We waren goed op tijd vertrokken naar De Muze: zo konden we rustig acclimatiseren. Natuurlijk hadden we thuis al alles grondig voorbereid. Christel had de gel-plakken opnieuw gesmolten en in stukken verdeeld, zodat de kinderen elk individueel op hun eigen ritme konden werken. Ik zorgde voor voldoende mesjes: gelukkig had Christel een set mesjes in voorraad die ze ooit eens aankocht omdat ze in reclame waren. Ik zorgde dat elke houder een nieuw mesje kreeg, zodat het snijden moeiteloos zou gebeuren. We hadden elk wat voorbeelden bij en Lorenzo zou zijn werkjes die hij vroeger reeds maakte meebrengen, zodat zijn klasgenootjes konden zien wat het resultaat kon zijn. En natuurlijk is het toch enorm te kunnen zeggen: dat heb ik vroeger reeds bij mijn oma gemaakt.

Lorenzo kwam ons begroeten aan de poort en hielp de bagage binnen dragen. We kregen een ruimte toegewezen en installeerden ons: Christel met de gel-druk, ik met het snijwerk.

Even wat afspraken maken met een begeleidster: bleek dat de tijd die ons werd gegeven, nogal kort was: anderhalf uur. Niet getreurd: we zouden de inleidende uitleg heel kort houden en de kinderen zo vlug mogelijk aan de slag laten gaan.

Het is druk als de kinderen binnen komen, maar eens op hun plaats wordt het dan plots heel stil. De groep van Christel is heel bedrijvig de gel-plakjes aan het insmeren en het ene experiment na het andere verlaat de werktafel: op het einde is het nog zoeken om een plaatsje te vinden in de klas om de werkjes te laten drogen.

In mijn groepje geef ik wat uitleg hoe ze ‘veilig’ snijden (van de vingers weg) en hoe ze moeten zorgen dat op het einde alles nog aan elkaar hangt: dus voldoende bruggetjes laten. Het zijn knappe kinderen die onmiddellijk snappen waarover ik het heb.

Ze leggen heel hun wezen in wat ze doen. Tussendoor komen ze even op adem: laten hun werkje zien, bewonderen elkaars werkjes en moedigen elkaar aan met kei-tof en mooi zeg. Leuk zo’n groepje onder je hoede te mogen nemen. Zelf moet ik niet veel doen. Wanneer een snijwerkje klaar is gaan ze aan een andere tafel het snijwerkje op het onderliggend kaartje vast lijmen. Ook dat moet ik maar een keer voor doen.

Stilaan verandert het klaslokaal van uitzicht: overal liggen drukwerkjes of staan kaartjes uit te nodigen. Wat jammer dat ze die kaartjes niet meteen mogen meenemen naar huis want ze vinden hun werkjes zo mooi.

op de foto: de werkruimte voor het snijden.

aan deze tafel worden de werkjes op de kaarten gelijmd.

ook de tafel voor gel-druk staat paraat: nu nog wachten op d ekinderen.

er wordt geen woord meer gezegd: de opdracht is begrepen en nu maar snijden

de andere kant van de tafel is even die verzonken in het snijwerk

De Muze is een lagere school in Haacht die werkt volgens de opvoedingsvisie van Freinet. Een van de activiteiten zijn ‘ateliers’ waarbij personen van buiten de school (meestal familie) betrokken worden. Zo worden in november ‘kerstateliers ‘ op touw gezet, waarbij de kinderen spulletjes maken die later op de kerstmarkt, die de school later organiseert, verkocht worden.

Vorig jaar vroeg Lorenzo me of ik een ‘kerstatelier’ wou geven en bv. kerstkaarten maken. Omdat hij me het zo vol overtuiging vroeg en ik dat wel zag zitten, ben ik dan op een vrijdagnamiddag de school binnengestapt en heb met een groep kinderen kerstkaarten gemaakt. En dat viel allemaal reuze mee: de kinderen waren enthousiast, de begeleiders evenzeer en zelf voelde ik me ook heel tevreden. Dit was voor herhaling vatbaar.

Wat me vooral bijbleef was de wijze waarop de kinderen met elkaar omgingen: heel bemoedigend, heel hulpvaardig, heel geduldig … ik kon mijn ogen en oren bijna niet geloven. De Muze is een kleine school. De sfeer is er totaal anders dan op een grote school. De kinderen worden individueel gevolgd, er is veel ruimte voor communicatie, problemen en conflicten worden benoemd en uitgepraat en centraal staat ‘respect’ voor elkaar en voor de omgeving.

Dit jaar werd de vraag opnieuw gesteld. Lorenzo zit in zijn laatste jaar lager onderwijs … dus was dit een laatste kans om nog eens met een groepje kinderen aan de slag te gaan. Ik vroeg aan Christel of ze niet mee wou gaan en ook een groepje kinderen begeleiden. Dat zag ze wel zitten: zij zou gel-druk geven en ik zou de kinderen leren ‘uitsnijden’. Het resultaat zou dan tot een kerstkaart verwerkt worden.

Foto: zo begon de vrijdagnamiddag van het atelier: de kinderen en begeleiding verzamelen en de groepjes die op voorhand werden afgesproken, worden gevormd. Christel krijgt vijf kinderen onder haar hoede, ik neem er zes mee naar de aangewezen ruimte.

Het weer was zonnig, de bladeren kregen prachtige kleuren en bij het minste briesje sneeuwden ze de grond vol. Ik stond achter mijn tekentafel die rust en heelheid in een werk neer te leggen. Ik zou de grond bedekken met bladeren uitgevoerd in Oost-Indische inkt. Met aangelegde O.I. tekende ik er een soort keien achter. Ik dacht aan mijn zoon: ook zijn graf is bedekt met keien. Om af te sluiten moest er iets geel komen dat het geheel zou oplichten. Alsof ik daardoor mijn verzoening met zijn dood wou uitdrukken.

Parijs kwam er tussen. Bladeren en keien waren afgewerkt … maar ik kon niet meer verder werken. Ik nam een ander blad en zocht mijn toevlucht tot streepjes: elk streepje een traan voor verdriet dat niet uitgesproken kon worden (zie het werk van gisteren).

Wanneer het dan wat rustiger wordt en de nieuwsberichtgeving niet meer helemaal aan de aanslagen gewijd zijn, neem ik de tekening van de bladeren en keien opnieuw ter hand. Hoe moet het nu verder. Neen, de vogel die in zacht geel en door de wind in het werk gedragen zou worden, kan nu niet meer. Ik zou een vogel met gebroken vleugels moeten oproepen, verschrikt opvliegend om zoveel vernietiging.

Ik laat het werk een dag liggen en denk na. Het enige dat ik als juist aanvoel is een strenge structuur, zoals de omtrek van het graf van mijn zoon. Het voelt alsof mijn wereld zich daardoor weer kan inpassen in de realiteit. En ik zet streep na streep … tot het gestolde verdriet een vorm gekregen heeft.

Zoals de storm over het land raast, beuken mijn gedachten tegen me aan. Er is het medeleven met de individuele betrokkenen. De geliefden van de dodelijke slachtoffers moeten een rouwproces door dat afschuwelijk is: hoe verwerk je de dood van een geliefde die cynisch werd afgemaakt, gewoon omdat hij of zij toevallig in het spreidingsgebied van kogels kwam? Wat met de gewonden: hoe moeten zij verder met hun leven: fysiek en psychisch?

En natuurlijk stel ik me de vraag: hoe evolueer je tot terrorist?  Hoe kijken ouders, broers en zussen naar de foto’s uit de kindertijd van de aanslagplegers. Hoe zouden ze gereageerd hebben als toen voorspeld werd dat dit kinderen zou eindigen als terrorist (m/vr).

Hoeveel studies zijn er al niet uitgevoerd naar het ontstaan van het fundamentalisme, want niet alleen de Islam kent dit fenomeen. Elke godsdienst, elk politiek systeem is vatbaar voor fundamentalisme. Als op dit moment een dominee in Amerika durft beweren dat de mensen die in Bataclan vermoord werden feitelijk een verdiende straf ondergingen omdat ze naar een duivels evenement gingen, weet ik niet meer waar ik het heb. Hoe kan iemand in de eenentwintigste eeuw, die kan lezen en schrijven, een dergelijke uitspraak doen? En wat met het nazisme? Duitsland was een ontwikkelde natie, zowat de culturele richtingwijzer in Europa … en toch verviel dit land tot een onvoorstelbare barbarij.

Ik trek me terug achter mijn tekentafel. Ik moet streepjes trekken. Streepjes troosten me. Ik vorm vlakken … een soort brieven. Elk vlak is een vorm van ‘meningsuiting’ … maar elk vlak omkader ik: er is een grens. Als ik een dag gewerkt heb ontdek ik hoe ‘rijk’ het samengaan van de ‘begrensde’ verschillende meningen is. De grens is ‘vernietiging’. We moeten leren praten met elkaar: op individueel niveau, maar ook tussen gemeenschappen. Geweld lost niets op, dat bewijzen de oorlogen.

Maar hoe bereiken we het niveau van het ‘met elkaar spreken’? De oorlogstaal die nu gebruikt wordt ontmoedigt me, hoewel ik weet dat niet anders kan verwacht worden: er staat meer op het spel dan een volgende terreuraanslag … politici willen herverkozen worden. Toch zijn er andere uitspraken die durven stellen dat niet ‘alles’ kan voorkomen worden. Dat is realistisch en biedt de mogelijkheid om inspanningen te leveren tot preventie.

Ik omgrens mijn bezorgdheid in lijnen. Ik geloof in een andere opstelling dan antwoorden met geweld. Natuurlijk moet je jezelf beschermen en verdedigen als je aangevallen wordt … maar wat is de visie over ‘erna’? Zelfs al zou je een bepaald fundamentalisme door geweld kunnen wegvegen … wat doe je om te vermijden dat er opnieuw zoiets ontstaat?

Door de aanslagen in Parijs loop ik wel ‘aangeslagen’ rond. Er spookt zoveel door mijn hoofd. Het leven van de slachtoffers dat plots afgebroken wordt terwijl ze waarschijnlijk nog droomden van een boeiende toekomst. De wereld van rouw die in de families en vrienden van de slachtoffers zijn intrede doet … en ik denk ook aan de families van de aanslagplegers: hoe reageren ouders, kinderen, broers en zussen als ze te weten komen wat hun zoon, vader, moeder, dochter, broer of zus aangericht heeft? Hoe reageert de moslimgemeenschap op de vernieling in naam van hun religie?

Ik hoor langs alle kanten ‘oorlogstaal’. Dat beangstigt me. Eerst de taal aanpassen, dan kan overgegaan worden naar de realisatie ervan. Zo begint elke oorlog.

Ik probeer het van me af te schudden maar merk hoe ik het nieuws op de voet volg. Ja, Frankrijk heeft Raqqa aangevallen en de geviseerde objectieven vernietigd … zelfs al zouden de piloten de  bommen kilometers naast het doel gedropt hebben, dan nog laat je het publiek weten dat het raak was. IS lacht om die nutteloze energieverspilling: ze hadden de bui zien hangen: de inwoners en strijders zijn uit Raqqa vertrokken voor er aangevallen werd. Twee dagen later een bericht dat de piloten de strijders zien wegvluchten al ze aangevallen worden en IS dan weer: de verantwoordelijken zijn ontkomen naar Irak.

Waar worden de doden vermeld, hoeveel burgerslachtoffers, hoeveel kinderen? Hoeveel woningen, scholen, gezondheidscentra, bibliotheken zijn vernield? Werkt de waterverdeling nog en de elektriciteit? Kan er nog voedsel de stad binnenkomen?Is er nog leven mogelijk in Raqqa?

Wat is waarheid? Een vraag die ik als kind in de godsdienstles aangeleerd kreeg. Wanneer de archieven opengaan van de feiten nu, zal men iets van de waarheid kunnen vernemen, maar nog zal die waarheid de kleur dragen van de bril waardoor de historicus kijkt en de vragen die hij zich stelt.

Op al de uitspraken die op me afkomen kan ik alleen maar vaststellen: terreur heeft altijd bestaan. Soms werd de terrorist later herbenoemd als ‘sociale instelling’ zoals Robin Hood of werd de mythe geformuleerd van de terrorist als sympathieke opstandeling tegen het gezag zoals Bonnie en Clyde. Toch ging het in beide gevallen om criminelen. En wat te denken van terroristen die daarna het stempel van vrijheidstrijders kregen en als gerespecteerde politici opgenomen werden in het beleid van de natie en wereld zoals Soekarno van Indonesië, Sharon en Ben-Gurion van Israël en zoveel anderen? Hoe moeten we Che Guevara benoemen: terrorist of een held? Wat deden de kolonisatoren in Congo, India, … noem maar op. Waarom klinkt Vietnam zo vertrouwd in de oren?  Was dat allemaal zo fraai?

Wat is waarheid en wat weten we?

De media overstelpen ons nu met beelden en commentaar van wat er zich afspeelt ver van ons met het gevoel dat het naast de deur gebeurt, want we kijken veilig toe vanuit de zachte zetels op de eerste rij.

Hoelang moet de mensheid nog gaan om doordrongen te worden dat geweld beantwoorden met geweld nog nooit een oplossing gebracht heeft. Maar de kiezers willen ‘hier en nu’ een oplossing en zolang de bommen ‘elders’ vallen, kabbelt ons leven rustig verder.

Marina Damen heeft iets met spullen die geen waarde meer hebben. Ze last, vervormt, schildert tot ze van het waardeloze weer iets waardevols kan maken. Zo haalt ze een koude kast uiteen om de deuren en leggers, laden …  te gebruiken als omkadering voor datgene wat ze schildert. Jammer dat de foto’s niet zo best gelukt zijn. Ander materiaal omvormt ze tot iets nieuw, zo wordt een mijnwerkerslantaarn een danseresje. De elegantie en het frêle roepen een tegengestelde wereld op van het zware mijnwerkersbestaan. Met hoeveel geduld zijn de mini radertjes van een uurwerk niet aangelijmd tot een tutu of hoe de omhullende fijnheid als een vorm van troost de rauwheid van het vroegere bestaan van dat voorwerp omringt.

Jos Van Moorhem toont etsen en klein ruimtelijk werk, Marina Damen collages en ruimtelijk werk. Wat hen beiden bindt, is een vorm van humor. Ik merk dat ik vaak innerlijk sta te grinniken, zowel bij het werk van Jos als bij het werk van Marina. Je wordt er gewoon vrolijk van. Denkelijk heeft het te maken met de sprankelende fantasie die zich in de werken uitleeft.

En wat hen nog bindt: het werken met ‘verloren’ materiaal. Wanneer Jos het aantal etsen afgedrukt heeft die hij wil maken, vervormt hij zijn etsplaat tot een of ander beeldje. Marina ‘vindt’ haar materiaal en bekijkt dan wat ze er mee kan aanvangen. Het resultaat bestaat vaak uit poëtische beeldjes met een knipoog waarin een kritische noot schuil gaat.

Bij de etsen van Jos komen vooral paarden aan bod. Denkelijk zitten de paarden in het bloed van de artiesten van deze streek. Toch geraak ik er niet op uitgekeken.

Ik vind het jammer dat de titels van evenementen zo vaak in het Engels verschijnen. Net of het Nederlands een taal is, die te weinig aanbod heeft voor het culturele leven. Dat even terzijde.

Art meets Art is een tentoonstelling die opgebouwd is in de Mena, een vroegere brouwerij, maar nu een soort cultureel centrum in Rotselaar, waar Werchter een deelgemeente van is. Het is de tweede editie van ‘Art meets Art’ waar ‘een kunstenaar van binnen de gemeente samen met een geestesgenoot van buiten de gemeente elkaar met hun werken ontmoeten. Jos Van Moorhem uit Werchter vindt een verwante ziel in Marina Damen uit Holsbeek’ zoals de uitnodiging vermeldt

Jos Van Moorhem ken ik van zijn engagement in ’t Alent, de tweejaarlijkse kunstroute in Werchter. Omdat ik ook zijn werken wil leren kennen, spreek ik af met Christel om naar de vernissage te gaan. Ik weet dat Marina Damen werkzaam is als artieste, maar ik heb nog geen kennis kunnen maken met haar werk. Dat kan boeiend worden.

Het is nogal een drukke week geweest en we nemen ons voor niet te lang weg te blijven en zwaaien Karel en Toby uit met de belofte erg vlug terug te zijn.

Christel heeft foto’s genomen. Gelukkig neemt zij die taak op zich, zodat ik thuis nog wat kan nagenieten. Geniet er ook van.

Mathy Pichal tekent en schildert onder het alias ‘Mapi’ of ‘Mapic’ en haar werk benoemt ze met ‘Mapic-art’. Ze stelt ten toon in Baal bij Gesigneerd.

Op de uitnodiging lezen we:

EXPO Mapic-Art

Even voorstellen, Mapic-Art is geboren en getogen in het Antwerpse en is al van kindsbeen af bezig met de wereld, haar gedachten en gevoelens in beelden om te zetten, met tal van materialen zoals olieverf, aquarel, grafiet, pen en allerhande mengtechnieken.

Zij genoot een opleiding van 3 jaar sierkunsten en 6 jaar academie te Antwerpen.
Deze tentoonstelling " De naakte schoonheid" is een nieuwe benadering en uitvoering waarvoor snelschetsen naar naaktmodel als basis gebruikt is. Deze expo wil een mooie eenheid vormen van de machtige schoonheid van de mens, gevangen in het ogenblik, beweging, uitdrukking en emotie.  

Christel en ik gaan er heen, benieuwd wat we gaan zien. We komen goed op tijd, zodat we ruimte hebben om de werken te bekijken en een praatje te maken met de artieste.

Mathy Pichal kreeg moeilijkheden in haar schouders en daardoor kon ze geen grote werken meer maken. Ze zocht een oplossing door schetsen naar naaktmodel, kleiner werk, af te drukken op groter formaat. Van elk werk liet ze vijf afdrukken maken: achteraan heeft ze het nummer van afdruk voorzien.

Het nadeel is dat het geheel van de tentoonstelling een ietwat eentonig verloop kent: de achtergronden zijn veelal op dezelfde wijze uitgewerkt … en er is maar één onderwerp: een naaktmodel.

Wanneer de drukte toeneemt is ons drankje op en hebben we een aantal mensen een goede dag kunnen zeggen. We gaan naar huis, bekomen van een drukke week.

We komen samen met de familie om naar het graf van Arne te gaan. Deepak heeft twee boeketten rozen gekocht, witte en rode. Een voor een leggen we ze op het graf. Het is net of we Arne toedekken met een dekentje van bloemen. We blijven dan een poos staan, dicht bij Arne, ieder in zijn of haar wereld.

Het zijn momenten waarop de pijn zich plots scherp aanwezig stelt: de pijn van zoveel jaren gemis, de pijn van leven zonder hem.

In heel wat godsdiensten is er uitzicht op een leven ‘na’ de dood. Het is een hoop of geloof dat men uitspreekt als vorm van troost. Ik hoop noch geloof dat ik  Arne na dit leven terug zal zien. Sterven is voor mij een definitief verlaten van het ‘zijn’. En ik weet niet of de spanning aanhouden naar een leven na de dood zo ‘troostend’ is. Ik zie soms mensen hun verlangen richten op dat leven ‘na’ de dood, waardoor ze niet meer kunnen aarden in het leven zelf. Natuurlijk is het wreed om iemand waarvan je zielsveel hield te moeten afstaan aan het ‘niets’. De openheid van het verlangen confronteert je voortdurend met een weerzien ‘later’. Geeft dat rust of wordt de tijd daardoor vijand omdat het weerzien zo lang duurt? Het ‘niets’ is iets definitief: je hebt geen keuze meer. Rouwen is heen en weer geslingerd worden tussen tegenstrijdige gevoelens, het confronteert je met het diepste van jezelf. Maar eens je kan aanvaarden dat de geliefde ‘weg’ is uit de wereld van levenden komt er een vorm van verzoening opzetten met de realiteit. Voor mij is die realiteit : zolang ik hier ben wil ik verder leven en mijn verlangen richten op ‘hier en nu’. Ik weet dat ieder een eigen weg moet gaan, dat de pijn soms ondraaglijk is. Hopelijk ontdekt iemand door de zwaarte van het rouwen hoeveel ‘graag zien’ er was en is. Die ontdekking stemt me dankbaar: ik mocht Arne heel graag zien en dat graag zien blijft als een warme aanwezigheid in mij verder leven.

Verzoening met wat gebeurde is die wereld van rouwen, de wereld van de geliefde, niet verdonkeremanen alsof die niet bestaan heeft. Integendeel, die wereld vraagt om vormgeving, om gedeeld te worden met anderen. Zo komen we in Leuven maandelijks samen met ouders die een kind verloren door zelfdoding: we leren over onze dode kinderen spreken, zodat ze een nieuw leven geschonken worden in ons bewustzijn, zodat ze aanwezig blijven in ons bestaan.

En niet alleen ‘praten’ behoort tot die vormgeving, maar ook een dekentje van bloemen leggen op een graf en daar rond staan alsof Arne van uit zijn dood-zijn opnieuw in de levende intimiteit van het gezin opgenomen wordt.

Voorlopig hou ik me bezig met ‘proeflapjes’ te maken bij het klossen. Ik heb een groot werk voor ogen (50 x 110) maar moet toch eerst wat draden en slagen uitproberen. Omdat die proeflapjes 30 x30 zijn, vinden mijn collega’s dat we van ‘proeflappen’ mogen spreken. Ach, als ’t kind maar een naam heeft.

Tijdens de vakantieperiode heb ik in augustus het klossen terzijde gelegd en ben bij wijze van spreken dag en nacht aan het tekenen gegaan: overdag met pen en Oost-Indische inkt, ’s nachts , als ik de slaap niet kon vatten, probeerde ik een volgende ontwerp in beeld te brengen … of kon ik niet slapen omdat ik aan het bedenken was hoe ik ’s anderendaags de confrontatie met de uitdaging van het witte blad kon overwinnen.

Nu heeft het kantklossen me weer in zijn greep. Natuurlijk zijn er tussendoor de tentoonstellingen, maar soms bekruipt me het gevoel: had ik maar niet toegezegd dan kon ik helemaal opgaan in wat ik bezig ben. Maar die tentoonstellingen stimuleren me ‘om voort te maken’: geen tijd verliezen, niet uitstellen, want wat ik te zeggen heb moet ik ‘nu’ doen.

Een vriendin stuurde me wol die ze zelf gesponnen had. Omdat ik een bepaald ontwerp voor ogen had, spon ze een tweede editie van wol, waarbij de kleuren aangepast waren aan wat ik wilde uitwerken. Bij het ‘proeflapje’ gebruik ik de eerste wol: zo kan ik vertrouwd raken met de draad, slagen uitproberen … en ondertussen denk ik aan haar. Hoe multi-functioneel een ‘draad’ kan zijn.

Het is zoeken, vaak de weg terug gaan en terugklossen. Maar uiteindelijk kan ik blij vaststellen dat ik wel gevonden heb wat ik zocht. Niet dat ik u onmiddellijk aan het grote werk begin, er moeten nog wat experimenten plaats vinden. En met de tentoonstelling van december in het vooruitzicht wil ik wat stress-ruimte vrij houden om ook dat tot een goed eind te brengen. Maar na de tentoonstelling vouw ik mijn ontwerp open … en begin. Ik kijk er echt naar uit.

Tot hiertoe maak ik me niet teveel zorgen. Alles lijkt me goed georganiseerd en als er plots onverwachte problemen opduiken: er zijn helpende handen genoeg die willen bijspringen.

Maar soms begint de twijfel toch te knagen. Heb ik wel iets aan te bieden? Zal het allemaal zo vlot verlopen als ik het me voorstel? Zal de vernissage voldoende aanbod hebben van wijn en snacks? Zullen er wel bezoekers op af komen?

Op die momenten moet ik mezelf streng toespreken. Het gaat vlot verlopen en als er onverwachte problemen opduiken … die geraken wel opgelost. En er zijn meer dan genoeg mensen die heel graag willen helpen. Eerst en vooral Karel … maar die moet zich concentreren op wat hij in de inleiding gaat zeggen. En dan zijn er kinderen en kleinkinderen en vrienden, helpende handen in overvloed.

En wat de wijn en snacks betreft: mezelf kennende zullen de helpers met nog voldoende wijn en snacks naar huis gaan om de eindejaarsfeesten door te komen.

Wanneer die vragen bij het slapengaan komen opzetten is het toch moeilijk om me over te geven aan de warmte van het bed. Dan vraag ik me soms af: waaraan ben ik begonnen.

Maar ’s morgens, voor mijn tekentafel, weet ik daar antwoord op. De uitdaging van een wit blad: niets zo beangstigend en niets zo intens vervullend. Hier vind ik mezelf.

101115  Brieven van toen aan later

Bij de uitnodiging voor de tentoonstelling heb ik naast een afbeelding van de affiche (met dank aan Deepak, mijn jongste zoon, die de affiche ontwierp) ook een tekst verstuurd. Die tekst geeft wat toelichting bij de titel van deze tentoonstelling. 

Voor het internet zijn intrede deed, was brieven schrijven een van de mogelijkheden om met anderen in contact te komen. Vaak werd dit briefschijven tot kunst verheven: in een sierlijk handschrift werd de inhoudelijk hoogstaande en diepgaande boodschap op papier gezet.

Bij het ontvangen van een brief hoort een heel ritueel: kijken naar de afstempeling, het handschrift van het adres, raden of herkennen wie de afzender is, even ruiken als het om een intieme relatie gaat, heel precieus de brief open maken zodat alleen de briefomslag beschadigd wordt, de brief uiteen vouwen en hem dan lezen… en soms herlezen, na korte of langere tijd een antwoord schrijven, waarna de brief wellicht een plekje krijgt in het brievenarchief van de ontvanger, al dan niet met een gekleurd lint eromheen.

Die tijd is voorbij. Via internet gaat de communicatie razendsnel… en stilaan verhuist de kunst van het briefschrijven op papier naar de vergetelheid.

Lut De Rudder houdt van brieven schrijven en ontvangen, vroeger met de hand, daarna met de typemachine, nu via internet. In deze tentoonstelling wil ze de tanende wereld van de brief grafisch benaderen. Een brief heeft een uiterlijke vorm en die kan erg verschillen, zowel in lengte: van een kort kattebelletje tot een lange levensbrief, als in de kwaliteit van het papier: heerlijk fijn papier dat kan ritselen onder je handen, of handgeschept luxemateriaal, of gewoon gerecycleerd papier dat ecologisch verantwoord is en dat dienst doet zonder verdere pretenties, als in het gebruikte lettertype: letters zijn visuele tekens die door een groep mensen herkend worden in allerlei vormen, als in de schikking van de woorden op het blad.

Deze tentoonstelling toont werken die zonder zich te bekommeren om de inhoud van de geschreven boodschap op zoek gaan naar de vorm van een brief, letters, woorden. Van chaos naar discipline, van soberheid naar overvloed. Het is een liefdevolle ode aan de brief, een hartverwarmende herinnering aan vroeger om te bewaren voor later.

De tentoonstelling vindt plaats in kunstkring ‘Gesigneerd’, Baalsebaan 287 te 3128 Baal-Tremelo. Deze tentoonstelling is te bezichtigen op zaterdag en zondag 5/12 en 6/12, 12/12 en 13/12/2015 van 13uur tot 18 uur.

Stilaan beginnen de laatste voorbereidingen voor de tentoonstelling in Baal.

Eerst was er natuurlijk de selectie en het inkaderen van de werken die ik zou meenemen. Ik heb er een foto-lijst van gemaakt, zodat ik op voorhand de werken min of meer een plaats kan geven. Zo kan ik bij de opbouw van de tentoonstelling de werken direct tegen de juiste muur zetten en moet ik geen energie meer spenderen om de juiste plaats te zoeken. Natuurlijk zal ik nog wel eens een werk van plaats verhangen, maar de grote indeling staat reeds op papier.

Eind november haal ik de werken die nu op de eerste verdieping staan te wachten, naar beneden. De maandag voor de opening begin ik met het wegbrengen van de werken: ik neem er twee dagen voor, dan kan ik het rustig aan doen. Een vriend heeft aangeboden me te helpen uitladen. Woensdag brengen Christel en ik de laatste werken naar Baal en hangen de werken op. Donderdag is er dan nog tijd om eventuele problemen die zouden opduiken op te lossen.

Ik heb wat affiches en flyers laten drukken. Die hebben ondertussen hun verspreiding gevonden. Persoonlijk vind ik die affiches en flyers verspilling van bomen: zouden er nu nog mensen zijn die via die flyers of affiches geïnformeerd worden over die tentoonstelling? Misschien de buren: het zijn meestal oudere mensen die zich niet meer aan de computer gewaagd hebben. Maar zij krijgen een speciale uitnodiging in de brievenbus. De echte uitnodiging gaat via email.

Karel en Christel zitten op face-book. Ook via dat kanaal wordt de informatie verspreid. De kanalen van kunstkring ‘Gesigneerd’ dragen ook bij aan het bekend maken. Zo krijg ik ook een uitnodiging om naar mijn tentoonstelling te komen. Leuk toch, ik zou het eens durven vergeten.

Bij het kantwerk van Greet Moons ontdek ik dit boekje. Hoe iets heel eenvoudigs je innerlijk kan doen lachen. Als je de foto dubbelklikt zie je hoe aan de rechterzijde een streepje kant bevestigd is. Dat boekje is zowat een symbool van het samenzijn met Karel: hij ‘leest’ zo’n boek, ik zorg voor het kantje.

In de gangen van het deel van het klooster dat voorbehouden is voor ‘Belevingscentrum WOI’ is een tijdlijn aangebracht. In de ruimten die op die gang uitkomen, is telkens een aspect van die periode opgeroepen. Alles erg verzorgd.

Wanneer het moorden in Aarschot vernoemd wordt, voel ik me toch extra gegrepen: zowat een jaar terug maakte ik een tekening voor een herinneringstentoonstelling aan dat moment en de mensen die toen afgeslacht werden.

Soms worden er voorwerpen getoond uit die periode. Kippenvel krijg je ervan. En toch hebben we als gemeenschap nauwelijks iets geleerd. Wellicht omdat het doden nu ergens ver van ons bed gebeurt en we ons tijdens het nieuws erover nog maar een glas inschenken.

Het belevingscentrum is heel sober gehouden, maar wellicht daardoor zo ‘sprekend’. We hebben echter geen tijd genoeg om alles op ons te laten inwerken, want Karel en Toby wachten op ons. We beloven elkaar eens terug te komen. We willen de  ’tijd’ nemen om alles te beluisteren, alles te lezen en met de nodige aandacht bij de kleine relieken te verwijlen. Want het gaat niet om ‘objecten’ maar om mensen die toen, in grote nood soms, met die dingen zijn omgegaan.

Wanneer we naar huis gaan, voel ik me zowat onderste boven: dat prachtige werk in de kapel, de ontmoeting met mensen van vroeger en dan dat belevingscentrum. Ik heb nood aan tot rust komen … maar ik heb ook honger en we in een restaurantje gereserveerd. Dat zal ook opkikkeren.

We gaan elk onze eigen weg om op eigen ritme en aanvoelen de werken te bekijken … en eerlijk gezegd ik kijk mijn ogen uit.

Het is stilaan aan het donker worden en daardoor worden de werken door de spots extra in het licht gesteld. Er is erg veel zorg besteed aan de tentoonstelling … en vanavond moet ze afgebroken worden. Wanneer ik er met een van de exposanten over praat zucht die wel even. Het is niet van inpakken en wegwezen zoals bij ‘Kunst in eigen Huis’, waar de organisatoren de ruimte weer in orde brachten. Hier moeten de exposanten, na de vermoeiende dagen van opbouw en expositie, de ruimte ‘leeg’ maken. Natuurlijk hebben ze hulp gevraagd aan familie en vrienden. Maar toch is het nog een hele karwei.

Ondertussen geniet ik gewoon van wat ik zie.

Er zijn veel bezoekers naar de tentoonstelling afgezakt. En terwijl ik rondkijk word ik op mijn schouders getikt. Even is er aarzeling, maar dan herken ik haar. Het is zo lang geleden dat we elkaar nog eens zagen. Enthousiast beginnen we een babbel. Later ontmoet ik nog iemand die ik wellicht meer dan veertig jaar terug voor het laatst zag. Veel tijd hebben we niet voor elkaar, want Christel en Ludo staan al even te wachten. We hadden afgesproken ook binnen te gaan in het ‘Belevingscentrum WOI’ nu we hier toch zijn. En dat bevindt zich op het gelijkvloers. We verlaten de nu donker geworden kapel met het dwingende licht van de spots op de werken. Wat gaat het belevingscentrum ons bieden?

De tentoonstelling is opgesteld in de kapel van het vroegere Ursulinnen klooster in Tildonk. In een klooster binnen stappen maakt me toch altijd wat vreemd weemoedig. De lange brede gangen brengen me terug naar mijn jeugdjaren. Wat voelde ik me toen ‘gevangen’ tussen die muren.

We worden naar het uiteinde van de gang verwezen, daar rechts de trappen op en dan komen we waar we zijn moeten. In de gang ligt een drempel, waarschijnlijk was hier vroeger een dubbele deur … en dat voert me terug naar de dubbele deur met de koperen klink van ‘toen’, toen ik op internaat zat. Hoe dikwijls heb ik niet gedacht: die klink omhoog duwen … en weg wezen … maar die kleine klink, zo gemakkelijk te hanteren, was van beton in mijn aanvoelen. Daar kon je niet doorheen. Trouwens, waar zou je naar toe gaan? Er was maar één adres: thuis. Ik denk niet dat mijn ouders enthousiast zouden gereageerd hebben, met de eerstvolgende bus zou ik teruggebracht zijn. Dus bleef ik maar en liet de verzoeking aan mij voorbijgaan. Ook hier zie ik, hoe ontelbare voetstappen, die drempels hebben uitgesleten. Dat maakt een gebouw zo ‘menselijk’: hier hebben vooral vrouwen een deel van hun leven doorgebracht. Zouden sommigen er soms ook aan gedacht hebben de klink om te draaien en weg te gaan?

De metalen trap is nieuw, met een traplift voor rolstoelgebruikers. Boven de trap biedt een kleine overloop toegang tot de gerestaureerde kapel … en wat is die groot, zelfs als je bedenkt dat hier een internaat voor meisjes (van betere afkomst) gehuisvest was. Ik noem dit al een heuse kerk, maar ik weet het verschil niet tussen kapel en kerk.

En dan laat ik de herinneringen maar naar de diepte van mijn geheugen verzinken. Er is hier wat te zien in deze ruimte, creativiteit die spettert van energie.

Op 24 en 25 oktober organiseert ‘Vrouwen in alle staten’ de tentoonstelling ‘Intiem / In Team in Tildonk. Dit is niet zo ver rijden en daarom spreken Christel en ik af om er naar toe te gaan, vooral omdat ik enkele van de exposanten ken.

Op de website van ‘Vrouwen in alle staten’ ontdek ik volgende uitleg over hun evenement:

In 2008 sluiten vijf vrouwelijke kunstenaars een verbond en komen met eigen werk samen naar buiten onder de benaming 'Vrouwen in alle staten': Roos Fobelets : schilderkunst, Irene Goethuys : keramiek, Annemie Heylen: keramiek, Joke Van Broeckhoven, glaskunst, Liliane Versluys beeldhouwster.

Dit jaar gaat VIAS voor haar vijfde tentoonstelling de dialoog aan met vijf gast-kunstenaars in andere disciplines. In team gaan ze de uitdaging aan om gezamelijke werken te maken: Roos met Hilde Demeulenaere :houtkunst, Irene met Marc Viskens: fotografie, Annemie met Inge Kennis: schilderkunst; Joke met Peter Van de Vijver: beeldhouwer en Liliane met Greet Moons: kantminiaturen. 

Deze werken worden tentoongesteld in een uniek kader: de volledig gerestaureerde Engelenburcht in Tildonk, meer bepaald de barokke kerk van dit gewezen Ursulinenklooster.

Het aanbod is uitnodigend en in hetzelfde gebouw is een belevingscentrum WOI ingericht. Dus laat Ludo zich verleiden om ook mee te gaan. Karel blijft thuis: er moet toch iemand met Toby gaan wandelen. Toby als excuus-hond … maar die laat het over zijn pels heenlopen en geniet ervan.