raakbaarheid, nu de maakbaarheid faalt.

De maakbaarheid van de mens wordt aan de goddelozen toegeschreven. De maakbaarheid van de mens is een levensopvatting, die hier ongenuanceerd te berde gebracht wordt en als een sneer richting tegenstander gezonden: eerst hun God beveiligen door hem geen aardse tussenkomst toe te kennen, dan triomfantelijk de beperktheid van de maakbaarheid van de mens van tafel vegen, alsof die levensopvatting ooit pretendeerde zo’n ramp te kunnen voorkomen. Wat dit verwoorden wel gestand doet als kerkelijk fenomeen: ‘nabijheid tonen in onze raakbaarheid’, net of niet-kerkelijken niet geraakt worden door dit menselijke drama, net of niet-kerkelijken niet nabij kunnen zijn.

Het claimen van de menselijke troost gaat verder: spirituele nabijheid van machteloosheid en rituele nabijheid van troost. Is het alleen de kerkelijke mensen gegeven om machteloos te zijn? Kan alleen de kerk troostvolle rituelen aanbieden? Even waar is dat onze samenleving het secularisme achter zich heeft gelaten. Dat bleek al vaker bij groot verdriet: de talloze bloemen en kaarsen bij de hekken van de plaatsen van het verdriet tonen een samenleving op zoek naar rituelen die het secularisme niet kan bezorgen. Het leggen van bloemen, knuffels, kaarsen, brieven … zou een kerkelijk ritueel zijn? Kan het ook niet een heel spontaan ritueel zijn dat overal waar drama’s plaats vinden gerealiseerd wordt, ook in communistische en andere seculiere landen, zonder dat ook maar één kerkelijke hand de regie op zich genomen heeft? Als het verdriet het grootst is en de verklaring het kleinst, komen de christelijke rituelen terug in die zogenaamd postchristelijke samenleving.

Zal ik eens beschrijven hoe ik deelgenomen heb in die zogenaamde postchristelijke samenleving. Het gaat uiteraard over Heverlee, terwijl ik me helemaal niet meer verbonden voel met deze triomferende kerk van ’wij hebben het beste aanbod’.

Toen bekend raakte dat kinderen van de dansschool van heel dichtbij betrokken waren bij dit ongeluk, werd in de dansschool een tafel vrijgemaakt: drie kaarsen met daar rond dozen met de naam van de getroffen kinderen. Daar konden teksten, tekeningen, knuffels… in gedeponeerd worden. Elke les begon met in een cirkel plaats te nemen rond een kaars: iedereen kreeg kans om zijn ervaren te verwoorden. In bovenstaande tekst zal dit waarschijnlijk opgenomen worden onder de afdeling ‘gespecialiseerde hulpverlening’ die niet voldoende was, enz.…. Natuurlijk is zo’n ritueel moment geen hocus pocus oplossing voor het trauma dat zijn intrede doet in een groep die zopas een mede-dansertje verloor, of een broertje van een mededanser betreurde, of een papa, of mededansertjes gekwetst in de kliniek wist liggen. Het was alleen een moment om even ruimte te geven voor het drama, om duidelijk te stellen dat dit gebeuren aan bod mag komen, nu en later.

Ik hoor van mijn dochter hoe de eerste dagen na het ongeluk mama’s wenend binnenkomen, iedereen kent wel iemand van ver of nabij die betrokken is dit ongeluk. Eigen verdriet en gemis kan aan bod komen. Iedereen praat met iedereen. Een gevoel van warmte, begrip, solidariteit ontstaat. Nochtans hier is geen kerkgezonden man of vrouw langs gekomen: medemens-zijn was voldoende.

Dan komt de lichtwake. De lichtwake was een project van parochie en stadsbestuur samen, om al de groepen waarin de overleden kinderen betrokken waren kans te geven vorm te geven aan hun beleven. De vraag werd niet gesteld of die groepen al dan niet van katholieke huize waren. Mijn deelname las je al enkele dagen terug. Nu wil ik er wat aan toevoegen, dat ik toen niet gepast vond om aan de orde te stellen, maar me, na bovenstaande tekst, toch van het hart moet.

De lichtwake begint. De fakkels worden door de verschillende groepen aangedragen. Ineens zie ik de deken van Leuven in de ruimte tussen de twee fakkelrijen lopen. Waarom moet hij zo zichtbaar zijn? In mij komt de vraag op: wat komt die hier doen, zo duidelijk voor de camera’s zichtbaar, het was toch een neutrale viering? Later verschijnt hij als eerste op de pui van het stadhuis. Hij leidt de wake in. We hebben … enz. voor katholieken en niet-katholieken. Er vlamt woede in mij: de niet-katholieken mogen, door de ruimhartigheid van de katholieken, er ook bij zijn. Daarna de woorden van de brief van de kinderen van het vierde leerjaar. Heel oprecht, heel mooi. Maar waarom moet de deken die brief voorlezen? Was er echt geen ‘neutraal’ iemand die bekwaam genoeg was om deze woorden voor te lezen? Was dit Godsvrede om de twee machten die tegenover elkaar staan op dit plein te verzoenen?

‘s Anderendaags worden de kinderen begraven. Mijn dochter heeft de dienst gevolgd en reageert in de zin van: wellicht hebben gelovige mensen daar iets aan, maar ik wil zo’n begrafenis niet. Een andere aanwezige die een generatie jonger en niet-kerkelijk opgevoed, is verontwaardigd over wat de kerkelijke teksten durven verwoorden. Wel is het aangrijpend om de witte kistjes naast elkaar te zien staan, de solidariteit werkt vertroostend, de woorden van ouders en familie of betrokkenen  zijn heel oprecht.

Dit maar om een antwoord te geven over de ‘almacht’ van het kerkelijk ritueel. En mocht het daarbij blijven, maar waarom moeten de rituelen van de ‘tegenstanders’ afgemaakt worden? Stel dat iemand die dit drama moet doorleven zo’n tekst leest, hoe moet die dit ondergaan ‘…de viering georganiseerd door SP-a-er Vanvelthoven: koud, zielloos, zoals alle begrafenissen onder loge-beleid. Je zal maar in Lommel wonen en dit ritueel als troostend ervaren hebben.

Ik weet niet hoe begrafenissen onder ‘logebeleid’ uitgevoerd worden. Wel heb ik al niet kerkelijke plechtigheden meegemaakt die diepmenselijk waren.

Als ik naar een afscheidsritueel ga doe ik dat omdat ik solidair wil zijn met de rouwenden, ook als dit ritueel een kerkelijk ritueel is. Ik weet dat er dan zal gezongen worden ‘niemand sterft voor zichzelf, iedereen leeft en sterft voor God onze heer’. Ook het Onze Vader zal gebeden worden. Woorden die in mijn beleven zo onmenselijk klinken, me niet kunnen troosten. Ik weet dat wie het leven aanvangt, dit ook moet beëindigen. Maar afscheid nemen van een kind, een broer of zus, een ouder die zo vroeg gaat, daar kan ik alleen om huilen. Daar hoeven geen woorden van troost, omdat elk woord dan een leugen is. Je kan aanwezig zijn en de pijn van afscheid nemen alleen maar respecteren, er ruimte voor laten. Daarom dat ik het klokkengelui bij de lichtwake zo grijpend vond: de woorden voorbij, alleen fysieke aanwezigheid van dit diepe, warme geluid. Maar dat de kerk dit klokkengeluid niet claimt: wij hebben daarvoor betaald, het zijn onze klokken, ook van niet-kerkelijken.

Ik schrijf dit verslag op 24 maart: de dag na de samenkomst. Omdat er enkele blogs nog liggen wachten op verschijnen, lees je deze blog zowat een week later: de gemiddelde wachttijd. Ik zou dit niet vermelden, maar als ik het over ‘weer vijf dagen later’ heb, gaat het over de rabarber een week vroeger en mijn bedenkingen erbij..

Rond half elf zagen we mekaar terug in Mechelen: twee oudere vrouwen, niet opgetut maar met een hart licht van blijdschap om elkaar weer te zien na twee maanden.

Het weer is prachtig. Toch nemen we de bus naar de Grote markt: we zijn onze leeftijd wat comfort verschuldigd. De straatjes in Mechelen zijn smal, meestal eenrichtingsverkeer. Veel mensen op straat. Heel druk. De Grote Markt ligt er vol zon bij. We zoeken een terrasje uit waar we volop kunnen genieten van licht en warmte. We wachten niet tot de bestelde koffie geserveerd wordt om onze verhalen heen en weer te laten gaan. Natuurlijk de kinderen, natuurlijk de busramp, natuurlijk … het ene onderwerp brengt het andere mee.

Na de koffie zoeken we een restaurantje. Nu gaan we binnen zitten: teveel zon ineens is ook niet aan te raden.

Het ‘vroegere’, de schooljaren, komen nauwelijks aan bod. Blijkbaar kreeg dat de eerste keer voldoende aandacht. Wel blijken we een gelijkaardige levensbeschouwing te hebben. Het katholieke inspireert ons niet meer. Niet iedereen blijkt dat te appreciëren: de heilige kaartenhuisjes van de kerk zijn blijkbaar nog altijd onaantastbaar. Het gekke is dat, als wij gekwetst worden door uitspraken van de kerk, we zo weinig weerwoord kunnen geven, er wordt niet eens geluisterd. Wanneer wij vermoeden iemand gekwetst te hebben door onze opvattingen gaan we ons verontschuldigen. Zo ook racistisch getinte opmerkingen. We hebben beiden gekleurde adoptiekinderen. In je gezicht zullen er geen crue uitspraken gedaan worden, maar de koude rillingen kruipen over mijn rug als het in een groep over gekleurde medemensen gaat, zonder dat men weet heeft van die kinderen.

Na het eten gaan we nog wat bijzonnen op een bankje op de Grote Markt. Een schoolklas schetst de gebouwen rond de markt. Ik kijk even rond. Een jongen doet het prachtig. Wellicht zal hij in die richting een weg mogen zoeken. Het is genieten in de zon: tijd zat, goed gezelschap en mensen rondom die vrolijk zijn.

We besluiten terug te keren naar het station en daar nog iets te drinken … maar het buffet is gesloten. Dus nemen we de trein maar naar huis. Het is mooi geweest. Op de perrons zwaaien we nog eens naar elkaar voor we in de trein stappen.

enkele werken van Kumbe

Het is muisstil geworden. De fakkeldragers hebben hun plaats ingenomen. Een tekst wordt voorgelezen van een klas van het vierde leerjaar uit een andere school in Heverlee. Heel mooi verwoord. Even wordt uitgelegd wat er gaat gebeuren. Dan wordt de grote klok geluid gedurende drie kwartier, zolang de wake duurt.

De ouders komen op de pui van het stadhuis staan. Eén voor één worden de foto’s van de overleden kinderen van de rouwkamer in het stadhuis naar de Sint-Pieterskerk gebracht. De familie volgt de foto: ze begeleiden hun kinderen, hun man naar de plaats waar morgen de rouwdienst zal plaats vinden. De vele lichtjes maken de zwaarte wat adembaar. De ouders vertrekken daarna vergezeld van de fakkeldragers. Het dranghekken wordt opengesteld en de aanwezigen kunnen hun kaarsje voor de ingang van de kerk neerzetten: vele kleine lichtjes tegen de donkerte van de avond. Ondanks dat er een massa volk een kaarsje wil neerzetten is er geen gedrum. Alles verloopt sereen, niemand heeft haast: de tijd staat even stil.

Ik draai me terug richting groep en ontdek K., haar kinderen dansen ook in het danscentrum. Ze katapulteert me naar de tijd van Arne op de lagere school: ze waren onafscheidelijk. Ineens breekt mijn weerstand, we omarmen elkaar. Door mijn tranen heen probeer ik te zeggen dat haar zien ook Arne oproept. Ze stelt me voor aan haar man. We praten wat over Arne en ‘toen’. Hoe ook zij nog moet denken aan die prachtige jaren samen met Arne. Ik ontdek een volwassen vrouw, erg begaan, meelevend. Het is troostend even met haar te kunnen praten.

Daarna ga ik op zoek naar de groep. Wanneer ik Aike zie kan ik mijn tranen niet meer tegen houden. We huilen in mekaars armen. Mooi hoe degenen die haar omringen zich even terugtrekken om ons de kans te geven even de intimiteit van moeder en dochter te kunnen beleven.

Daarna in omgekeerde richting terug naar de dansschool. De kinderen lopen er nu wat opgewekter bij, de ouderen blijven stil. Straten door, ook de doorploegde straten, ring over, het danscentrum binnen. Carlo warmt chocomelk op. Iemand maakt de pakken met wafels open. Blijkbaar heeft iedereen toch trek. Mooi, hoe een groep bij elkaar warmte kan vinden door samen iets heel eenvoudigs te doen als een wafel eten of een beker chocomelk te drinken.

Ik neem afscheid van Aike en Carlo. Voor hen is het nog een weg te gaan: morgen de afscheidsdienst in de kerk en zaterdag de uitvaartdienst van meester Frank. Ik hoop dat ze nog genoeg draagkracht hebben want beiden zijn doodmoe.

Woensdag wordt in Leuven centrum een lichtwake gehouden voor de kinderen uit Heverlee. Bedoeling is dat een niet-kerkelijke afscheidsviering aangeboden wordt voor de verschillende jeugdverenigingen en groepen waarin de overleden kinderen actief waren. De groepen worden gevraagd een delegatie te sturen voor de fakkeltocht.

Het danscentrum organiseert een gedenktocht vanuit het danscentrum naar Leuven. Politie en gemeenschapswachten zullen begeleiden.

Uitschrijven / Gegevens wijzigen
Powered door YMLP

Tegen vier uur parkeer ik mijn wagen aan het danscentrum, goed op tijd, maar ik wil nog een boodschap doen in de omgeving. Nog iets eten en daarna zal het ongeveer tijd zijn om te vertrekken.

Het weer is prachtig. Ik kan er moeilijk blij om zijn, er zit zoveel triestheid in mij. Ook bij de begrafenis van Arne, bijna dag op dag 13 jaren terug, was er een stralende zon. Kinderen kan je toch niet begraven bij zoveel prachtig licht. Het verwijst naar lente, leven, toekomst. Maar ook bij somber weer begraaf je geen kinderen. Kinderen hebben recht op leven. Deze kinderen reden naar huis maar ontmoeten de dood.

Wanneer het sein gegeven word om te vertrekken zijn we met een honderdtal. Het is een gemengd gezelschap. De jongste is waarschijnlijk een tandenwisselend meisje. Nee, een jongetje lijkt me jonger. Met mijn bijna zeventig zal ik zal wel de oudste zijn. Er zijn dansers (jongens en meisjes), docenten, mama’s, papa’s. Iedereen heeft een bloem opgespeld, in het haar gestoken, in de rugzak gestopt … ontroerend hoe die slungels van pubers die ik soms vol overgave zie street-dancen, nu verstild samen wandelen met een bloem in hun hand.

Men stapt flink door … of is het omdat ik ouder wordt dat ik het ritme als ‘snel’ ervaar. De politie leidt ons, eens de ring overgestoken, langs binnenstraatjes waar nauwelijks auto’s komen. We komen langs de achterkant van een gebouw waar ik nog gewerkt heb. Een straat ligt opengebroken voor rioleringswerken. Ik heb moeite om het ritme te volgen op die hobbelige straat. Plots moet ik denken aan de dodenmarsen in Duitsland naar het einde van de oorlog toe: wie niet kon volgen werd afgemaakt.

Wanneer we vanuit de Parijsstraat rechtsaf willen naar het centrum moeten we even wachten: een scoutsgroep trekt voor ons dezelfde richting uit. Op de Grote markt aangekomen sluiten we ons aan bij de mensen die al staan te wachten. We krijgen een theelichtje aangeboden, dat zal straks aangestoken worden bij de wake.

Aike vertrekt met enkele dansers en docenten naar de achterkant van de kerk voor de deelname van het danscentrum aan de fakkeltocht. Televisiemensen maken opnamen, nemen interviews af. Ook mij wordt gevraagd waarom ik deelneem aan deze wake. Ik formuleer mijn medeleven met de betrokkenen maar ook mijn protest tegen de kinderen die omkomen door geweld in de wereld. Dat zal een half uur later al uitgezonden worden in het zevenuur journaal van de VRT.

De Grote Markt in Leuven is wel een speciale plaats. Rechts van mij het stadhuis, links de grote Sint-Pieterskerk, daartussen 20 meter? Kerk en Staat die hun machten tegen elkaar op ontplooien. Ik kijk uit op een ander speciaal gebouw: tot voor enkele jaren was daarin de Nationale bank gevestigd. Ik heb nooit zo goed ervaren als nu hoe die ‘machten’ een systeem opbouwden waarin je als individu als het ware verdwijnt, letterlijk. Waren die overdonderende gebouwen echt nodig om ‘functioneel’ te zijn? Nu kost het onderhoud van die gebouwen meer dan de meesten lief is. Moeten we die ‘culturele’ erfenis of liever die machtserfenis blijven meezeulen? Natuurlijk bombardeer je geen gotisch gebouw naar de bliksem … maar moeten alle megalomane gebouwen blijven voortbestaan?

Dan verschijnen de fakkeldragers en –draagsters, vooral de scouts zijn vertegenwoordigd. Even voel ik een rilling langs mijn rug lopen … ik denk aan die andere fakkeltochten van zeventig, tachtig jaren terug, die wilden macht veroveren. Hier wil dat licht dierbaren herdenken, onmacht uitdrukken.

Stilte daalt over het plein, de wake zal zo dadelijk beginnen.

De morgen legt zich stralend over de velden. Vogels maken luidruchtig hun opwachting. Het gaat een lentedag worden vol licht, leven, openheid, uitkijken naar morgen … Niets kan het groeien tegenhouden.

Ondertussen vermeldt het nieuws dat de voorbereidingen klaar zijn voor de begrafenis van de Lommelse kinderen.

Net of een immense droefheid om me heen hangt. Niet alleen het drama van de Lommelse kinderen, de kinderen van Heverlee, de begeleidende volwassenen raken me, beelden van Beslan, Vietnam, Afrika, Bopal, Gaza, Irak, Toulouse … het is een eindeloze litanie van geweld waarin kinderen verdwijnen omdat ze toevallig op de verkeerde plaats staan. We hoeven het nieuws maar op te zetten of de beelden stromen zo maar onze leefwereld binnen. Ik wen er niet aan, maar wellicht went niemand eraan, probeer je je alleen maar af te schermen voor zo’n realiteit om niet in totale wanhoop te vervallen.

Dan zie ik de rabarber dag na dag groeien. Rabarber is een dankbare plant om de groei op te volgen. Je kan bijna fysiek meevoelen hoe hij uit de aarde kruipt, zijn kwetsbare bladeren ontplooit en dan stap voor stap groot en sterk wordt. Alleen, dit jaar heb ik het bijzonder moeilijk. Vragen stellen helpt niet, maar toch, waarom mag zo’n stomme plant wel groeien en terwijl zoveel kinderen omkomen door geweld, door iets dat niet hoeft, dat alleen voortspruit uit een dolgedraaid hoofd van iemand die overtuigd is dat hij het grote gelijk of een god aan zijn kant heeft?

Hoe kunnen we als mensheid hoopvol verder leven als we beseffen dat er zoveel verdriet en stilte in mensenharten leeft omdat gerouwd wordt om gevolgen van beslissingen die elders worden genomen, ver weg van de krijgsverrichtingen. Ik ben naïef: waarom die vechtersbazen niet naar een arena sturen en ze daar hun ‘grote gelijk’ laten verdedigen tot de dood toe? Ze mogen nadien postuum gedecoreerd worden om hun dapperheid. Terwijl de gevechten plaatsvinden becommentarieerd door radio en televisie (als sportwedstrijden, zijn sportevenementen geen plaatsvervangende oorlogvoering?) kunnen dan elders in alle ernst de problemen die er zijn door woorden opgelost worden: sluit de onderhandelaars op met een gevangenisregime en maak een schouw waar witte rook door kan als de oplossing er is.

Ik weet het, zo simpel ligt het niet. Moet ik er me dan bij neerleggen dat kinderen zo maar uit dit leven weggeschoten worden? Tot mijn laatste verfstreep zal ik mijn ‘neen’ uitschreeuwen, rouwen, twijfel toelaten, proberen de moed te vinden om in woorden tegen het ‘er is niets aan te doen’ in te gaan, ook al word je daar soms door geïsoleerd. Ik kan niet verder leven ’alsof er niets gebeurt’ en me nestelen in onze welvaartsmaatschappij. Elke mens is een medemens, ook al ontstaan in het samenleven wrijvingen, problemen. Maar laten we er dan over ‘praten’ …

De kleindochter van G. van de tekenklas heeft het niet overleefd. Wanneer Jan, de tekenleraar dit meedeelt, wordt het plots muisstil. Iedereen wil het van zich afschuiven, dit kan toch niet. De kleindochter waar G. zo fier op was met de vele verhalen van haar levenslust, pienterheid, haar blij lachen.

Er wordt vanavond een samenkomst georganiseerd zodat vrienden, buren … kans krijgen om de familie hun medeleven te betonen.

Ik had het al via een andere weg vernomen. De zwaarte in mijn lichaam groeit. Ik ben moe van het verdriet van andere mensen, moe van mijn eigen verdriet, weet het verschil tussen die twee niet meer.

In de les maak ik een collage. Een groot wit blad had ik thuis al opgespannen. Nu spat ik er ecoline over en met een haardroger versnel ik het drogen en kan meteen ook de vlekvorming wat beïnvloeden. Het spatten ontlaadt me. Het optreden in de dansschool wordt aangekondigd door o.a. een vurig-rode affiche met zwarte opbouw. De droom van verschillende dansertjes daar ligt nu aan diggelen. Ik heb er een meegenomen voor de collage. Ik scheur er stukken van. Het geluid van het scheuren geeft vorm aan mijn voelen. Bij het nadenken over de collage wou ik iets met klaprozen doen. Een heel uitdagende maar zo kwetsbare bloem … zoals de kinderen op de bus, zoals elke mens.

Het wordt geen papaverveld, ik wil het abstracter houden. Rode verscheurde vlekken. Dan neem ik een grote borstel en witte sterk verdunde acryl verf laat ik aflopen en over het geheel spatten zodat het net is of het regent, tranen uit de hemel. Ten slotte wil ik de chaos en geladenheid van gevoelens oproepen met lijnen in houtskool.

Het is een werk dat therapeutische waarde heeft voor mij, maar ik krijg zin om het verder uit te werken, geprononceerder, met meer durf, op doek. Een schreeuw van onmacht.

Karel gaat mee naar de herdenking. We zijn bij de eersten, daardoor hebben we even de tijd om met G. te praten.

De zaal is erg verzorgd, dat voelt troostend aan. Een diaprojectie met wat zachte muziek roept het leven van het meisje op. Een gedenkboek waarin je iets kan schrijven ligt op een tafel, omringt door een foto waarin de kleindochter het leven uit straalt. Vreselijk om beseffen dat dit kind nu ‘weg’ is, dat er zoveel gemis in de plaats komt. Ik leg er mijn envelop bij: een zelfgemaakt kaartje met woorden die ik meen uit het diepst van mijn hart.

Uiteindelijk zijn we met een achttal mensen van de tekenacademie rond een tafel gaan zitten. Er kan iets gedronken worden. Ondertussen staan de mensen al tot buiten aan te schuiven. Een kleine dorpsgemeenschap heeft het voordeel (soms ook een nadeel) dat iedereen iedereen kent. Ondertussen worden er ballonnen opgeblazen, die zullen straks de lucht ingestuurd worden als een vaarwel van deze groep.

We wachten niet tot dit laatste moment. Ik ben ontzettend moe, veel zin om te huilen. Stil verlaten we via een zijdeur het lokaal.

Woensdag en donderdag worden de kinderen begraven … en dan, wanneer de nieuwswaarde wegzakt, het onderzoek overgaat in een verzekeringsovereenkomst, de buitenwereld de nagelaten lege plaats wat vergeet, dan komt voor de dicht betrokkenen de grote stilte waarin ze de lange weg van rouwen moeten gaan. Ik kan hen alleen heel veel sterkte toewensen, want dat zullen ze nodig hebben.

Overal gaan de gesprekken over Sierre. Ontzettend wat een wonde deze kinderen nalaten in een gemeenschap. Iemand kent een oma die haar kleindochter verliest in het busongeluk, iemand anders was goed bevriend met, ik luister naar het verhaal van mijn dochter…Naast het meeleven met de ouders, broertjes en zusjes, oma’s en opa’s gaat het ook over ons eigen ervaring van rouwen. Verhalen worden elkaar meegedeeld die wellicht anders niet aan bod zouden komen. Hoeveel leven dat nog zoveel toekomst had is niet plots afgesloten door ziekte, ongeluk, zelfdoding.

Ik voel me vol opstandigheid stromen. Kinderen zouden niet mogen sterven. Ik kan het niet horen dat er ergens een god te voorschijn gehaald wordt, die liefheeft, rechtvaardig is, die zijn ‘lievelingen’ bij zich roept. Wie durft zo’n woorden uit te spreken? Dit zijn de godsbeelden die ik als kind aangeboden kreeg. Het was zo onverzoenbaar met elkaar. Enerzijds die reus van een vader die huilde toen het zusje van een paar maanden oud stierf, anderzijds het bidprentje met: God gaf het ons, God nam het ons, Gods name zij geprezen. Waarschijnlijk zullen ze in de kerkelijke diensten nu wel andere woorden gebruiken, maar het Onze Vader en daarin ‘uw wil geschiede blijft’ overeind. Toen mijn eerste man begraven werd trof me dat als een bliksem. Wat … Gods wil dat hij naar het water ging en twee kinderen zomaar achterliet? Hoe zou ik zo’n woorden kunnen uitspreken bij de dood van mijn zoon? Ik wil die woorden niet meer horen, het is een belasteren van de mens.

Ik zou willen schreeuwen, die hemel van goden, engelen en heiligen naar beneden halen en ter verantwoording roepen: waar was je toen het onmogelijke gebeurde? Als beperkte moeder zou ik een kind dat hulp vraagt helpen, waarom die almachtige god niet? Welke smoes moet die god verzinnen om te durven zeggen dat hij het beste met me voor heeft? Ik wil niet meer in zijn aandacht staan, ik kan het even goed zonder een god in de hemel, ik verkies een medemens hier op aarde.

Ik trek naar buiten, de lente in. De rabarber is weer gegroeid. Maar ik ben te opstandig om ervan te genieten, ik zou willen dat alles stopt met groeien, dat de tijd blijft stilstaan.

Maar de tijd blijft niet stilstaan, de rabarber kan niet anders dan de eigen wetmatigheid van groeien volgen. Ik neem een foto. Mooi toch hoe die stengels zich ontplooien, tegen alle natuurverschijnselen van kou en regen in. Mijn opstandigheid zakt weg, ik verzoen me met de lente, het groeien … er zal een morgen komen.

Naarmate het ‘geleefde’ leven opgenomen wordt in het bewustzijn kan men zijn plaats bepalen in het geheel. Wie probeert zo bewust mogelijk te leven zal het steeds moeilijker vinden om te blijven drijven op de stroom van het gevestigde denken en voelen …’.

Meer en meer komen vrouwen als groep in beweging. Ze tonen zich aan de buitenwereld in hun opstandigheid, in hun ‘neen’. Voor mij heeft een vrouwengroep die protesteert een enorme kracht. Zij brengen zeer concrete situaties aan bod: meestal gaat het over verdwijnen of de dood van hun kinderen.

Vroeger waren de piëta’s in trek, een kerkelijke voorbeeld van de vrouw ontworpen door mannenogen: de moeder gebroken door smart. Waar vind je in die kerk het beeld van de opstandige vrouw die ‘neen’ zegt tegen het uithongeren of uitmoorden van haar kinderen?

Ik probeerde het beeld van die opstandige vrouwen te vatten in wat ze meedroegen in hun protest: vaak foto’s van hun dode kinderen.

Ervaringen kunnen in een gesprek verwoord worden en zo tot bewustzijn komen. Gevoelens, reacties, gedachten … worden voorzichtig afgetast en zo eerlijk mogelijk verwoord. Wie de moed heeft schaamte, vooroordelen, maatschappelijke verwachtingen op zij te zetten kan dieper doordringen tot werkelijkheid.

Daarop is het principe van praatgroepen gebaseerd: mensen komen samen om over hun beleven te praten. Daardoor krijgt men ruimte om dieper door te dringen tot het eigen ervaren. Dat werkt bevrijdend. Door met elkaar te praten krijgt men woorden aangeboden om het ‘onbespreekbare’ te formuleren, vb. seksueel misbruik. Je leert een taboe te benoemen, het in woorden te omschrijven, een eerste stap om het te doorbreken.

Wanneer men in zo’n gesprek doordringt tot de maatschappelijke voorwaarden van een gebeuren kan dit een steun betekenen om zichzelf als slachtoffer te situeren. Ik denk hier aan de Dwaze moeders in Argentinië, de gijzeling in Beslan en kan van daaruit een aanklacht geboren worden.

Leven bestaat niet alleen uit extatische momenten. Elk passioneel beleven wisselt af met terugkeer naar de begrensde realiteit. Soms is die terugkeer een lange zucht van voldoening en met veel energie ga je weer aan het werk. Wie kent niet de stimulerende werking van een boeiende tentoonstelling: je vingers tintelen om zelf aan het werk te gaan.

Niet altijd is de terugkeer naar de realiteit zo succesvol. Wie kent niet de verscheurende pijn van afscheid nemen van mensen die je lief zijn. Je werkt om een bepaald resultaat te behalen … maar moet de mislukking incasseren.

Verbrokkeld ben je en hoe krijg je jezelf weer tot eenheid?

Bijlagen:
210312 passie als lijden.JPG (351.8 KB)   

Het hangt natuurlijk samen met je temperament. Maar wie heeft als jongere niet het verlangen om het leven te veroveren: je zal het anders en beter doen dan je ouders, een schitterende toekomst wacht op je. De realiteit verschilt wel enigszins van de dromen. Stilaan leer je dat vurige, levensveroverende ervaringen afwisselen met confrontatie met je eigen beperktheid en die van de omgeving. Je overschrijdt grenzen, experimenteert. Je laat je verleiden door wat zich op je weg aanbiedt, volgt een weg die wellicht niet tot het beoogde doel leidt. Je beleeft de verrukking van een geheime relatie, probeert alcohol of andere drugs uit, geniet van intense gesprekken tot diep in de nacht. Je voelt het leven tot in elke vezel van je lijf en tot in de oneindigheid van het heelal. Althans, dat denk je.

Ouder wordend verlies je nochtans het vermogen tot passioneel leven niet. Maar de passie vindt een weg die beter ingekaderd ligt in de samenleving. Een avond muziek luisteren vervangt wellicht de heroïsche discussie van vroeger, je laat je meenemen door de thematiek of de kleuren van een expositie, het verlangen naar kinderen wordt omgezet in vader- of moederen en de vervulling die zich aanbiedt.

Telkens weer ga je in op het grijpende van de passie, of het nu om een conflict gaat of een relatie waarin je je tot in het diepste van je wezen voelt aangesproken. Je laat je grijpen en op die momenten besef je dat je leeft, dat je graag leeft.

Een volgende fase in de ontwikkeling van het bewustzijn is de studietijd. In onze samenleving zijn we er vroeg bij: vanaf 2,5 jaar kunnen de kinderen al terecht in een school. Leren lezen, schrijven en rekenen is de hoofdopdracht van het lager onderwijs. Daarna kunnen ze het middelbaar onderwijs in en zich voorbereiden voor een verdere studie of op de intrede in de arbeidsmarkt om als zelfstandige mensen in hun levensonderhoud te voorzien.

Wie leert lezen en schrijven krijgt een geschenk dat niet genoeg kan gewaardeerd worden: de ganse wereld komt op je af. Zeker nu met het internet.

Automatisch komen boeken als ‘beeld’ aanzetten. Boeken zijn in onze maatschappij een evidentie. Maar probeer maar eens een wereld zonder boeken, kranten, reclame … voor te stellen.

Mijn schooltijd ligt al vele jaren achter me. Maar mijn dagboek is me bijgebleven, ook een boek. Daar schreef ik mijn dagelijkse wel en wee in. Grootse dingen waren het niet: wat was er te beleven tussen de vier muren van een pensionaat van een halve eeuw terug.  Wat ik pas later besefte: ik leerde door dit dagboek ‘schrijven’, iets over mezelf verwoorden. Het gaf me de kans om andere woorden uit te proberen dan de devotionele uitspraken van de opvoedsters. Indien ik het nu zou teruglezen zou ik waarschijnlijk heel duidelijk de puber van die tijd herkennen, opgesloten in een gedachtewereld die gekenmerkt was door de naoorlogse tijd. Ik zou het echte leven nog moeten confronteren om los te raken uit die beslotenheid die me toen als verstikkend overkwam, zonder dat ik dat verder kon duiden. Maar de ontdekking dat ik kon schrijven, los van het voorgekauwde gedachtegoed van die tijd, hield me overeind: ik was iemand, had een eigenheid.

Ik lees graag dagboeken. Er zijn erg gekende dagboeken in de literatuur, denk maar aan dat van Anne Frank. Een tijdje geleden ontdekte ik in het Spit (een tweedehandswinkel) een ander dagboek, een soort tegenhanger van dat van Anne Frank: het dagboek van Zlato Filipovic, een meisje van elf wanneer de oorlog in Sarajevo begint.

Virginie Loveling liet ook een dagboek na met aangrijpende verslagen hoe WOI ingrijpt in het concrete leven van een Gentse vrouw en schrijfster. En boven alles staat het dagboek van Victor Klempener, een Joodse taalkundige gehuwd met een Duitse vrouw. Hij probeert het leven van alledag, van de gewone man en vrouw in de straat te beschrijven tijdens WOII in Dresden. Hij zet zijn dagboek later voort, maar bereikt niet meer de beklemming van zijn oorlogsdagboek. Hij wordt een verbitterd man die ook zijn droom over het communisme ziet ten onder gaan.

Aanvankelijk denk ik ook iets te doen met woorden. Daarom dat ik bij het ontwerp met krantenpapier werk: letters vormen woorden, worden verhalen, zeggen leven uit. Later laat ik dit idee echter rusten. Wellicht ooit een andere keer wanneer woorden me weer eens overvallen.

Iedereen is geboren uit een vrouw, tot nu toe een vaststaande zekerheid. In een intense symbiose met het lichaam van de moeder ontwikkelt zich gedurende negen maanden vanuit een zaadcel en een eicel het wonder van een mens. Bij de geboorte wordt het kind een wereld in geduwd die al of niet voldoet aan de vele noden van een totaal afhankelijk wezen. Wellicht zijn er warme zorgzame armen die een kind opvangen, moeder, vader, familie … hopelijk allemaal mensen die blij zijn met de komst van het kind. Zij krijgen als taak het kind tot volwassenheid te laten groeien; het kind krijgt als opdracht uit de beveiliging van het aangeboden nest weg te trekken en een eigen plaats in de wereld te veroveren. Geen gemakkelijke opgave, noch voor het kind, noch voor de volwassenen, daarvoor hoef je maar te luisteren naar de vele levensverhalen

Aanvankelijk leert het kind de wereld interpreteren volgens de opvattingen van de ouders. Het kind imiteert zijn ouders, wat vaak tot ontroerende taferelen leidt. Het leert de wereld in woorden vatten volgens het interpretatiemodel van de omgeving. Zo zal de wereld van een kind in een zeer gelovig milieu anders geformuleerd worden dan van een kind uit een atheïstisch milieu, de wereld van een stadskind verschilt grondig van de wereld van een kind uit een agrarische dorpsgemeenschap.

Stilaan krijgt het kind vertrouwen in zichzelf: het leert lopen, zonder begeleiding op een trap klimmen, het leert zwemmen, met mes en vork eten. Terwijl het groeit, handelt, ervaringen opdoet en verwerkt vormen zich patronen in het voelen, denken, handelen. Door confrontatie met de wereld rond zich wordt het kind stilaan bewust van zijn eigenheid. Er ontstaat een eigen, innerlijke wereld en een buitenwereld, waartoe ook die van de moeder, de ouderlijke omgeving, de vertrouwde wereld van het kind-zijn behoort. Die buitenwereld als niet-eigen ervaren is vaak een pijnlijke confrontatie. Het zet een vorm van rouwproces in gang: het verlies van een afhankelijk bestaan. Ieder kan met zijn persoonlijke herinneringen die losmaking illustreren. De gevoelens van verdriet, vreugde, woede, angst, opstandigheid die de weg van zelfstandig worden markeren blijven vaak duidelijk hangen in het geheugen. Het plotse opkomend besef ‘gescheiden’ te bestaan van je ouders laat vaak een diepe indruk na. In problematische situaties wordt dit erg duidelijk. Kinderen die slachtoffer werden van seksueel misbruik beseffen vaak niet dat er iets gebeurde dat ‘niet mocht’. Ze ondergingen het misbruik als iets dat er bij hoorde. Pas later zullen ze tot het besef komen dat ze ‘slachtoffer’ werden van misbruik.

Hoe zet je die soort bedenkingen om in iets visueels, in een tekening, een doek? Ik wou vooral de kwetsbaarheid van een kind weergeven, hoe het vanuit die kwetsbaarheid een zelfstandig bestaan moet veroveren. Tot het beeld van een kinderhemdje opkwam. Dat kon vrij abstract verwerkt worden. Van daaruit vertrok ik: mijn eerste ontwerp kreeg vorm.

In mijn schetsboek beschrijf ik een eerste ontwerp van de zesdelige serie over het vrouwelijke bewust worden in woorden. Wat vage lijnen tonen aan dat het uiteindelijk om lijnen en kleuren zal gaan.

1.      Uit de symbiose met de moeder. Hoe vaak heb ik al vrouwen ontmoet die een enorm gevecht leveren om op een zelfstandige wijze te mogen bestaan los van de moeder. Reeds als kind kan die relatie getekend worden door een vorm van wederzijdse emotionele afhankelijkheid. Tot opeens iets gebeurt en de bewustwording doordringt dat je moeder ‘buiten’ je om bestaat of dat jezelf een leven verkiest ‘los’ van je moeder.

2.      Het (dag)boek. Je leert lezen en schrijven en het boek doet zijn intrede in de kinderwereld en zal de rest van je leven je vergezellen. In een dagboek leer je zelf schrijven in een zoektocht naar jezelf.

3.      Passie als gerepenheid. Het leven zelf zal je het meeste aanleveren om je zelf te realiseren, om bewust te worden van je innerlijke en uiterlijke wereld. Door de passie voor het leven ga je grenzen overschrijden die je als brave dochter, aangepaste vrouw … niet direct zou nemen.

4.      Passie als lijden. Hoe extatisch een ervaren ook is, telkens moet je terugkeren binnen de beperking van het concrete bestaan. Versplinterd probeer je jezelf weer tot heelheid te brengen.

5.      Het gesprek. Wanneer je met de ander in een echt gesprek kan treden geef je woorden aan je ervaren , leer je het plaatsen in de stroom van leven.

6.      Het protest. Vanuit de bewustwording die woorden veroorzaken kan protest groeien, het ‘neen’ van de vrouw. Vaak geven vrouwen vorm aan dat protest met pancartes, spandoeken met vb. de foto van hun vermoord kind op, die ze solidair met elkaar in optocht dragen.

Met het ouder worden reflecteer ik meer en meer over mijn huidige opvattingen, ervaringen … noem maar op en hoe ze beïnvloed zijn door ‘vroeger’. Voor mij was het een moeizame weg om los te komen van de ‘gevestigde’ opvattingen van thuis, de dorpse gemeenschap, de invloed van het kerkelijke denken om tot eigen opvattingen en het formuleren ervan te komen. Toen ik die grote doeken aankocht wou ik iets doen rond die bewustwording.

Toch duurde het even voor ik me waagde aan dat project. Ik zag die grote doeken uitnodigend staan, maar ik vermeed de concrete confrontatie.

En dan opeens neemt dat project concrete vormen aan. Aftastend bevraag ik mijn aanvoelen tot ik tot zes momenten in mijn beleven kom. In mijn schetsboek maak ik mijn eerste aantekeningen (zie foto): een vage vorm in een klein kader met ernaast enkele kernwoorden die het beleven oproepen. Dan hou ik die momenten vast en probeer er dieper in door te dringen. Naast een woordelijk formuleren, zoek ik ook naar een visueel tot taal brengen. De vraag die ik me voortdurend stel is: hoe kan ik visueel de essentie van dat moment vastleggen. Hoe kan ik vb. de concrete herinneringen aan mijn kindertijd geïnterpreteerd door mijn huidige visie, neerleggen op een doek? Een foto uit mijn kinderjaren? Een collage van mijn vroegere dorp? Zolang ik naar concrete verwijzingen zoek blijf ik in een subjectieve positie, wat ook prachtig resultaat kan opleveren. Maar ik wil een universeler niveau bereiken. Daar maak ik de sprong naar het abstracte. Hoe kan ik de kwetsbaarheid, kneedbaarheid, afhankelijkheid van een kind aan bod laten komen?

Het ontstaat allemaal niet zo ‘opeens’. Mijn schetsboek is een werkboek. Niet dat ik er veel in teken, daarvoor gebruik ik losse papieren. Het is eerder een verzamelboek van ideeën: foto’s die me aanspreken, vermelding van kunstenaars die een bepaald probleem oplosten of foto’s ervan. Een notitie van iets dat me opviel tijdens het lezen. Ik zit niet dagelijks mijn schetsboek bij te werken, daarvoor ben ik niet gedisciplineerd genoeg. Ik heb ook nog mapjes waarin ik interessante gegevens opberg. Vaak leidt dit tot de frustrerende ervaring van: waar heb ik wat gelaten.

Maar dan is de dag daar dat ik me eraan waag. Ik stap over mijn twijfels en faalangst heen, verzamel het benodigde materiaal en begin. Een eerste lijn, een eerste veeg verf. Het komt bijna als een bevrijding over.

Toch vraag ik me dan nog regelmatig af: waaraan ben ik begonnen, waarom kan ik geen rustiger hobby zoeken, waarom ben ik toch altijd zo veeleisend voor mezelf? Ook die vragen gaan voorbij. Nu kijk ik uit naar de momenen dat ik aan het werk kan.

na Sierre

                    kan alleen stilte

                    woorden geven

De jaardag van het heengaan van Arne is een moeilijke dag, ook voor broer en zussen. Daarom besloten we die dag samen iets te doen. Aike moet aanwezig zijn in de dansschool omdat Carlo die dag weg is. Ze heeft ons uitgenodigd om daar iets te eten. Samen zijn rond Arne draagt ook de boodschap dat hij nog bij ons hoort. Aanwezig gemis als positieve ervaring. Hij is verbinding geworden.

Ik zie de kinderen evolueren en zij zien mij en Karel ouder worden. Arne blijft dezelfde: de vijfentwintig jarige van op de foto. Soms kan ik me wel eens afvragen: hoe oud zou hij nu zijn indien … 38? Dan kijk ik rond en probeer mannen van die leeftijd te ontdekken. Die zijn aan de volle ontplooiing van hun leven bezig. Al of niet getrouwd, wellicht kinderen, een huis dat ze nog moeten afbetalen …

Hij is buiten het levenscircuit gaan staan. Zijn evolutie is een innerlijke evolutie van iedere betrokkene. Voor mij evolueerde hij van een verscheurende pijn, een verscheurend gemis, een pijnschreeuw van onmacht tot een vredevolle aanwezigheid. Waren de eerste jaren na zijn dood getekend door herinneringen aan zijn schizofrene wereld, zijn soms tomeloze agressie bij zijn psychoses, zijn zorgwekkende toekomst, nu leeft hij bij mij als een zoon die niet meer getekend wordt door wat vroeger was, maar in voltooiing aanwezig is. Ik weet nog wel hoe vreselijk het was, ik heb geen behoefte om hem tot een halfgod uit te roepen want dat was hij niet, maar nu is hij op een andere wijze in mij komen wonen.

Ja, ik heb vier kinderen waarvan drie in leven en ja, liefde is sterker dan de dood.

hoe zou ik je vergeten

na al die jaren van gescheiden zijn

de ruimte die je niet meer wou opvullen

vernestelt zich met mijn leven

dringt mijn dromen binnen

ik vraag niet meer naar het waarom

alsof je daardoor de tijd kan stilleggen

tot voor je sprong in de dood

alsof je daardoor de oorzaak kan bedwingen

het lot dwingen tot een andere wending

wel treur ik om je

in de zachte aarde van mijn geheugen

waar de tijd bleef stilstaan

als op de foto op de kast

lieve zoon

onvoltooid in dit leven

Ik wou nu eens echt op grote doeken werken en via internet plaatste ik een bestelling bij ‘Het Verkooppunt’ in Zaandam (Nederland). Ik heb dit adres doorgekregen van Christel. En inderdaad, de prijzen zijn aantrekkelijk.

Grote doeken is één ding … ze vervoeren is een andere opdracht. Voor ik me laat verleiden zoek ik uit wat de maximum afmetingen van doeken mogen zijn wil ik ze nog in mijn auto kunnen manoeuvreren: 120 x 100 lijkt toch wel het maximum. Een tweede aspect is: waar kan ik ze nog opslaan in onze woning. Er is ruimte genoeg, maar we hebben graag boeken om ons heen. Voor Karel zijn dat praktisch allemaal Engelstalige boeken, het grootste deel gaat over filosofie … dat merk je in zijn blogs. Daar ik geen talenknobbel heb, zijn mijn boeken Nederlandstalig, met als hoofdmoot geschiedenis, vooral moderne geschiedenis en in het bijzonder WOII. De muren staan vol, ook in de inkomhal, ook in de twee kleine slaapkamers die niet meer gebruikt worden. Wat er aan ruimte in die kleine slaapkamers overblijft wordt gebruikt om mijn teken- en schilderprestaties te stapelen. M.a.w. alles staat eivol … maar mits wat herschikken en wellicht iets weggooien (durf ik dat, het lijkt me bijna een doodzonde) zou er toch nog wat bij kunnen en doeken stapelen gemakkelijk.

Voor mij is via internet kopen toch wel nieuw. Maar alles verloopt prima. ‘t Is wel even schrikken als de pakketten geleverd worden: 18 doeken in totaal, stevig verpakt per drie.

Als ze veilig en wel op hun plaats staan, bekruipt me wel de vraag: ga ik dat aankunnen. Voor ik aan een werk begin verga ik van faalangst: dat witte doek is zo’n enorme uitdaging en het enige houvast is mijn passie om al schilderend mezelf te vinden.

De eerste maanden van dit academiejaar blijven die grote doeken netjes op hun plaats staan. Ik voel me als verlamd als ik er naar kijk. Waarom moest ik die doeken toch aankopen? Zoveel geld geïnvesteerd in doeken die wellicht nooit zullen beschilderd worden?

Het blijft een innerlijk conflict en hoe meer ik uitstel om met die doeken iets te doen, hoe somberder mijn humeur wordt en hoe meer ik aan mijn kunnen twijfel. Ik verschuil me achter ‘oefeningen’ maken. Ik merk dat het schilderen met minder enthousiasme verloopt. Tijdens de kerstvakantie neem ik een moedige beslissing: ik begin eraan. Ineens stroom ik vol ideeën. Ik schrijf wat op in mijn schetsboek, ik ontwerp in potlood de eerste contouren … ik ben vertrokken: zes doek die handelen over het vrouwelijk bewustzijn.

Op dit moment is het zesluik nog niet aan zijn voltooiing toe, maar de basis is gelegd en ik leef met het gevoel dat het me zal lukken. Wat een opluchting.

terwijl

de week omvliegt

er meer plannen zijn dan tijd om ze uit te werken

de regent uit de lucht miezert

tortelduiven zich nestelen in een boom aan onze woning

oorlogen verder hun vernietigend werk uitvoeren

rekeningen dringend moeten betaald worden

ik beloof te koken vanavond

blijft de rabarber groeien

onverstoorbaar

en leg ik vijf dagen na de eerste opname

het doorschietende groen vast

een zekerheid die niet meer ongedaan kan gemaakt worden

   een hoek van de grote wachtruimte

   de spanning stijgt

   verschillende hoeken zijn ingericht voor een jury die zeer aandachtig toekijkt

   de wachtruimte voor de E-jury

Bij de ingang van de wachtzaal dien ik me te melden. Ik leg uit dat een vriendin hier op mij zit te wachten. Ik krijg nog een sticker opgeplakt waarmee ik doorheen het ganse museum kan lopen. De wachtruimte zit wel vol en overal schilderijen al dan niet verpakt.

Ik ontdek Christel aan de overkant. Ze toont me haar inschrijvingsformulier met haar nummer: E22. Even heb ik spijt niet te hebben meegedaan want feitelijk is het een leuke bedoening. Vrijwilligers lopen af en aan om deelnemers vanuit de algemene wachtruimte op te halen en naar de hoek van hun jury te brengen. Later ontdek ik dat er overal hoeken zijn georganiseerd met een driekoppige jury, van A tot H. Christel zit dus bij de E-jury. Christel denkt dat ze niet meer zo lang zal hoeven wachten: ze heeft zopas E19 horen afroepen.

Maar we kunnen koffie krijgen: op een tafel staan grote thermossen. Dat laat ik me niet ontzeggen. Ook Christel heeft wel trek. Ja, de zenuwen komen toch wel opzetten. Ik vertel dat ik toch wel een eindje van hier geparkeerd sta. Zolang het niet gaat regenen, zoals voorspeld op het weerbericht, is het geen probleem. We zullen wel zien na de selectie hoe we het oplossen. En ja, na de selectie kunnen we nog even rondgaan in het museum. Christel is er nog nooit geweest. Dat is dan mooi meegenomen.

En dan wordt Christel opgeroepen. Ja, ik kan meegaan, maar niet mee naar binnen bij de jury, uiteraard. Het is op de eerste verdieping te doen. De vrijwilliger helpt bij het dragen van de doeken, zodat mijn bijdrage zich beperkt tot op het juiste knopje duwen van de lift. Er zijn ook een paar Japanse toeristen in de lift terecht gekomen, die moeten een verdieping hoger zijn.

We krijgen een wachtplaats toegewezen … en ik zie G. Het is ontzettend lang geleden dat we elkaar nog eens ontmoetten. Ja, G. heeft meegedaan en één werk is geselecteerd. Ik wens hem welgemeend proficiat en ondertussen schrijf ik ergens zijn e-mailadres op. Dan terug naar Christel. Het gesprek met de voorgaande deelnemer blijkt wat uit te lopen. Maar dan is het toch de beurt aan Christel. Ik wens ze succes. Dan kan het wachten beginnen. Ik laat de omgevende drukte op mij inwerken. Alles loopt als bij een goed geoliede machine. Ieder is met zijn eigen kunstwerk bezig en beleeft de situatie alsof hij of zij alleen op de wereld is. Alleen uit de hokjes van de jury hoor ik stemmen, maar kan niet verstaan wat er gezegd wordt.

Christel komt terug: de jury gaat overleggen om dan een beslissing te nemen. Even wachten … maar het wachten wordt uitgebreid. Is dat een goed of slecht teken? Christel wordt terug binnengeroepen: de jury wil haar beslissing toelichten. Wanneer ze terug het hoekje omdraait knikt ze van neen. Jammer. De jury heeft geaarzeld, maar omwille van een bepaald aspect haar werk toch niet opgenomen in de selectie. Wel is de jury overtuigd van haar mogelijkheden en ze herkent dat zwakke punt in haar werk. In die zin is ze niet ontgoocheld. Ze heeft haar werk mogen tonen, kreeg waardering en een duidelijke en juiste evaluatie. Het gesprek helpt haar verder.

Terug naar het gelijkvloers. Inpakken … neen, een rondgang in het museum zit er niet meer in. Wel wil ik nog even naar de dansschool, even een goede dag zeggen bij Aike en Carlo.

We proberen de schilderijen naar de parking te brengen. We zijn met zijn tweeën en delen de last en als het nodig is zullen we rusten onderweg.

Gelukkig ken ik binnenweggetjes. Via de binnenkoer van een universitair gebouw, over een pleintje naar de toegangsweg van een universitaire parking en zo de straat op. Het lijkt ons te lukken mits af en toe de doeken op een andere wijze te dragen.

De parking is al voor de helft leeg. De doeken de auto in en met veel zwier naar buiten richting danscentrum.

Alleen Carlo is bereikbaar. Hij zorgt voor koffie en iets zoets als extra. Neen, Aike is niet te bereiken: ze is in een zaal een groep aan het volgen die oefent voor het optreden.

We bekijken de tentoonstelling die nu ophangt: foto’s. Prachtige werken. Daar Christel over twee weken hier een tentoonstelling van haar werken organiseert, kijkt ze ook hoeveel doeken ze hier kwijt kan. Ja, de doeken van vandaag zullen er ook bij zijn, maar eerst gaat ze er nog wat aan werken. Het gesprek met de jury heeft haar echt gestimuleerd.

Gezien het nog een hele poos zal duren voor Aike zich vrij kan maken, besluiten we toch maar te vertrekken: we verlangen allebei naar huis. Ik loop even naar de zaal waar ze aan het werken is en door het venster wuif ik naar haar. Ze heeft het gezien en ze komt even naar buiten een zoen geven.

Wanneer we bij ons thuis aankomen heeft Karel flink gesnoeid in de tuin en zit hij nog wat na te puffen. Ja, nog even tijd voor een glas wijn en Karel het verhaal doen.

Dinsdag zien we elkaar terug. Wellicht met een bijgewerkt schilderij.

Ik dacht mee te doen aan de Canvascollectie. Toen de einddatum van de inschrijvingen naderde voelde ik me zo overspoeld door de drukte van Kumbe, dat ik alleen maar één verzuchting had: ik wil schilderen. Er circuleerden nog inschrijvingsmogelijkheden voor andere wedstrijden, maar nee, het had voor mij geen aantrekkingskracht meer. Ik wou met rust gelaten worden en schilderen.

Christel schreef zich wel in … en zaterdag mocht ze haar werk gaan aanbieden voor de eerste selectie. Ik beloofde met haar mee te gaan: ik ken de stad omdat ik in Leuven het grootste deel van mijn leven gesleten heb.

Omdat het zaterdagnamiddag is en tevens préselectie van de Canvascollectie, verkies ik zelf met mijn wagen te gaan. Er is dicht bij het M Museum een grote parking op het Ladeuzeplein, maar stel dat die volzet is, hoe moet ik Christel door de drukke straten van Leuven gidsen om ergens een parkeerplaats te vinden? Ik kan beter met mijn wagen rijden en Christel desnoods dicht bij het museum afzetten terwijl ik ergens een parkeermogelijkheid opzoek.

En dat blijkt een wijze beslissing. De Ladeuzeparking zit eivol: er zijn nog 3 parkeerplaatsen vrij op het elektronische bord op de ring, maar wanneer ik aan de parking kom zie ik méér dan 3 auto’s de duik naar de parking nemen. Ik zet Christel af, leg uit waar ze heen moet, echt niet ver meer en dat zal wel lukken ondanks haar doeken toch niet van de kleinsten zijn. Zelf verlaat ik het centrum van de stad om een parking aan de rand op te zoeken: de parking aan het ziekenhuis van het H. Hart in de Naamsestraat. Daar zijn nog 28 plaatsen beschikbaar meldt het elektronische bord mij. Goed zo. Ik draai vol vertrouwen de parking in, ik heb hier al vaker gestaan. Tot ik een kaartje wil nemen om nadien te kunnen afrekenen: de kaartjes zijn niet meer beschikbaar, ze zijn op. Even breekt het angstzweet me uit. Wat nu? Naast mij is er nog een toegang. Ik rij voorzichtig achteruit, een beetje angstig want stel dat er juist nu een wagen komt aanrijden vanuit de draai. Maar het lukt me zonder problemen naar de andere toegang te manoeuvreren. En hier zijn wel kaartjes beschikbaar. Ik neem mijn kaartje en de slagbalk trekt omhoog. Ik heb me nog nooit zo opgelucht gevoeld bij een aankomst in een parkeergarage. En het geluk blijft me toelachen. In de parking staan de auto’s rij naast rij … maar één plaatsje is niet bezet. Fluitend draai ik aan mijn stuur: zo, ik kan aan mijn namiddag beginnen. Lichten uit, handtas mee, heb ik mijn fototoestel bij? Auto afsluiten. Leuven, hier kom ik.

Het is wel even doorstappen naar het centrum van de stad, maar Leuven is niet zo groot. Het weer is zacht, geen regen, ik beschouw het als een gezondheidswandeling. Terwijl ik door de Naamsestraat loop herken ik de vele gebouwen, telkens met een gevoel van opluchting: het werken is voorbij en nu kan ik mijn passie beleven, schilderen.

Ik herken een winkel waar ik vroeger nogal eens aankopen deed voor mijn schildergerief: die is nu verbouwd tot een restaurant. Ook in deze middeleeuwse stad staat de tijd niet stil. De boekenwinkels loop ik dapper voorbij hoewel ze aan mij trekken. Ik heb nog een boekenbon van de Standaard in mijn portefeuille zitten, maar neen, daar zal ik een andere keer van genieten.

Uiteindelijk kom ik terecht in het M Museum: wat een drukte. Aan de deur een vrijwilliger: of hij me met iets van dienst kan zijn. Ik vraag naar de Canvascollectie. Hij wijst me de weg: verloren lopen zal je hier wel niet.

Ik ga op zoek naar Christel.

Ondanks het fototoestel me in de steek liet, heb ik de expositieruimte van het Hagelandse Wijncentrum toch nog in beeld gekregen. Van de foto’s in de gang laat ik gewoon een vroeger opgenomen beeld zien. Geniet ervan.

bewustzijnsvormen, van links naar rechts:

            - verscheurde bewustzijn         

            - helder bewustzijn                  

   bewustzijnsvormen, van links naar rechts:

            - verscheurde bewustzijn         

            - helder bewustzijn                  

Ik krijg een e-mail met de uitnodiging om mijn werken te tonen in het Hagelands Wijncentrum in Wezemaal: maart, april mei van dit jaar. Met plezier ga ik daar op in. Om kennis te maken met dit centrum: www.rotselaar.be.

Het wijncentrum is gelegen in het centrum van Wezemaal: Kerkstraat 16, Wezemaal

Bezoekersuren:
Tijdens de zomerperiode (vanaf het begin van de paasvakantie tot en met de eerste week van november)

- dinsdag tot vrijdag van 13 tot 17 uur

- zaterdag en zondag van 14 tot 18 uur

Tijdens de winterperiode

- zondag van 13 tot 17 uur 

Ik spreek af op 1 maart in de voormiddag mijn werken op te hangen. Een paar dagen ervoor selecteer ik de doeken die ik mee wil nemen, maak daarvan een lijst, met foto erbij, want ik vergeet vlug welke lading onder vb. Z.T. (zonder titel) verborgen zit. Alle doeken ook nakijken op het ophangsysteem, zodat ter plaatse niet dient geïmproviseerd te worden.

Karel gaat mee. Zo komt hij ook nog eens onder de mensen, hoewel, alleen de verantwoordelijke van het wijncentrum spreken we. Maar hij helpt met het zeulen van de doeken naar de eerste  verdieping, steekt een handje toe als de ophanging wat moeilijk verloopt … en ’t is gewoon leuk samen iets te doen.

Het neemt nog geen uur in beslag. Ik ben tevreden en Karel deelt dat gevoel: het is een mooi geheel. Ik neem foto’s en wanneer ik de drie doeken in de gang wil vastleggen weigert het toestel verdere dienst. Niets aan te doen. Karel kijkt het toestel thuis na … en daar marcheert het weer zoals het hoort. Techniek is mooi als het werkt.

Christel had een samenkomst in de kunsthumaniora van Sint-Lukas in Brussel. Ze vroeg of ik geen zin had om mee te gaan. Waarom niet, zo komt een mens nog eens buiten en kan je nog wat van de wereld zien.

Om 12 uur kwam ze me ophalen en in Aarschot hadden we een trein die in rechtstreekse verbinding naar Brussel-Noord reed. Daar zou E. op ons wachten, ook zij wou naar die samenkomst. Met GSM in aanslag is elkaar ontmoeten geen probleem meer en zo vonden we elkaar in een ondergrondse wachtkamer van het station van Brussel-Noord. We moesten een uitgang vinden die uitkwam op de Aarschotse Steenweg. Alles was netjes aangeduid en zo stonden we, met het plannetje dat Christel had uitgeprint, ons te orïenteren: welke richting moesten we uit.

De Aarschotse Steenweg aflopen is wel even wennen. Het ene uitstalraam naast het andere met schaarsgeklede jonge vrouwen. Ze krijgen een werkplek van ongeveer 1 vierkante meter om hun stoel te plaatsen. Moest men dieren zo opsluiten … dierenverenigingen zouden aanrukken met petities. Tja, nu gaat het maar om vrouwen, en wat soort vrouwen. Het beroep van hoer is in onze samenleving niet weg te denken, maar veel waardering krijgt het niet en als er al bescherming is, is ze van vrij dubieuze aard. Zouden ze er zelf voor gekozen hebben, of zijn ze er in geluisd? Hoeveel uren per dag moeten ze werken? Wellicht halen ze in dit vak de pensioenleeftijd niet … geen vakbond die er dus zijn hoofd over moet breken.

Die gekooide vrouwen maken me in-triest. Komt er woede in mij opzetten. Die jonge vrouwen hadden zich het leven wellicht anders voorgesteld. Maar hoe kom je in dit soort situatie terecht? Omwille van het geld, natuurlijk. Maar dat is een motief dat iedereen inspireert om te gaan werken: je moet toch in je levensonderhoud voorzien. Een vrouw die zich financieel laat vergoeden voor een seksuele prestatie wordt overladen met schande, een man die bij de hoeren presteert en betaalt is een ‘echte’ man, onder een soort goedlachse waardering worden hem zijn seksuele activiteiten vergeven.

Maar we zijn op weg naar Sint-Lukas. We verlaten de Aarschotse Steenweg. Oudere huizen: een woonwijk. Wellicht zijn de meeste huizen bewoond door buitenlanders, want de straat loopt vol mensen met gekleurde huid. Ook veel hoofddoeken. Op het gelijkvloers hier en daar kleine winkels met groenten, brood, een café. Het vroegere dorp in één straat. Maar in dat vroegere dorp werden de auto’s niet geparkeerd aan beide kanten van de straat en gezien de straat verdeeld is door een middenberm, bestaat het straatbeeld uit vier rijen auto’s, dicht opeen, daartussen rijden de auto’s rustig aan in één enkele richting. Ik besef dat ik toch zou moeten wennen aan die ‘stadsdrukte’, nu voel ik me echt ‘van den buiten’, een beetje overspoeld en verward door die vele prikkels.

De school van Sint-Lukas is niet direct nieuwbouw, degelijkheid straalt het wel uit. We zijn nog erg vroeg. We zoeken de cafetaria op voor een koffie. Die staat al op ons te wachten. We installeren ons met zijn drieën. Er komen nog mensen binnen, maar we zijn zo druk in gesprek dat we er nauwelijks aandacht voor hebben. Tegen twee uur aan ga ik terug naar het station, de vergadering is voor nog actieve (op werkvlak) vrouwen bedoeld. Ik ga een rustige gelegenheid opzoeken om mijn boek verder te lezen (aan te bevelen met vijf sterren: HhhH – Himmlers hersens heten Heydrich van Laurent Binet). Ik ga het nu zoeken aan de andere kant van het station: modern, veel licht en wellicht vind ik daar iets gezelligs om me een tijdje terug te trekken.

Eerst zoek ik een sanitaire ruimte op. Ik word ontvangen door een kleine bruingekleurde vrouw (Indisch? Pakistaans? in elk geval iemand uit die contreien). Ik kijk haar aan en zeg haar goede dag terwijl ik betaal. Ze lacht even haar tanden vrij, mooie tanden die prachtig uitkomen tegen haar donkere huid. Ik moet denken aan mijn jongste dochter, uit India, erg donker van huidskleur, die me doet smelten als ze lacht en haar prachtige tanden laat zien. Wat kunnen mensen mooi zijn.

Daarna wandel ik wat rond om de sfeer te snuiven voor ik me terug trek in een boek. Plots besef ik dat die samengetroepte mensen daklozen zijn. Met hun hele hebben en houden hebben ze zich geïnstalleerd in enkele hoeken van de ruimte. Meestal jonge mensen, mannen en vrouwen. Ik zie een jonge vrouw haar baby’tje sussen. Verderop is een man in gesprek met wellicht een lotgenoot en ik zie een kind aan zijn voeten spelen met letterkoekjes als speelgoed: stapelen, naast elkaar leggen. Ze worden niet in de mond gestoken, honger zal het dus niet hebben. Waarom heeft het geen lego-steentjes, autootjes, puzzels, knuffels, kleurpotloden en papier … heeft elk kind geen recht op ontplooiing en onderricht? Ik dacht zo iets vernomen te hebben als internationale rechten van het kind. Hoe moeten die kinderen zich het leven voorstellen, zich thuis voelen in de grote wereld, als ze niet eens een eigen ervaren hebben van ‘thuis-zijn’, niet in hun eigen land en niet als emigré?

Een vreemde droefheid duikt mijn lijf binnen: ik kan niet tegen de samenstromende onderkant van deze stad, niet de hoeren, niet de vluchtelingen (van welke soort ze ook mogen zijn). Ik kan geen oplossing bedenken, nog minder een oplossing bieden. Hoogstens oogkleppen aanbinden om de mensen niet meer te zien of mijn bewustzijn dichtvouwen, zodat ik niet meer hoef na te denken.

Ik vind een gezellige gelegenheid waar ik een vrij tafeltje aan het venster kan bemachtigen. Het is er warm. Ik bestel de zoveelste koffie voor die dag, gelukkig hebben ze deca. Buiten zie ik het leven rond het station: nog wat daklozen, de taxi’s die af en aan rijden, een warenhuis rechtover. Ik haal mijn boek boven en terwijl ik geniet van mijn koffie verdiep ik me weer in dit grandioos gecomponeerd en geschreven boek.

Na anderhalf uur krijg ik telefoon: de vergadering is afgelopen. Ik zal naar Sint-Lukas komen, terwijl Christel en E. er de laatste afspraken maken. Terug de uitstalramen voorbij, de drukte van nu wegrijdende auto’s, terug naar de ingang waar ook de anderen toekomen.

Eerst wat stoom afblazen over de voorbije vergadering, ondertussen richting station. De rechtstreekse trein naar Aarschot zien we voor onze neus wegrijden, pech. Maar er komen nog treinen. Terwijl ons gesprek in intensiteit toeneemt, merk ik op dat we met drie generaties vrouwen samen zijn: E. iets over de dertig, Christel bijna vijftig en ik net geen zeventig. We spreken af om volgende vergadering weer met zijn drieën te gaan. Tijdens de vergadering zal ik wel een eigen ontdekkingstocht organiseren, is het niet in de straten dan in een boek bij een koffietje. ’t Hoeft niet altijd kommer en kwel te zijn.

de lente worstelt zich

door somberheid van voorjaarsdagen

die aarzelen

tussen regengrijs

en vaag zonlicht

ik zoek naar groen

ontluikend leven

verdoken onder de kleuren van vorige herfst

spaarzame tekens van toekomst

alsof in mij

het leven

nu pas

zich durft te ontplooien

droefheid nam zijn plaats in

maar liet nog ruimte

voor uitnodigende verten

De week is weer veel te vlug voorbijgegaan. Een beetje suffig zoek ik mijn tekengerief samen. Twee weken terug had ik me voorgenomen een reeks portretten te maken, gebruik makend van allerlei technieken en materiaal. Geen echte portretten: ze hoeven helemaal niet gelijkend te zijn. Wel wil ik in die portretten iets tot uiting brengen van een dieper beleven. Hoe ik dat ga doen, weet ik nog niet. Het wordt een zoektocht, een ontdekkingsreis en ik zal wel zien waar ik uitkom.

Ik voel me alles behalve klaar om aan die zelf opgelegde taak te beginnen. Feitelijk is het wat veel op twee fronten bezig zijn: schilderen en tekenen. Ik probeer inhoudelijk die twee disciplines dicht bij elkaar te houden, vb. door met dezelfde thema’s bezig te zijn. Maar het schilderen slorpt zoveel aandacht op dat mijn tekenen er maar tweedehans bijloopt. Door die marathon zitting van enkele dagen terug blijf ik met mijn aandacht bij het modeltekenen hangen. Ik neem de drempel naar de tekenles schoorvoetend maar ik weet dat daar mensen zullen zijn op wie ik gesteld bent en dat helpt wel.

Ik begin met goede moed … maar uiteindelijk breng ik er niet zoveel van terecht. ’t Kan niet altijd feest zijn, hoewel …

Tijdens de krokusvakantie zijn drie mensen jarig geweest en die trakteren met cava en pralines. Van de cava blijf ik af, want dan breng ik er zeker niets meer van terecht. Maar de pralines doe ik eer aan, even niet denkend aan de lijn en andere zorgen waar je naarmate de leeftijd vordert alleen belang aan hecht omwille van medische toestanden. Gezond genieten is de boodschap en dat hoor ik bij de anderen ook weerklinken.

Dinsdagnamiddag schilderen … en dat lukt prima. De concentratie is terug. Net of ik losbarst op het doek. Ik ben na Nieuwjaar aan een zesling begonnen. Zes schilderijen i.v.m. bewustwording als vrouw. Eerst loop ik er dagen over na te denken, dan probeer ik een eerste versie uit met woorden in mijn schetsboek: wat wil ik zeggen. Daarna potlood (nu houtskool) en papier en de ontwerpen volgen elkaar op. Nu eens kijken of ik dat ook in kleur kan vertalen. Ik werk dan op papier dat speciaal bestemd is voor acrylverf. Pas dan waag ik me vol faalangst op het doek. Ik vind een wit doek een onmogelijke opgave, vaak vraag ik me dan af waarom ik toch wil schilderen, er zijn toch makkelijkere tijdsvullingen. Maar schilderen is voor mij geen ‘de tijd laten voorbij gaan’ tot de volgende maaltijd. Het is een passie, ik wil mezelf daarin uitdrukken, de grenzen van mijn mogelijkheden verleggen, een taal vinden om mezelf kenbaar te maken, in de eerste plaats voor mezelf maar ook wil ik gezien worden in die verborgen wereld waarin ik me schuil hou.

En ondertussen stijg ik naar opperste hoogten waarin ik de indruk krijg te kunnen zeggen wat ik in mezelf ontdek en dan tuimel ik weer naar de afgrond van ontmoediging omdat het weer niet lukt. Maar het zwart gat bij het op pensioen gaan … dat moet ik voorlopig niet confronteren. Het kan best meezitten in het leven.

De jonge basketbalspelers mochten de wedstrijd van de ‘Bears on Wheels’ tegen de ‘Roller Bulls’ uit Luik niet alleen bijwonen maar ook de wedstrijdbal opgooien. Ze genoten ervan. Hun grote voorbeelden zo nabij beleven. Wellicht dromen ze van zo’n prachtige tatoeages op hun armen als Deepak. Ook voor hen ligt toekomst open.

Het jongetje dat iedereen vertederde. Deepak zal hier een jaar of vijf zijn.

Wie had ooit gedacht dat dat kleine ventje zou uitgroeien tot een atleet van formaat.