In mijn schetsboek beschrijf ik een eerste ontwerp van de zesdelige serie over het vrouwelijke bewust worden in woorden. Wat vage lijnen tonen aan dat het uiteindelijk om lijnen en kleuren zal gaan.

1.      Uit de symbiose met de moeder. Hoe vaak heb ik al vrouwen ontmoet die een enorm gevecht leveren om op een zelfstandige wijze te mogen bestaan los van de moeder. Reeds als kind kan die relatie getekend worden door een vorm van wederzijdse emotionele afhankelijkheid. Tot opeens iets gebeurt en de bewustwording doordringt dat je moeder ‘buiten’ je om bestaat of dat jezelf een leven verkiest ‘los’ van je moeder.

2.      Het (dag)boek. Je leert lezen en schrijven en het boek doet zijn intrede in de kinderwereld en zal de rest van je leven je vergezellen. In een dagboek leer je zelf schrijven in een zoektocht naar jezelf.

3.      Passie als gerepenheid. Het leven zelf zal je het meeste aanleveren om je zelf te realiseren, om bewust te worden van je innerlijke en uiterlijke wereld. Door de passie voor het leven ga je grenzen overschrijden die je als brave dochter, aangepaste vrouw … niet direct zou nemen.

4.      Passie als lijden. Hoe extatisch een ervaren ook is, telkens moet je terugkeren binnen de beperking van het concrete bestaan. Versplinterd probeer je jezelf weer tot heelheid te brengen.

5.      Het gesprek. Wanneer je met de ander in een echt gesprek kan treden geef je woorden aan je ervaren , leer je het plaatsen in de stroom van leven.

6.      Het protest. Vanuit de bewustwording die woorden veroorzaken kan protest groeien, het ‘neen’ van de vrouw. Vaak geven vrouwen vorm aan dat protest met pancartes, spandoeken met vb. de foto van hun vermoord kind op, die ze solidair met elkaar in optocht dragen.

Met het ouder worden reflecteer ik meer en meer over mijn huidige opvattingen, ervaringen … noem maar op en hoe ze beïnvloed zijn door ‘vroeger’. Voor mij was het een moeizame weg om los te komen van de ‘gevestigde’ opvattingen van thuis, de dorpse gemeenschap, de invloed van het kerkelijke denken om tot eigen opvattingen en het formuleren ervan te komen. Toen ik die grote doeken aankocht wou ik iets doen rond die bewustwording.

Toch duurde het even voor ik me waagde aan dat project. Ik zag die grote doeken uitnodigend staan, maar ik vermeed de concrete confrontatie.

En dan opeens neemt dat project concrete vormen aan. Aftastend bevraag ik mijn aanvoelen tot ik tot zes momenten in mijn beleven kom. In mijn schetsboek maak ik mijn eerste aantekeningen (zie foto): een vage vorm in een klein kader met ernaast enkele kernwoorden die het beleven oproepen. Dan hou ik die momenten vast en probeer er dieper in door te dringen. Naast een woordelijk formuleren, zoek ik ook naar een visueel tot taal brengen. De vraag die ik me voortdurend stel is: hoe kan ik visueel de essentie van dat moment vastleggen. Hoe kan ik vb. de concrete herinneringen aan mijn kindertijd geïnterpreteerd door mijn huidige visie, neerleggen op een doek? Een foto uit mijn kinderjaren? Een collage van mijn vroegere dorp? Zolang ik naar concrete verwijzingen zoek blijf ik in een subjectieve positie, wat ook prachtig resultaat kan opleveren. Maar ik wil een universeler niveau bereiken. Daar maak ik de sprong naar het abstracte. Hoe kan ik de kwetsbaarheid, kneedbaarheid, afhankelijkheid van een kind aan bod laten komen?

Het ontstaat allemaal niet zo ‘opeens’. Mijn schetsboek is een werkboek. Niet dat ik er veel in teken, daarvoor gebruik ik losse papieren. Het is eerder een verzamelboek van ideeën: foto’s die me aanspreken, vermelding van kunstenaars die een bepaald probleem oplosten of foto’s ervan. Een notitie van iets dat me opviel tijdens het lezen. Ik zit niet dagelijks mijn schetsboek bij te werken, daarvoor ben ik niet gedisciplineerd genoeg. Ik heb ook nog mapjes waarin ik interessante gegevens opberg. Vaak leidt dit tot de frustrerende ervaring van: waar heb ik wat gelaten.

Maar dan is de dag daar dat ik me eraan waag. Ik stap over mijn twijfels en faalangst heen, verzamel het benodigde materiaal en begin. Een eerste lijn, een eerste veeg verf. Het komt bijna als een bevrijding over.

Toch vraag ik me dan nog regelmatig af: waaraan ben ik begonnen, waarom kan ik geen rustiger hobby zoeken, waarom ben ik toch altijd zo veeleisend voor mezelf? Ook die vragen gaan voorbij. Nu kijk ik uit naar de momenen dat ik aan het werk kan.

na Sierre

                    kan alleen stilte

                    woorden geven

De jaardag van het heengaan van Arne is een moeilijke dag, ook voor broer en zussen. Daarom besloten we die dag samen iets te doen. Aike moet aanwezig zijn in de dansschool omdat Carlo die dag weg is. Ze heeft ons uitgenodigd om daar iets te eten. Samen zijn rond Arne draagt ook de boodschap dat hij nog bij ons hoort. Aanwezig gemis als positieve ervaring. Hij is verbinding geworden.

Ik zie de kinderen evolueren en zij zien mij en Karel ouder worden. Arne blijft dezelfde: de vijfentwintig jarige van op de foto. Soms kan ik me wel eens afvragen: hoe oud zou hij nu zijn indien … 38? Dan kijk ik rond en probeer mannen van die leeftijd te ontdekken. Die zijn aan de volle ontplooiing van hun leven bezig. Al of niet getrouwd, wellicht kinderen, een huis dat ze nog moeten afbetalen …

Hij is buiten het levenscircuit gaan staan. Zijn evolutie is een innerlijke evolutie van iedere betrokkene. Voor mij evolueerde hij van een verscheurende pijn, een verscheurend gemis, een pijnschreeuw van onmacht tot een vredevolle aanwezigheid. Waren de eerste jaren na zijn dood getekend door herinneringen aan zijn schizofrene wereld, zijn soms tomeloze agressie bij zijn psychoses, zijn zorgwekkende toekomst, nu leeft hij bij mij als een zoon die niet meer getekend wordt door wat vroeger was, maar in voltooiing aanwezig is. Ik weet nog wel hoe vreselijk het was, ik heb geen behoefte om hem tot een halfgod uit te roepen want dat was hij niet, maar nu is hij op een andere wijze in mij komen wonen.

Ja, ik heb vier kinderen waarvan drie in leven en ja, liefde is sterker dan de dood.

hoe zou ik je vergeten

na al die jaren van gescheiden zijn

de ruimte die je niet meer wou opvullen

vernestelt zich met mijn leven

dringt mijn dromen binnen

ik vraag niet meer naar het waarom

alsof je daardoor de tijd kan stilleggen

tot voor je sprong in de dood

alsof je daardoor de oorzaak kan bedwingen

het lot dwingen tot een andere wending

wel treur ik om je

in de zachte aarde van mijn geheugen

waar de tijd bleef stilstaan

als op de foto op de kast

lieve zoon

onvoltooid in dit leven

Ik wou nu eens echt op grote doeken werken en via internet plaatste ik een bestelling bij ‘Het Verkooppunt’ in Zaandam (Nederland). Ik heb dit adres doorgekregen van Christel. En inderdaad, de prijzen zijn aantrekkelijk.

Grote doeken is één ding … ze vervoeren is een andere opdracht. Voor ik me laat verleiden zoek ik uit wat de maximum afmetingen van doeken mogen zijn wil ik ze nog in mijn auto kunnen manoeuvreren: 120 x 100 lijkt toch wel het maximum. Een tweede aspect is: waar kan ik ze nog opslaan in onze woning. Er is ruimte genoeg, maar we hebben graag boeken om ons heen. Voor Karel zijn dat praktisch allemaal Engelstalige boeken, het grootste deel gaat over filosofie … dat merk je in zijn blogs. Daar ik geen talenknobbel heb, zijn mijn boeken Nederlandstalig, met als hoofdmoot geschiedenis, vooral moderne geschiedenis en in het bijzonder WOII. De muren staan vol, ook in de inkomhal, ook in de twee kleine slaapkamers die niet meer gebruikt worden. Wat er aan ruimte in die kleine slaapkamers overblijft wordt gebruikt om mijn teken- en schilderprestaties te stapelen. M.a.w. alles staat eivol … maar mits wat herschikken en wellicht iets weggooien (durf ik dat, het lijkt me bijna een doodzonde) zou er toch nog wat bij kunnen en doeken stapelen gemakkelijk.

Voor mij is via internet kopen toch wel nieuw. Maar alles verloopt prima. ‘t Is wel even schrikken als de pakketten geleverd worden: 18 doeken in totaal, stevig verpakt per drie.

Als ze veilig en wel op hun plaats staan, bekruipt me wel de vraag: ga ik dat aankunnen. Voor ik aan een werk begin verga ik van faalangst: dat witte doek is zo’n enorme uitdaging en het enige houvast is mijn passie om al schilderend mezelf te vinden.

De eerste maanden van dit academiejaar blijven die grote doeken netjes op hun plaats staan. Ik voel me als verlamd als ik er naar kijk. Waarom moest ik die doeken toch aankopen? Zoveel geld geïnvesteerd in doeken die wellicht nooit zullen beschilderd worden?

Het blijft een innerlijk conflict en hoe meer ik uitstel om met die doeken iets te doen, hoe somberder mijn humeur wordt en hoe meer ik aan mijn kunnen twijfel. Ik verschuil me achter ‘oefeningen’ maken. Ik merk dat het schilderen met minder enthousiasme verloopt. Tijdens de kerstvakantie neem ik een moedige beslissing: ik begin eraan. Ineens stroom ik vol ideeën. Ik schrijf wat op in mijn schetsboek, ik ontwerp in potlood de eerste contouren … ik ben vertrokken: zes doek die handelen over het vrouwelijk bewustzijn.

Op dit moment is het zesluik nog niet aan zijn voltooiing toe, maar de basis is gelegd en ik leef met het gevoel dat het me zal lukken. Wat een opluchting.

terwijl

de week omvliegt

er meer plannen zijn dan tijd om ze uit te werken

de regent uit de lucht miezert

tortelduiven zich nestelen in een boom aan onze woning

oorlogen verder hun vernietigend werk uitvoeren

rekeningen dringend moeten betaald worden

ik beloof te koken vanavond

blijft de rabarber groeien

onverstoorbaar

en leg ik vijf dagen na de eerste opname

het doorschietende groen vast

een zekerheid die niet meer ongedaan kan gemaakt worden

   een hoek van de grote wachtruimte

   de spanning stijgt

   verschillende hoeken zijn ingericht voor een jury die zeer aandachtig toekijkt

   de wachtruimte voor de E-jury

Bij de ingang van de wachtzaal dien ik me te melden. Ik leg uit dat een vriendin hier op mij zit te wachten. Ik krijg nog een sticker opgeplakt waarmee ik doorheen het ganse museum kan lopen. De wachtruimte zit wel vol en overal schilderijen al dan niet verpakt.

Ik ontdek Christel aan de overkant. Ze toont me haar inschrijvingsformulier met haar nummer: E22. Even heb ik spijt niet te hebben meegedaan want feitelijk is het een leuke bedoening. Vrijwilligers lopen af en aan om deelnemers vanuit de algemene wachtruimte op te halen en naar de hoek van hun jury te brengen. Later ontdek ik dat er overal hoeken zijn georganiseerd met een driekoppige jury, van A tot H. Christel zit dus bij de E-jury. Christel denkt dat ze niet meer zo lang zal hoeven wachten: ze heeft zopas E19 horen afroepen.

Maar we kunnen koffie krijgen: op een tafel staan grote thermossen. Dat laat ik me niet ontzeggen. Ook Christel heeft wel trek. Ja, de zenuwen komen toch wel opzetten. Ik vertel dat ik toch wel een eindje van hier geparkeerd sta. Zolang het niet gaat regenen, zoals voorspeld op het weerbericht, is het geen probleem. We zullen wel zien na de selectie hoe we het oplossen. En ja, na de selectie kunnen we nog even rondgaan in het museum. Christel is er nog nooit geweest. Dat is dan mooi meegenomen.

En dan wordt Christel opgeroepen. Ja, ik kan meegaan, maar niet mee naar binnen bij de jury, uiteraard. Het is op de eerste verdieping te doen. De vrijwilliger helpt bij het dragen van de doeken, zodat mijn bijdrage zich beperkt tot op het juiste knopje duwen van de lift. Er zijn ook een paar Japanse toeristen in de lift terecht gekomen, die moeten een verdieping hoger zijn.

We krijgen een wachtplaats toegewezen … en ik zie G. Het is ontzettend lang geleden dat we elkaar nog eens ontmoetten. Ja, G. heeft meegedaan en één werk is geselecteerd. Ik wens hem welgemeend proficiat en ondertussen schrijf ik ergens zijn e-mailadres op. Dan terug naar Christel. Het gesprek met de voorgaande deelnemer blijkt wat uit te lopen. Maar dan is het toch de beurt aan Christel. Ik wens ze succes. Dan kan het wachten beginnen. Ik laat de omgevende drukte op mij inwerken. Alles loopt als bij een goed geoliede machine. Ieder is met zijn eigen kunstwerk bezig en beleeft de situatie alsof hij of zij alleen op de wereld is. Alleen uit de hokjes van de jury hoor ik stemmen, maar kan niet verstaan wat er gezegd wordt.

Christel komt terug: de jury gaat overleggen om dan een beslissing te nemen. Even wachten … maar het wachten wordt uitgebreid. Is dat een goed of slecht teken? Christel wordt terug binnengeroepen: de jury wil haar beslissing toelichten. Wanneer ze terug het hoekje omdraait knikt ze van neen. Jammer. De jury heeft geaarzeld, maar omwille van een bepaald aspect haar werk toch niet opgenomen in de selectie. Wel is de jury overtuigd van haar mogelijkheden en ze herkent dat zwakke punt in haar werk. In die zin is ze niet ontgoocheld. Ze heeft haar werk mogen tonen, kreeg waardering en een duidelijke en juiste evaluatie. Het gesprek helpt haar verder.

Terug naar het gelijkvloers. Inpakken … neen, een rondgang in het museum zit er niet meer in. Wel wil ik nog even naar de dansschool, even een goede dag zeggen bij Aike en Carlo.

We proberen de schilderijen naar de parking te brengen. We zijn met zijn tweeën en delen de last en als het nodig is zullen we rusten onderweg.

Gelukkig ken ik binnenweggetjes. Via de binnenkoer van een universitair gebouw, over een pleintje naar de toegangsweg van een universitaire parking en zo de straat op. Het lijkt ons te lukken mits af en toe de doeken op een andere wijze te dragen.

De parking is al voor de helft leeg. De doeken de auto in en met veel zwier naar buiten richting danscentrum.

Alleen Carlo is bereikbaar. Hij zorgt voor koffie en iets zoets als extra. Neen, Aike is niet te bereiken: ze is in een zaal een groep aan het volgen die oefent voor het optreden.

We bekijken de tentoonstelling die nu ophangt: foto’s. Prachtige werken. Daar Christel over twee weken hier een tentoonstelling van haar werken organiseert, kijkt ze ook hoeveel doeken ze hier kwijt kan. Ja, de doeken van vandaag zullen er ook bij zijn, maar eerst gaat ze er nog wat aan werken. Het gesprek met de jury heeft haar echt gestimuleerd.

Gezien het nog een hele poos zal duren voor Aike zich vrij kan maken, besluiten we toch maar te vertrekken: we verlangen allebei naar huis. Ik loop even naar de zaal waar ze aan het werken is en door het venster wuif ik naar haar. Ze heeft het gezien en ze komt even naar buiten een zoen geven.

Wanneer we bij ons thuis aankomen heeft Karel flink gesnoeid in de tuin en zit hij nog wat na te puffen. Ja, nog even tijd voor een glas wijn en Karel het verhaal doen.

Dinsdag zien we elkaar terug. Wellicht met een bijgewerkt schilderij.

Ik dacht mee te doen aan de Canvascollectie. Toen de einddatum van de inschrijvingen naderde voelde ik me zo overspoeld door de drukte van Kumbe, dat ik alleen maar één verzuchting had: ik wil schilderen. Er circuleerden nog inschrijvingsmogelijkheden voor andere wedstrijden, maar nee, het had voor mij geen aantrekkingskracht meer. Ik wou met rust gelaten worden en schilderen.

Christel schreef zich wel in … en zaterdag mocht ze haar werk gaan aanbieden voor de eerste selectie. Ik beloofde met haar mee te gaan: ik ken de stad omdat ik in Leuven het grootste deel van mijn leven gesleten heb.

Omdat het zaterdagnamiddag is en tevens préselectie van de Canvascollectie, verkies ik zelf met mijn wagen te gaan. Er is dicht bij het M Museum een grote parking op het Ladeuzeplein, maar stel dat die volzet is, hoe moet ik Christel door de drukke straten van Leuven gidsen om ergens een parkeerplaats te vinden? Ik kan beter met mijn wagen rijden en Christel desnoods dicht bij het museum afzetten terwijl ik ergens een parkeermogelijkheid opzoek.

En dat blijkt een wijze beslissing. De Ladeuzeparking zit eivol: er zijn nog 3 parkeerplaatsen vrij op het elektronische bord op de ring, maar wanneer ik aan de parking kom zie ik méér dan 3 auto’s de duik naar de parking nemen. Ik zet Christel af, leg uit waar ze heen moet, echt niet ver meer en dat zal wel lukken ondanks haar doeken toch niet van de kleinsten zijn. Zelf verlaat ik het centrum van de stad om een parking aan de rand op te zoeken: de parking aan het ziekenhuis van het H. Hart in de Naamsestraat. Daar zijn nog 28 plaatsen beschikbaar meldt het elektronische bord mij. Goed zo. Ik draai vol vertrouwen de parking in, ik heb hier al vaker gestaan. Tot ik een kaartje wil nemen om nadien te kunnen afrekenen: de kaartjes zijn niet meer beschikbaar, ze zijn op. Even breekt het angstzweet me uit. Wat nu? Naast mij is er nog een toegang. Ik rij voorzichtig achteruit, een beetje angstig want stel dat er juist nu een wagen komt aanrijden vanuit de draai. Maar het lukt me zonder problemen naar de andere toegang te manoeuvreren. En hier zijn wel kaartjes beschikbaar. Ik neem mijn kaartje en de slagbalk trekt omhoog. Ik heb me nog nooit zo opgelucht gevoeld bij een aankomst in een parkeergarage. En het geluk blijft me toelachen. In de parking staan de auto’s rij naast rij … maar één plaatsje is niet bezet. Fluitend draai ik aan mijn stuur: zo, ik kan aan mijn namiddag beginnen. Lichten uit, handtas mee, heb ik mijn fototoestel bij? Auto afsluiten. Leuven, hier kom ik.

Het is wel even doorstappen naar het centrum van de stad, maar Leuven is niet zo groot. Het weer is zacht, geen regen, ik beschouw het als een gezondheidswandeling. Terwijl ik door de Naamsestraat loop herken ik de vele gebouwen, telkens met een gevoel van opluchting: het werken is voorbij en nu kan ik mijn passie beleven, schilderen.

Ik herken een winkel waar ik vroeger nogal eens aankopen deed voor mijn schildergerief: die is nu verbouwd tot een restaurant. Ook in deze middeleeuwse stad staat de tijd niet stil. De boekenwinkels loop ik dapper voorbij hoewel ze aan mij trekken. Ik heb nog een boekenbon van de Standaard in mijn portefeuille zitten, maar neen, daar zal ik een andere keer van genieten.

Uiteindelijk kom ik terecht in het M Museum: wat een drukte. Aan de deur een vrijwilliger: of hij me met iets van dienst kan zijn. Ik vraag naar de Canvascollectie. Hij wijst me de weg: verloren lopen zal je hier wel niet.

Ik ga op zoek naar Christel.

Ondanks het fototoestel me in de steek liet, heb ik de expositieruimte van het Hagelandse Wijncentrum toch nog in beeld gekregen. Van de foto’s in de gang laat ik gewoon een vroeger opgenomen beeld zien. Geniet ervan.

bewustzijnsvormen, van links naar rechts:

            - verscheurde bewustzijn         

            - helder bewustzijn