Dit was de laatste tekening die ik maakte voor ik deelnam aan ‘Kunst en Kado’. Even dacht ik ze in te kaderen en mee te nemen, maar gezien ik dan een kader van 80 x 60 nodig zou hebben en dit wellicht vervoersproblemen zou geven, heb ik het maar niet gedaan. Jammer dat die grijze achtergrond het werk doet verdwijnen, terwijl die achtergrond wit is.

Ik ben benieuwd of ik zal merken dat er een ‘voor’ en ‘na’ Kunst en Kado is. De techniek die de mede-exposante me toonde, spreekt me wel aan. Anderzijds, ik ben gewoon verzot op lijntjes trekken met Oost-Indische inkt.

Deze tekening maakte ik nog voor de kunstbeurs. Omdat ik ze mooi vond deed ik er een kader rond, zodat ik het kon tonen op de beurs. Verscheidene mensen hebben hun waardering uitgesproken. Dat geeft energie om verder te werken. Hoewel, na zo’n evenement, moet ik terug mijn concentratie veroveren. Het is alsof er een nieuwe energie door mij heen gewaaid is en nu moet ik kijken hoe daar een uitweg voor gevonden kan worden.

Wanneer ik ’s morgens de gordijnen open trek … ligt er een dik pak sneeuw. Neen! Hier komt geen mens doorheen.

Christel komt wat later dan afgesproken: ze moest haar auto van onder de sneeuw halen. Op de radio raden ze aan de wagen thuis te laten als er geen dringende reden is om zich op straat te begeven: vele wegen zijn glad en er zijn al verschillende ongelukken gebeurd.

De wegen naar Heist o/d Berg zijn meestal goed berijdbaar, maar soms is het toch behoorlijk glad en durft Christel maar stapvoets rijden. Het is dan ook een opluchting als we de parking opdraaien en ons een plaats zoeken. Op de parking is niet gestrooid, de weg ligt er spekglad bij. Maar we geraken veilig terug op ons podium. Om tien uur opent de beurs weer … maar wie gaat zijn leven wagen om ergens te velde een kunstbeurs te bezoeken.

Iemand komt met het verhaal dat er normaal op zondag een (rommel)markt in de buurt gehouden wordt, waar nogal veel volk op afkomt en dat die mensen gemakkelijk doorstromen naar hier. Nu zijn er welgeteld zes kramen verschenen … en van volk was er nog minder sprake. Bijgevolg: het bezoekersaantal is erg beperkt.

Nu ja, de moed niet laten zakken, wellicht klaart het weer op en zullen de wegen beter berijdbaar worden.

Ondertussen heb ik iemand leren kennen die een standje heeft met mooie gekalligrafeerde kaartjes. Ze heeft haar materiaal bij: zo kan ze terwijl ze hier zit, tonen hoe zo’n kaartje ontstaat. Ze heeft mijn tekeningen gezien en omdat dit ook grafisch is, vertelt ze me over haar werk en toont ze me haar materiaal. Ik krijg onmiddellijk zin om dat te gaan uitproberen, niet de kalligrafie, maar het werken met inkt en dat speciaal ‘schrijfmateriaal’ en dan met water de contouren verzachten. Met Oost-Indische inkt moet je het papier eerst nat maken en daarin werken met de inkt. Zij gebruikt gewone inkt. Zo kan ze lijnen trekken en dan met water op die lijnen inwerken. Waar een beurs allemaal goed voor is: komt er geen volk, dan kan je bij de buren op bezoek en een korte cursus aangeboden krijgen.

In de namiddag blijken de wegen beter berijdbaar en wordt het drukker. Plots duikt Sangeeth, mijn jongste dochter voor me op. Samen met een vriendin is ze naar hier gekomen. Ze wilden me verrassen … en dat is hen ook gelukt. Neen, ze hebben nog niet rond gekeken en dat willen ze eerst doen. Daarna is er tijd voor een koffie.

Mijn dag kan niet meer stuk. En dan krijg ik nog een cadeautje. Een koppel kijkt heel intens naar de tekenmap en wanneer ik hen aanspreek, ontstaat er een sprankelende babbel. Zelf tekenen ze niet, ze zijn meer met sport bezig, maar het spreekt hen wel aan. Het gaat over ouder worden, op pensioen gaan, vriendschap … Zo’n korte, intense gesprekken maken voor mij zo’n beurs tot iets waardevols, daarom wil ik die inspanning doen. Je krijgt kans om in de mallemolen van het leven even stil te staan met mensen, waarbij een wederzijdse beaming ontstaat en waardoor een blij gevoel nablijft.

Ik voel me wel moe worden. Gelukkig mogen we tegen vijf uur opbreken. Ondertussen zijn de kinderen van Christel ook komen opduiken en tegen sluitingstijd komt Ludo ook even kijken en helpen inladen.

Christel zet me thuis af. Karel helpt de bagage uitladen. Ik laat alles staan waar het neergezet is: morgen zal ik wel opruimen. Ik ben bekaf.

Ik sleur me door het avondmaal, duik voor de tv een zetel in en na het nieuws val ik in slaap … en slaap door tot ’s anderendaags. Ook Christel was moe … en die moest ’s anderdaags gaan werken.

Toch blij dat ik mee deed. Over enkele maanden is het Tremartre: we hebben ons al ingeschreven.

Toen we ’s morgens vertrokken naar de kunstbeurs was het koud maar droog weer. Binnen in de grote zaal hebben we geen uitzicht op de buitenwereld. ’t Was wel even schrikken toen we hoorden dat het volop sneeuwde … en dat merkte je aan het bezoekersaantal. We troosten ons met de gedachte: zaterdag is toch altijd al een mindere dag, want mensen moeten dan boodschappen doen, of moeten de kinderen wegbrengen naar sport of andere activiteit … zondag zal het dan wel beter gaan.

Toch is het grote aantal niet zozeer belangrijk voor mij, wel de kwaliteit van de kontakten.

Naast de kaartjes heb ik een tekenmap meegenomen, die de bezoekers kunnen inkijken. Meestal lopen ze er ongeïnteresseerd aan voorbij: niet iedereen is geboeid door wit-zwart werk.

Toch blijft een van de eerste bezoekers ‘plakken’ en doorbladert heel aandachtig de tekeningen. Daarna hebben we een kort gesprek. Hij vindt die werken heel sterk. Hij hoefde niks te zeggen, zelfs niet te kijken … maar wat hij zei meent hij echt. Het doet enorm deugd. Omwille van zo’n kontakten vind ik dit evenement waardevol: voor mij is het weekend geslaagd.

Het ‘verkopen’ is wel leuk, omdat je weet dat de mensen iets kopen als ze het waarderen. Maar uiteindelijk ga ik niet naar een beurs of markt voor de inkomsten van een paar verkochte kaartjes. Ik wil gewoon op een bepaalde manier naar buiten komen met mijn werk en mensen ontmoetten die kunnen intreden in mijn passie.

Tot plots Deepak (mijn jongste zoon) naast mij staat. Ook Manon is er bij, zijn vriendin en Karel, die zijn  ze onderweg gaan oppikken. Het was afgesproken dat ze langs zouden komen, maar als ze er dan concreet staan maak ik innerlijk toch een sprongetje van blijdschap. Ik ben enorm trots op mijn kinderen … wellicht iedere moeder. En ze zien er stralend uit. Ja, het weer viel best mee, neen geen last van sneeuw. Ze gaan eerst eens rond gaan en daarna kunnen we samen iets gaan drinken, Christel let dan wel op mijn winkel.

Ook Christel heeft het naar haar zin. Ze krijgt zelfs twee opdrachten om later te maken. Dus die grote drukte hoeft niet om een boeiende namiddag te hebben.

Later zit ik dan met Karel en de kinderen iets te drinken. Karel heeft taart ontdekt en Deepak lust dat ook. We hebben even tijd om afspraken te maken i.v.m. de komende activiteit: ’t Alent, de kunstroute in Werchter waar Deepak ook aan meedoet. Het is voor hem de eerste keer dat hij aan zo’n evenement deelneemt. Hij werkt nu aan zijn eindwerk voor zijn opleiding, iets met ontwerpen met een computer. Hij maakt wel mooie dingen. Nu vraag ik hem nog om extra werk: een affiche maken die de groep die bij ons thuis ten toon stelt aankondigt. Maar hij zal het wel klaar spelen, want hij doet dat graag.

Wat later zwaai ik ze uit en zeg voorzichtig te rijden. Deepak wordt over enkele maanden 33, meer dan volwassen dus, toch blijft die moederlijke zorg, maar gelukkig kan hij dat aanvaarden. Dan lacht hij even en gaat zijn eigen weg.

We hebben afgesproken dat we ’s avonds samen gaan eten: Karel heeft gereserveerd in het enige restaurant dat Werchter rijk is. Wanneer we bij ons thuis komen, moeten we nog even wachten op Ludo. Karel haalt een fles cava boven. Dat smaakt heerlijk. Op een gelukte eerste dag en dat er morgen toch wat meer volk mag komen.

Enkele maanden terug schreven Christel en ik ons in voor de kunstbeurs ‘Kunst en Kado’ in Heist o/d Berg. Het is niet de eerste keer dat we deelnemen aan dergelijk evenement. Christel wou toch nog wat juweeltjes bijmaken maar ik vond mijn voorraad voldoende, ik had vorige zomer mijn kaartjes aangevuld.

Daar ‘kunst en Kado’ doorging in een overdekte zaal, hoefden we ons niet te bekommeren om tentjes of tafels en stoelen. Dat zou allemaal klaar staan.

Ik ben vroeg wakker … zoals de kinderen als ze op schoolreis gaan. Ik wil nog wat boterhammen klaarmaken voor ons beiden, want ik weet niet of er broodjes te krijgen zijn. En ja, nog een thermos vullen met koffie en een chocolaatje zal er bij, dat zal wel smaken. Nog twee flesjes water … ben ik niets vergeten? Een boek om te lezen heb ik gisteravond al klaargelegd. De rest staat al een paar dagen de gang te ontsieren.’t Zijn maar drie bananendozen en een opplooibare schildersezel. Daar is nog overheen te komen.

Om negen uur, zoals afgesproken, komt Christel mij ophalen: alle bagage kan in één wagen. Christel kent de weg, ze heeft haar ganse leven in deze streek gewoond. Ik ben een inwijkeling en verder dan Tremelo of Haacht gaat mijn oriëntatievermogen niet. Dus vind ik het heerlijk als ik mag meerijden … en ondertussen kunnen we wat bijpraten, want het is een tijd geleden dat we elkaar zagen.

Sonybel Studio’s is een grote zaal, die voor allerlei activiteiten gebruikt wordt, ook voor toneel. En op het podium hebben wij een plaats gekregen. Het is een vrij groot podium en daar staan we met vijf standjes. We voelen er ons direct thuis. Omdat de zaal erg hoog is, krijg je een gevoel van ruimte en dat doet goed.

Eerst even de spullen vanuit de wagen op het podium sleuren. Maar we staan praktisch voor de deur geparkeerd, dus verloopt dat ‘sleuren’ nogal vlot. Als alles ter plaatse is, kunnen we onze stand beginnen opbouwen, ‘winkeltje spelen’ noem ik het.

Het is lekker warm. Af en toe schiet de verwarming in gang en dan is het op het podium snikheet. Toch heb ik liever wat te warm dan gans de dag te moeten koukleumen … en op sommige plaatsen beneden zie je toch mensen met een dikke jas zitten.

Na een uur goed doorwerken, staat mijn standje klaar. Terwijl Christel volop bezig is, ga ik al eens rondkijken. Nog niet alle plaatsen zijn ingenomen maar overal is het gezellig druk. Wat opvalt: het zijn praktisch allemaal vrouwen die de producten gemaakt hebben en de standjes open houden.

Wanneer ik terugkom van mijn ronde is Christel ook klaar. Om één uur gaat de beurs open. We hebben nog rustig te tijd om te eten. Christel heeft een heerlijk dessert bij: een stuk van een taart die Ludo, haar man, gisteren in de kookles maakte.

Hé hé … allebei voelen we ons goed gezind, de beurs kan al niet meer stuk.

Een boekje tussendoor: Europeana, een zeer korte geschiedenis van de twintigste eeuw van Patrik Ourednik. Pocketformaat, leesbaar lettertype, 156 pagina’s

De schrijver overschouwt, als vanuit een buitenaardse positie, de geschiedenis van vorige eeuw, die zoals we weten, niet zo gunstig was voor de mensheid. Trouwens, zijn er ooit betere tijden geweest?

Patrik Ourednik doet dat op een heel eigen manier. De tijd benadert hij sprongsgewijs. Het ene moment zit hij bij het begin van de eeuw, een zin verder haalt hij het einde van de eeuw boven water om dan bij de naoorlogse jaren te belanden. Zonder zich te bekommeren om een tijdslijn roept hij feiten op, WOI en WOII komen uitgebreid aan bod, maar ook Vietnam, Korea… worden niet vergeten. Meestal haalt hij dan een fait divers aan, iets dat toevallig ook bij de grote geschiedenis behoort (vb. De vrouwen die in de wapenfabrieken werkten, hadden oranje haar en gele wangen en werden kanaries genoemd. En volgens artsen zou tweederde van hen na de oorlog onvruchtbaar worden. p. 23). Daarbij trakteert hij de lezers op ontzettende cijfers, die niet door hem maar door deskundigen concreet in beeld worden gebracht, je zou anders wel eens kunnen denken dat wat hij schrijft op fantasie berust. Vb. hoeveel lijken van bepaalde lengte heb je nodig om…, waarbij je je afvraagt wat die deskundigen bezielde om met zulke triviale vragen bezig te zijn.

Hij legt historische feiten naast filosofische beschouwingen, hygiënische normen en het gebruik van elektriciteit naast kunst en cultuur, het antisemitisme van de nazi’s en communisten naast het racisme in Amerika; psychologie en theologie, exegese en sociologie komen ook aan bod en niet te vergeten: de eugenetica, die niet alleen door de nazi’s een ernstig onderwerp van studie was. De sterilisatie van ‘minderwaardige individuen’ was niet alleen voorbehouden aan nazi Duitsland:

De eerste wet betreffende de sterilisatie van minderwaardige en asociale elementen werd ik 1907 in de Verenigde Staten uitgevaardigd. De wet maakte het mogelijk onverbeterlijke misdadigers en geesteszieken te steriliseren en in 1914 werd op instigatie van de psychiaters de wet uitgebreid tot recidivisten van diefstal en alcoholici en in 1923 werd die in Missouri ook nog uitgebreid tot kippendieven van negroïde en indiaanse afkomst, omdat men van mening was dat er voor kippendieven van blanke afkomst nog een weg terug was en zij door hard en plichtsbewust werken weer konden deelnemen aan de samenleving. (p.53)

Daardoor ontneemt hij de lezer de overtuiging dat alleen de nazi’s, de communisten, de anderen ‘fout’ handelden, maar krijgt diezelfde lezer een eigen spiegel voorgehouden. Hij laat de opkomst van allerlei –ismen aandraven: in de kunst, godsdienst, psychologie, wetenschap, geneeskunde… en met een onverbiddelijk scherpe analyse ontneemt hij de lezer de gemoedsrust van het besef dat het bij ons allemaal heel correct verlopen is.

Een wirwar van feiten, met een taal die vaak zo onschuldig lijkt alsof kinderen worden toegesproken, maar die daardoor juist doordringt tot het merg van het bewustzijn:

Joden mochten geen openbare functies bekleden, niet werken in het leger, bij justitie of in de media en ze mochten niet naar het zwembad en naar de bioscoop, en in het park mochten ze uitsluitend op voor hen bestemde bankjes zitten die geel geverfd waren, zodat die meteen opvielen. En joodse kinderen mochten niet naar school en in de draaimolen, en de nazi’s hoopten dat de joden zouden begrijpen dat ze in Duitsland niet welkom waren en ze ergens anders heen zouden gaan. (p. 75)

Ondertussen laat hij de feiten aanrukken en plaatst ze zo naast elkaar dat je niet goed weet of je mag lachen of eerder moet gruwen. In één zin wordt op een ludieke manier een Amerikaanse president in zijn blootje gezet terwijl in diezelfde periode Irak wordt gebombardeerd: … en de Irakezen zeiden dat men daarmee de aandacht van het incorrecte seksuele gedrag van de president wilde afleiden. (p. 109)… of een oorlog om de seksuele escapades van een president te verdoezelen.

En tussendoor vertelt hij zgn. anekdotes, een niemendalletje tussen de plooien van de geschiedenis. Maar waarschijnlijk laten die kleine verhalen over een individu met een vergeten naam in de geschiedenis, de gruwel van mede-mens zijn aan bod komen.

Een Belgische soldaat was bij Kortrijk tot aan zijn knieën in het moeras weggezakt en het lukte vier van zijn kameraden niet hem eruit te trekken en alle paarden waren al dood. En toen ze zich twee dagen later over dezelfde weg moesten terugtrekken, was de soldaat nog steeds in leven, maar alleen zijn hoofd was nog te zien en hij schreeuwde niet meer. (p. 44)

Ook de uitvindingen passeren de revue: de elektriciteit, en strijdgassen die maar beperkt gebruikt werden, niet omdat het ethische problemen opwierp, maar omwille van strategische motieven want als de eigen soldaten zich moesten terugtrekken in de behandelde gebieden was dit geen gezonde onderneming. De vliegtuigbouw kende een ongelooflijk succes, maar ook de tv en de millennium bug. Tussendoor kreeg de beha vorm en leerden kleine meisjes met de volwassen Barbie spelen.

Het is een wervelend boek dat je meeneemt en dwingt om het niet neer te leggen voor het uitgelezen is, een moderne versie van ‘verhalen uit duizend en één nacht’. De taal die de schrijver hanteert, heeft de souplesse die een uitmuntende verhalenverteller kenmerkt. Juist wanneer je denkt aan het einde van de zin even adem te kunnen halen, komt de volgende voltreffer op je af.

Het bevordert de leesbaarheid als je wat geschiedenis, filosofie, wetenschap, geneeskunde… in je ‘gelezen’ leeskorf hebt zitten. Maar als je daarvan kan vertrekken, explodeert het boek in een verhaal dat je niet verwacht, dat je onzeker maakt, want durf je dit nog humor noemen of blijf je versteend van ontzetting achter: is dit de geschiedenis van de mens van de twintigste eeuw? Zonder zelf een standpunt in te nemen ontvouwt Patrik Ourednik een lappendeken van anekdotes uit de geschiedenis die als het ware de echte geschiedenis toedekken, maar daardoor juist de gruwelijke consequenties van een bepaalde ideologie oproepen. Terwijl de mensen zich met overgave storten in wat ze vooruitgang noemden, werd met dezelfde pennenhaal een oorlog ontketend of tot een genocide opgeroepen.

Aan het einde van het verhaal blijf je achter met het gevoel dat alle zekerheden verdwenen zijn en blijft alleen dit over: beschaamd zijn om deel uit te maken van dit menselijk ras.

Vanmorgen wat in de tuin gewerkt, gewoon om het heerlijke zachte weer in mij te laten doordringen. Met een frisse neus en geest terug achter de tekentafel. Ik wou die heerlijke ervaring neerleggen in mijn tekenen. Daarom dat de lijnen wat zachter zijn: ze liefkozen het witte blad. Onmiddellijk zie je het verschil met de vorige tekeningen, daar kan je de agressie zo zien uitspringen. Met het scannen gaat veel van het karakter verloren. Het ganse blad kan niet weergegeven worden, zodat de tekening ergens in een hoek gedrumd lijkt en de scherpte van de lijnen verdwijnt ook.

Als je het ‘in ’t echt’ wil zien: kom naar de kunstbeurs tijdens het weekend in Heist op den Berg of naar een van de andere tentoonstellingen. Ingekaderd verandert de kracht van de tekening ook nog. Af en toe met je werk naar buiten komen is toch wel leuk: het is het gesprek dat je met het witte blad begonnen bent voortzetten in de ogen van de bezoekers en als het kan … verder gaan met een gewone babbel.

Ik wil het wat rustiger aan doen, wat nuance in de beleving brengen. De kern is nog één bal opgehoopte energie, aan de zijkanten wordt die energie wat zachter.

Ik wil precies alle energie die ik in mezelf aantref op het papier gooien. Ik laat het maar begaan. Het gaat om het verkennen van de weg, niet om een eindproduct. Wel ben ik benieuwd waar deze manier van tekenen me brengen zal.

Het is alsof ik een bron van tekenplezier aangeboord heb. Tekenen: zo maar uit de vingers. Ik merk dat het werken met gedisciplineerde lijnen me veel zelfvertrouwen gegeven heeft … wat waarschijnlijk tot metaalmoeheid van mijn tekenpen heeft geleid. Ik kruip van binnen uit in mijn tekenen. Het is puur gevoelsmatig. Mijn rationaliteit is stilgelegd. Ik ‘voel’ waar ik de volgende lijnen moet zetten.

Nu zou ik dag en nacht willen tekenen. Alleen weigert mijn lichaam en mijn concentratie dit ook te doen. Gelukkig maar. Er is nog een ander leven naast tekenen en schilderen.

Wellicht dat de lente toch ooit eens doorbreekt … en dan duik ik de tuin in. Met mijn handen (zonder handschoenen, vuile nagels nadien) de aarde voelen, na een winter die niet alleen voor mij veel te lang was. Weer intens genieten van de verbondenheid met de aarde.

En dan laat ik al mijn aarzelen achter mij en teken, lijn na lijn, heel heftig, alsof ik geen tijd te verliezen heb. Wat ook zo is: de tijd dat ik nog kan tekenen begint te korten. Daar denk ik nu niet aan. Ik wil proberen vrijuit te gaan, zonder vooropgesteld beeld of doel, alsof de lijnen zelf mijn hand leiden.

Zo tekenen werkt heel ‘ontladend’. In welke donkerte van mijn onbewuste haal ik de inspiratie? Ik wil er niet teveel over nadenken. Ik kan alleen maar vaststellen dat ik er enorm plezier aan beleef.

Ik wil de gedisciplineerde lijnen van de weefmat achter me laten. Niet dat de mogelijkheden ervan ten volle onderzocht zijn, wellicht herneem ik later die wijze van werken. Nu heb ik nood om vrijer te werken, meer emotionaliteit in mijn tekeningen te leggen. Toch gaat het niet vanzelf, nog altijd wil ik vanuit de constructie van een weefmat vertrekken. Ik voel me nog teveel op glad ijs. Ik gebruik de gedisciplineerde lijnen om er rond met vrijere lijnen te werken. Ik voel dat ik in de goede richting zit, hoewel de tekening nog heel stroef aandoet.

Het is maar door stap na stap de grens te verleggen dat je dingen ontdekt zonder jezelf uit evenwicht te brengen. Ook tekenen kan een organisch groeiproces betekenen.

Ik probeer wat anders uit. Met Oost-Indische inkt zet ik met aquareltechniek iets op papier. Het vervelende is dat, als het werk nog nat is, dit een heel ander beeld geeft dan na het opdrogen: alles wordt grijzer, ongenuanceerder. Toch zie ik al de richting die ik uit wil.

Met houtskool zet ik er later forse strepen op die ik wat bijveeg met mijn vinger. Als ik dat nu nog eens kan vertalen in acryl zie ik het wel zitten.

Niet dat ik altijd grondig voorbereid wat ik schilder. Ik heb altijd wel een idee in mijn hoofd van wat ik ga doen, soms maak ik een schets of verf op papier. Maar toch, al schilderend ontdek ik pas mijn werk. Voor mijn eindwerk heb ik nogal wat voorbereidend werk gedaan. Eerst wou ik het inhoudelijk op poten hebben, daarna was het zoeken hoe ik datgene wat ik zeggen wou, zou uitwerken.

Ook het feit dat ik op groot materiaal werk, doeken van 100 x 100 tot 200 x 200 doet me vaak aarzelen om te beginnen … ik wil dat materiaal niet verknoeien. Dat lijkt bij mij een elfde gebod: ge zult het schildersmateriaal met zorg omringen.

Ik koop degelijk materiaal. Feitelijk is het een vorm van verliefdheid. Een goed gespannen doek ‘zingt’ als je er op tikt. Tekenpapier heeft zijn eigen kleur, ook als het wit is. De dikte en korreligheid zijn vaak uitnodigend om met overgave te werken. Zelfs mijn Oost-Indische inkt is van goede kwaliteit: hij plakt beter aan de pen dan bv. de inkt van het merk Talens. Niet dat dit laatste merk niet goed is maar zoals ik mezelf dwing om tot de grenzen van mijn kunnen te gaan, zo wil ik materiaal gebruiken dat die uitdaging kan helpen waar maken.

Op 23.02 tekende ik letters en cijfers over elkaar, in verschillende dikten van Oost-Indische inkt, zodat er een soort diepte ontstond. Ik gebruikte die techniek voor een groot doek van mijn eindwerk: daar werk ik natuurlijk met verf, acrylverf. Op een ander doek voor mijn eindwerk dat niet zo groot is wil ik ook iets schilderen dat doet denken aan die letters van het grote doek.

Ik probeer met Oost-Indische inkt en penseel een vorm van letters uit. Het mogen geen concrete letters zijn, maar ergens letters oproepen in de verbeelding. Het resultaat bevredigt niet: het doet nog teveel aan letters denken. Daarbij ligt het ‘getekend’ zijn er zo dik boven op en het moet ‘geschilderd’ zijn. Dit betekent dat ik verder moet zoeken naar een meer ‘schildermatige’ oplossing.

Zoals gisteren vul ik de langgetrokken lijnen op met kleinere, zodat de tekening meer densiteit krijgt. Toch probeer ik wat meer bewegingsruimte in het geheel te brengen. Het zit nog wat stroef, maar ik heb zin om in die richting verder te werken.

Op de voorgrond zet ik een lijnenstructuur neer die zeer strak aanvoelt. Dat komt omdat de buitenkant uit een  strakke lijn bestaat die het lijnenspel binnenin heel gedisciplineerd in de hand houdt. Het is net of de buitenkant dreigt te begeven onder de druk.

Voor de achtergrond gebruik ik ecoline. Het verzacht als het ware die nauwelijks ingehouden energie. Feitelijk zou ik ook verdunde Oost-Indsiche inkt kunnen gebruikt hebben, maar dat bedacht ik pas als het werk af was.

Ik ben mijn kinderen dankbaar dat ze willen samen zijn op de sterfdag van Arne. Zijn eerste psychotische opstoot deed het gezin uit elkaar spatten: op korte tijd vernielde hij een heel interieur. Gelukkig vielen er geen gewonden. Wel kwam angst zich nestelen voor dat onbegrijpelijke en toch zo reële ervaren.

Wanneer de zaak van Kim  De Gelder ter sprake komt, moet ik altijd aan mijn zoon denken: daaraan ben ik dus ontsnapt. Wat een lijdensweg moeten de ouders De Gelder doormaken: steeds geconfronteerd worden met hun zoon die zo’n daden verrichtte en zoveel leed bij ouders en familie van de slachtoffers veroorzaakte. Toch blijven ze achter hun zoon staan. Wie heeft enig meevoelen over voor deze mensen, die ooit een andere droom gekoesterd hebben voor hun die zoon.

Gisteren kwamen we samen. Ieder komt vanuit een eigen wereld met de eigen gekwetstheid, naar het samenzijn. Maar ook met een innerlijke kracht die blijheid laat bloeien als ze elkaar zien. Ik ben fier op mijn kinderen. Ieder gaat een eigen weg. En dat is goed.

Dat samenzijn doet deugd. Er is weer heelheid gekomen in het gezin. We beginnen met een glas Cava en toosten op Arne. Veel wordt er verder niet over hem gezegd. Het verleden draag je mee. Als er nood is om er over te praten kan dat maar in dit samenzijn gaat het vooral over elkaar en het nu en de toekomst.

Wanneer we naar huis rijden draag ik de warmte van het samenzijn mee. Dat zijn momenten om te koesteren.

Veertien jaren terug was het prachtig weer. Een stralend blauwe hemel. Warm. De lente kondigde zich onvoorwaardelijk aan.

Nu blijven we zitten met guur winterweer. Ik kan daar niet tegen. Dan zou ik nog achter de Leuvense kachel willen kruipen, in de zetel die voor de vader of de grootouder (m/vr) bestemd was en wachten tot de zon alles weer opwarmt.

Gelukkig is er ook een andere oplossing: schilderen. Nadat ik het schilderij rond Arne (zie gisteren) voltooid had, zocht ik mijn heil in het strakke, in heldere kleuren. Het geeft me op een of andere manier troost. Ik weet niet waarom. Het maakt me rustig.

Het schilderij van gisteren is een eerbetoon aan alle mensen die tot zelfdoding overgingen. Hun weg is ten einde, vandaar de weg die plots gewoon ophoudt. De weg lijkt langs een afgrond te gaan, die ze bereiken op het moment dat ze aan het einde zijn. Rechts heb ik een soort gebouw geplaatst (Arne sprong van de vijfde verdieping) maar het kon even goed een trein, een touw, een plastieken zak … zijn. In het midden is er en soort oplichting. Voor Arne was er geen andere toekomst dan overleven met drugs (medicijnen omwille van zijn schizofrenie of de drugs van het alternatieve circuit).

In het schilderij dat ik vandaag toon is het rustiger door aanwezigheid van licht en structuur.

Praten over wat je diep raakt kan ook al schilderend, tekenend … en ondertussen lekker van de warmte genieten.

veertien jaren terug

sprong je

van vijf hoog

op harde stenen

naar het niets

je liet alles achter

onnodige ballast

verleden

weggegeven aan wie verder moest

toekomst

uitgeveegd

je ging

je eigen weg

schreef nog een afscheidsbrief

over graag zien

je broer

je zussen

je moeder

wij leefden verder

in de tijd niet te stoppen

in de vrieskou van gemis

de schreeuw om jou

verzwegen

toegedekt

tot de jaren milder werden

het verdriet tot woorden kwam

vandaag komen we samen

om jou te gedenken

de lege stoel aan tafel

een kaars voor je foto

maar meer dan ooit

ben je bij ons

de geliefde broer

de geliefde zoon

steeds aanwezig

in de zachte bedding

van ons geheugen

Omdat ik toch niet anders kan dan ‘binnen’ blijven met dit winterse weer, zoek ik maar terug mijn tekentafel op. Niet dat ik het met tegenzin doe, integendeel … ik heb nu meer dan uitgebreid excuus om niet in de tuin te werken of nog erger: neiging krijgen om ‘de grote kuis’ te doen. Ik heb al vaak gedacht aan ons moeder zaliger. Na een winter met een kolenkachel als warmtebron, was het wellicht nodig van eens grondig te poetsen. Ik herinner me nog die vrieskou van toen: op de ramen vroor het bloemetjes en in het nauwelijks geïsoleerde huis was het ijzig koud. Alleen in de woonkamer was het warm. Een Leuvense kachel diende niet alleen om rond te zitten, je kousen te verschroeien als je probeerde je voeten te verwarmen, maar die kachel deed meteen dienst als keuken. Alles werd erop gekookt, gestoofd, warm gehouden … en ’s avonds werden er strijkbouten ingelegd of zelfs bakstenen, die, eens ze goed opgewarmd waren, in een handdoek gerold werden en voor het slapengaan tussen de ijskoude lakens gedropt. We mochten ons dan in de warme huiskamer omkleden en we liepen toen de trap op, om een voorverwarmd bed (of wat er voor moest doorgaan) in te duiken. Er was wel een ‘bouillotte’ beschikbaar … maar niet voor alle vijf de kinderen. En voor iedereen moest er bedverwarming georganiseerd worden.

Nu zorg ik op tijd dat mijn elektrisch dekentje het bed op de gepaste temperatuur brengt voor ik ga slapen. Nee, de keuken verhuist niet naar een centrale kachel in de winter, maar blijft lekker verwarmd gans de dag beschikbaar. Voor onze kinderen is dat comfort ‘evidentie’. Ik blijf er steeds met een dankbaar gevoel van genieten.

In de academie had ik zin om eens iets anders te doen dan lijntjes te tekenen. In mijn achterhoofd ben ik vaag bezig hoe ik de menselijke figuur kan verabstraheren. Wellicht dat ik die oefeningen kan gebruiken als volgend jaar mijn eindwerk er aan komt.

Ik ben op zoek naar een samengaan tussen strakkere lijnen en speelsheid. Het is moeilijker dan verwacht. Toch wil ik volhouden en zelfs als een tekening mij niet zo bevalt gooi ik ze niet weg. Niet het resultaat is belangrijk, wel de weg die je gaat. En als er af en toe iets moois te voorschijn komt: blij zijn.

Een van de eerste dingen die me ’s morgens invallen bij het wakker worden: wat ga ik vandaag tekenen. Als er al een ontwerp op mijn tekentafel ligt bedenk ik hoe ik het verder ga uitwerken. Heb ik nog niets gepland dan overweeg ik wat de volgende stap in de serie gaat zijn. Ik laat het tekenen organisch in mij groeien. Er zit geen idee achter die ik wil uitwerken. Dat is voor later. Nu wil ik experimenteren met lijnen en er plezier aan beleven.

Voor het schilderen ligt het anders. Ik ben mijn eindwerk bezig en daar wil ik iets uitdrukken van de dingen die me bezig houden. Ik zoek een evenwicht tussen het engagement dat ik in het schilderen leg en de ontspanning die ik in het lijnen trekken zoek.

Hier heb ik me met veel zwier overgegeven aan de speelsheid van lijnen. De achtergrond is ‘in het echt’ een wit papier. Ergens moet er wel een mogelijkheid zijn om dat te corrigeren, maar mijn kundigheid met de computer is erg beperkt.

Omdat het boek van Geert Mak ‘In Europa’ niet echt handig is om mee te nemen in de trein of autobus, zoek ik naar een kleiner formaat tussen mijn boeken en iets dat vlot leest als ik op reis ga. Zo kom ik bij het verhaal terecht dat Timothy Garton Ash schreef over zijn dossier bij de Stasi (Oostduitse Ministerium für Staatssicherheit). Terwijl ik ‘In Europa’ van Mak met mijn neus op de koude oorlog gedrukt wordt, kan ik bij Ash volgen hoe dat concreet in zijn werk ging.

Als Oxford-student verrichtte Garton Ash historisch onderzoek i.v.m. WOII. Op grond van een cultureel verdrag tussen Engeland en de DDR , krijgt hij een beurs om in Oost-Duitsland te werken. De buitenlandse inlichtingendienst van de DDR trachtte zijn doen en laten constant te observeren. De Stasi legt een uitgebreid dossier van Ash aan, maar ontdekte niet dat hij onder pseudoniem werkte voor Westelijke media.

Wanneer de Berlijnse muur neergehaald wordt en de Sovjet Unie uiteenvalt, gaat Ash op zoek naar de inhoud van zijn dossier. Ash vergelijkt de inhoud van zijn ter inzage vrijgegeven dossier met zijn herinneringen en dagboeken en interviewt een aantal geheime informanten die de dienst van gegevens voorzagen. Hij wil vooral begrijpen waarom ze informatie doorgaven aan de Stasi.

Ik moet denken aan een tekst van Leonard Cohen

Alles wat wij weten over Adolf Eichmann

Enkele weken terug las ik het boek ‘Reizen zonder John. Op zoek naar Amerika’ van Geert Mak. Omdat dit een ware voltreffer was pikte ik een ander boek van Geert Mak uit mijn boekenkast dat al lang op mij lag te wachten … maar omdat het zo’n ‘kanjer’ is (iets meer dan 1 kg, 1116 pagina’s zonder noten) bleef ik er een beetje ronddraaien. Maar in ‘Reizen zonder John’ had Geert Mak me zo overtuigd van zijn kunde, dat ik niet aarzelde aan dit uitgebreide werk te beginnen.

Om Geert Mak zelf aan het woord te laten (op de achterflap van het boek):

Begin 1999 verliet ik Amsterdam voor een reis door Europa die een vol jaar zou duren. Het was een soort laatste inspectie: hoe lag het continent erbij, aan het eind van de twintigste eeuw? Maar het was ook een historische reis: ik volgde letterlijk de sporen van de geschiedenis, door de eeuw en door het continent, beginnend in januari, bij de resten van de Parijse Wereldtentoonstelling en het bruisende Wenen, eindigend in december, bij de ruines van Sarajevo.

Dat hele jaar reisde ik zo met de eeuw  mee, in een krakeling van routes, langs Londen, Volgograd en Madrid, langs de bunkers van Berlijn, de geparfumeerde kleerkasten van Elena Ceausescu in Boekarest en de speelgoedauto’s in een verlaten crèche in Tsernobyl. En ik praatte met de getuigen: met schrijvers en politici, met verzetsmensen en hoge officieren, met een boer in de Pyreneeën en met de kleinzoon van de Duitse Keizer, tientallen Europeanen die hun verhaal vertelden.

Dit reisverslag gaat over het verleden, en wat het verleden met ons doet. Het gaat over verscheurdheid en onwetendheid, over historie en angst, over armoede en hoop, over alles wat ons nieuwe Europa scheidt en bindt.

In maart 2004 verscheen dit boek, in december 2004 (mijn exemplaar) was het reeds aan zijn elfde druk toe. Het is inmiddels in veertien talen vertaald.

Wat dit boek zo imposant maakt (naast zijn gewicht) is dat geschiedenis hier iets is van heel concrete mensen. Uitgebreid gaat het over de Eerste en vooral Tweede Wereldoorlog. Het gaat niet zozeer over de grote strategieën maar over concrete angst, verlies, met vragen als waarom, had het anders gekund … om uiteindelijk bij jezelf te belanden: wat zou ik gedaan hebben in die situatie. Naarmate de geschiedenis hedendaagser wordt en daardoor binnen je eigen beleven dreigt te stappen, verdwijnt alle superioriteitsdenken van ‘wij, de beteren’. Wie herinnert zich niet Gdansk, Tsernobyl, Srebenica, Serajevo … Met onze neus op de feiten die toen soms letterlijk tot geschiedenis gebombardeerd werden.

In Europa lezen, is een stuk van je persoonlijk geheugen bevrijden van vergetelheid. Door de afstand ontstaat er meer inzicht in wat er gebeurde … maar is het gevoel terecht dat we maar machteloze toeschouwers waren van het grote politieke, militaire, economische … spel?

In Europa

Geert Mak

Reizen door de twintigste eeuw

ISBN 90 450 1178 6

Licht

springt open tussen bomen

boven weiland

verzamelt zich tussen huizen

gewend aan de kou

de donkere uren van de winter

verdwijnen

maken plaats

voor nieuw verlangen

even raakt de zon

in een glimlach

de aarde

belofte wordt geboren

weer zal alles bloeien

in het zand

schrijf ik je naam

voorbije herinnering aan

ooit eens zomer

Compagnie AIRA van de dansschool Aike Raes, is geselecteerd voor het festival ‘Dance Vibes’ in Eeklo. De winnaar van het festival mag zich een jaar ‘Ambassadeur 2013-2014 voor Moderne dans in Vlaanderen’ noemen.

Compagnie AIRA startte in september 2000, creëerde reeds drie producties (Walking in my Shoes, Aqua en Woman) en met de productie in opbouw (My Sister), veroverde de groep een plaatsje bij de finalisten van Dance Vibes, ingericht door Danspunt dat zichzelf zo voorstelt: Danspunt, het Vlaams steunpunt voor amateurdans, bevordert de artistieke kwaliteit van amateurdans in Vlaanderen en Brussel en heeft oog voor het maatschappelijke belang ervan.

Gewoontegetrouw legt het Danscentrum een bus in. Omdat het vervoer op deze manier gemakkelijk gaat kunnen geïnteresseerde ouders, maar ook jongere dansers zonder begeleiding, deelnemen aan het evenement.

De dansers van Compagnie AIRA zijn deze morgen met drie auto’s naar Eeklo gegaan: daar vullen ze de dag doorbrengen met opwarming, podiumrepetitie, elkaar leuke verhalen vertellen en vooral de stress meester blijven.

Wanneer de bus ons afzet bij CC De Herbakker, schrik ik toch even van de muurschildering. Karel, geboren en getogen in Eeklo, vertelt me later dat ‘herbakkers’ de spotnaam voor inwoners van Eeklo is. Wanneer ik daarna even googel naar ‘herbakker’, wordt alles me duidelijk: het verleden was ook niet vies van horror. Googel zelf maar.

In het cultureel centrum vinden we onze groep terug in een grote zaal die de acht geselecteerde groepen en de drie gastgroepen als kleedruimte dient. Aike ziet het wel zitten. Voor haar is het belangrijk dat het eerste optreden van deze productie ‘goed’ is, krijgen ze daarnaast de titel, des te beter. We drinken samen iets in afwachting van het sein dat de voorstelling gaat beginnen.

Compagnie Aira komt na de pauze aan bod. Tijdens de pauze horen we dat de zenuwen toch hoog oplopen. Beter zo dan te overtuigd zijn van je kunnen. Aike probeert de concentratie op peil te houden en de groep moed in te spreken. Dat blijkt te lukken, want wanneer ze hun prestatie neerzetten geven ze zichzelf en slepen de toeschouwers mee. Wanneer ik Aike later terugzie, straalt ze : voor haar was het heel goed, de productie ’stond’ er. Wanneer alle finalisten hun creaties gebracht hebben, trekt de jury zich terug en komen de gastgroepen. Het valt me op hoe hoog het niveau van het amateur dansen is.

Dan wordt het even spannend. De directeur van Danspunt bedankt de mensen die zorgden voor de organisatie, de choreografen, de dansers en uiteindelijk zal de voorzitster van de jury het woord nemen. Zij heeft voor elke deelnemende groep een bemoedigende evaluatie van hun prestatie en overhandigt dan de gesloten envelop met de naam van de winnaar aan de directeur. Neen, Compagnie AIRA is niet de uitverkorene … maar blijkbaar zit de ontgoocheling niet diep. Wanneer we samen met de dansers wachten op de terugreis zijn ze vooral enthousiast om ‘opgetreden’ te hebben. Ook dat is belangrijk bij dansen: het af en toe eens kunnen tonen aan de buitenwereld van je kunnen. Nu, deze groep kan midden mei met dezelfde voorstelling terecht in de stadsschouwburg van Leuven. Daar treden dan de vier gezelschappen van het Danscentrum Aike Raes op.

De terugweg naar huis komt Aike bij me zitten. Het is over elven als we vertrekken. Af en toe zeggen we iets, maar we zijn beiden moe. In Leuven nemen we vlug afscheid en ik heb maar één wens: zo vlug mogelijk thuis zijn.

een beeld van de kleedzaal …maar ze laten niet aan hun hart komen dat ze het met zo weinig plaats moeten doen.

Stilaan wil ik op groter formaat van papier werken. Het gekke is dat me dat ook afschrikt. Daarom dat ik mezelf niet wil forceren om er direct erg creatief op los te gaan. Laat ik het maar houden bij het gekende en vertrekken van het weefmatje. Het resultaat is braaf natuurlijk, toch ben ik blij dat grote witte blad bedwongen te hebben. Stilaan groeit toch de zin om wat losser met die lijnen om te gaan. Ik noem het ‘buiten de lijntjes kleuren’, afleren wat we zo opgedrongen kregen tijdens de opvoeding: ‘binnen de lijntjes’ kleuren, een eufemisme voor braaf-zijn. Maar ook dat hebben we overleefd en ondertussen hebben we toch maar leren lezen en schrijven. Wellicht het mooiste cadeau dat je aan een kind kan geven: scholing … als aan de basisvoorwaarden van voeding en beschutting voldaan zijn.

Noteer alvast volgende data in jullie agenda.

Zaterdag 23 en zondag 24 maart: kunstmarkt ‘Kunst en Kado’ in Heist-op-Den-Berg. Christel en ik staan er met een standje.

Zondag 5 mei: kunstroute ’t Alent in Werchter. Op het adres Hogeweg 78, stellen 6 kunstenaars ten toon: Christel Verstreken: schilderijen - Indrah Verelst: pasteltekeningen - Denise Haegemans: schilderijen – Daniëlle Staes: schilderijen – Deepak De Ridder: grafische ontwerpen – Lut De Rudder: tekeningen met Oost-Indische inkt. Omdat de groep te groot is om iedereen binnenshuis een plaats te geven, zorgen we voor tenten op het gazon. Het zal een broeinest van culturele animatie worden. Ik kijk er nu al naar uit en hoop dat het weer wat meewil.

Van vrijdag 10 mei tot donderdag 23 mei stellen Christel en ik ten toon In de MIXX te Herselt. Vrijdag 10 mei om 20 uur is de vernissage: iedereen is welkom. De tentoonstelling is elke dag te bezichtigen tijdens de kantooruren. Alleen tijdens de weekends, zullen we aanwezig zijn in de tentoonstellingsruimte van 14 uur tot 17 uur. De andere dagen op afspraak.

Zaterdag 15 en 22 juni en zondag 16 en 23 juni: groepstentoonstelling van de avondklas schilderen in het nieuwe lokaal van Gesigneerd te Baal. Denkelijk zal op vrijdag de vernissage gehouden worden.

Als ik het zo bekijk schrikt het me een beetje af. Als je het allemaal op een rijtje zet, zit er leven in de kunst-brouwerij. Gelukkig zijn er veel helpende handen om het concrete werk dat nu eenmaal bij tentoonstellen hoort, te helpen uitvoeren … en het stimuleert het ook om aan het werk te gaan. Ik wil nog wel wat realiseren.

Ten slotte probeer ik de driehoek uit: rechthoekige driehoeken met verschillende afmetingen. Ik teken ze weer door elkaar, maar daar waar de lijnen elkaar overlappen haal ik mijn pen even van het papier, zodat een wit vlakje ontstaat. Het doet me denken aan Charly Chaplin. Telkens als hij ergens tegen aanbotst, neemt hij met een typisch gebaar zijn bolhoed af en verontschuldigt zich: is het nu voor een hem achtervolgende agent of een lantaarnpaal. Bij het tekenen neem ik eenzelfde sprongetje. Of hoe films van honderd jaren terug nog kunnen inspireren. Chaplin is dan ook een monument van een acteur. Ook kinderen van nu kunnen nog van zijn films genieten, zo modern blijft hij.

Nu maak ik gebruik van rechthoeken met verschillende afmetingen en teken ze door elkaar. Daardoor ontstaat er meer spanning. Het ‘vlak’ moet wijken voor de lijn. Het doet me denken aan een plan van een plattegrond. Ik merk dat het ‘vlak’ mij niet meer zo boeit. Toch wil ik nog even doorzetten.