Het eerste wat ik doe als ik de tuin in trek: kijken of alles nog oké is met de broedende eend. Tot hiertoe verliep alles blijkbaar volgens wens: de eend zat uitgebreid haar nest te verwarmen. Deze ochtend echter bleek ze niet aanwezig. Was ze opgeschrikt door iets? Toen ik dichterbij kwam ontdekte ik een verregend nest, zonder eieren. Wat was er gebeurd sinds gisteravond, toen alles nog in orde was? Wie heeft er op de eend en haar eieren gejaagd?

‘k Voelde me wel even aangedaan: een nest leegroven doet men niet. Neen, niet bij de mensen, maar dieren beleven hun natuur zoals die hen is meegegeven: is men eendenjager dan is er geen morele wet die kan verhinderen dat men op eenden jaagt. Alleen de mens heeft de mogelijkheid om volgens een morele wet te leven.

Het blijft toch wat naweeën. Ik zag de eendenkuikens al waggelen achter hun moeder. Veel kansen om te overleven zouden ze wel niet gehad hebben: het zit hier vol ‘jagers’. Is het niet op vissen dan zijn kuikens niet te versmaden. De achterburen moeten hun kuikens beschermen door ze te plaatsen in een ren die ook bovenaan afgesloten is.

Dat is nu eenmaal leven ‘op den buiten’. Ondertussen heb ik de tuin een beurt gegeven … hij ligt er nu uitdagend groen bij en daartussen alle kleuren van de lente. Nog hier en daar wat bijwerken (niet met de nagelvijl, de haagschaar is voldoende) en ’t Alent mag zich aanbieden.

De laatste getuigen over het zwaarste bombardement ooit in België

Peter Serrien

Er zijn al heel wat getuigenverslagen verschenen over WOII. Nu de laatste getuigen bijna verdwenen zijn, is het dringend tijd om hun verhaal te beluisteren en te bewaren voor later.

Het grote geschiedenisverhaal vinden we in de overzichten van de gebeurtenissen, als het ware vanuit vogelperspectief. Oorlogen staan daarin vaak centraal en de weergave van de feiten gebeurt via de ogen of de interpretatie van de overwinnaar. De verliezer zwijgt liever. Die verhalen geven niet alleen feiten weer: oorlogen komen niet zo maar uit de lucht vallen. Daarom is boeiend om de context te vernemen: hoe men in die bepaalde tijd dacht, wie had macht, wat was bv. de plaats van de vrouw in de samenleving, welke rol speelden godsdiensten, wat waren de transportmogelijkheden … veel fraais levert dat allemaal niet op, vooral als we kijken vanuit het ‘nu’. Gewoon even bekijken hoe een oorlog verliep voor de stoommachine werd uitgevonden. (De machine was in 1705 al uitgevonden door Thomas Newcomen en John Cally, maar er was pas in 1764 algemene toepassing mogelijk na de innovaties van de Schot James Watt (1736-1819). Wikipedia). Om de troepen te voeden plunderde men gewoon de dorpen waar men langs ging. Dit kon meerdere keren gebeuren … oorlog voeren verschilt wel van spelen met tinnen soldaatjes.

Wanneer ‘getuigen’ aan het woord zijn, krijgt de lezer een ander perspectief aangeboden: het individu dat vanuit een bepaald standpunt de geschiedenis ‘ervaart’. Wat een momentopname in de grote geschiedenis is, wordt een ervaring die de rest van het leven tekent.

Dit vinden we terug in ‘Tranen over Mortsel’. Ik kreeg dit boek van Maria toen ze op bezoek was: ze kent mijn voorliefde voor geschiedenis, vooral WOII … en met dit boek trof ze raak. Dank je wel Maria.

Pieter Serrien (geboren 1985) is historicus en specialist mondelinge geschiedenis. Hij verzamelde de verhalen van mensen die het bombardement in Mortsel meemaakten: op 5 april 1943 bombardeerden de Amerikanen Mortsel. Het was de bedoeling om het vliegtuigenfabriek Erla te raken … maar door omstandigheden kwamen de bommen terecht op de dichtbevolkte woonkern in de wijk Oude-God en een aantal scholen in de omgeving. Balans: 936 doden waarvan 209 kinderen, 1342 gewonden en 1259 vernielde of zwaar beschadigde woningen. ‘Friendly fire’ noemen ze zo iets. Het was het zwaarste bombardement dat België ooit te verduren kreeg … maar omwille van ‘de winnaar schrijft de geschiedenis’ wordt dit tussen de plooien van de geschiedenis gedeponeerd … en dan moet er ook geen of nauwelijks oorlogsschade betaald worden.

Pieter Serrien heeft een aantal mensen aan het woord gelaten: ze waren nog kind of toch nog erg jong toen de bommen vielen. Hij structureert de verhalen rond bepaalde punten in de tijd: de aankondiging van het bombardement, de vallende bommen, het tweede bommentapijt, schuilen, onmiddellijk erna, hulpverlening … ook de scholen krijgen een aparte verhaalruimte.

Dan kijk je door de ogen van een kind naar wat er gebeurt. De angst, de doden, de paniek … ik moet dan altijd denken aan de kinderen ‘nu’ die een oorlogssituatie meemaken. Op tv krijg je wel de beelden van steden die tot een ruïne herleid worden, volwassenen (meestal mannen) die met een gewond of dood kind in hun armen lopen … allemaal diep aangrijpende beelden. Ik zou willen dat die oorlogen stoppen … maar kan alleen maar machteloos ‘weten’ dat ginds mensenlevens worden verwoest. Niet alleen letterlijk maar ook psychisch … hoe kan men die trauma’s verwerken?

De kinderen van ‘toen’ die nu als volwassenen aan het woord komen nemen je mee naar concrete plaatsen, concrete situaties, je doorleeft hun angst onder de trap, onder hun lessenaar waar ze proberen te schuilen. Je voelt hun pijn van het geraakt zijn door rondvliegende scherven. Is het mogelijk te ontreddering te benaderen wanneer een kind ontdekt dat het vriendje naast hem dood is, dat het op weg naar huis een hand ziet die niet meer aan een lichaam hangt.

Die kinderen groeiden op, werden volwassen … en vonden vaak geen woorden of ruimte om dat verhaal, dat hun leven tekende, naar buiten te brengen.

Nu zijn die verhalen samengebracht in een boek. Het is een heel aangrijpend boek. Mensen vertellen in heel gewone woorden wat er toen gebeurde. Dat juist maakt het zo doorleefd: het zijn verhalen die uit de diepte van zichzelf komen, niet aangepast aan een of andere visie. In woorden waarmee ze de gewone zaken van het leven uitspreken zoals brood en beleg, terug dat kleine kind worden dat toen de bommen vielen, het kind-zijn verloor.

Dit boek zouden alle politici die pro-oorlog zijn, moeten lezen … maar die hebben andere dingen aan hun hoofd, bv. olie.

Belgische, Italiaanse en Marokkaanse ouders over identiteit en opvoeding.

Noel Clycq

Aan de basis van dit boek ligt een doctoraatsthesis. Maar laat je niet afschrikken, ook voor de leek is deze studie erg leesbaar.

De onderzoeker bevraagt Marokkaanse, Italiaanse en Belgische (Nederlandstalige) gezinnen. Hij wil te weten komen wat ze in die specifieke milieus denken over etniciteit, gender, en de rol van de godsdienst daarin. Het boek laat zich indelen in enerzijds de theoretische omkadering en visie, anderzijds de concrete bevraging en antwoorden en de conclusies die daaruit kunnen getrokken worden.

De theoretische uiteenzetting, die zowat een derde van het boek in beslag neemt, laat ons over de schouder van de onderzoeker meekijken hoe hij het eigen denkkader vorm geeft. Het is geen droge opeenstapeling van verwijzingen naar andere studies. Integendeel. Het is alsof we in het hoofd van de onderzoeker mogen plaatsnemen en zien hoe zijn denken over de basisbegrippen als ‘etniciteit’, gender, cultuur, socialisatie afgetoetst wordt aan andere studies, waardoor hij het eigen begrippenkader verheldert en de lezer aangesproken wordt om de doelstellingen van het onderzoek beter te begrijpen. En dat allemaal in een taal die voor een leek erg leesbaar is, zodanig zelfs dat die theoretisch verkenning de lezer nieuwsgierig maakt naar wat de concrete bevraging gaat opleveren.

Op het einde van zijn theoretische uiteenzetting geeft de schrijver aan hoe zijn onderzoekspopulatie tot stand gekomen is. Die wordt gekenmerkt door grote diversiteit op het vlak van etnische origine, geslacht, opleidingsniveau, arbeidssituatie en leeftijd, binnen de aangeduide groepen

In de beschrijving van de concrete bevraging word je meegenomen voor een boeiende leeservaring. Aan de hand van de concrete antwoorden van de bevraagden laat de onderzoeker ons kennis maken met mensen die alleen het beste voor hun kinderen willen. Het onderzoek laat ons zien hoe ouders via allerlei kanalen proberen hun kinderen vertrouwd te maken met de culturele eigenheid: via het contact met de eigen familie, over gebruik van specifieke kanalen op tv tot het les volgen op de Koranschool. Voor Vlamingen is het doorgeven van de culturele eigenheid een evidentie waarbij niet stil gestaan wordt, voor Italianen of Marokkanen die hier als tweede of derde generatie aanwezig zijn, moet men toch bewuste stappen ondernemen om dit te realiseren.

Bijzondere aandacht vraagt de religieuze invalshoek. Italianen zullen zich nog als een aparte groep voelen tegenover de Belgen en Marokkanen. Maar komt de godsdienst ter sprake, dan voelen de Italianen en Belgen zich als één groep en zijn de Marokkanen (de moslims) de anderen: een gemengd huwelijk met een moslim(a) wordt als zeer problematisch ervaren… of hoe het (voor)oordeel dat de moslim-gemeenschap zich afsluit van de autochtone (dominante christelijke) gemeenschap deels ook te wijten is aan die autochtone gemeenschap. Hier zien we ook hoe de visie op het man- of vrouw-zijn meespeelt in het beeld dat we hebben over de Islam: omdat de vrouwen niet gelijkwaardig zijn aan de man, zal een huwelijk met een moslim man voor de vrouw betekenen dat ze de man zal moeten gaan dienen, het huwelijk van een moslima met een Italiaanse of Belgische man zou dan weer minder problematisch zijn, hier is aanpassing mogelijk.

En dan komen er soms addertjes vanonder het gras opduiken: Marokkaanse ouders hebben vaak het gevoel dat hun kinderen op school te veel ‘geproblematiseerd’ worden door het CLB (centrum voor leerlingenbegeleiding) en te gemakkelijk doorgeschoven naar onderwijs van een lager niveau.

Terwijl je als lezer het verslag van het gesprek volgt, met de vraag van de onderzoeker en het antwoord van de respondent, komt vaak de gedachte naar boven: wat zou ik antwoorden, hoe kijk ik tegen die situatie aan? Daarom is dit boek aan te bevelen ook voor niet gespecialiseerde lezers. Deze studie zal haar belang wel hebben in de onderzoekswereld, maar daarbuiten vormt het wel een gelegenheid om na te denken over de eigen opvatting over bepaalde bevolkingsgroepen en kan ze de eigen vooroordelen in vraag doen stellen. Want vaak hebben onze angsten voor ‘die anderen’ te maken met het onbekend zijn met de leefwereld van die ‘anderen’. ‘Van keukentafel tot God’ is een vorm van brug die kan helpen om de angst voor ‘die anderen’ te overwinnen.

Basketbal vanuit een rolstoel werd voor het eerst beoefend in Amerika en Engeland in 1945 als revalidatie voor oorlogsslachtoffers. Het heeft zich sindsdien ontwikkeld tot een van de meest spectaculaire sporten voor mensen met een handicap. Elke 4 jaar zijn er Paralympische spelen en WK’s en ook om de 2 jaar een EK. *

Deepak, de jongste zoon, beoefent sinds zijn vijftiende deze sport. Hij wordt over enkele maanden 33. Als kleine jongen was hij een iel ventje. Daar hij als baby besmet geweest is met polio, gebruikt hij krukken om te lopen. En zo groeide dat fijne jongetje uit tot een atleet, omdat hij altijd gebruik moest maken van armen en schouders.

Vorige zondag was er een vriendschaps-tornooi in de sportzaal van Rotselaar. Met de familie spraken we af om naar de laatste match te komen kijken.

De jongste zus is reeds aanwezig als ik de zaal binnenkom. Karel bleef thuis wegens rugklachten. De ploegen zijn zich aan het warm rijden. Dan klinkt het signaal om het veld te ontruimen en zich klaar te maken voor de match.

Rolstoelbasket is zeker zo spannend en vol spektakel als gewone basket … en snel dat alles gaat. Hier moet je niet alleen handig zijn met de bal, je moet daarbij nog goed kunnen manoeuvreren met de rolstoel.

Om alle spelers speelkansen te geven wordt er gewerkt met een puntensysteem dat de coach verplicht om ook spelers met een grotere handicap op te stellen. Elke speler wordt medisch gekeurd en krijg een “classificatie”. Daarbij krijgt iemand met een grote handicap een laag cijfer. Zo krijgt iemand met een dwarslaesie een 1 of 2 punten. Iemand met een sterkere rug en buikfunctie (bv een speler met een beenamputatie) krijgt al vlug 4 punten toebedeeld. Bij wedstrijden mag de coach maximaal 14 punten opstellen. De coach moet dus ook kunnen rekenen..! Over het algemeen zitten de “hoogpunters” hoog in hun stoel om lengte voordeel te benutten. “Laagpunters” zitten in een lage stoel omdat dit meer stabiliteit geeft. *

Deepak is zowat de ster van het veld. Hij zit hoog, heeft lange armen, grote handen en is ontzettend handig met de bal … en daarbij een goed karakter en gevoel voor humor. Dat laatste kan af en toe wel gebruikt worden, want rolstoelbasket maakt evenveel adrenaline vrij als gewone basket.

Zelfs ik, als toeschouwer, ontkom niet aan die opwinding. Ik vraag aan mijn dochter of zij ook met spanning de match volgt … ja, ja … als er een doelpunt moet gemaakt worden blijf je niet rustig doorademen alsof er niks gebeurt. Stilaan echter krijgen de Bears on Wheels een behoorlijke voorsprong en kan ik meer ‘genieten’ van het spel, vooral van Deepak. Het gaat allemaal razendsnel, maar tussendoor zie je dan toch staaltjes van handig basketbal. Een speler die achterwaarts een bal in de korf keilt. Het is een laagzitter, maar wat weet die man de korf staan, ik denk dat hij zelfs met de ogen toe de bal op zijn plaats kan krijgen.

Ondertussen is ook de oudste dochter met de vriendin van Deepak toegekomen. Er zijn geen stoelen meer voor de toeschouwers, dus installeren de twee zich op de grond. Later komt dan ook de man van Aike toe: die was een weekendje gaan stappen (nee, nee: wandelen) met vrienden en is pas thuisgekomen.

De spelers zijn erg goed op elkaar ingespeeld. Ze weten elkaar voorbijvliegen. Wanneer ze de voorsprong behoorlijk hebben uitgebouwd worden er wissels uitgevoerd: zo kunnen beginnende sporters stilaan terreinervaring opdoen.

Enkele minuten voor tijd, wordt ook Deepak van het veld geroepen: applausvervanging. Hij is moe, dat zie je. Het is de tweede match die hij speelt vandaag.

Na de match, die ze met brio gewonnen hebben, komt Deepak nog even bij de familie, voor hij gaat douchen. We spreken af dat we met zijn allen naar ons thuis komen en van daar uit naar het restaurant vertrekken waar onze plaatsen gereserveerd zijn.

Voor ik vertrok had ik een fles cava in de ijskast gelegd. In afwachting van de komst van Deepak, spreken we ze aan. Wat doet het deugd de kinderen zo samen te zien … en het beeld van die jongste zoon als atleet. Daar wil ik op klinken.

Onderaan enkele foto’s van de ploeg in actie.

* Voorstellingstekst van Leuven Bears on Wheels op internet.

En dan ontdek ik dat ik geen foto’s genomen heb van Koen en een werk dat ik zeker wou voorstellen. Jammer. Toch kan je reeds uit onderstaande foto’s een idee krijgen van zijn wijze van werken.

Koen laat zich vooral leiden door het stuk hout (meestal een deel van een  boom) dat hij in handen krijgt. Hij laat zich inspireren en volgt als het ware de natuurlijke aanleg van de boom. Het is bijna ruimtelijk kalligraferen. Daarom dat zijn werk zo goed past bij de kalligrafieën van Kakayi. Ik geniet er enorm van.

Omdat Karel en ik het werk van Koen erg waarderen, spreken we af met Christel en Ludo om naar de vernissage te gaan. Gelukkig vind die in de namiddag plaats … en kunnen we ’s avonds onze afspraak met de kinderen nakomen. Maar Karel kan niet mee. Zijn rug protesteert tegen elke vorm van beweging. Jammer.

Wanneer we toekomen is Koen en zijn vrouw al aanwezig: over een tweetal weken wordt Koen vader. Wat ziet zijn vrouw er prachtig uit met haar bolle buik, ze straalt gewoon.

Na de zoenen, het echt blij zijn elkaar weer te zien, wat heen en weer vertellen, neem ik de tijd om eens rond te kijken. De titel van de tentoonstelling: Arabesken maken beide kunstenaars waar, ieder op een eigen manier.

Het werk van Koen ken ik, maar telkens opnieuw vind ik plezier in het kijken naar zijn manier van houtsnijden. Het is heel sierlijk, soms adembenemend gracieus.

Kakayi maakt kalligrafieën, ontzettend mooi. Kijk ook maar eens naar de foto’s hieronder. Hij gebruikt religieuze teksten voor zijn werk. Bijna telkens komt het woord Allah voor. Ik bedenk dat het woord Allah hier gebruikt wordt in positieve betekenis, om iets moois te scheppen. Meestal horen we dat woord verbonden met negatieve geladenheid, maar hier wordt het woord omgeven door zachtheid, ultieme sierlijkheid.

Ik geraak in gesprek met de kunstenaar. Hij legt uit hoe eerst het papier (een soort zijdepapier) geprepareerd wordt met eiwit. Daardoor komt er een vorm van glans op, waardoor het kalligraferen een levendigheid krijgt in de lijnvoering. Het geheel kan meer dan 500 jaren bewaard worden. Er zijn ook verschillende stijlen die al eeuwen oud zijn. Ik merk wel dat er een verschil is in de werken, maar voor de rest ben ik totaal onbekend met wat voor Kakayi iets heel evident is. We kunnen zoveel leren van elkaar, jammer dat vooroordelen dat dikwijls verhinderen.

Naast zijn kalligrafieën stelt Kakayi ook enkele schilderijen ten toon. Heel zacht van kleur. Ook hangen er twee schilderijen van zijn vrouw, die er niet bij kan zijn omdat ze elders haar werken toont.

Tussendoor worden we verwend met een drankje, zelfgebakken cake, een platte kaas dessertje … en zie ik nog bekenden.

De galerie is niet zo groot. Wanneer we alles gezien hebben, de bekenden gesproken en de cake gesmaakt heeft, vertrekken we. Christel en Ludo hebben nog andere activiteiten gepland en ik zal (ook alleen, die rug van Karel …) naar de rolstoelbasket gaan kijken van de jongste zoon in Rotselaar.

Vandaag zie je in de fotobijlage werk van Kakayi. Morgen staat Koen centraal.

Op de foto hiernaast zie je de broedende moedereend op haar nest … als je de foto vergroot en goed zoekt. Onderaan het riet, pal in het midden van de foto, zie je een iets donkerder vlek: dat is de kop van de eend. Merkwaardig hoe goed die broedende vogels verscholen zitten in hun kleuren. Als je het niet weet, merk je ze niet op. Of liever: wij mensen merken ze niet op.

Sinds enkele dagen zien we regelmatig kraaien komen aanvliegen en zich opstellen in de struiken. Welk instinct leert hen dat hier prooi te rapen valt? Als Karel hen opmerkt tikt hij tegen de ruit: verschrikt vliegen ze dan weg … gelukkig blijft de eend zitten. Eergisteren kwamen er een ander koppel eenden gebruik maken van de vijver … maar dat verontruste de eend zo dat ze opvloog. Ze is ook al eens opgevlogen toen ik er langskwam en een of ander geluid maakte dat haar verontrustte. Ze komt wel steeds terug … maar dat duurt toch enkele uren. Ondertussen koelt haar nest toch wellicht af, zeker bij dit nogal koude weer. Er lopen ook katten rond. Die zien we soms met hun poot naar de vissen grijpen in de vijver … zouden ze ook naar kuikens grijpen?

Feitelijk wordt zo’n dier bedreigd door allerlei vijandige elementen. Ik twijfel er aan of haar broeden kuikens gaat opleveren. Waarschijnlijk zal ze nog broeden bij ’t Alent. Ik ga proberen de mensen weg te houden van het nest … maar die passeren op nog geen 5 m van de broedplaats … zal moedereend de drukte aankunnen?

Wanneer we het station van Aarschot verlaten kijken we eerst uit naar een restaurant. Er is een ‘chinees’ rechtover het station. Dat restaurant heeft een goede naam. Even kijken naar de openingsuren. Toch nog even wachten, want het is nog niet open. Dus op zoek waar we iets kunnen  drinken.

We trekken het café op de hoek van de volgende straat binnen. Het is een klein café, maar wel druk met mannen die na hun werk, voor ze naar huis gaan, eerst een pintje drinken en de vrienden zien. Gelukkig vormen die een groep rond de toog, zodat we twee tafeltjes kunnen bemachtigen waarrond we ons kunnen nestelen. Een goed biertje of een glas wijn zal smaken na zo’n dag.

Inderdaad, we bekomen wat. Van rondslenteren wordt een mens wel ontzettend moe. Er zijn geen voetproblemen: ieder had zich gepaste schoenen aangetrokken. Je leert dat wel vermijden als je regelmatig naar tentoonstellingen gaat. Oh ja, Michel moet nog wat terugkrijgen voor de metrokaarten. Dat wordt nu in orde gebracht, zodat ieder schuldenvrij naar huis kan.

Honger hebben we wel en wanneer het restaurant open gaat, betalen we de consumpties.

In het restaurant zijn we de eerste klanten, ruimte zat. Menu inkijken, gewenste bestellen … en de sfeer zit er weer in. Gek hoe een mens blijft inspiratie halen om met elkaar te praten als de groep het goed met elkaar vindt.

Dan brengt men het eten … echt heerlijk. Even wordt het stil als we eten. We proeven ook eens bij elkaar. De ene heeft iets pikants, de andere een zachtere uitvoering. Om af te rekenen delen we de totaalsom. Dat is het rapst gedaan … en erg veel verschil zal er niet opzitten.

We nemen afscheid en Christel voert me naar huis. Neen, ze komt niet meer binnen, ook bij haar thuis wachten ze op haar. Uitzwaaien … en ik kom bij Karel aan, blij thuis te zijn na de heerlijke drukte van de dag.

We hebben twee vrijkaarten die elk aan twee personen toegang bieden tot de beurs. We moeten er dus twee bijkopen. We hebben afgesproken dat we die toegangskaarten solidair zullen delen, want de prijs voor een kaart is 15 euro. Iemand hoort ons praten over die twee nog te kopen toegangskaarten: hij heeft een vrijkaart en is alleen, of iemand zin heeft om samen met hem binnen te gaan. Ja hoor en we zijn nog niet aan het toegangspoortje of we krijgen weer een aanbod om gebruik te maken van de vrijkaart van iemand anders om binnen te geraken. Zo, is dat even geluk hebben.

We spreken af dat ieder op eigen tempo de tentoonstelling bezoekt, maar om 14 uur zijn we terug aan de ingangszetels van de zaal.

Christel en ik blijven samen: we hebben al zo vaak samen een tentoonstelling bezocht en we blijken erg aardig op elkaars ritme te zijn afgestemd. Niet dat we aan elkaar plakken, maar ons eigen ritme volgend blijken we steeds in elkaars buurt terecht te komen.

De eerste zaal heeft ons wat ontgoocheld: ’t was net of het vorig jaar meer aansprak … of hadden we er ons nu teveel van voorgesteld. De grafische werken zijn wel goed. Daar heb ik wel met plezier naar gekeken. Christel is vooral geboeid door schilderijen … en die spreken precies niet zo erg aan. Het is allemaal erg subjectief, dat beseffen we wel.

Terwijl we op de anderen wachten heb ik wel zin in koffie. Ook de anderen hebben daar wel trek in als ze even uitrusten. Wanneer de koffie op is en de vermoeidheid wat gezakt, trekken we naar de tweede zaal. Daar krijgen we ons enthousiasme terug. Alleen om dit te zien was het de moeite om naar Brussel te komen. Ik laad me echt op. Ook Christel ondergaat eenzelfde proces.

Later maken we een samenvatting: vier of vijf platendraaiers gezien die op een of andere manier bewogen, veel verwees naar stukmaken, ruines, hoeveel schilderijen bestonden alleen uit één kleur, zelfs een groot doek (2m x 1,20m?) dat niet beschilderd was, gewoon een wit doek dat ingekaderd was. Ik probeer me voor te stellen wat iemand bezielt om tot zoiets te komen. Heeft de wereld van nu zo weinig te bieden dat voor een schilder (m/vr.) alleen nog ‘kleur’ rest … en dat die kleur zelfs kan ‘verdwijnen’, m.a.w. dat je als kunstenaar je diepste wezen als onnuttig ervaart. Kan wanhoop dieper gaan? Maar we hebben ook prachtige schilderijen gezien, we lopen over van de indrukken.

Enthousiast komen we terug op de plaats van afspraak. We gaan terug naar Brussel-Zuid, afhankelijk van de trein kunnen we dan nog iets drinken.

Terug de metro in … opeens denk ik: stel dat een terrorist op dit metrostel een bom laat ontploffen … zo moet het Boston gegaan zijn, in het volle genieten van de aankomst van de atleten … boem! …

en alles is plots weg, ook je eigen leven … of als je het overleeft … hoe totaal is je vertrouwen in de evidentie van het leven dan verstoord.

Ik trek mijn gedachten terug naar het nu, vraag me af of de anderen daar ook aan denken. Ze hebben elkaar blijkbaar nog altijd wat te zeggen. In Brussel-Zuid merken we dat over enkele minuten een trein vertrekt die rechtstreeks naar Aarschot gaat, dus geen tijd te verliezen. Ook nu vinden we gemakkelijk een plaats om ons samen te installeren. Maar het gesprek valt wat stil: we zijn moe. We bladeren wat in de ‘boekjes’ die we meegebracht hebben, leveren wat commentaar … en Michel kijkt wat in de krant die hij deze morgen kocht. Ook ik krijg een deel van de krant: de sportkatern met praktisch allemaal voetbalreportages. Ik lees de titels, bekijk de prentjes, maar niets blijkt door te dringen. Maar zo lukt het om de tijd door te komen. En straks, als we toekomen, ergens een cafeetje zoeken waar we rustig iets kunnen drinken.

In Aarschot willen we samen gaan eten, maar het is nog te vroeg. Dus eerst iets zoeken om wat te drinken.

Art Brussels is een kunstbeurs waaraan 187 galerieën van over de hele wereld deelnemen. Er valt werk te bezichtigen van een 2.000 kunstenaars zowel met internationale faam als opkomend talent. Vorig jaar zijn Christel en ik er naar toe gegaan, hebben onze ogen uit gekeken en keerden vol enthousiasme terug naar huis. Dit jaar gaan we terug en vinden nog vier mensen van de avondklas schilderen die mee willen. Vijf vrouwen en een man gaan samen op een kunstzinnig avontuur.

We spreken af in het station van Aarschot. De parking achter het station is enorm groot, zodat je altijd wel een plaats vindt … gratis … maar de putten en bulten van de ondergrond moet je er wel bijnemen. Dat kan de pret niet bederven. We komen een dik half uur voor het vertrekuur van de trein toe: zo kunnen we zonder stress een reisticket kopen … en nog een koffietje drinken. Vooral dat laatste doet ons vroeg opstaan: samen gezellig wat bijpraten en een sfeer opbouwen voor de rest van de dag. Dat sfeer opbouwen gebeurt zelfs zo goed, dat we ons opeens moeten haasten … de trein wacht niet op mensen die het uur vergeten omdat ze zo nodig veel te vertellen hebben.

Wanneer we opstappen, verwelkomt de dubbeldekker trein ons met open armen: alle ruimte is nog onbezet. We installeren ons en zetten het gesprek voort alsof er geen onderbreking heeft plaatsgevonden. We rijden over Leuven naar Brussel. ’s Avonds zullen we rechtstreeks vanuit Brussel naar Aarschot sporen.

Met zijn zessen vormen we een goede groep. Er is een vorm van intimiteit die reeds opgebouwd is door het vroegere samen op reis gaan. We kletsen niet zo maar, naast luchtige ‘faits divers’ worden ook ernstige thema’s aangeboord, vb. gelovig zijn versus atheïsme. We kunnen alles zo formuleren dat ieder ruimte krijgt om zijn overtuiging te formuleren, zonder betweterij van iemand anders. Goed toch: ieder mag zichzelf zijn en dat krijgt waardering van de anderen. Het is een vorm van vriendschapsbeleving die samenzijn zo waardevol maakt.

In Brussel-Zuid stappen we uit: iedereen kijkt of de anderen er ook zijn. Dan op zoek naar de metro, lijn 6 naar de Heizel. Maggi leidt ons naar de juiste ingang. In Parijs was zij ook de handige om ons op de juiste plaats te krijgen. Ze zegt dat het feitelijk een vorm van stress is, angst om verloren te lopen. Daardoor is ze zo georganiseerd … maar ze moet toch over een goed oriëntatievermogen beschikken, ik zou hopeloos blijven ronddolen in de vele gangen dat een dergelijk complex station heeft.

Kaartjes nemen. Toch handig die automatische kaartjesverkoper: terwijl er een lange rij staat te wachten voor het loket, haalt Michel met zijn bankkaart zes kaartjes uit het apparaat.

Wij zullen die kaartjes later netjes terug betalen … maar nu kunnen we de metro in. Even komt Parijs terug ter sprake. Dat willen we zeker opnieuw beleven.

Wanneer we trappen moeten nemen, ben ik toch blij dat de anderen er zijn waarbij ik eens kan aanhaken: na al die dagen werken in de tuin, zijn mijn knieën niet zo stabiel. Maar de anderen zijn niet alleen erg attent, maar ook een beetje bezorgd: het gaat toch nog?

Wellicht is dat de rijkdom van ons samenzijn. De anderen zijn bezorgd omwille van mijn leeftijd, ik luister vooral naar hun ervaringen. Elke vrouw of man heeft een weg te gaan, vaak vol pijn. Dat mag uitgesproken worden, samen met twijfel, zorgen om … Ik heb geen antwoord. Dat moet ieder voor zichzelf ontdekken. Ik kan alleen luisteren, bemoedigen eventueel wat uit eigen ervaring vertellen.

Maar nu zijn we op weg naar de kunstbeurs. Een uitdagende vrolijkheid overvalt ons. Deze dag kan niet meer stuk.

Na een dag in de tuin werken, trek ik ’s avonds naar de schilderklas. Ik weet wat ik wil schilderen, alleen … mijn armen hangen als verlamd langs mijn lichaam. Hoe kan ik nog een schildersborstel optillen, ook al is het maar een kleintje. Ik sleur mijn verf en een nieuw doek de auto in. Een goed gespannen doek ‘zingt’ als je ertegen aantikt. Ik hoor hoe uitnodigend dit nieuwe doek klinkt en dat geeft me precies nieuwe energie. Ik zal wel niet de hele avond schilderen, maar ik wil de klas niet missen, want het is toch altijd een speciaal moment als je elkaar na een vakantieperiode terugziet.

Ik heb mijn plaats op de eerste verdieping … en wat is dat vandaag hoog, héél hoog. Trede na trede probeer ik me naar boven te hijsen. Eens ik geïnstalleerd ben, ga ik nog een koffie halen aan de automaat, een kleine opkikker die ik wel kan gebruiken en dan ga ik aan de slag. Ik wil iets met de kleuren doen die ik vandaag om me heen zag.

Ik werk heel geconcentreerd. Tuin en schilderij worden één geheel. Dan voel ik de vermoeidheid het overnemen van mijn enthousiasme en wilskracht … vooral omdat ik het gevoel heb dat ik uitgeschilderd ben voor vandaag. Ik ben blij met het resultaat. Morgen kan ik dan bekijken hoe het verder moet.

Het is ideaal weer om in de tuin te werken. Vol overgave beperk ik de struiken en vooral de klimplanten tot leefbare elementen, snoei ik het droge winterhout weg en verzamel de resten van droog gras en ander afval. Na elke snoeibeurt kan ik tevreden rondkijken: het verschil is duidelijk zichtbaar. Dat is ook zo leuk aan het opruimen van een ietwat verwilderde tuin: je ziet dat er in gewerkt is. Plots krijgt alles een groener uitzicht nadat de geelbruine kleuren verdwenen zijn. De natuur doet ondertussen ook zijn best, de lente springt uit het botten van de bomen en de mensen voelen zich stukken beter bij wat zon.

Nu is het de beurt aan de vijver. Het droge riet aan de kant moet met een snoeischaar ingekort worden. Meestal doet Karel dit werk … maar die wordt geplaagd met rugproblemen en is uitgeschakeld voor deze activiteiten. Nu, ik zal deze klus wel klaren. Toch is er een probleem: met de snoeischaar kan ik, vanaf de kant, maar heel beperkt het riet bijknippen. Een bootje om op te varen heb ik niet, dus moet ik een andere oplossing zoeken. Ik neem de steel van de hark en de hak, haal de doorzichtige verpakkingstape en bind de stelen van de snoeischaar aan die van de hark en hak. Ik hoop dat het stevig genoeg is, maar die verpakkingstape kan toch wat aan. Met verlengde schaararmen reik ik naar het verder gelegen riet … en het lukt me om de verdorde uitgroei een stuk kleiner te maken. Het is geen haute-coiffure, maar voor de afwerking zal de natuur wel zorgen.

Plots vliegt een vrouwelijke eend met veel gedoe op. Ik schrik wel even. De laatste weken kwam vaak een koppeltje langs om zich te vermeien in het water. Vooral de woerd is mooi om zien. Gisteren maakte Karel nog de opmerking: waar zou het vrouwtje gebleven zijn, we zien alleen het mannetje nog af en toe. Nu, in de beste families kan het tot spanningen komen en wellicht is ieder zijns weegs gegaan. Nu blijkt dat vrouwtje toch hier te zijn. Ik maak mezelf wel de bedenking dat het lang gewacht heeft om op te vliegen, meestal reageren wilde dieren veel vlugger. Maar ik knip verder, verwijder het afgeknipte riet uit de vijver … tot ik plots op een eendennest stuit. Op het eerste zicht zie ik vijf eieren liggen, maar het kunnen er meer zijn. Ik dek het nest toe, zoals ik het gevonden heb en hoop dat moedereend terug wil komen om haar broedtaak verder te zetten. Maar ik vrees er voor: al het hoge riet is afgeknipt. Jammer.

Ik vertel Karel wat ik ontdekt heb … en hij vreest ook voor het verder zetten van het broeden. Hij had ook wel graag eens een kroost eendenkuikens zien rondwaggelen … hoewel, die laten een spoor na en ik denk niet dat het zo ideaal is voor de kwaliteit van het vijverwater, wellicht doet het gazon daar meer voordeel bij.

’s Anderendaags duik ik weer de tuin in. Vandaag wordt het kruidentuintje op orde gesteld: zowat alle keukenkruiden zijn bevroren, dus moet ik op zoek naar nieuwe aanplant. Tot ik plots aan de moedereend denk … zou ze teruggekomen zijn? Voorzichtig trek ik naar het nest … en wie zit er in al haar glorie te broeden? Hare majesteit. Heel onopvallend, wat passen haar kleuren bij haar omgeving, ze lijkt erin te verdwijnen. Als je het niet weet loop je zo voorbij die vorm van kraamkliniek.

Ondertussen laten de kippen bij de buren met veel kabaal horen dat ze weer een ei gepresteerd hebben. Wat bij de ene vogel aanleiding geeft tot een orkestrale uitgave, gaat bij de andere vogel in alle geruisloosheid voorbij.

Toch benieuwd naar de verdere afloop van deze eendenuitbreiding.

Met ’t Alent in het vooruitzicht wil ik nog wat kaartjes maken. Ik doe dat dolgraag. Het is heerlijk ontspannend en toch vraagt het concentratie. Echt spelen dus.

Christel had me al transfert papier bezorgd. Op dat papier kan je een af andere afbeelding uitprinten en die, met een warm strijkijzer, overbrengen op een T-shirt … of op tekenpapier zoals ik het doe. Ik gebruik enkele afbeeldingen van mijn laatste tekeningen. Zo ontstaat een nieuwe reeks kaartjes.

Eerst schik ik de afbeeldingen in een document: vier op een pagina. Afprinten op het transfert papier. Met het strijkijzer de afbeeldingen overbrengen op niet te dik tekenpapier. Laten afkoelen en dan de plaatjes uitsnijden. Ondertussen heb ik me ook karton aangeschaft met een diepgele kleur, heel zonnig van sfeer. Ook dat snij ik op gepast formaat en plooi het dubbel. Vervolgens de afbeeldingen op het karton lijmen, onder een zwaar boek laten opdrogen … en ik kan het kaartje signeren.

Het diepgeel van de achtergrond laat de wit-zwart tekening wel mooi uitkomen. Deze reeks is wel leuk om tonen.

nog even blijft het licht de avond bevragen

de dag was schitterend

legde zich in de omarming

van lente en uitzicht op

ik genoot van elke moment

de lucht

de zachte aarde

mijn lief aan mijn zijde

tot alles verstilt

in een plotse herinnering

weemoed overvalt me

schaduwzijde van leven

het is goed

intensheid van leven

nabijheid van dood

gevat in eenzelfde ervaren

ik ga de ruimte van mijn ziel in

uitdagend

schroomvol

dankbaar

Goed op tijd staan Karel en ik op het perron: we komen Maria ophalen. Wanneer de trein stilstaat concentreer ik me vooral op de voorste wagons, Karel kijkt meer achteraan. Eigenzinnig als ze is, stapt Maria in het midden van de trein uit. Blij weerzien, dikke kussen met nog een extra knuffel erbij.

Maria is niet alleen een jeugdvriendin van Karel, ondertussen kunnen we elkaar ook als vriendinnen begroeten en in het schrijversbestaan van zowel Karel als mij is ze niet meer weg te denken. Elke blog leest ze … en wee als iemand een taal- of spellingfout durft neer te zetten. Via de mail leest ze ons dan de levieten … maar op zo’n geestige manier dat je bijna een fout zou willen maken als het een tijdje geleden is dat ze nog eens iets van zich liet horen.

Als vroegere onderwijzeres heeft ze alles gezien, niets ontsnapt aan haar taal-oog. Zo is ze ook in de weer om teksten van Karel na te lezen. Wat zou hij zonder Maria doen? Om maar te zeggen wat een rijkdom Maria in ons leven betekent.

We hadden al lang gezegd dat het weer eens tijd werd om elkaar ‘in levende lijve’ te ontmoeten. En uiteindelijk lukte het dan toch een datum te vinden die voor elk van ons paste. En dan staat ze daar: een kleine, zeventigjarige vrouw, die wel wat moeite heeft om de treintreden te overwinnen, maar met een levendigheid die een uitstraling heeft op iedereen die in haar gezelschap vertoeft.

Het is iets over elven als we thuis toekomen. Natuurlijk koffie … aan gespreksonderwerpen geen gebrek. Als we haar ’s avonds uitwuiven aan de trein van iets over zevenen is de woordenbron nog niet opgedroogd.

We ontdekken dat we een soort gemeenschappelijk verleden hebben. Maria studeerde in Eeklo en toen zij afgestudeerd was, kwam ik er toe. We hebben elkaar dus niet ontmoet … maar kregen wel dezelfde leerkrachten, liepen over hetzelfde uitgebreide domein … en bleken dan ook nog eens gemeenschappelijke kennissen te hebben, want een vriendin in Eeklo heeft een broer die nu bij haar in de buurt woont.

Karel kent Maria sinds zijn kindertijd: hun ouders waren vrienden, zelfs verre familie. Dus veel gemeenschappelijke familieverhalen. Het is boeiend de mensen van toen weer tot leven te laten komen. Hun hebbelijkheden maar ook de waarde die ze aanboden in een jong leven. Ik heb die mensen nooit gekend, daarvoor ben ik te laat in het leven van Karel gekomen. Die gesprekken bieden me dan de kans om even aan mijn ‘oude aanwezigen’ te denken. Mijn grootvader die een reus leek (in onze familie waren we allemaal nogal groot, er zijn verschillend neven die de twee meter halen) en die één oog dichtkneep en dan kon zeggen hoe groot de afstand was tussen … ik heb dat altijd enorm gevonden: dat vertrouwen in zijn eigen zintuigen.

Natuurlijk zijn er ook de verhalen waarin het sprookje niet eindigt op ‘en ze leefden nog lang en gelukkig’. De verhalen zijn zo menselijk, zo herkenbaar. Gelukkig kunnen we ze aan elkaar vertellen. Door tot taal te worden verkrijgen de ervaringen mogelijkheid tot integreren in de innerlijke wereld en daardoor de ruimte om die ervaringen weer vanuit een andere invalshoek te benaderen.

Daarom moeten vriend(inn)en gekoesterd worden: je kan je bij elkaar uitspreken in het weten dat je luisterbereidheid ontmoet, medeleven vindt, troost zal aangeboden worden.

En natuurlijk vliegt zo’n dag om. Voor je het beseft zwaai je elkaar weer uit.

Wanneer ik thuiskom stuur ik Maria nog een mail met de vraag of de reis goed verlopen is. Ja, ze is veilig geland … en hopelijk kunnen we zo’n dag nog dikwijls meemaken.

Zoals ik me heb voorgenomen, duik ik het museum M te Leuven in. Ik heb anderhalf uur de tijd, daarop kan ik wel wat zien.

Er is een familiewandeling uitgestippeld. Ik begin bij de start: die is keurig aangeduid op de vloer van de benedenverdieping. Het eerste beeld dat ik ziet is een Christusbeeld: handen gebonden met stevige koorden, doornenkroon op het hoofd, een gebogen houding. Heel mooi. Het tweede beeld waarmee ik geconfronteerd word is een schilderij: de marteling van Sint Quinten. De heilige is vastgebonden aan houten balken. Twee beulen drijven beitels in zijn schouders. Onder de teennagels zijn spijkers geduwd. Van schilderij naar schilderij zie ik marteling, wonden, agressie, bloed … en dit noemen ze een familiewandeling … moet hier geen leeftijdsgrens aangeduid worden?

Vroeger waren we gewend aan dergelijke schilderijen: elke keer dat we naar de kerk gingen (en dat was soms dagelijks) was kijken naar die schilderijen een attractie voor mij. Een soort stripverhaal. En dat gruwelijke aspect had wel iets. Nu leest men een horrorboek of kijkt naar een horrorfilm. Vroeger gingen we daarvoor naar de kerk. Vooral de pijlen van Sint Sebastiaan herinner ik me nog. Ik wist wel niet wat die heilige voor speciaals gedaan had, maar zijn marteldood was wel indrukwekkend. En pijlen, dat kenden we. We maakten zelf onze pijl en boog. Veel wild hebben we niet gevangen en de enige oorlog die we konden winnen was de oorvijg ontlopen als we iemand een blauwe plek hadden geschoten. De huidige generatie kinderen, ook degenen die onderwezen worden in de katholieke leer, krijgen die verhalen niet meer voorgeschoteld. Maar als je zonder voorkennis met deze horrorbeelden geconfronteerd wordt … komen die dan ’s nachts niet door die kinderhoofden spoken?

Ik kom bij de piëta’s … maar niet alle schilderijen die vroeger getoond werden zijn nu aanwezig. Dit is een bewuste keuze van het beleid: door regelmatig schilderijen van plaats te wisselen, vanuit een andere invalshoek de bezoeker aan te spreken, probeert men ‘beweging’ in het museumbezoek te krijgen.

Dit museumbezoek was mij vooral te doen om de piëtafiguren. Deze afbeelding is voor mij voldoende. Daarin ligt alles vervat waardoor ik tot het onderwerp van mijn eindwerk kwam. Ik zie de tekst al voor mij die ik samen met mijn eindwerk zal aanbieden.

Ik wandel verder door de gruwel van gekruisigde Christusfiguren, martelaren … maar ook stukken van retabels … en spoedig ben ik toch gegrepen door de schoonheid van die werken. Het is zoals luisteren naar een opera: soms weet je beter niet welke onzin er verteld wordt en geniet je alleen van de muziek

Bij de vaste collectie horen ook kunstenaars die dichter bij onze tijd aanleunen. Zo zijn er heel wat doeken en beelden van Constant Meunier. Van zaal tot zaal wandel ik … alleen. Nu, dan word ik ook niet afgeleid, hoewel een museum toch wel nood heeft aan medebezoekers om tot een echte museumbelevenis te komen. Alle tentoongestelde werken houden op een af andere manier verband met de stad Leuven. Toch ervaar ik geen provinciaalse benepenheid. Het mag voor mijn part op de internationale agenda geschreven worden.

Na deze vaste collectie kom ik bij de tijdelijke tentoonstellingen. Maar dan komt men me zeggen dat het museum gaat sluiten … jammer, ik zal moeten terugkomen om de rest te zien. Toch voel ik me voldaan. Ondanks dat ik de vaste collectie al verschillende keren gezien heb en me telkens geërgerd heb aan de bloederigheid van de kunst gemaakt onder kerkelijke auspiciën, zijn er weer zoveel indrukken die nablijven. Vooral het rood van die vroege kunst. Ik word er telkens door overdonderd.

De inzetfoto toont een schilderij van Hans Memling. Hij schilderde het  in 1475. Dat werk hangt niet in Leuven, maar het feit dat de schutters zo nadrukkelijk aanwezig zijn maakt het beeld erg indringend: op zo’n wijze geëxecuteerd worden … en toch wou men dit ‘tonen’ aan de mensen. Waarom?

Vanmorgen toch de kans gezien om in de tuin te werken. Er zijn een paar struiken gesneuveld door de koude. Ik knip ze tot iets boven de grond af … wie weet of er geen teken van leven meer komt. Wordt het niets, dan kan ik ze volgend jaar nog uitdoen. Ook het riet mag opgeruimd worden, straks groeit er weer een nieuwe editie. En dan de klimop. Best dat je daar wat controle op uitoefent, want anders heb je na een paar jaar een tuin ‘onder’ de klimop. Die uitlopers zijn zo gretig om alles wat houvast kan bieden in te palmen. Hier dient gekortwiekt.

Een buurman komt even kijken. Ook hij is wat in zijn tuin bezig. Dat is leuk bij het werken in de voortuin: de buren komen een praatje maken. De buurman schildert ook. Vooral landschappen. De winter heeft hij zowat stil gelegen, maar nu is hij weer begonnen. Jammer dat hij niet meedoet aan ’t Alent. Maar dat vraagt teveel energie, hij is dan ook wat ouder. In elk geval moedigen we elkaar aan om verder te werken, niet alleen in de tuin.

En dan begint het te regenen. Nu, ik voel mijn armen bijna niet meer … ‘k ben dan ook een behoorlijke tijd aan het snoeien en opruimen geweest. Het resultaat mag gezien worden. Trouwens, ik wil nog wat energie over houden. De oudste dochter is jarig (geweest) en organiseert vanavond een etentje voor de familie. Ik wil daar niet in slaap vallen.

Karel heeft een heel ontroerend gedicht geschreven. Ik zorg voor de uitprint en gebruik een van mijn zelfgemaakte kaartjes om het in op te bergen. Samenwerken noemen ze dat.

Deze namiddag gaan we naar Leuven. Karel duikt onder in een of andere bibliotheek, ik ga op zoek naar een gepast cadeautje. Ik heb al iets in gedachten dat niet zo moeilijk te vinden zal zijn. Daarna wil ik nog eens in Museum M binnen gaan. Voor mijn eindwerk heb ik als thema: piëta (m/vr). Mijn eerste inspiratie ontstond in Museum M toen ik daar een reeks martelaren en piëta’s op een rijtje zag hangen. Ik wil die nog eens gaan bekijken. Ik wil die werken als entree gebruiken voor de begeleidende tekst van mijn eindwerk.

130413  … en nu de tuin in

De winter lijkt nu eindelijk voorbij. Ik heb behoefte aan de tuin en de tuin aan mij. Ik neem me voor om elke dag een goed uur in de tuin te werken … als het weer het toelaat.

Vanochtend schijnt de zon wel niet, maar het is droog en met een warme jas is het zelfs heerlijk om buiten te werken. Ik begin bij de voortuin, daar moet de snoeischaar dringend aan het werk. We laten de bomen en struiken de winter in gaan zonder speciale ingrepen. Het is mooi om de bladeren te zien verkleuren, afvallen en de takken te zien afsteken als abstracte lijnen tegen de wisselvalligheid van de lucht. Met sneeuw krijgen die donkere tinten nog meer effect. Natuurlijk wacht ons dan een grote lenteschoonmaak (niet binnen, neen, die gedachten laat ik steeds overwaaien).

Ik zuig de frisse lucht mijn longen binnen. Nu zeker: op de baan is er nauwelijks vervoer wegens werken aan de weg een eind verderop. Ik geniet er intens van … tot het begint te regenen. Eerst is het nog wat miezerig proberen om iets van nattigheid te vormen, maar dan wordt het toch menens. Neen, geen echte overvloed, maar toch voldoende om nat te worden. Toch wil ik nog wat doorwerken, ik wil mijn planning voor vandaag afmaken. En dat lukt ook nog. Wanneer ik mijn materiaal weg zet, voel ik me doornat. Een warme drank zal me deugd doen.

Terwijl ik de badkamer verwarm voor de douche, komt Christel binnen. Ik wil iets uitproberen met transfer papier en zij had er nog in voorraad en dat bracht ze nu, zodat ik direct aan het werk kon gaan. Ontzettend lief van haar. Ja, ze wil ook wel een koffie. Ondertussen heeft Ludo zich over de staanders voor de schilderijen gebogen en hij heeft al een afspraak gemaakt met zijn vriend om dat tot een goed resultaat te brengen. Zo, weer een probleem minder.

Als toemaatje: vorig jaar nam ik een foto van de opgroeiende rabarber op dezelfde dag als vandaag. Ook nu leg ik het beeld van de rabarber vast. De inzetfoto is de rabarber zoals hij er nu uitziet en onderaan de toestand een jaar geleden … van een verschil gesproken.

Niet alles geraakte ingekaderd en daarom spreken Christel en ik af om nog eens een namiddag samen te komen. Gewoontegetrouw beginnen we met een koffietje, dat Karel heel gul aanbiedt en klaarmaakt. Bij de koffie (chocolaatje niet vergeten) bespreken we de voorbereidingen voor ’t Alent en onze tentoonstelling in de Mixx. Vooral de opstelling van de werken van Indrah en Tine vormen een probleem. Ingekaderd achter glas wegen die werken toch zwaar door en het frame van de tenten is niet sterk genoeg om ze er aan op te hangen. Wellicht hebben we toch een oplossing gevonden. Ik kreeg een tijdje geleden een boekensteuntje dat de man van een vriendin maakte (dank je wel Mark) dat uit twee in elkaar te zetten plankjes bestaat. Als we dat eens in het groot uitprobeerden? Ja, Ludo heeft een vriend die grote platen tot gepaste planken kan zagen. Als we dan stevige tafels neerplanten kunnen we de werken op de tafels presenteren. Dan: hoe organiseren we de ruimte op het gazon. Met een oprolbare meter van Karel proberen we het gazon uit. En het lijkt te lukken om twee tenten van 3 x 3 en een tent van 3 x 6 bijeen te zetten. Het zal wel dicht bijeen staan zijn, maar dat is gezellig. Hopelijk wordt het spoedig wat warmer en blijft het een paar dagen droog, zodat de tuin kan aangepakt worden. We spreken meteen een dag af dat Christel het atelier een verflaag komt geven, want de wintermaanden hebben de muren een gelige kleur gegeven … en witte muren zijn toch wel mooier als achtergrond. Afspraak is: ik ruim het atelier op en zorg voor de tuin, Christel zorgt voor het verven. En als het die dag regent of erg waait … dan zoeken we wel een oplossing: er is nog de garage, een tuinhuis dat nog wat ruimte biedt … we zien wel, en onze mannen zijn altijd bereid een handje toe te steken.

Terug binnen werken we aan de kaders. Een werk dat ingekaderd is krijgt toch meer allure. Net of door een tekening binnen een eigen ruimte te plaatsen en daardoor te beperken er meer zeggingskracht van uitgaat. Als een werk ingekaderd is, kijken Christel en ik er even naar: het is best de moeite waard er deze energie aan te besteden want het wordt meteen waardevoller, het spreekt meer aan.

Tussendoor hebben we het nog over de perstekst, de vormgeving van de prijslijst en de kaartjes die Ludo wellicht wil maken om bij de schilderijen in de Mixx te hangen.

We zijn heel enthousiast voor beide projecten. Stap na stap groeien we er naar toe. Heerlijk.

Een foto van de Holocaust: een berg kleren van slachtoffers. De foto spreek me aan om er rond te werken, kijken wat het geeft als ik met lijnen het donker-licht contrast oproep. Ik wil geen ‘nieuwe’ foto maken, maar een eigen interpretatie. Terwijl ik de lijnen het papier laat opzoeken, denk ik aan de concrete mensen die ooit die kleren droegen. Kom bij de vragen uit die ik me altijd stel. Als ik toen 16 of ouder was … aan welke kant zou ik gestaan hebben: dader, zwijgende omstander, slachtoffer?

Nu ‘weten’ we wat toen gebeurde. Getuigen hebben stem gegeven aan hun beleven, de archieven zijn doorzocht, historici hebben het verhaal samengesteld. Toch was men toen niet ‘onwetend’. De kleren uit de kampen werden naar Duitsland verzonden … hebben de mensen die de kleren kregen zich nooit afgevraagd waar die vandaan kwamen … ook niet als ze briefjes of andere verwijzingen vonden naar de concrete mensen.

Maar ik wil tekenen. Ik merk dat de lijnen groter zijn dan gewoonlijk, dat ik meer wit laat. Ik werk vanuit mijn aanvoelen, verstand op nul. Later zal ik het resultaat wel ontdekken.

Ik wil wat meer experimenteren met donker en licht. Een tekening die niet lukte neem ik weer ter hand: papier gooi je niet zomaar weg. Eerst probeer ik de tekening toch tot een goed einde te brengen, als dat niet lukt gebruik ik de achterkant om een nieuwe poging te wagen.

Ik laat me leiden door de tekening die er reeds op staat. Veel is het nog niet. Ik weet dat ik me die dag onmogelijk kon concentreren, ik was gewoon te moe. Maar zelfs vermoeidheid is geen reden om van de tekentafel weg te blijven. Eerst proberen die vermoeidheid te overwinnen en als dat niet lukt: de tekening opzij leggen en kijken of er nog een boeiend boek te lezen is. Meestal val ik dan wel in slaap. Zo hardvochtig ben ik niet voor mezelf.

Ik begin met de lijnen die er reeds zijn aan te vullen … tot ik iets in de tekening ontdek dat me aanspreekt. Daarop bouw ik dan verder. Het wordt een menselijke figuur die uit het donker groeit. Er ligt iets nieuwsgierig-vriendelijk op het gezicht. Nu kan ik me met de tekening verzoenen

Zondag, 5 mei is het ’t Alent, vrijdag, 10 mei is het de vernissage van de tentoonstelling van Christel en mij in Herselt. Het zal een drukke week worden.

Met dat in het achterhoofd neem ik het besluit om de bergkamers op te rommelen nu er toch heel wat materiaal beneden staat en meteen te zorgen dat de doeken die ik ga meenemen naar Herselt naar beneden kunnen.

Eerst begin ik met de bergkamer waar alle materiaal dat nog moet verwerkt worden bijeen is gebracht. Het is geen grote kamer, dus staat die kamer eivol. Door op een andere manier te ordenen verkrijg ik wat meer ruimte. Papier is zwaar … en dat voel ik. Ik kan het passe-partout karton maar met mondjesmaat naar boven krijgen. Na heel wat trappen op en neer lukt het me om alles op de plaats te krijgen. Toch een goed gevoel als je alles weer weet liggen en de orde je toelacht … en die trappen: goed voor de gezondheid.

Daarna volgen de schilderijen die meegaan naar de tentoonstelling. Die staan opeengepakt in een nog kleinere kamer. Gelukkig zijn het de laatst bijgeplaatste werken en kan ik er gemakkelijk bij. Veel moet er niet meer aan gebeuren: de meesten moeten nog gesigneerd en voorzien worden van een ophangsysteem. Dat vraagt een voormiddag werk. Ik stapel alles netjes in de inkomhal. Het is een blij weerzien met de werken die ik een paar maanden terug schilderde: net of ik ze voor de eerste keer zie.  ‘k Ben er best tevreden over. Mijn tekeningen heb ik tussendoor al van een passé-partout voorzien, zodat de wisselkaders die nu mijn zoon voor ’t Alent gebruikt, zonder veel gedoe van inhoud kunnen wisselen. Dat aspect van de tentoonstelling is in orde.

Fysiek voel ik de trappen en het sleuren wel doorwegen, maar dat kan het enthousiasme niet drukken; Ik kijk echt uit naar die komende tentoonstellingen.

De inzetfoto is van Indrah.

Indrah (dochter van Christel) en Tine (nichtje van Indrah) nemen ook deel aan ’t Alent. Ze zullen op het gazon onder een tentje hun werken ten toon stellen. Die tentjes gebruikt Christel bij een kunstmarkt in open lucht. Het zijn tentjes van 3 m op 3 m. Hoe de werken kunnen getoond worden … dat zijn problemen voor later en vooral voor Ludo, de vader van Indrah.

Indrah en Tine volgen beiden eerste jaar tekenen in de academie in Werchter. Ondanks dat ze nog maar net beginnen met hun opleiding, zijn hun resultaten meer dan behoorlijk. Ze vormen met zoveel anderen, een toekomstige generatie kunstenaars. Ik vind het altijd leuk als ik jonge mensen een zetje kan geven om zich te ontplooien. Nu betekent het dat we hun werken gaan inlijsten.

Ik haal op voorhand de wissellijsten en het passe-partout karton uit de bergruimte op de eerste verdieping. Later zal me dat de kans geven om eens goed op te rommelen en een nieuwe orde te scheppen.

Op het afgesproken uur komen Christel en Tine zich aanmelden, Indrah kan niet meekomen. We gaan hun werken inkaderen en meteen kan Tine leren hoe dat moet gebeuren.

Christel en ik hebben heel wat wissellijsten, daar kunnen de aankomende kunstenaars nu gebruik van maken. We organiseren ons. Eerst zoek ik een gepaste kader uit en snij het werk bij indien nodig. Neen, een passe-partout is niet direct nodig, het is mooier de tekeningen in al hun eenvoud aan te bieden, dat ‘spreekt’ meer, juist omdat het geen geweld aangedaan wordt van beter te zijn dan het is. Sommige pastel werken krijgen wel een passe-partout en die komen dan wel tot hun recht. Daarna verhuist de kader en het werk naar Christel en Tine. Eerst poetst Tine of Christel het glas aan de binnenkant, daarna drogen, dan wordt het werk op het glas gelegd en vervolgens wordt de achterkant aangebracht en het geheel dichtgemaakt.

Ik merk dat Tine er vlug mee weg is. Goed zo. Zelfstandigheid veroveren geeft zelfvertrouwen.

Pas als een werk ingekaderd is merk je hoe goed het gemaakt is. Het zijn natuurlijk nog erg academische werken, want zo leert men het vak: perspectief, gebruik van verschillende materialen; toch ontdek je al de aanzet tot een eigen stijl.

Stilaan geraakt de werkruimte vol papiersnippers … maar het einde is in zicht en met een borstel is alles vlug samengeveegd.

We zijn alle drie erg opgeladen met het resultaat: zo mooi hadden we het niet verwacht. We willen zo aan de ’t Alent dag beginnen.

De inzetfoto is van Indrah.

Met voorzichtige lijntjes probeer ik iets te construeren waar diepte in zit. Niet dat ik die lijntjes heel precieus op papier zet. De lijnen lopen vlot uit de vingers, maar ze worden a.h.w. met ingehouden adem neergelaten. Geen emotionele wereldveroverende lijnen, maar zachte, strelende lijnen. Om het effect van donker te bekomen moeten er dan veel lijnen over elkaar getrokken worden. Het is tekenen met geduld als begeleider.

Hoewel de kunstroute ’t Alent nog een maand op het goede weer zal wachten, starten we nu al de voorbereidingen. We moeten rekening houden met de uren dat Christel vrij is. Als gepensioneerde beschik ik over mijn tijd … hoewel die meestal eivol zit.

Toch nog wat tijd gevonden om te tekenen. Ik probeer met zachte lijntjes, hoewel die niet zo duidelijk zijn op de foto, tot een geheel te komen. Die zuinige lijntjes roepen een andere wereld op, een meer kwetsbare wereld. Wel vraagt het aandacht om die zachte lijnen tot het einde vol te houden.

Wanneer ik de dag na het bezoek aan het Kazerne Dossin museum wakker word, blijft trieste onrust in mij aanwezig. Natuurlijk ben ik nog moe en doen mijn spieren pijn van in de kou te wachten. Maar het is vooral een innerlijk kou die me omvat. Ik heb helemaal geen zin om te tekenen. Ik doe boodschappen omdat we nu eenmaal voor het weekend staan en de frigo aanvulling nodig heeft.

Om mezelf terug wat op dreef te krijgen kijk ik de catalogus in die ik kocht. Verzorgd uitgegeven. Daarin tref ik weer de foto’s die me gisteren zo aangrepen.

Ik haal ook het gedicht boven dat ik gebruikte bij mijn werk als eindejaars in de schilderacademie. Daarmee wil ik het relaas over het Kazerne Dossin museum afsluiten en ieder de raad geven zelf te gaan zien.

Herinneringen uit Polen

In Warschau zei een meisje dit:

Als je mij wil strelen, zal ik me niet verzetten

Als je mij wil kussen, zal ik dat toestaan

Ik zal je toestaan mijn borst te ontbloten.

Maar weet wel dat de Duitsers vader hebben neergeschoten

En een van mijn broers verbrand in de oven.

Als je mij wil strelen, zal ik me niet verzetten,

Maar weet wel dat deze doden in mij brullen

En ik geheel en al van as ben.

Kus mij, maar vind mij niet bitter.

Geo Bogza, Roemenië

Uit: ‘Woorden tegen vernietiging’

We nemen allebei soep: dat zal ons opwarmen. Daarna kunnen we nog iets eten.

Het doet wat vreemd aan in deze moderne cafetaria te zitten en gewoon te bestellen waar je zin in hebt. Het is de tegenovergestelde wereld van wat we gezien hebben.

Het gesprek verloopt wat moeizaam en kent niet de spettering die we anders samen delen. Het is alsof al wat we zeggen zo triviaal geworden is. We hebben het over de  (klein)kinderen, over ouder worden, over … Iris is moe, maar ik voel me ook uitgeput. Wat dit museum aanbiedt kruipt onder je huid je lijf in. Hier heb je geen antwoord op. Soms vallen er stiltes tussen de woorden. Het is net of mijn wereld van nu voor mezelf onbereikbaar geworden is.

Ik werd geboren in augustus 1942, midden de transporten vanuit deze plaats. Mijn ouders konden me voldoende zorg geven … maar wat gebeurde er met de moeders die hier moesten bevallen?

Ik kan me onmogelijk geconcentreerd houden op het ‘nu’. Ook Iris heeft het blijkbaar moeilijk. We vertrekken na de koffie. Terug naar de bushalte. Bij het naar buiten gaan zien we twee klassen, hogere middelbare, binnen komen. Zullen ze kunnen vatten wat dit museum wil uitdragen?

De bus die we moeten hebben, zien we voorbijrijden als we bijna aan de halte zijn. Dan maar wachten op de volgende: over een half uur. Het is koud, maar we beschikken beiden over een goede winterjas. In het museum hangt in een glazen kast het bekende strepenpak … daarmee moesten de dragers die zware winters door. Dus niet zeuren over de kou, ook als die bus na een half uur niet komt opdagen en we een uur moeten wachten voor we kunnen vertrekken.

Aan het station nemen we onmiddellijk afscheid, want Iris kan zo een trein nemen en mijn trein vertrekt 8 minuten later. Wanneer we op ons perron aankomen, zien we elkaar staan en zwaaien nog eens. Een ritueel dat zich telkens bij het afscheid herhaalt.

In het museum heb ik een catalogus gekocht, maar ik heb nog geen zin om er in te bladeren. Alles weegt nog te veel. Ik laat de beelden maar rondtollen in mijn hoofd.

Na een tiental minuten stopt de trein in Haacht. Ik struikel bijna de trapjes af. Loodzwaar voel ik me. Naar de auto. Als een automaat bestuur ik de wagen en ben opgelucht veilig thuis te komen. Karel is blij als hij me ziet, maar ik ben nog doordrongen van de wereld die ik in Mechelen achter liet. Ik doe mijn best een soort relaas te geven, maar feitelijk kan ik alleen woorden over de buitenkant van mezelf uitspreken.

Bij het tv kijken, komen we terecht bij de nieuwe paus en de ‘Dwaze moeders’ van Argentinië. Ook van hun wereld zou een museum kunnen opgericht worden die aanklaagt, pijn uitschreeuwt, vraagt naar de mensenrechten tijdens de Junta … en waar bleef de proteststem ‘toen’ van de huidige paus ‘nu’?

Verdwaasd ga ik slapen … ik heb alleen maar zin om te huilen.

We stappen, na de uitleg van de toevallige gids, richting Kazerne Dossin. Op de weg: een gerestaureerde beestenwagon. Daarin werden minimaal 50 personen gepropt, maar als het nodig was werden er meer ingeslagen. Hoe voelden die mensen zich toen ze er heen gedreven werden. Zwangere vrouwen, oudere vrouwen, jonge meisjes die nog een heel leven voor zich hadden, oma’s die zich bekommerden om hun kleinkinderen, moeders die hun baby’s trachten te redden van een verstikkingsdood, mannen die onmachtig waren hun vrouw of kinderen te beschermen? Stuk voor stuk mensen die gestart waren als hoopvolle mensen, moedige mensen die wilden leven en dit leven door geven aan hun kinderen.

We staan voor een modern gebouw, als het ware uit één blok graniet gehouwen, maar het zijn stenen die opeen gelegd werden. Het heeft iets van: dit monument is niet meer omver te krijgen. Het staat voor integriteit, zonder één moment van frivole fantasie. Hier komt men zwijgen.

In een ruime hal is de ontvangstbalie gevestigd. We krijgen uitleg hoe we ons museumbezoek kunnen organiseren. Zelfs de vestiaire en toiletten worden vernoemd.

Eerst gaan we ons in de kelderverdieping ontdoen van jas en overbodige bagage. Dan nog even naar het toilet. Waarschijnlijk is het plafond ook daar wellicht tegen de drie meter. De deuren zijn uit mat glas. Voor elk toilet heeft men zowat een wastafel: modern van stijl, gemakkelijk te onderhouden. Terwijl ik mijn handen was vraag ik me af hoe het in 1942 was, wanneer duizenden mensen de kazerne ingedreven werden. Op deze verdieping is ook het cafetaria. Wellicht voor straks.

Terug naar het gelijkvloers. We beginnen met een film. Een audio apparaat geeft in verschillende talen uitleg. De meeste beelden en video fragmenten heb ik al gezien, maar toch blijft het me grijpen. Na de film kan de rondgang beginnen.

Het museum is niet alleen historisch bedoeld, het wil het lijden dat ‘toen’ aan bod was, kaderen in een bredere problematiek, die ook de hedendaagse tijd betrekt: ook nu nog worden mensenrechten geschonden.

Het museum is opgebouwd rond drie thema’s: massa, angst en dood. Op elke verdieping wordt verwezen naar het nu. Iris en ik volgen ons eigen ritme

Foto’s vertellen ons het verhaal van ‘toen’. Elke foto ‘plakt’ op mijn ziel, nochtans zie ik vele foto’s niet voor de eerste keer, ze zijn zo schreeuwend overbekend.

 Familiefoto’s die spreken van samenzijn, fierheid van ouders op hun kinderen … en daar stopt het verhaal, toekomst die in het gas verdween. Naakte vrouwen die naar de executieplaats worden gedreven … zodat hun kleren konden hergebruikt worden voor degenen die van het juiste ras waren … daar kon ik bij zijn als ik toen tot het verkeerde ‘ras’ had behoord, maar ook mijn moeder en mijn dochters … of zou ik tot de daders behoord hebben? Elke foto daagt me uit te kijken, te ‘zien’ wat er toen gebeurde alsof het een ‘nu’ is

Familiefoto’s met de witte figuren van degenen die wegvielen. Dan nog zijn er mensen die de Holocaust ontkennen of minimaliseren. Ook intelligente mensen, ook mensen die hun vermogen tot empathie ontwikkeld hebben. Waarom ontwikkelt zo’n blinde vlek zich?

Op elke verdieping aan de zijmuur: een soort vergrote pasfoto’s van de mensen die van hieruit de dood ingereden werden: 25.482 joden en 351 zigeuners. Foto na foto, eindeloos … alsof een stad hier verzameld werd.

Ik kijk en kijk, tot ik uitgeput bij Iris op een bank val. Ja, we gaan nu best iets eten. Hoewel … het voelt zo onwerkelijk aan. Als ze niet veroordeeld werden tot rechtstreeks naar de oven, werden ze de wereld van honger ingedreven om te sterven door uitputtend slavenwerk.

Wij hoeven alleen af te dalen naar de kelderverdieping, naar de cafetaria. We nemen zelfs de lift … want na meer dan twee uur foto na foto te bekijken, lijken mijn benen het te begeven. Hopelijk kunnen we daar wat bekomen van de ervaring.

Eerst wat informatie:

De Dossin kazerne werd in 1756 gebouwd in opdracht van Maria Theresia van Oostenrijk en heette aanvankelijk het ‘Hof van Habsburg’. Het gebouw diende als infanteriekazerne en gaf huisvesting aan 2400 soldaten. Later werd het pand ook gebruikt als opslagruimte. Pas in 1936 kreeg het gebouw de naam Kazerne Dossin, voluit Kazerne Dossin de Saint-Georges, genoemd naar luitenant-generaal Baron Dossin de Saint-Georges.

Eind juli 1942 werd de Dossin kazerne als verzamel- en doorgangskamp ingericht. De Dossin kazerne was voor dit doel ideaal gelegen: centraal tussen Brussel en Antwerpen, waar 90 procent van de Joden woonden. Er liep een goederenspoorweg vlak naast de Dossin kazerne, zodat de gevangenen direct en ongezien naar de treinwagons konden worden geleid. Vanuit dit kamp in Mechelen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog 25.482 Joden en 351 zigeuners naar Auschwitz-Birkenau gedeporteerd. Van hen keerden 1.240 personen levend terug. Dit is minder dan 5% van het aantal mensen dat in de kazerne terecht kwam. Aanvankelijk werden Joden in Mechelen verzameld via een tewerkstellingsbevel. Later ging men over op een meer agressieve aanpak. Vanaf dan werden in verschillende regio’s in Antwerpen en Brussel razzia’s gehouden. In de zomer van 1942 werden de meeste mensen gedeporteerd. In 100 dagen verzamelde het Duitse leger toen 16.873 Joden en zigeuners voor transport. Slechts 385 overleefden.

Bij hun aankomst in de Dossin kazerne werden Joden en zigeuners geregistreerd en werden hun namen op de deportatielijsten geschreven. Hun goederen werden geconfisqueerd door het Duitse leger. Tijdens hun verblijf werden mannen en vrouwen fysiek en mentaal mishandeld door de bewakers. Ze moesten zich openbaar uitkleden voor onderzoek en werden vaak zonder reden geschopt en geslagen. Onder Hans Johannes Gerard Frank veranderde de situatie enigszins. De werkdruk werd verlaagd en de slaapruimtes werden verwarmd. De gevangenen bleven gemiddeld minder dan een week in de kazerne.

De gedeporteerden werden in 28 transporten naar Auschwitz gebracht. Op 19 april 1943 werd transport XX door het Belgische verzet te Boortmeerbeek tegengehouden. Hierbij konden 232 gevangenen ontsnappen, waarvan er 119 nooit meer opgepakt werden. Dit was tevens het eerste transport waarbij Joden werden vervoerd in goederenwagons. De gevangenen, ook (zwangere) vrouwen en kinderen, moesten een aantal dagen rechtop blijven staan.

Bij de grote transporten uit 1942 werd ongeveer 65% van de gedeporteerden na aankomst onmiddellijk vergast. De anderen werden als dwangarbeiders aangesteld. Door gebrek aan voedsel en hygiëne stierf ook een groot deel van hen. Vanaf 1944 werden procentueel gezien minder Joden uit België onmiddellijk vergast. Velen van hen kwamen wel om tijdens de zogenaamde dodenmarsen in 1945. Het laatste transport vertrok op 31 juli 1944. Op 4 september 1944 kwamen de laatste 520 gevangenen vrij, één dag nadat de bewakers de Dossin kazerne waren ontvlucht.

Vanaf 4 september 1944, het einde van de Tweede Wereldoorlog in Mechelen, werd de Dossin kazerne een interneringskamp van de Belgische repressie. 200 tot 300 verdachten werden eerst op de binnenkoer van het stadhuis samengebracht en nadien met vrachtwagens vervoerd naar de Dossin kazerne. Opnieuw werd de rechtsgang in de Dossin kazerne met de voeten getreden en werden de mensenrechten er geschonden. Vanaf 16 september 1944 (tot juni 1947) stond de Dossin kazerne officieel onder controle van het Ministerie van Justitie.

In 1948 kreeg het gebouw als school voor de administratie van de Krijgsmacht zijn oorspronkelijke functie terug. In 1973 echter verhuisde dit militaire instituut, waarna de Dossin kazerne in verval raakte. In de jaren ’80 werd het complex daarom in appartementen opgedeeld en in 1989 nam ook het stadsarchief zijn intrek in het gebouw. Op vraag van de Vereniging van de Joodse Weggevoerden in België - Dochters en zonen van de deportatie (VJWB) en het Centraal Israëlitisch Consistorie van België (CICB) werd daarbij ook ruimte vrijgemaakt voor een museum over de periode waarin de kazerne als verzamelkamp dienstdeed. Het Joods Museum van Deportatie en Verzet werd officieel geopend in 1995 met steun van de Stad Mechelen en de provincie Antwerpen. Naast een museum werd ook een documentatiecentrum uitgebouwd. Dit documentatiecentrum wil documentatie over Joodse gedeporteerden verzamelen, inventariseren, bewaren en ontsluiten.

Het geheel werd in 2012 geopend als Kazerne Dossin, Memoriaal, Museum en Documentatiecentrum over Holocaust en Mensenrechten. Het museum vertelt het verhaal van de Jodenvervolging in België en de functie van Kazerne Dossin daarbinnen. In de eerste plaats wil Kazerne Dossin een historisch museum blijven, maar daarnaast ook kritisch wijzen op mechanismen die leiden tot schendingen van de mensenrechten.

( Deze tekst werd overgenomen uit Wikipedia)

Afgesproken met Iris dat we elkaar in Mechelen zouden treffen en zoals afgesproken naar het museum van de Dossin kazerne trekken. Ik vertrek met de wagen naar Haacht en daar neem ik de trein naar Mechelen. Onze respectievelijke treinen zouden op hetzelfde moment het station binnen rijden. Van synchronisatie gesproken.

Aan het loket verneem ik dat de vorige trein naar Mechelen nog niet voorbijgekomen is en dat ik die waarschijnlijk wel zal halen. Ik stap direct op naar spoor twee (er zijn maar twee sporen in Haacht, zo groot is het station nu ook niet). Daar wordt omgeroepen dat wegens een koperdiefstal in ik weet niet meer welke plaats de trein twintig minuten vertraging heeft … dit betekent dat die trein juist vijf minuten vroeger vertrekt in Haacht dan de trein die ik van plan was te nemen.

Ik neem toch die verlate trein: het is er warm binnen en wie weet wanneer ‘mijn trein’ er door komt. Van Haacht naar Mechelen is een tiental minuten rijden. Toch heb ik een boekje meegenomen … hoe ouder ik word hoe minder tijd ik heb om zomaar te niksen: er is nog zoveel dat ik wil weten.

Even voor de trein in Muizen (laatste station voor Mechelen) stopt, krijg ik een berichtje op mijn gsm dat Iris al toegekomen is. Later blijkt dat ze een trein vroeger kon nemen dan gepland. Ik sms haar dat ik er bijna ben. Ik stop mijn boek(je) in mijn handtas want nu ben ik gefocust op het weerzien van Iris: sinds ons laatste ‘elkaar zien’ zijn er reeds enkele maanden verlopen.

Wanneer de trein in Mechelen tot stilstand komt, kan ik niet rap genoeg uitstappen … wel wat moeizamer dan ik wil met mijn oude benen … wat blijft die onderste treintrap hoog steken boven het perron.

Dan de trap af en rondkijken. Iris staat even verder te wachten. Blij weerzien. Een buitenstaander ziet dan twee ouder wordende vrouwen die de kille stationsgang vol warmte stralen.

Dik ingepakt tegen het winterse weer vetrekken we. Niet te geloven dat twee dagen later het zomeruur gaat beginnen.

Iris, die steeds zowat reisgids speelt, bevraagt welke bus we moeten nemen naar de Dossin Kazerne. Blijkt dat we om het kwartier vervoer hebben, best een meevaller. Even later komt de bus het perron opgereden. Met onze 65-plusser kaart, reizen we gratis. ’t Zou jammer zijn mochten ze dat afschaffen … voor mensen die slecht ter been zijn (wat nogal eens voorkomt boven de 65) en beperkte financiële middelen hebben, zou dat slecht uitkomen.

Iris vraagt de chauffeur een teken te geven als we aan de halte voor de Dossin kazerne zijn. Voor de chauffeur geen probleem. Even later horen we iemand vragen naar een Delhaize op de route, ook daar weet de chauffeur een antwoord op.

Terwijl de chauffeur in afwachting van het vertrek even buiten een sigaret gaat roken, installeren we ons. We zijn blij weer samen te zijn, terug het gevoel vinden dat we elkaar zoveel te vertellen hebben … alsof er geen tijd verstreken is sinds de jaren van intense vriendschappen in dat (voor mij toch) ellendige pensionaat. Woorden gaan over en weer. Tot de bus vertrekt. We kijken uit naar dat Dossin museum. De chauffeur geeft ons tijdig teken dat we moeten afstappen. Toch even de weg vragen aan een voorbijganger (feitelijk een fietster) welke richting we juist uit moeten.

We kunnen het gebouw niet missen, het torent een beetje boven de andere uit. Nog even door de kou stappen en we bereiken de plaats waar we heen willen. Mooi zo.