Ik probeer wat anders uit. Met Oost-Indische inkt zet ik met aquareltechniek iets op papier. Het vervelende is dat, als het werk nog nat is, dit een heel ander beeld geeft dan na het opdrogen: alles wordt grijzer, ongenuanceerder. Toch zie ik al de richting die ik uit wil.

Met houtskool zet ik er later forse strepen op die ik wat bijveeg met mijn vinger. Als ik dat nu nog eens kan vertalen in acryl zie ik het wel zitten.

Niet dat ik altijd grondig voorbereid wat ik schilder. Ik heb altijd wel een idee in mijn hoofd van wat ik ga doen, soms maak ik een schets of verf op papier. Maar toch, al schilderend ontdek ik pas mijn werk. Voor mijn eindwerk heb ik nogal wat voorbereidend werk gedaan. Eerst wou ik het inhoudelijk op poten hebben, daarna was het zoeken hoe ik datgene wat ik zeggen wou, zou uitwerken.

Ook het feit dat ik op groot materiaal werk, doeken van 100 x 100 tot 200 x 200 doet me vaak aarzelen om te beginnen … ik wil dat materiaal niet verknoeien. Dat lijkt bij mij een elfde gebod: ge zult het schildersmateriaal met zorg omringen.

Ik koop degelijk materiaal. Feitelijk is het een vorm van verliefdheid. Een goed gespannen doek ‘zingt’ als je er op tikt. Tekenpapier heeft zijn eigen kleur, ook als het wit is. De dikte en korreligheid zijn vaak uitnodigend om met overgave te werken. Zelfs mijn Oost-Indische inkt is van goede kwaliteit: hij plakt beter aan de pen dan bv. de inkt van het merk Talens. Niet dat dit laatste merk niet goed is maar zoals ik mezelf dwing om tot de grenzen van mijn kunnen te gaan, zo wil ik materiaal gebruiken dat die uitdaging kan helpen waar maken.

Op 23.02 tekende ik letters en cijfers over elkaar, in verschillende dikten van Oost-Indische inkt, zodat er een soort diepte ontstond. Ik gebruikte die techniek voor een groot doek van mijn eindwerk: daar werk ik natuurlijk met verf, acrylverf. Op een ander doek voor mijn eindwerk dat niet zo groot is wil ik ook iets schilderen dat doet denken aan die letters van het grote doek.

Ik probeer met Oost-Indische inkt en penseel een vorm van letters uit. Het mogen geen concrete letters zijn, maar ergens letters oproepen in de verbeelding. Het resultaat bevredigt niet: het doet nog teveel aan letters denken. Daarbij ligt het ‘getekend’ zijn er zo dik boven op en het moet ‘geschilderd’ zijn. Dit betekent dat ik verder moet zoeken naar een meer ‘schildermatige’ oplossing.

Zoals gisteren vul ik de langgetrokken lijnen op met kleinere, zodat de tekening meer densiteit krijgt. Toch probeer ik wat meer bewegingsruimte in het geheel te brengen. Het zit nog wat stroef, maar ik heb zin om in die richting verder te werken.

Op de voorgrond zet ik een lijnenstructuur neer die zeer strak aanvoelt. Dat komt omdat de buitenkant uit een  strakke lijn bestaat die het lijnenspel binnenin heel gedisciplineerd in de hand houdt. Het is net of de buitenkant dreigt te begeven onder de druk.

Voor de achtergrond gebruik ik ecoline. Het verzacht als het ware die nauwelijks ingehouden energie. Feitelijk zou ik ook verdunde Oost-Indsiche inkt kunnen gebruikt hebben, maar dat bedacht ik pas als het werk af was.

Ik ben mijn kinderen dankbaar dat ze willen samen zijn op de sterfdag van Arne. Zijn eerste psychotische opstoot deed het gezin uit elkaar spatten: op korte tijd vernielde hij een heel interieur. Gelukkig vielen er geen gewonden. Wel kwam angst zich nestelen voor dat onbegrijpelijke en toch zo reële ervaren.

Wanneer de zaak van Kim  De Gelder ter sprake komt, moet ik altijd aan mijn zoon denken: daaraan ben ik dus ontsnapt. Wat een lijdensweg moeten de ouders De Gelder doormaken: steeds geconfronteerd worden met hun zoon die zo’n daden verrichtte en zoveel leed bij ouders en familie van de slachtoffers veroorzaakte. Toch blijven ze achter hun zoon staan. Wie heeft enig meevoelen over voor deze mensen, die ooit een andere droom gekoesterd hebben voor hun die zoon.

Gisteren kwamen we samen. Ieder komt vanuit een eigen wereld met de eigen gekwetstheid, naar het samenzijn. Maar ook met een innerlijke kracht die blijheid laat bloeien als ze elkaar zien. Ik ben fier op mijn kinderen. Ieder gaat een eigen weg. En dat is goed.

Dat samenzijn doet deugd. Er is weer heelheid gekomen in het gezin. We beginnen met een glas Cava en toosten op Arne. Veel wordt er verder niet over hem gezegd. Het verleden draag je mee. Als er nood is om er over te praten kan dat maar in dit samenzijn gaat het vooral over elkaar en het nu en de toekomst.

Wanneer we naar huis rijden draag ik de warmte van het samenzijn mee. Dat zijn momenten om te koesteren.

Veertien jaren terug was het prachtig weer. Een stralend blauwe hemel. Warm. De lente kondigde zich onvoorwaardelijk aan.

Nu blijven we zitten met guur winterweer. Ik kan daar niet tegen. Dan zou ik nog achter de Leuvense kachel willen kruipen, in de zetel die voor de vader of de grootouder (m/vr) bestemd was en wachten tot de zon alles weer opwarmt.

Gelukkig is er ook een andere oplossing: schilderen. Nadat ik het schilderij rond Arne (zie gisteren) voltooid had, zocht ik mijn heil in het strakke, in heldere kleuren. Het geeft me op een of andere manier troost. Ik weet niet waarom. Het maakt me rustig.

Het schilderij van gisteren is een eerbetoon aan alle mensen die tot zelfdoding overgingen. Hun weg is ten einde, vandaar de weg die plots gewoon ophoudt. De weg lijkt langs een afgrond te gaan, die ze bereiken op het moment dat ze aan het einde zijn. Rechts heb ik een soort gebouw geplaatst (Arne sprong van de vijfde verdieping) maar het kon even goed een trein, een touw, een plastieken zak … zijn. In het midden is er en soort oplichting. Voor Arne was er geen andere toekomst dan overleven met drugs (medicijnen omwille van zijn schizofrenie of de drugs van het alternatieve circuit).

In het schilderij dat ik vandaag toon is het rustiger door aanwezigheid van licht en structuur.

Praten over wat je diep raakt kan ook al schilderend, tekenend … en ondertussen lekker van de warmte genieten.

veertien jaren terug

sprong je

van vijf hoog

op harde stenen

naar het niets

je liet alles achter

onnodige ballast

verleden

weggegeven aan wie verder moest

toekomst

uitgeveegd

je ging

je eigen weg

schreef nog een afscheidsbrief

over graag zien

je broer

je zussen

je moeder

wij leefden verder

in de tijd niet te stoppen

in de vrieskou van gemis

de schreeuw om jou

verzwegen

toegedekt

tot de jaren milder werden

het verdriet tot woorden kwam

vandaag komen we samen

om jou te gedenken

de lege stoel aan tafel

een kaars voor je foto

maar meer dan ooit

ben je bij ons

de geliefde broer

de geliefde zoon

steeds aanwezig

in de zachte bedding

van ons geheugen

Omdat ik toch niet anders kan dan ‘binnen’ blijven met dit winterse weer, zoek ik maar terug mijn tekentafel op. Niet dat ik het met tegenzin doe, integendeel … ik heb nu meer dan uitgebreid excuus om niet in de tuin te werken of nog erger: neiging krijgen om ‘de grote kuis’ te doen. Ik heb al vaak gedacht aan ons moeder zaliger. Na een winter met een kolenkachel als warmtebron, was het wellicht nodig van eens grondig te poetsen. Ik herinner me nog die vrieskou van toen: op de ramen vroor het bloemetjes en in het nauwelijks geïsoleerde huis was het ijzig koud. Alleen in de woonkamer was het warm. Een Leuvense kachel diende niet alleen om rond te zitten, je kousen te verschroeien als je probeerde je voeten te verwarmen, maar die kachel deed meteen dienst als keuken. Alles werd erop gekookt, gestoofd, warm gehouden … en ’s avonds werden er strijkbouten ingelegd of zelfs bakstenen, die, eens ze goed opgewarmd waren, in een handdoek gerold werden en voor het slapengaan tussen de ijskoude lakens gedropt. We mochten ons dan in de warme huiskamer omkleden en we liepen toen de trap op, om een voorverwarmd bed (of wat er voor moest doorgaan) in te duiken. Er was wel een ‘bouillotte’ beschikbaar … maar niet voor alle vijf de kinderen. En voor iedereen moest er bedverwarming georganiseerd worden.

Nu zorg ik op tijd dat mijn elektrisch dekentje het bed op de gepaste temperatuur brengt voor ik ga slapen. Nee, de keuken verhuist niet naar een centrale kachel in de winter, maar blijft lekker verwarmd gans de dag beschikbaar. Voor onze kinderen is dat comfort ‘evidentie’. Ik blijf er steeds met een dankbaar gevoel van genieten.

In de academie had ik zin om eens iets anders te doen dan lijntjes te tekenen. In mijn achterhoofd ben ik vaag bezig hoe ik de menselijke figuur kan verabstraheren. Wellicht dat ik die oefeningen kan gebruiken als volgend jaar mijn eindwerk er aan komt.

Ik ben op zoek naar een samengaan tussen strakkere lijnen en speelsheid. Het is moeilijker dan verwacht. Toch wil ik volhouden en zelfs als een tekening mij niet zo bevalt gooi ik ze niet weg. Niet het resultaat is belangrijk, wel de weg die je gaat. En als er af en toe iets moois te voorschijn komt: blij zijn.

Een van de eerste dingen die me ’s morgens invallen bij het wakker worden: wat ga ik vandaag tekenen. Als er al een ontwerp op mijn tekentafel ligt bedenk ik hoe ik het verder ga uitwerken. Heb ik nog niets gepland dan overweeg ik wat de volgende stap in de serie gaat zijn. Ik laat het tekenen organisch in mij groeien. Er zit geen idee achter die ik wil uitwerken. Dat is voor later. Nu wil ik experimenteren met lijnen en er plezier aan beleven.

Voor het schilderen ligt het anders. Ik ben mijn eindwerk bezig en daar wil ik iets uitdrukken van de dingen die me bezig houden. Ik zoek een evenwicht tussen het engagement dat ik in het schilderen leg en de ontspanning die ik in het lijnen trekken zoek.

Hier heb ik me met veel zwier overgegeven aan de speelsheid van lijnen. De achtergrond is ‘in het echt’ een wit papier. Ergens moet er wel een mogelijkheid zijn om dat te corrigeren, maar mijn kundigheid met de computer is erg beperkt.

Omdat het boek van Geert Mak ‘In Europa’ niet echt handig is om mee te nemen in de trein of autobus, zoek ik naar een kleiner formaat tussen mijn boeken en iets dat vlot leest als ik op reis ga. Zo kom ik bij het verhaal terecht dat Timothy Garton Ash schreef over zijn dossier bij de Stasi (Oostduitse Ministerium für Staatssicherheit). Terwijl ik ‘In Europa’ van Mak met mijn neus op de koude oorlog gedrukt wordt, kan ik bij Ash volgen hoe dat concreet in zijn werk ging.

Als Oxford-student verrichtte Garton Ash historisch onderzoek i.v.m. WOII. Op grond van een cultureel verdrag tussen Engeland en de DDR , krijgt hij een beurs om in Oost-Duitsland te werken. De buitenlandse inlichtingendienst van de DDR trachtte zijn doen en laten constant te observeren. De Stasi legt een uitgebreid dossier van Ash aan, maar ontdekte niet dat hij onder pseudoniem werkte voor Westelijke media.

Wanneer de Berlijnse muur neergehaald wordt en de Sovjet Unie uiteenvalt, gaat Ash op zoek naar de inhoud van zijn dossier. Ash vergelijkt de inhoud van zijn ter inzage vrijgegeven dossier met zijn herinneringen en dagboeken en interviewt een aantal geheime informanten die de dienst van gegevens voorzagen. Hij wil vooral begrijpen waarom ze informatie doorgaven aan de Stasi.

Ik moet denken aan een tekst van Leonard Cohen

Alles wat wij weten over Adolf Eichmann

Enkele weken terug las ik het boek ‘Reizen zonder John. Op zoek naar Amerika’ van Geert Mak. Omdat dit een ware voltreffer was pikte ik een ander boek van Geert Mak uit mijn boekenkast dat al lang op mij lag te wachten … maar omdat het zo’n ‘kanjer’ is (iets meer dan 1 kg, 1116 pagina’s zonder noten) bleef ik er een beetje ronddraaien. Maar in ‘Reizen zonder John’ had Geert Mak me zo overtuigd van zijn kunde, dat ik niet aarzelde aan dit uitgebreide werk te beginnen.

Om Geert Mak zelf aan het woord te laten (op de achterflap van het boek):

Begin 1999 verliet ik Amsterdam voor een reis door Europa die een vol jaar zou duren. Het was een soort laatste inspectie: hoe lag het continent erbij, aan het eind van de twintigste eeuw? Maar het was ook een historische reis: ik volgde letterlijk de sporen van de geschiedenis, door de eeuw en door het continent, beginnend in januari, bij de resten van de Parijse Wereldtentoonstelling en het bruisende Wenen, eindigend in december, bij de ruines van Sarajevo.

Dat hele jaar reisde ik zo met de eeuw  mee, in een krakeling van routes, langs Londen, Volgograd en Madrid, langs de bunkers van Berlijn, de geparfumeerde kleerkasten van Elena Ceausescu in Boekarest en de speelgoedauto’s in een verlaten crèche in Tsernobyl. En ik praatte met de getuigen: met schrijvers en politici, met verzetsmensen en hoge officieren, met een boer in de Pyreneeën en met de kleinzoon van de Duitse Keizer, tientallen Europeanen die hun verhaal vertelden.

Dit reisverslag gaat over het verleden, en wat het verleden met ons doet. Het gaat over verscheurdheid en onwetendheid, over historie en angst, over armoede en hoop, over alles wat ons nieuwe Europa scheidt en bindt.

In maart 2004 verscheen dit boek, in december 2004 (mijn exemplaar) was het reeds aan zijn elfde druk toe. Het is inmiddels in veertien talen vertaald.

Wat dit boek zo imposant maakt (naast zijn gewicht) is dat geschiedenis hier iets is van heel concrete mensen. Uitgebreid gaat het over de Eerste en vooral Tweede Wereldoorlog. Het gaat niet zozeer over de grote strategieën maar over concrete angst, verlies, met vragen als waarom, had het anders gekund … om uiteindelijk bij jezelf te belanden: wat zou ik gedaan hebben in die situatie. Naarmate de geschiedenis hedendaagser wordt en daardoor binnen je eigen beleven dreigt te stappen, verdwijnt alle superioriteitsdenken van ‘wij, de beteren’. Wie herinnert zich niet Gdansk, Tsernobyl, Srebenica, Serajevo … Met onze neus op de feiten die toen soms letterlijk tot geschiedenis gebombardeerd werden.

In Europa lezen, is een stuk van je persoonlijk geheugen bevrijden van vergetelheid. Door de afstand ontstaat er meer inzicht in wat er gebeurde … maar is het gevoel terecht dat we maar machteloze toeschouwers waren van het grote politieke, militaire, economische … spel?

In Europa

Geert Mak

Reizen door de twintigste eeuw

ISBN 90 450 1178 6

Licht

springt open tussen bomen

boven weiland

verzamelt zich tussen huizen

gewend aan de kou

de donkere uren van de winter

verdwijnen

maken plaats

voor nieuw verlangen

even raakt de zon

in een glimlach

de aarde

belofte wordt geboren

weer zal alles bloeien

in het zand

schrijf ik je naam

voorbije herinnering aan

ooit eens zomer

Compagnie AIRA van de dansschool Aike Raes, is geselecteerd voor het festival ‘Dance Vibes’ in Eeklo. De winnaar van het festival mag zich een jaar ‘Ambassadeur 2013-2014 voor Moderne dans in Vlaanderen’ noemen.

Compagnie AIRA startte in september 2000, creëerde reeds drie producties (Walking in my Shoes, Aqua en Woman) en met de productie in opbouw (My Sister), veroverde de groep een plaatsje bij de finalisten van Dance Vibes, ingericht door Danspunt dat zichzelf zo voorstelt: Danspunt, het Vlaams steunpunt voor amateurdans, bevordert de artistieke kwaliteit van amateurdans in Vlaanderen en Brussel en heeft oog voor het maatschappelijke belang ervan.

Gewoontegetrouw legt het Danscentrum een bus in. Omdat het vervoer op deze manier gemakkelijk gaat kunnen geïnteresseerde ouders, maar ook jongere dansers zonder begeleiding, deelnemen aan het evenement.

De dansers van Compagnie AIRA zijn deze morgen met drie auto’s naar Eeklo gegaan: daar vullen ze de dag doorbrengen met opwarming, podiumrepetitie, elkaar leuke verhalen vertellen en vooral de stress meester blijven.

Wanneer de bus ons afzet bij CC De Herbakker, schrik ik toch even van de muurschildering. Karel, geboren en getogen in Eeklo, vertelt me later dat ‘herbakkers’ de spotnaam voor inwoners van Eeklo is. Wanneer ik daarna even googel naar ‘herbakker’, wordt alles me duidelijk: het verleden was ook niet vies van horror. Googel zelf maar.

In het cultureel centrum vinden we onze groep terug in een grote zaal die de acht geselecteerde groepen en de drie gastgroepen als kleedruimte dient. Aike ziet het wel zitten. Voor haar is het belangrijk dat het eerste optreden van deze productie ‘goed’ is, krijgen ze daarnaast de titel, des te beter. We drinken samen iets in afwachting van het sein dat de voorstelling gaat beginnen.

Compagnie Aira komt na de pauze aan bod. Tijdens de pauze horen we dat de zenuwen toch hoog oplopen. Beter zo dan te overtuigd zijn van je kunnen. Aike probeert de concentratie op peil te houden en de groep moed in te spreken. Dat blijkt te lukken, want wanneer ze hun prestatie neerzetten geven ze zichzelf en slepen de toeschouwers mee. Wanneer ik Aike later terugzie, straalt ze : voor haar was het heel goed, de productie ’stond’ er. Wanneer alle finalisten hun creaties gebracht hebben, trekt de jury zich terug en komen de gastgroepen. Het valt me op hoe hoog het niveau van het amateur dansen is.

Dan wordt het even spannend. De directeur van Danspunt bedankt de mensen die zorgden voor de organisatie, de choreografen, de dansers en uiteindelijk zal de voorzitster van de jury het woord nemen. Zij heeft voor elke deelnemende groep een bemoedigende evaluatie van hun prestatie en overhandigt dan de gesloten envelop met de naam van de winnaar aan de directeur. Neen, Compagnie AIRA is niet de uitverkorene … maar blijkbaar zit de ontgoocheling niet diep. Wanneer we samen met de dansers wachten op de terugreis zijn ze vooral enthousiast om ‘opgetreden’ te hebben. Ook dat is belangrijk bij dansen: het af en toe eens kunnen tonen aan de buitenwereld van je kunnen. Nu, deze groep kan midden mei met dezelfde voorstelling terecht in de stadsschouwburg van Leuven. Daar treden dan de vier gezelschappen van het Danscentrum Aike Raes op.

De terugweg naar huis komt Aike bij me zitten. Het is over elven als we vertrekken. Af en toe zeggen we iets, maar we zijn beiden moe. In Leuven nemen we vlug afscheid en ik heb maar één wens: zo vlug mogelijk thuis zijn.

een beeld van de kleedzaal …maar ze laten niet aan hun hart komen dat ze het met zo weinig plaats moeten doen.

Stilaan wil ik op groter formaat van papier werken. Het gekke is dat me dat ook afschrikt. Daarom dat ik mezelf niet wil forceren om er direct erg creatief op los te gaan. Laat ik het maar houden bij het gekende en vertrekken van het weefmatje. Het resultaat is braaf natuurlijk, toch ben ik blij dat grote witte blad bedwongen te hebben. Stilaan groeit toch de zin om wat losser met die lijnen om te gaan. Ik noem het ‘buiten de lijntjes kleuren’, afleren wat we zo opgedrongen kregen tijdens de opvoeding: ‘binnen de lijntjes’ kleuren, een eufemisme voor braaf-zijn. Maar ook dat hebben we overleefd en ondertussen hebben we toch maar leren lezen en schrijven. Wellicht het mooiste cadeau dat je aan een kind kan geven: scholing … als aan de basisvoorwaarden van voeding en beschutting voldaan zijn.

Noteer alvast volgende data in jullie agenda.

Zaterdag 23 en zondag 24 maart: kunstmarkt ‘Kunst en Kado’ in Heist-op-Den-Berg. Christel en ik staan er met een standje.

Zondag 5 mei: kunstroute ’t Alent in Werchter. Op het adres Hogeweg 78, stellen 6 kunstenaars ten toon: Christel Verstreken: schilderijen - Indrah Verelst: pasteltekeningen - Denise Haegemans: schilderijen – Daniëlle Staes: schilderijen – Deepak De Ridder: grafische ontwerpen – Lut De Rudder: tekeningen met Oost-Indische inkt. Omdat de groep te groot is om iedereen binnenshuis een plaats te geven, zorgen we voor tenten op het gazon. Het zal een broeinest van culturele animatie worden. Ik kijk er nu al naar uit en hoop dat het weer wat meewil.

Van vrijdag 10 mei tot donderdag 23 mei stellen Christel en ik ten toon In de MIXX te Herselt. Vrijdag 10 mei om 20 uur is de vernissage: iedereen is welkom. De tentoonstelling is elke dag te bezichtigen tijdens de kantooruren. Alleen tijdens de weekends, zullen we aanwezig zijn in de tentoonstellingsruimte van 14 uur tot 17 uur. De andere dagen op afspraak.

Zaterdag 15 en 22 juni en zondag 16 en 23 juni: groepstentoonstelling van de avondklas schilderen in het nieuwe lokaal van Gesigneerd te Baal. Denkelijk zal op vrijdag de vernissage gehouden worden.

Als ik het zo bekijk schrikt het me een beetje af. Als je het allemaal op een rijtje zet, zit er leven in de kunst-brouwerij. Gelukkig zijn er veel helpende handen om het concrete werk dat nu eenmaal bij tentoonstellen hoort, te helpen uitvoeren … en het stimuleert het ook om aan het werk te gaan. Ik wil nog wel wat realiseren.

Ten slotte probeer ik de driehoek uit: rechthoekige driehoeken met verschillende afmetingen. Ik teken ze weer door elkaar, maar daar waar de lijnen elkaar overlappen haal ik mijn pen even van het papier, zodat een wit vlakje ontstaat. Het doet me denken aan Charly Chaplin. Telkens als hij ergens tegen aanbotst, neemt hij met een typisch gebaar zijn bolhoed af en verontschuldigt zich: is het nu voor een hem achtervolgende agent of een lantaarnpaal. Bij het tekenen neem ik eenzelfde sprongetje. Of hoe films van honderd jaren terug nog kunnen inspireren. Chaplin is dan ook een monument van een acteur. Ook kinderen van nu kunnen nog van zijn films genieten, zo modern blijft hij.