als een vrouw

in sluiers

van verdriet gevangen

zoek ik mijn weg

ik wil niet dat iemand

mijn huid raakt

peilt

met meedogenloosheid

van woorden

naar de grenzen van mijn draagkracht

tentakels van onmacht

stuur ik de ruimte in

waarom

is vergeten zo moeilijk

gemis zo zwaar om dragen

Wanneer ik ga schilderen op de academie neem ik meestal mijn walk-man mee: zo kan ik muziek beluisteren zonder de anderen te storen. Natuurlijk moet ik dan wel zorgen dat de batterijen opgeladen zijn of anders reserve batterijen meenemen. Dat wil nog wel eens fout lopen. Dan zit je midden een mooie cd en valt de klank weg.

Toen ik daarover weer eens aan het sakkeren was en op niemand anders kwaad kon zijn dan op mezelf om dat vergeten, stelde Karel voor om een draadloze koptelefoon aan te schaffen. Dan kon ik mijn radio meenemen en die sluit aan op het net. Dus geen problemen meer met vergeten reserve batterijen. En omdat wachten tot Nieuwjaar zo lang was, zouden we het nu aankopen, onder de mom van een uitgesteld verjaardagscadeau.

In het magazijn bieden ze natuurlijk een uitgebreide keuze van koptelefoons aan. Voor mij is dat allemaal nogal ingewikkeld, maar Karel voelt zich thuis in zo’n situaties. Hij maakte gauw een keuze en omdat het voor een verjaardagscadeau was, nam hij de beste kwaliteit.

Thuis de batterijen (ook daar zitten batterijen in) opgeladen en fier als een gieter naar de academie. Eerst was het wel wat zoeken, ik ben een kluns als het op knopjes aankomt, maar uiteindelijk kon ik toch de juiste aansluiting vinden en het gepaste knopje: het muziekfestijn kon beginnen.

Ik had de Achtste Symfonie van Shostakovitch in de cd speler geplaatst. Koptelefoon op, verfborstel in aanslag … wat een luxe. Prachtige klank en nauwelijks hinder van de collega’s die rond mij babbelden. Heerlijk.

Ik was aan de laatste bladzijden gekomen van Beevor’s De Tweede Wereldoorlog. Ik zat nog vol oorlogsgeladenheid. Die Achtste Symfonie is de muzikale uitdrukking van Shostakovitch’s ervaring van De Tweede Wereldoorlog. Op een bepaald verloor ik mijn oriëntatie: was ik het boek van Beevor aan het lezen of luisterde ik naar de Achtste Symfonie, alles leek te vervloeien tot één geheel. Het was net of ik midden in de oorlog zat en dan plots de stilte van een verlaten slagveld. De doden zijn nog niet verzameld, zelfs de natuur probeert met ingehouden adem de ontreddering meester te worden. Wanneer de muziek ophoudt heb ik zin om te huilen: waarom is oorlog zo nietsontziend een ruimte van de dood?

Het is dan een beetje vreemd om daarna samen met de anderen koffie te drinken en te praten over koetjes en kalfjes. Maar ook dat moet kunnen. Daarbij brengt het warmte tussen de mensen. Wellicht een nederig antigif tegen oorlog.

Voor mijn verjaardag kreeg ik van een vriendin het boek: De Tweede Wereldoorlog van Antony Beevor. Ik was er blij verrast mee, niet alleen ben ik fel geïnteresseerd in WOII, maar ik las van Beevor al ‘Berlijn’ en ‘De strijd om Spanje’. Ik wist dat hij meeslepend kon schrijven. Het boek dat ik nu als cadeau kreeg is een kanjer: 927 bladzijden. Zo’n boek ‘weegt’ iets meer dan 1 kg op de huishoudweegschaal en dat voel je als je het ter hand neemt.

Antony Beevor is een Brits militair historicus. Hoe langer de jaren van WOII achter ons liggen hoe meer bronnen er vrijkomen. Als iemand die dan nog weet te gebruiken kan er niet alleen boeiende lectuur ontstaan, maar word je als lezer voorzien van steeds nieuwe en juistere informatie.

Wat het boek zo aangrijpend maakt: de schrijver laat de lezer kennis maken met de conflicten die in de jaren 1939-45 de wereld teisteren. Meestal wordt er verslag gemaakt van WOII met Duitsland als centraal punt van geschiedenisstudie. Beevor onderneemt een poging om de gelijktijdigheid van de conflicten waarbij Japan, China, Rusland, Duitsland, Frankrijk, Engeland, Italië, Amerika en al de grote en kleinere landen die mee in de conflicten getrokken worden, aan bod te laten komen. Hij laat de lezer kennis maken met de ‘mondialiteit’ van de conflicten. Daarbij analyseert hij het aandeel van de politieke en militaire leiders in de beslissingen die genomen worden, beschrijft hij hoe die beslissingen over dood en vernieling vaak gekoppeld zijn aan persoonlijke ‘hebbelijkheden’ van de beleidsmakers: hun honger naar macht, hun ego dat geen grenzen verdraagt, hun paranoia. Hitler is niet de enige die ze nu zouden colloqueren omdat hij een gevaar voor de maatschappij en zichzelf vormt.

Begin september ben ik aan het boek begonnen en sinds enkele dagen heb ik het weer opgeborgen in mijn boekenkast. Dat het zo lang duurde voor ik er doorheen gelezen was, kwam niet alleen door het ‘ander’ werk dat ook om tijd vroeg, vb. de academie was weer begonnen, maar vooral omdat ik me dikwijls de adem afgesneden voelde. Soms moest ik het boek een paar uren wegleggen dat het mij te veel werd. De cijfers van doden, gekwetsten, vermisten, soldaten en burgers, zijn niet te verdragen: allemaal mensen die wilden leven en door toedoen van beslissingen ‘achter een bureau’ een waanzinnig lot moesten ondergaan. Ik probeer me de cijfers heel concreet voor te stellen: het verlies van iets meer dan 3.000 mensen: Werchter van de kaart geveegd. Rond de 25.000 personen: het wordt stil in Leuven, stel je voor een ‘lege’ stad. Maar naarmate de cijfers groter worden schiet mijn verbeelding te kort. Zelfs de foto’s van ‘toen’ kunnen mijn verbeelding niet voldoende invullen: ik zit in een warme kamer, gezellig met muziek op de achtergrond. Hoe kan ik me instellen op bv. vrouwen of mannen die samen met vb. hun kinderen platgebombardeerd worden?

Het boek zet aan om na te denken over de huidige situatie: is de gewone man en vrouw uit de straat speelbal zoals toen van machtsspelletjes waar we geen zicht op hebben omdat alles verpakt wordt in slogans waarvan we de inhoud niet kennen?

De Tweede Wereldoorlog

Antony Beevor

ISBN 978 90 263 2592 2

Ambo

Wanneer Aike en ik het domein opkomen zijn de meeste dansers al aanwezig. In een groepje staan ze met elkaar te praten. De kledij wordt uit het huis gehaald en naar het podium gebracht. Niet ver van het podium is een tent(je) waar de dansers zich kunnen omkleden.

Gedurende drie kwartier zullen de dansers optreden. Een tiental keer rukken ze uit om het podium te bezetten. Tussendoor moet er van kleren gewisseld. Maar alles is goed voorbereid en het ene optreden wordt zonder hapering opgevolgd door het andere.

Gelukkig is het nog vrij warm, toch zal Aike hen verwittigen om de volgende dag warme kleding bij te hebben, want het gaat regenen en afkoelen en ze moeten zich warm houden om te kunnen dansen zonder spieren te verrekken of erger.

na het optreden moet alles terug op zijn plaats

Het eerste weekend van de tentoonstelling op de IJzerenberg is het schitterend weer, maar kan ik er niet heen. Het tweede weekend is het niet zo zonnig, maar zaterdag heb ik tijd. Eerst ga ik in de buurt me bevoorraden voor de academie en daarna zak ik af naar de IJzerenberg. Aike heeft me aangeraden mijn wagen bij haar thuis te parkeren (ze woont in de buurt) en dan te voet naar de pendel te wandelen, dat niet zo ver stappen is. Nu ja, dat blijkt wel een goed aanbod: de wagens staan ver voorbij hun huis, neus achter kofferbak geparkeerd. Het is een evenement dat veel volk trekt. De organisatie heeft kleine bussen ingehuurd die niet anders doen dan mensen oppikken en naar het domein rijden. Het is de enige manier om zoveel volk zonder problemen ter plaatse te krijgen.

Wanneer ik de parking bij Aike oprij, komt zij buiten om ook naar het domein te gaan. Even tijd om iets te zeggen, ook tijdens de pendel kunnen we wat zinnen wisselen. Voor de rest van de dag zijn het flits-palen communicaties. Ik begrijp wel dat ze opgevreten wordt door anderen: dansers, ouders van dansers, organisatie … toch mis ik soms het rustige samenzijn.

Om de tentoonstelling binnen te komen wordt er € 9 gevraagd, daarin zit het vervoer van de pendel inbegrepen. Ik betaal netjes mijn entree en krijg daarvoor een plannetje en een prijslijst van de tentoongestelde werken.

Aike zoekt haar dansgroep op, ik trek het domein in en geniet van wat op me afkomt.

Een paar kunstenaars ken ik, altijd leuk om een babbeltje te doen. Ik heb de indruk dat er veel met humor gewerkt is, soms sta ik inwendig te lachen. Niet alles kan ik waarderen maar sommige beelden raken me erg diep. Naar het einde toe ben ik echt moe: een boswandeling zit het oudje toch wel in de benen.

Op het einde zie ik Chris. Weer springt de vonk over en vloeien de verhalen. Ook haar dochter en kleindochter komen even dag zeggen.

En dan moet ik me haasten om het optreden van de dansschool niet te missen. En alsof de dansers een rechtstreekse lijn met de hemel hebben: bij hun tweede dans breekt de zon door. Het is alsof de ruimte wordt uitgebreid. Het licht weerkaatst op hun kleding en raakt zo alle toeschouwers dubbel.

Ik laat me meenemen met de jonge ruimteveroveraars. Ze doen het prima. Aike is tevreden. Gedurende een drie kwartier dansen ze, soms wervelend, dan weer ingetogen, soms met de melancholie van een heel volwassen leven, dan weer sprankelend van levensmoed.

Aike stelt voor samen iets te gaan drinken. Eerst even nog iets zeggen bij de dansers, dan de muziekinstallatie afzetten, dat lukt niet goed, dus een van de jongeren gevraagd, die zijn vertrouwd met die knoppen. Oh ja, dan nog even iets regelen voor vanavond, want er is weer een nocturne … als we dan eindelijk een plaats vinden voor een glas cava komen enkele dansers hun opwachting maken, want … Uiteindelijk kunnen we in een soort code toch iets tegen elkaar zeggen. ’t Voornaamste is dat we weten dat we elkaar graag zien en dat we genieten van de momenten die we echt voor elkaar hebben … maar soms zou ik het ook eens anders willen: heel egoïstisch mijn dochter voor mezelf opeisen. Daar zullen nog wel moeders van dromen.

‘Kunst in de herfst’ is de benaming van de openluchttentoonstelling die op het domein van de IJzerenberg georganiseerd wordt door Lions club Leuven Erasmus. Het is een prachtig domein van zeven hectaren, zeker in het begin van de herfst, zeker als het dan nog mooi weer is. Kunstenaars van binnen- en buitenland worden uitgenodigd om deel te nemen.

Aan de Brusselsestraat staat het mooi gerestaureerde woonhuis van de IJzerenberg. In de ‘Red Velvet Room’ een grote mooie ruimte onder het dak, vinden nocturnes plaats: een select publiek kan zich inschrijven voor een viergangendiner, klaargemaakt door een top-chef.

Tijdens dit festijn treedt een groep van het Danscentrum Aike Raes op. Dansend tonen ze juwelen (meer kunstwerken, maar om het lichaam gedragen) van Daniël Von Weinberger, een internationaal gewaardeerde kunstenaar.

Ouders en lieven van de optredende dansers worden uitgenodigd op de generale repetitie, zodat ze ook gelegenheid krijgen te zien waar dochterlief of vriendin zo enthousiast over praat. Aike heeft gevraagd of ik ook zin heb om te komen. Natuurlijk zeg ik daar ja op.

Bij het binnenkomen van het huis worden we een brede trap opgeleid. In de inkomhal en op de grote overloop staan zwarte modelpoppen met de kunstjuwelen, of hoe benoem je zo’n creaties. Heel origineel: felle leuren, bijzonder van vorm, ook het materiaal is speciaal, geen edele metalen zoals we gewoon zijn bij juwelen. Worden zo’n sieraden echt gedragen? Wellicht niet, het is meer iets om in een etalagekast ten toon te stellen.

Op de trap hebben dansers een plaats ingenomen: in zwarte kledij tonen ze juwelen die speciaal voor hun optreden gemaakt zijn. Onbeweeglijk laten ze het publiek aan hen voorbijgaan.

We worden naar de Red Velvet Room geleid, langs gangen die vol hangen met schilderijen van groot en klein formaat. Toch doet het niet museumachtig aan, integendeel, het is een huis dat ‘bewoond’ wordt, waarin geleefd wordt, de kunstwerken komen vriendelijk uitnodigend hun opwachting maken en bepalen de sfeer.

Bij het betreden van de ruimte waar de nocturne zal plaatsvinden verrast me de installatie van Francis Méan. In de nok van het dak heeft hij met een soort kippengaas menselijke figuren vorm gegeven. Het geheel doet heel poëtisch aan: een stroom van ‘mensen’ beweegt zich voort, net of ze de zwaartekracht van de aarde ontvlucht zijn om in de lucht een nieuwe dimensie te verkennen. Dan ontdek ik een piano, waar ook zo’n kippengaas-mens voorzit, met zijn handen speelt hij op de piano, een voet op de grond en een voet op de toetsen. Bijna schiet ik in een lach. Poëzie en humor staan toch dicht bij elkaar.

Eerst zegt de eigenaar een kort welkomstwoord (ook dat hoort bij de generale). Daarna komen Francis en zijn vrouw Chris aan de beurt met een soort inleiding op het werk dat in de ruimte zweeft: teksten uit Prediker. Heel aangrijpend: woorden en beelden worden één geheel. Ik voel me in een soort oertoestand geslingerd, de mens wordt opnieuw geboren. Kippenvel.

Het is zo gek. Chris en Francis kende ik van vroeger, toen mijn jongste zoon nog naar de lagere school ging. Deepak was heel intens bevriend met hun oudste zoon. Tijdens de middelbare school gingen beide vrienden hun eigen weg, toch zagen ze elkaar nog. We verhuisden en ik had geen contact meer met Chris en Francis. Na bijna twintig jaar van ‘elkaar niet meer zien’ kruisen tijdens deze voorstelling onze wegen elkaar. Ineens wordt de vriendschap van ‘toen’, als ouders van onafscheidelijke vrienden, ineens springlevend. Net een cadeau dat plots uit de lucht valt: de warmte van jaren terug komt zich opnieuw nestelen, we zijn alleen zoveel jaren later, met verhalen die ondertussen vorm kregen.

De dansers treden aan. Telkens op andere muziek brengen de meisjes de juwelen tot leven. Er lopen wat foutjes binnen, maar Aike is wel tevreden: de dansers ‘staan’ er. Tijdens de echte uitvoering zal het wel prima verlopen, je voelt dat de meisjes zich er in vastbijten, ze willen slagen.

Een beetje onderste boven rij ik naar huis: fier op mijn dochter, erg gegrepen door de hernieuwde ontmoeting met Chris en Francis. Een van de weekends zal ik naar de beelden komen kijken en het buiten-optreden van een andere groep van de dansschool volgen. Boeiend vooruitzicht.

Vrijdag om 17 uur was het verzamelen geblazen in de Mena, het cultuurhuis van Rotselaar zeg maar. Het is een gerestaureerde brouwerij waarin zich een uitgebreide de bibliotheek bevindt, er is een zaal(tje) voor muziekuitvoeringen, maar ook de cultuurdienst heeft er een plaats veroverd.

Twee jaren terug had die cultuurdienst een brochure uitgegeven waarin plaatselijke kunstenaars zich konden voorstellen. Dit jaar wilde de cultuurdienst met een nieuwe versie naar buiten komen: niet alleen de kunstenaars van (Groot-)Rotselaar konden deelnemen, ook de leerlingen van de academie in Werchter werden uitgenodigd. Maanden terug werd via e-mail gevraagd de gegevens door te geven en vrijdag zou de nieuwe brochure met een glas wijn feestelijk getoond worden aan het publiek.

Het is natuurlijk geen groots gedoe … maar met de verkiezingen in het vooruitzicht komen er toch wel wat politiek figuren afgezakt. Die hebben nog een lange avond voor de boeg: om acht uur begint de  jaarmarkt en die wordt druk bezocht, dus … waar je ‘gezien’ kan worden moet je wezen. Wel vraag ik me af of dat het stemgedrag van de mensen echt gaat bepalen. Toen ik naar huis ging was een groepje meisjes flyers aan het uitdelen voor een politieke partij. Ze deelden zonder veel na te denken of uit te kijken flyers uit, ze hadden veel schik in hun job … tot een andere groep meisjes lacherig reageerde met een flyer terug te geven van een andere politieke partij. Mocht het politiek spel maar beperkt blijven tot het niveau van welgezinde jongeren op weg naar hun toekomst.

Tijdens de receptie ontmoet ik wel wat bekenden. Weet je, het zijn praktisch altijd dezelfde mensen die je op de culturele activiteiten tegenkomt, na een tijdje ken je elkaar. Toch ontbreken heel wat mensen … 17 uur is niet zo ideaal voor mensen die nog werken. Jammer.

De schepen van cultuur doet het inleidend woordje: hij heeft een tekst voorbereid en houdt zich daaraan. Goed zo, dan loopt het zeker niet uit de hand. Hij zet de samenstellers van de brochure in de bloemetjes (mocht voor mijn part ook letterlijk gebeuren), zegt iets over de activiteiten van het komende jaar, stelt de coördinatrice voor van ‘Allemaal Vlaams-Brabanders’, een fototentoonstelling en video over mensen uit Vlaams-Brabant. Mooi om zien: gewoon mannen en vrouwen lukraak gevraagd voor een foto of een stuk levensverhaal voor de video. De foto’s zijn op grote spandoeken geprint, de ene naast de andere, nog geen 10 op 10. Dat levert een wervelend beeld op. De video wordt de ganse dag door afgespeeld, wie de tijd er voor neemt kan kennis maken met een stukje leven dat zich in Vlaams-Brabant afspeelt.

De brochure is mooi uitgegeven, erg verzorgd. Wanneer ik vertrek neem ik er een paar extra mee voor collega’s van de academie die er in vermeld staan maar niet naar de opening konden afzakken wegens ‘aan het werk’.

Op de bijgevoegde foto zie je de sobere voorkant van de brochure met daarnaast mijn bijdrage. Het getoonde schilderij komt uit de reeks ‘Vrouwelijk bewustzijn’. Dit jaar gaat die reeks een paar maal getoond worden, maar dat is een ander verhaal.

Voor alles moet je zowat examen afleggen of op zijn minst proeven doen … alleen kinderen mag je ‘zomaar’ krijgen …

Soms kom je toch voor de vraag te staan: mag er niet ingegrepen worden in bepaalde situaties als je ziet dat elk kind dat in een bepaald gezin geboren wordt buitenshuis wordt geplaatst en dus niet opgroeit bij zijn natuurlijke ouders? Het is goed dat er gezorgd wordt voor elk kind dat het leven ziet, ook wanneer dat in een vorm van pleegzorg gebeurt of door adoptie. Anderzijds: waarom mag de gemeenschap niet tussenkomen om bepaalde ouders een vorm van geboortebeperking op te leggen? Terwijl ik dit neerschrijf huiver ik, want welke deur gaat men dan openzetten?

Toch merk je dat de gemeenschap wel impliciet of expliciet tussenkomt om tot geboortebeperking, of liever het voorkomen van geboorten over te gaan bij volwassenen met mentale beperkingen. Kinderen die uit mentaal beperkte ouders geboren worden hoeven niet noodzakelijk dezelfde beperking mee te dragen: zoals bij ‘normale’ volwassenen hebben ze kans dat de genen een bizar patroon ontwikkelen dat tot beperkingen leidt.

Enerzijds ziet men dat de seksualiteitsbeleving van mentaal beperkte mannen en vrouwen ontkend wordt: doen alsof het niet bestaat, hoogstens wat lacherig doen wanneer die mensen verliefd worden. Of men beperkt de mogelijkheden tot seksualiteitsbeleving: de libido wordt ‘medicinaal’ afgeremd, koppeltjes worden uit elkaar gehaald. Het meest verregaand is verplichte sterilisatie of het tersluiks toedienen van anticonceptiva. Als alle risico’s op zwangerschap vermeden worden, ook door de seksualiteitsbeleving te begrenzen, hoeft men er ook geen vragen meer rond te stellen. Anderzijds aarzelt men om een duidelijk standpunt in te nemen: wie heeft recht op kinderen, waar ligt de grens? Niet alle ‘gezonde’ ouders zijn psychisch of fysisch in staat hun kinderen op te voeden. Soms volstaat hulp in het gezin. Zo herinner ik mij nog een documentaire over een vrouw die als softenon-baby geboren werd … en als volwassene een kind kreeg. Ontroerend om moeder en kind met elkaar bezig te zien.

Er zijn in Vlaanderen heel wat kinderen die in een vorm van pleegzorg opgroeien. De ouders werden uit de ouderlijke macht ontzet omdat ze onmachtig waren om hun kinderen op te voeden. Soms zijn daar ouders bij die mentaal erg beperkt zijn. In die zin kan ik ‘dat moesten ze verbieden’ als reactie van de vrouw aan de bushalte van zoveel jaren terug wel begrijpen. Mensen met uitgesproken zichtbare beperkingen worden vaak als één groep behandeld, namelijk: we willen ze wel de nodige ‘overlevingszorg’ geven, maar dat ze verder hun leven op een individuele manier willen uitbouwen, is voor de meesten onder ons een brug te ver. De grens tussen gewoon het recht hebben om kinderen op de wereld te zetten en verhinderen dat dit gebeurt zonder de vraag te stellen of men wel het recht heeft om op dusdanige manier in te grijpen is heel dun. Vermoedelijk moeten we eerst op een andere manier naar de mens met beperking leren kijken. Wellicht ontdekken we dat de grenzen die wij stellen vooral met onze eigen angsten te maken hebben… ook wij kennen onze beperkingen.

Mensen met beperkingen, fysisch of psychisch, beschikken over een eigen individualiteit. Hebben een eigen innerlijke wereld waarmee ze hun individualiteit uitbouwen. Zolang ze de kinderschoenen niet ontgroeid zijn, valt het meestal nogal mee. Er is bv. aangepast onderwijs voor een specifieke beperking, vb. voor slechthorende/dove en slechtziende/blinde kinderen. Er is een aanbod in het gewone onderwijs om kinderen met een of andere beperking mee te laten draaien met het gewone programma, vb. via extra lessen die dan een bepaalde achterstand helpen wegwerken.

Voor jongeren en volwassenen met een fysische beperking zijn heel wat mogelijkheden: aangepaste toestellen (vb. pc) helpen bij het studeren. De hogere scholen en universiteiten creëren extra tegemoetkomingen om het de studenten met een dergelijke beperking toch mogelijk te maken hogere studies te volgen.

Niet alleen het intellect heeft nood aan ontwikkeling. Als mens heeft elk individu nood aan emotionele groei, aan intimiteit in bepaalde ontmoetingen, aan beleving van seksualiteit. Dit geldt ook voor de man of vrouw met beperking.

Ik was nog student en deed tijdens het weekend een studentenjob in een bakkerij: brood snijden, taarten inpakken en dan afrekenen aan de kassa. In die bakkerij kwam wekelijks een meisje met een lichamelijke beperking: haar spieren trokken spastisch samen en daardoor had ze wat meer tijd nodig om uit te leggen wat ze wou. Ik was altijd blij als ze op een moment kwam dat er niemand was in de winkel, dan konden we een praatje maken.

Enkele jaren later stond ik met een groep mensen te wachten op een bus. Plots zag ik dat meisje aan de overkant met een kinderkoets. Ze had het moeilijk om die koets over die hobbelige stoepen te manoeuvreren. De wachtende groep had het meisje ook in het oog en hield op met praten tot plots een vrouw zei: dat moesten ze verbieden. Iedereen voelde zeer duidelijk waarover het ging: die jonge vrouw had geen recht op een kind en op de seksualiteit die verondersteld werd aan de geboorte van dat kind vooraf te gaan.

Deze jonge vrouw had alleen een zeer zichtbare lichamelijke beperking, maar mentaal was ze als elke andere jonge vrouw. Toch reageerde de omgeving met afschuw. Wat kunnen we verwachten als het om een mentale beperking gaat? Het is moeilijk om de vraag te durven stellen: wat met de nood aan intimiteit, wat met de nood aan seksualiteitsbeleving van iemand met mentale beperking. Moet zo iemand tevreden zijn met het ouderlijke ‘graag zien’, met eventueel een ruimer aanvaard worden in de gemeenschap dan de kleine familiekring? Zoals elk mens heeft ook iemand met beperking nood aan relatievorming, de opwinding van verliefd worden en de lichamelijke vormgeving ervan.

In sommige opvangcentra heeft men daar al aandacht voor: er mogen zich koppeltjes vormen en als die er nood aan hebben, mogen die een eigen intimiteit ontwikkelen.

Toch zijn dit vragen die niet overal evident klinken. Ik denk niet dat het onmiddellijk met ‘vruchtbaarheid’ te maken heeft: er zijn genoeg voorbehoedsmiddelen. Het is seksualiteit met woorden als erectie, orgasme die onwennig aandoet.

Tegenwoordig wordt het al als normaal ervaren dat er gemengde groepen gevormd worden voor de opvang van mensen met beperking, dit in tegenstelling tot vroeger: de mannengroepen bij de broeders en vrouwengroepen bij de zusters. Maar hoe gaat men om met de relaties die daaruit ontstaan? Ontkennen en hopen dat het vlug overgaat zodat er geen problemen van komen of durft men een openheid te creëren waarbij de mensen begeleid worden, ook in de groei naar relatievorming?

Mensen met beperking willen we nogal eens over eenzelfde kam scheren. Vaak hebben we de neiging om ze allemaal als mentaal beperkt te beschouwen, zonder daarin onderscheid tussen de individuen te maken. Heel pater- of maternalistisch willen we dat ze goed verzorgd worden: liefst gezonde voeding, een bed om te slapen, medische zorgen en wat bezigheden om de dag te vullen. Of we voldoende tegemoet komen aan de individualiteit van ieder afzonderlijk wordt niet direct als een wezenlijke vraag beschouwd, ze zijn toch ‘content’ met wat we voor hen doen.

Ook David is een schat van een ‘jongen’ … terwijl we het over een volwassen man hebben. Hij gaat regelmatig naar de dagopvang. Thuis leeft hij zich uit in het schrijven van gedichten, zorgen dat de tv op het juiste kanaal afgestemd staat en het exploreren van zijn mogelijkheden met de computer. Hij is graag bezig met een technisch aspect van onze leefwereld.

Naast het goed functioneren thuis en in de dagopvang, komt hij in zijn gedichten naar buiten als iemand met een eigen wereld, met eigen verlangens, dromen, verwachtingen.

Daardoor confronteert hij de buitenstaander met het feit van de ’individualiteit’ van iemand met beperkingen. Ik weet niet in hoever hijzelf beseft wat die confrontatie inhoudt. Wel is hij ontzettend fier over ‘zijn gedichtenbundel’, zoals een schrijver fier is wanneer zijn boek uitkomt. David is bewust dat hij gedichten maakt die door anderen gelezen en gewaardeerd worden. Door zijn zus Christel zijn ze van de papiercontainer gered. Voor hem is het een andere beleving dan de afhankelijkheid waar hij normaal in gedropt zit.

Ongeveer veertig jaren terug ging ik voor een groep vrouwen praten over ‘handicap’ en samenleving. Het was blijkbaar nogal moeilijk om die vrouwen aan te zetten iets verder te kijken dan het bestaande denken rond handicap. Een van de vrouwen verwoordde het ongeveer als volgt: ze hebben nu een veilig dak boven hun hoofd, worden van alle zorgen voorzien, wat willen ze nog meer. Daarover wil ik het in volgende blogs hebben.

Iedereen zal wel al iemand gezien hebben met het syndroom van Down. Mensen met die aandoening worden meestal beschreven als zeer aanhankelijk. Toch zijn er ook andere karakters onder, die niet zo lief, niet zo meegaand, niet zo ‘ideaal’ zijn.

David maakte een gedichtje voor Moederdag. Ik kreeg kippenveel toen ik het las. Heel spontaan drukt hij zijn graag zien uit. Het moet zijn moeder deugd gedaan hebben, want iemand met het syndroom van Down blijft voor altijd een ‘zorgenkind’. Wat gaat er met hen gebeuren als de ouders te oud geworden zijn voor de opvang van hun kinderen? We hebben allemaal al gehoord over ‘de lange wachtlijsten’. Tot je beseft dat het ook om mensen gaat die je kent.

Maar laten we eerst beginnen met een tekst van Karel over het syndroom van Down: klik hier

Zoals al meegedeeld: de gedichten en tekeningen van David Verstreken (broer van Christel) zijn gebundeld. Vooral Christel leverde de grootste bijdrage: uitzoeken van de gedichten, zoeken naar de juiste vormgeving, afspraken met de kopiedienst en vooral een prachtig getekend portret van haar broer voor de voorpagina. Toch werkten we in team: ikzelf zorgde voor een inleidende tekst,Karel schreef op het einde iets over het syndroom van Down, Ludo, de man van Christel verzorgde de lay-out. Alles moest tijdig klaar zijn voor Tremartre: niet zo simpel als je voltijds werkt en alles ‘tussendoor’ moet zien klaar te krijgen terwijl je nog een gezin overeind houdt. Maar het lukte Christel en de bundel mag gezien worden.

Eerst wil ik mijn inleiding te lezen geven, morgen de tekst van Karel en later komen er dan bedenkingen.

David Verstreken

David Verstreken is een volwassen man met het syndroom van down. Geboren in 1978, als jongste van vijf kinderen. Volgde kleuter- en lagere school in Haacht-Station. Leerde zo lezen, tekenen maar vooral schrijven. Zijn middelbare school volgde hij in Terbank Heverlee

Toen hij Terbank verliet, kwam hij terecht in het dagcentrum Nethedal. Thuis tekende hij op A4 formaat met stiften en schreef daar vaak heel ontroerende gedichten bij. Eerst werkte David nog met een oude typemachine, later leerde hij op de computer werken.

David was de centrale gast in de eerste collectie van KUMBE (kunstenaars met beperking). De tekeningen-gedichten reisden mee van het Danscentrum Aike Raes in Heverlee, naar het Geriatrisch Centrum Damiaan in (Ninde) Tremelo, naar de Universitaire Hallen in Leuven om uiteindelijk een laatste maal ten toon gesteld te worden in De Oude Pastorie in Herselt.

Omdat veel mensen enthousiast waren over zijn werk zijn een aantal gedichten samengebracht in deze bundel.

Zijn gedichten doen denken aan de middeleeuwse minnezangers. De minnezanger stelt zich ten dienste van zijn onbereikbare maar mooie geliefde. Zo ook bij David. Zijn geliefde krijgt een naam en is steeds aanwezig in zijn innerlijke wereld. Om haar is hij gelukkig om kleine dingen (ik heb zoo goestigen in lekker ijsje), hij droomt van samenzijn (liefen david mag ik bij jou komen) . Zijn liefde is zo groot dat ze pijn doet (ik heb pijn in mijn hart) en tevens zo complexloos (samen kopje onder gaan doe ik zo graag).

We bieden deze gedichten en verhalen aan als een bron van pure liefdeslyriek die ontroert. Het zijn gedichten en verhalen die je langzaam moet lezen om jezelf de tijd te geven de woorden tot hun volheid te laten komen.

Ik kijk naar het portret dat Christel van haar broer maakte. Zacht en liefdevol gaf ze dat portret vorm. Het is alsof ze een stuk van haar eigen kwetsbaarheid toont. Haar broer is opgenomen in haar diepe ‘graag zien’.

Dit is weer een heel andere wijze van benaderen. Hier dacht ik vooral aan water. Maar naast het onderwerp is het vooral de wijze van tekenen die me helpt: werken uit de losse pols helpt me ‘het braaf tussen de lijntjes kleuren’ overwinnen. Het feit dat ik me overgeef aan een eerdere onbewuste manier van werken werkt enorm bevrijdend, daarna voel ik me echt ontladen. En als er dan nog iets behoorlijks te voorschijn komt is meegenomen. Het bereid me ook voor om ‘vrij’ te kunnen schilderen.

Het zal niet het laatste ontwerp zijn, maar voorlopig voel ik er mij goed bij.

Ik kan niet zeggen dat ik echt naar het nieuwe schooljaar uitkeek: de vakantie was voorbij en ik had nog zoveel plannen, zeker nu mijn nieuwe atelier op mij ligt te wachten. Maar al die plannen kunnen ook uitgewerkt worden samen met mijn actief zijn in de academie.

Dit jaar wordt wel een speciaal jaar: ik moet mijn eindwerk van schilderen inleveren. Ieder is vrij om zijn eindwerk vorm te geven. Maar al een paar maanden loop ik met de idee rond om het ‘Canto General’ van Pablo Neruda als vertrekpunt te gebruiken voor mijn schilderijen. Neruda heeft een zeer beeldrijke taal, dat inspireert. Natuurlijk wil ik geen ‘foto’ maken van zijn gedichten. Wel probeer ik de essentie van zijn werk op een abstracte wijze weer te geven. Dat stimuleert me om door te dringen tot de essentie van zijn gedichten. Daarbij zijn de thema’s uit ‘Canto General’ voortdurend opduikende realiteiten in het ‘nu’: de schoonheid van de aarde, uitbuiting, dictatuur, vervolging, opstand, hoop ...

De doeken waarmee ik werk zijn 1m x 1m. Dat is vrij groot. Omdat ik er nogal ruig op los borstel kan ik die afmetingen wel aan.

Ik begin aan een avontuur, niet alleen wat de technische kant van het schilderen betreft, maar ook inhoudelijk. Zal ik tot het universele in die gedichten kunnen doordringen? Zal ik dat in mijn werk tot uitdrukking kunnen brengen? Faalangst alom. Toch nodigt het me uit, wil ik mijn eigen grenzen verkennen.

Voor het schilderen aan te vatten probeer ik ontwerpen te maken. Het eerste doek handelt over de schepping van Chili en Amerika. Hierbij een afbeelding van een van de getekende ontwerpen. Niet alleen al tekenend verken ik de vormgeving. Op kleine doeken probeer ik technieken, kleuren, inhoud uit. Het is net of ik die lange voorbereiding nodig heb om tot de juiste concentratie te komen. Maar eens aan het schilderen, dan zit er vaart in, dan moet het er uit. Niet dat het altijd van de eerste keer lukt. Met een laag gesso erover kan je weer opnieuw beginnen

Voorlopig is het nog met een klein hartje afwachten wat het zal worden. Maar de drempel van aarzelen overschrijden en me overgeven aan het doek: een heerlijke ervaring.

Blijkbaar is Karel nog eens in zijn pen gekropen om nog wat uitleg te geven rond de term racisme. Omdat dit echt zo verhelderend is wil ik dit opnieuw opnemen in mijn blog. Ik moet Karel bewonderen: wat is hij een goed leraar. In eenvoudige woorden kan hij toch een vrij complexe realiteit tot essentie herleiden. Ik kan niet anders dan zijn schrijven aanbevelen: klik hier

Van Daele

lijn

reeks van punten die men zich voor een bepaald doel ergens voorstelt

Van Daele:

de eerste lijn in de gezondheidszorg

de direct toegankelijke hulpverleners: huisarts, wijkverpleging, verloskundige,tandarts enz.

In Nederland vonden gisteren de verkiezingen plaats, binnenkort mogen de Belgische inwoners naar de stembus. Verkiezingspropaganda wordt vaak in slogans vorm gegeven. Niet verwonderlijk dat mensen die nadenken zich afvragen welke lading onder die slogans schuilgaat. Iemand vroeg Karel uitleg over rechts en extreem rechts. En zoals Karel kan: in enkele zinnen verduidelijkt hij waar het om gaat. Aanbevolen lectuur voor iedereen, klik hier en je kan de tekst lezen. Wellicht dat je nu beter dan ooit geïnformeerd bent waarover het tijdens de verkiezingsslag gaat. Veel leesplezier!

We moeten niet lang wachten en dan komt een koets aanrijden. Vorige passagiers stappen uit, wij mogen instappen.

Het is een plezante rit door de stad. De koetsierster geeft uitleg … maar al gauw zijn we aan het afdwalen van de toeristische tekst. De koetsierster is een jobstudente. Ze studeert biologie. En ja, ze heeft zelf een paard, dat vergemakkelijkte haar aanvaarding en opleiding voor dit werk. Ze zou graag gedragstherapeute voor dieren worden, maar die opleiding kan ze niet in België volgen, want nergens bieden ze dat aan. Daarom dat ze eerst een basisdiploma wil halen en daarna ziet ze wel.

Er is een halteplaats voorzien waar het paard wat kan eten en drinken, de koetsierster een foto kan nemen van haar passagiers die dan vijf minuten kunnen uitstappen om de omgeving te bekijken. Nu elk hoekje van Brugge biedt wel iets bezienswaardigs aan.

Wanneer het paard gedronken en gegeten heeft, stappen we de koets weer in. De koetsierster probeert haar rol van gids vol te houden, want op het einde van de rit betaal je een vaste som voor de huur van de koets en kan je naar goeddunken de gids belonen om zijn/haar uitleg. Maar Karel weet zoveel van Brugge en tussen die twee ontspint zich vaak een leuk gesprek.

Wanneer we terug op het vertrekpunt komen geven we de studente een extra bonus en wensen haar veel geluk met de studies.

Het is nu ruim over de middag. Best zouden we iets te eten zoeken. Toen we vanmorgen door Brugge wandelden hebben we een straat ontdekt met terrasjes die er wel erg gezellig uitzagen. Ik weet de weg al niet meer, maar Karel leidt er ons zonder omwegen heen. Inderdaad, het is hier rustig om zitten en er is voldoende schaduw.

Na het uitgebreide ontbijt van deze morgen heb ik echt nog geen honger. Toch best iets eten, want straks gaat het richting Leuven. Een croque smaakt altijd wel en daarbij een koele Duvel … meer heb ik niet nodig om me op vakantie te voelen.

We hadden gedacht van ook nog een boottocht te maken … maar dat zal voor een volgende keer zijn. We voelen ons gewoon voldaan, daarbij begint de tijd zich te melden: straks moet Aike op de dansschool nog een repetitie leiden.

We wandelen nog wat rond, maar ik merk dat Aike stilaan terug aan ‘het werk’ denkt. Tijdig rijden we terug naar huis zodat we voor de drukte Brussel voorbij zijn. Carlo zet Aike eerst af aan de dansschool en is dan zo lief om ook ons naar huis te rijden.

Het is net of ik een lange vakantie achter de rug heb: ik moet terug ‘hier’ en ‘nu’ bereiken.

Met Aike en Carlo om 10 uur afgesproken voor het ontbijt. Maar het is nog geen negen uur en de zee wenkt.

Voor deze stad is het nog vroeg. Alleen de ochtendploegen zijn als ijverige mieren de stad aan het schoonmaken: stadspersoneel verwijdert het zwerfvuil, gebruinde strandwerkers plaatsen bedden en matrassen die de zonnekloppers over een paar uur zullen opvangen en poetsmannen en –vrouwen zemen ramen of dweilen de grond. Straks zullen die allemaal verdwijnen in de drukte van een zonnige kustdag.

Het is een prachtige morgen. De zon zet de zee in licht terwijl hier en daar lichte nevelsluiers zich nog even handhaven. Je merkt nauwelijks waar de zee eindigt en de lucht begint.

We stappen rustig door, blijven staan voor een gedicht gebeiteld in steen, passeren het beeld van Lippens en Debruyne die ‘een heldendood stierven voor onze beschaving’. Hoe kolonisatie hertaald kan worden  als ‘beschaving brengen’. Zouden ze zo’n beelden niet beter verwijderen of een tekst meegeven waarin we de uitgemoorde en uitgebuite bevolking om vergeving vragen?

Maar het is heerlijk de zeelucht in te ademen op deze ochtend. We wandelen tot we de pier in zicht krijgen en keren dan om. Het is bijna tien uur als we in de eetzaal een tafeltje uitzoeken. Aike en Carlo komen een weinig later toe. We beginnen …, ja, inderdaad, met een glas cava. Van luxe gesproken. Daarna wacht ons een overvloedig ontbijtbuffet.

De planning voor vandaag? Zoals afgesproken naar Brugge, daar willen Aike en Carlo iemand gaan bezoeken die in Sint-Jans hospitaal aan het revalideren is. En daarna … Aike stelt voor om met de koets te gaan rijden; dat heeft ze nog nooit gedaan; ik ben direct voor dit voorstel te vinden: als echte toeristen Brugge rondrijden.

Vanmorgen werd ik wakker met een paar woorden van een gedicht over Brugge in mijn hoofd:

‘dan rennen de ratten

rennen de ratten

om me heen’

Ik heb dat altijd al een prachtig gedicht gevonden. Aike heeft een Ipad. Ze tikt de woorden in en een flits later staat het hele gedicht ter beschikking:

Brugge (Remy C. Van De Kerckhove)

Als bij valavond de bomen aan het minnewater geuren

- zo was de regen doordrenkt van Paradijzen -

dan rennen de ratten,

rennen de ratten

achter mij aan.

Een doffe plons rukt de lippen der verliefden vanéén:

de schim van Memlinc schaterlacht

want elke omhelzing is zo oud,

ouder dan het brood

der menselijke zwanen.

Guido Gezelle

staat in de nacht

alleen.

Het beeld is dood,

het beeld is koud.

Aan het Gruuthuuse

rennen de ratten, rennen de ratten

om mij

heen.

Als door de valavond de angst om mij schuift,

mij grijpt, mij kust, mij schudt,

mij fluistert dat ik sterven moet,

en dood zijn, dood zijn, dood zijn,

dan rennen de ratten, rennen de ratten

om mij heen.

Litterair voldaan kunnen we aan onze trip beginnen. Carlo vindt vlug een goede parkeerplaats, dicht bij het hospitaal. We spreken af dat we na een half uurtje elkaar terug zien.

Brugge is prachtig. Het is niet de eerste keer dat we er komen, maar telkens kunnen mijn ogen die vele indrukken niet volgen. Heerlijk om tussen die rijkdom te wandelen.

Een half uurtje later zien we elkaar weer. En we gaan eerst met de koets rijden.

Het is gek hoe je de zee ‘ruikt’ als je vanuit het binnenland komt. We kiezen voor een strandwandeling, dus schoenen uit en met de blote voeten op het zand. Het water trekt zich langzaam terug. Er is weinig volk op het strand, de schoolvakantie is immers voorbij. Daardoor krijg je het gevoel van ruimte: een groot strand, een nog grotere zee. En af en toe andere (meestal bejaarde) wandelaars. We ontmoeten zelf een dame die waarschijnlijk de tachtig voorbij is. Ze staat bij een redder en een jongere dame helpt haar droog wrijven. Wanneer we haar vragen of het water nog warm is, antwoord ze met een enthousiast heerlijk. Meteen neemt ze afscheid van de redder met een ‘tot morgen, hetzelfde uur’. Wat een kranige vrouw, zo oud mogen worden, prachtig.

Wij stappen verder tot spierstijfheid zich aanmeldt: stappen in zand is toch anders dan op een verharde grond. We keren terug en zoeken een soort terrasje op het strand waar we een aperitief kunnen drinken met de voeten in het warme zand. Wat kan je beter drinken dan een glas cava om het vakantieplaatje te vervolledigen?

Karel en ik zoeken wat schaduw onder een parasol, Aike en Carlo trotseren de zon. Ik heb graag de zon, heb het graag heel warm, maar voel me niet lekker als ik in de zon zit. Dat zijn dan ouderdomsverschijnselen … maar zolang het daar bij blijft hoor je mij niet klagen.

Wanneer alles gedronken en betaald is, zoeken we een terrasje op voor een sobere hap. Een salade wil er bij mij best in … maar zo sober is dit niet. Een glas witte wijn smaakt erbij. Nu ja, het duurt nog wel even eer we vanavond aanschuiven in het restaurant, en we zullen nog wel wat afwandelen.

Dan naar Blankenberge. Het hotel ligt in het centrum en Carlo heeft moeite om erbij te raken: alles is enkele richting. Maar uiteindelijk lukt het hem toch. Uitladen wat we voor vandaag en vannacht nodig hebben en Carlo kan de auto parkeren op de parking van het hotel. Even later staat Carlo weer bij ons en we zoeken de kamers op. We spreken af dat de mannen een uurtje rusten, maar Aike en ik zoeken de vele winkeltjes op die Blankenberge rijk is. Aike heeft nog wat spulletjes nodig voor een optreden, en die winkeltjes, meestal uitgebaat door mensen van buitenlandse afkomst, hebben kleurrijke dingen en zijn helemaal niet duur. En zoals afgesproken: na een uur winkelen staan we weer in het hotel … Aike heel tevreden met wat ze heeft kunnen kopen, want ze winkelt graag, maar heeft er zo weinig tijd voor.

Dan weer op stap naar de Blankenbergse kust. Nu blijven we op de dijk want mijn kuiten protesteren. We zien beelden van de ku(n)stwandeling Beaufort. Het ene spreekt me meer aan dan het andere. Goed dat er voor elk wat wils is. De namiddag verloopt heel ‘gezapig’.

Tijd om terug te gaan naar het hotel en ons klaar te maken voor het restaurant. We kunnen er te voet naartoe, dus moet niemand voor BOB spelen.

Het is een heel speciaal restaurant. Iets minder dan veertig jaar terug werd het opgericht door de vader, nu heeft de dochter het overgenomen. Vader en dochter zorgen voor de bediening, moeder en schoonzoon staan in de keuken. Toen we binnen gingen dacht ik: waar komen we nu terecht. Gelukkig dat Aike en Carlo verteld hadden dat het een uitstekend restaurant is; de buitenkant heeft dringend een verfbeurt nodig, zoniet een volledige restauratie. Wellicht houden de eigenaars het bewust zo, want ook de binnenkant kan je niet modern noemen, zelfs niet mooi, daarvoor is er teveel kitsch tussen echte mooie antieken spullen.

We krijgen onze plaatsen toegewezen. Gelukkig dat we reserveerden, want zowat alle tafels zijn bezet. Weer beginnen we met cava, maar deze cava is van erg goede kwaliteit. Als voorgerecht neem ik een kleine zeevruchtenschotel. Gelukkig dat Carlo en Karel er zijn om ‘het bord leeg te eten’. Daarna opteert Karel voor tong (min. 350 gr.) en de rest zet zich schrap voor bouillabaisse.

De bediening is ‘zoals thuis’, geen gedoe, zodat je je gewoon op je gemak voelt … en wat uit de keuken aangevoerd wordt is meer dan heerlijk. We brengen de avond pratend en etend door.

Daarna stappen we terug naar het hotel. Feitelijk doet het deugd nog even te wandelen voor het slapengaan. Ik val als een blok in slaap, wordt af en toe vaag wakker van lawaai uit de uitgangsbuurt. Maar ’s morgens kan ik fris de dag begroeten.

Aike en Carlo gingen, na een overdrukke laatste week in de dansschool, voor een paar dagen uitwaaien aan zee. Als geschenk voor mijn zeventigste verjaardag vroegen ze ons mee: na de verjaardagsfeesten en Tremartre zou het wellicht deugd doen.

Gisteren hadden we gewoon de auto uitgeladen en alles gedeponeerd in het atelier: de opruim zou later wel gebeuren. Na een nachtje goed slapen is de ergste vermoeidheid weg. Karel heeft gisteren al kaartjes gekocht naar Knokke via de pc. Als 65-plussers met de trein na 9 uur, kost een heen- en terugrit maar €5,20. Omdat de treinen naar de kust vaak overvol zitten bij goed weer, trakteerden we ons op een eerste klasse biljet voor €12.

Even na negenen nemen we de bus die ons vanuit Werchter naar Leuven brengt. Het is een bus die vanuit Tremelo vertrekt, we staan aan de tweede halteplaats. De bus is over tijd … en als hij komt aanrijden blijkt hij al vol te zitten. We proppen ons erbij. Er is jaarmarkt in Leuven, vandaar de overvolle bus. De volgende haltes stopt de bus niet maar rijdt verder richting Leuven. Ik zie de verbouwereerde gezichten van de mensen: zij moeten een uur wachten tot de volgende bus … of zou De Lijn een extra bus inleggen? Vanaf Rotselaar rijden er meerdere bussen, die mensen zullen wellicht vroeger weg kunnen, tenzij ook die bussen overvol zitten.

Het is warm in de bus, gelukkig zet de chauffeur een verluchtingsvenster open: de frisse wind werkt bevrijdend.

Daar we niet meer moeten halt houden op stopplaatsen, komen we ruim op tijd aan in het station. We vinden een plaatsje op een bank op het perron. Stilaan groeien de wachtende aan. Wanneer de trein komt aanzetten zoeken we ons een goed plaatsje in de eerste klasse coupé: het is er ruim zitten en er zijn niet veel reiziger. Na de ervaring van ‘haringen in een ton’ met de bus, is dit een hele verademing. We genieten ervan. Zeker als we merken dat op de andere halteplaatsen een massa volk de trein op moet.

Zoals gewoonlijk lees ik een boek. Karel kijkt liever naar buiten en laat zo zijn gedachten hun eigen weg volgen.

Ik bedenk hoe rotverwend we toch zijn. Ik herinner me nog als kind de stoomtrein met houten treinbanken, waar de toegangsdeur rechtstreeks in het coupé uitkwam. Vaak was het benauwend, zeker bij koud regenweer. De ramen bedompten en als kind had je soms de ervaring geplet te zitten tussen al die volwassenen. Nu zitten we op zetels met armleuningen, heel ruim. De deuren gaan mits een duwtje van een vinger open en toe. Op de stoomtrein moest je het treinraam openen en dan aan de buitenkant de deur openen. Wel vond ik die stoommachines prachtig, met die grote wielen en dat opgepoetste gele koper.

Het is ongeveer twee uren reizen. We sms-en naar Aike onze vermoedelijke aankomsttijd door. Ook dat is nu zo in een versnelling zich aan het uitbreiden: afstand bestaat niet meer, onwetendheid kan elk moment opgevuld worden.

Wanneer we uitstappen staan ze ons op te wachten. Ze zien er stralend uit. Was het weer niet zo denderend bij vertrekt, hier is het een zonnefestijn. Even ‘acclimatiseren’, elkaar bevragen naar de voorbije dagen en dan op weg. We zetten onze bagage binnen op het appartement van de ouders van Carlo, dan zijn we daarvan verlost. Later zullen we die ophalen, want het einddoel is Blankenberge: daar is een hotel en een plaats in een restaurant gereserveerd. Maar nu willen we de zee zien.

De dag zelf is alles is puur genieten. Door het goede weer zijn veel mensen, onder wie veel bekenden, komen afzakken. Leuk elkaar te zien, een praatje … velen zal ik over enkele dagen in de academie zien.

Ook mijn zoon is even langs gekomen. Hij moet een demonstratiewedstrijd voor rolstoelbasket spelen in Rotselaar: daar wordt de vernieuwde sporthal feestelijk geopend. Hij is naar de Paralympics geweest met zijn ploeg. Het was ontzettend leuk. Omdat de afstanden nogal groot waren en hij met krukken stapt, heeft hij voor de tweede dag een soort scooter gehuurd. Samen met zijn vrienden in een rolstoel kon hij nu vlugger vooruit komen. Ze hebben enorme pret gehad. In mijn verbeelding zag ik hem al bezig. Af en toe terugduiken in een vorm van kind-zijn kan toch deugd doen. Ik ben erg fier op mijn zoon: het is een plezier om hem bezig te zien.

Wanneer Deepak vertrekt gaat Karel ook naar huis, de pc wacht op hem.

Ondertussen is het marktplein volgelopen. Ik geloof niet dat er één tafeltje onbezet is. Het is natuurlijk zalig om na een rondgang op de markt, neer te gaan zitten aan een tafeltje en iets heerlijk fris te drinken in de zon.

Ik voel de vermoeidheid komen opzetten, haal een koffie en ga er wat bij zitten. Maar lang duurt dit niet, dan dienen zich weer vrienden aan.

Tegen zevenen aan is Karel terug. Stilaan begin ik in te pakken: eerst de boeken, daarna de kaartjes. Omdat de keukentafel waaraan Cecile werkte terug naar huis moet, zullen Roger en Cecile de tent mee nemen. Ik bel de buren af, ze hoeven zich niet door de drukte van de opruim te manoeuvreren.

Dan moet ik de auto halen. Ook geen sinecure, want iedereen is aan het opruimen en in de wagen laden. Maar langs een omweg geraak ik toch zonder bijkomende hindernissen tot aan mijn standplaats. De wagen van Roger is al eivol geladen. De rest moet bij mij. Ik ben doodop. Mijn armen gehoorzamen nog nauwelijks mijn willen. Gelukkig nemen de mannen het sleuren over.

En dan op weg. Zelf met de GPS is het moeilijk om uit Tremelo te geraken: het centrum is zowat opgebroken. Ik rij traag zodat Roger me kan volgen en we via een binnenweg geraak ik uit Tremelo weg.

Thuis alles vlug uitladen, afscheid nemen en uitzwaaien. Dan maak ik ook mijn auto leeg … en plof in een zetel. Nu smaakt een diepgekoelde ‘Duvel’. Nog even volhouden dan kunnen we gaan slapen.

En morgen? Morgen worden we in Knokke verwacht. Mijn oudste dochter wil ons een dagje aan zee aanbieden voor mijn zeventigste verjaardag. Alleen een tandenborstel en pyama moeten we meenemen.

Ik heb in een promotieperiode een tent van 6 bij 3 gekocht, een party-tent die wel waterdicht is maar niet al te stevig: bij een rukwind vliegt ze zo weg. Daarom heb ik ook voor zware gewichten gezorgd … je weet maar nooit. Hoewel, als de tent op de grond blijft bij een rukwind plooien de steunen wel en dan kan ik ze ook weggooien. Hopen maar op goed weer.

Buren hebben aangeboden me te helpen bij het opzetten van mijn tentje. Iets over halfacht staan ze op de oprit en laden de tent en wat andere spullen op. Mijn wagen is sinds gisteren volgeladen. Tegen kwart voor acht kan ik mijn wagen parkeren dicht bij mijn standplaats. Even later komen de buren toe. Tent uitladen en de opbouw kan beginnen. Er zit een plannetje bij, erg ingewikkeld is het niet. We helpen elkaar en de tent staat heel vlug recht. De regen zal me niet kunnen deren … maar het geheel lijkt me toch heel fragiel. Het is nogal grijs, maar tegen de middag is beterschap beloofd. Wat een verschil met vorig jaar: toen goot het bij het opstellen van de standjes. Ik ben toen even naar huis gereden om droge kleding aan te trekken. Daarom dat ik voor dit jaar iets zocht dat echt waterdicht is.

Ondertussen is Karel toegekomen: die moest met de fiets, want er was voor hem geen plaats meer in de wagen, alle ruimte zat volgepropt.

Wanneer alle tafels recht staan en alleen de spullen nog moeten uitgepakt worden, gaan de buren naar huis. Toch mooi zo’n wijze van buurtschap: we lopen elkaars deur niet plat, maar als we elkaar nodig hebben, zijn we present.

Ik heb twee standjes: een met kaartjes en een met tweedehandsboeken. Die boeken zijn meestal dubbele aankoop, ook tweedehands (meestal uit het SPIT) of boeken waar geen plaats meer voor is en die ik niet meer zo interessant vind. Karel stalt de boeken uit op de daarvoor voorbehouden plaats, ik bekommer me om de kaartjes.

Eerst een tafelkleed op de tafel, dan de kaartjes erop. Zorgen dat er van elke serie een paar te zien zijn. Het overschot blijft in de schoenendoos. Daar kunnen nieuwsgierigen in snuisteren.

Een gevoel van uit mijn kindertijd komt opzetten. Het is net winkeltje spelen: de voorbereiding is feitelijk het spel.

Ondertussen is ook Cecile toegekomen. Zoals vorig jaar staan we naast elkaar, zo krijgen we gelegenheid om bij te praten. Nu blijkt dat ze maar één kleine tafel bij heeft. Dus stapt Karel met haar man in de wagen en rijden ze naar ons thuis. In mijn atelier staat een keukentafel, waarvan de poten gemakkelijk kunnen uitgedraaid worden. Tafel en mannen de auto in en even later staan ze terug bij Cecile: probleem opgelost.

Aan de andere kant van mijn stand staat Christel. Zij heeft ook twee standjes: een met tekeningen en zelfgemaakte juwelen en een standje van Kumbe: kleinere werkjes uit de collectie die te koop worden aangeboden. Ook zorgde Christel voor de samenstelling van een gedichtenbundel van haar broer David. David is een volwassen man met het syndroom van Down. Hij schrijft ontroerende liefdesgedichten en maak daarbij tekeningen. Deze bundel wordt ook in haar standje aangeboden. Zo kan ze wat uitleg geven over Kumbe of over het syndroom van Down.

En zoals voorspeld: de hemel klaart op. Strepen hel blauw komen te voorschijn. Naarmate de dag vordert komt de zon opzetten. Het is heerlijk warm.

Wanneer alles klaar staat komt Ludo, de man van Christel, met koffie aanzetten. Dat smaakt. Toch bijna drie uren gewerkt aan het opzetten van de tent en het klaarzetten van het standje.

Terwijl Karel even bij mijn standje blijft, loop ik eens rond om de andere standjes te bekijken. Er is veel zorg besteed aan de presentatie en wat een aanbod aan creativiteit. Een schilder staat zelf het standje naast hem te schilderen … sfeer in overvloed.

Ook Karel gaat dan de markt eens rond en dan hebben we zin in croques. We staan niet zo ver van de hoofdtent waar die croques gebakken worden en dat wakkert de honger aan.

Stilaan wordt het druk. Karel geniet er precies ook van en blijft tot een uur of drie rondhangen. Dan gaat hij naar huis maar belooft om terug te komen om zeven uur: dan wordt alles afgebroken.

Was het gisteren ‘in’ het gemeentehuis van Tremelo te doen, vandaag ontwikkelde de actie zich ‘rond’ het gemeentehuis: de kunstmarkt van Tremelo. Onder de vlag Tremartre (een knipoog naar Mont-Martre) wordt voor de tweede keer een kunsten- en ambachtenmarkt georganiseerd.

Gisteren werd al de grote centrale tent opgebouwd. In een grote vrachtwagen werden alle benodigdheden die de brouwer leverde aangevoerd. Dat diende ook uitgeladen: veel soorten bier en voldoende frigo’s om het koel te houden. Daarbij beloofde het mooi weer te worden, dus moest er voldoende voorraad ingeslagen worden.

Ondertussen werden de standjes afgetekend. Elk standje is goed voor 3m x 3m. Er moesten er meer dan 130 gerealiseerd worden. Niet iedereen zal komen opdagen … maar toch moet je voor elke aanvrager (m/v) ruimte voorzien, want je weet maar nooit.

De tent, maar vooral de voorraad kon niet onbewaakt achtergelaten worden, dus bleven twee bereidwilligen daar overnachten. Van slapen kwam wel niet veel terecht, maar ’s morgens was alles nog op zijn plaats, dus dat zag er goed uit.

Vanaf 7 uur begonnen de voorbereidingen. Zelf kwam ik tegen kwart voor acht de straat ingereden. Gelukkig waren er nog niet teveel auto’s, zodat ik gemakkelijk tot bij mijn plaats geraakte.

Hoewel de ochtend grijs begon (voelde ik op een bepaald moment geen spatje nat, of was dat inbeelding) voorspelde het weerbericht een schitterende najaarszomerdag: als we het tot de middag droog hielden kon de dag niet meer stuk. En inderdaad, tegen de middag klaarde de hemel uit … en werd het heerlijk warm. Ook de sfeer klaarde uit, het enthousiasme overspoelde de markt en met veel plezier werden de standjes opgebouwd. Spontaan werd hulp aangeboden aan een buur die wat moeite had met het opzetten van de tent.

Om 11 uur zou de markt beginnen … toch spannend, je weet niet wat de dag brengt.

Op 31.08.12 stelde Chris Perdieux haar eerste kinderboek voor in het gemeentehuis van Tremelo. Haar eerste optreden i.v.m. dit boek was tijdens de eindejaarstentoonstelling van het 2^de specialisatiejaar tekenkunst in Heist-Op-Den-Berg. Op 24.06.12 maakte ik daar verslag van.

Chris is medelid van kunstkring ‘Gesigneerd’. Natuurlijk waren we allemaal present om mee te vieren en een handje bij te steken bij de receptie.

De hoofdfiguur van het boek is o.a. geïnspireerd door haar man Mark, in het boek kreeg hij de naam Geraard. Mark is scheikundige van opleiding en dat vind je ook terug in het boek: de buurman is een ‘zuiverheidsmaniak’ en wil elk sprietje gras, elk vuiltje te lijf gaan met een scheikundig product. Geraard daarentegen laat zo graag de natuur zijn gang gaan.

Om het boek te promoten steekt Mark zich in een gele overall met groene T-shirt, want zo wordt Geraard in het boek afgebeeld. Ook vanavond was Mark-Geraard present. Niet alleen Geraard komt in beeld, ook Kaspaar, de rosse kater (zie foto).

Een ontroerend moment was toen haar vier dochters en kleindochter een boeketje bloemen aanreikten aan mama. Chris tekent niet alleen goed, heeft niet alleen een prachtig kinderboek geschreven, maar houdt ook een groot gezin op de been. Sommige vrouwen zijn erg veelzijdig.

Op de tafel waar Chris haar boeken signeerde, lagen ook de voorbereidende tekeningen. Het is wel een reuzenwerk. Maar je ziet dat Chris plezier heeft in haar tekenen, in haar personages. Bij elk ontwerp voel ik mijn ziel krullen van plezier.

Het boek is niet alleen een leuk kinderboek, het prijst ook een zorgzame omgang met de natuur aan. Niet belerend of bedillerig, maar met veel humor. Het is een ontdekkingstocht voor kinderen om alles op de plaatjes ‘gezien’ te hebben’. In elk geval beleven kinderen ‘plezier’ aan dit lezen. Dat is toch de beste voorbereiding om iemand de weg van boeken op te sturen? Aanbevolen dus!

De knal in de straat

Chrisper

ISBN 978-9-491538-00-1

D/2012/12.934/1

NUR 282, AVI 5

Uitgeverij: Casalittera

Ondanks de drukke voorbereidingen voor Tremartre heb ik toch een dag vrijgemaakt om in mijn nieuwe atelier te werken.

Het was een nogal sombere dag, zoals vele dagen in België. De lichtinval vanuit het dak en de zijramen was niet voldoende, maar Karel had voor voldoende bijverlichting gezorgd, zodat dat aspect geen irritatie opleverde. Maar verder is het één luxe: meer dan voldoende ruimte voor mijn schildersezel en doek, opslagruimte voor doeken waaraan ik werk, tafels waar ik mijn verf kwijt kan … wat kan ik me nog meer wensen? Alleen veel tijd om er overvloedig gebruik van te maken.

Het schilderen zelf vlotte niet zo goed, ik was er helemaal uit en het plezier om dit atelier bevorderde mijn concentratie niet. Het was net of ik alles wilde verkennen vanaf de muren tot de geur van verf. Maar dat drukte het plezier niet. Het atelier waar ik stiekem al lang van droomde, was nu realiteit geworden. Soms loop ik er overdag even in en uit, net of ik mezelf moet overtuigen dat het echt is.

Eens Tremartre opgeruimd, begint het schooljaar en zal de concentratie vanzelf komen. Ik zit met bepaalde concepten in mijn hoofd en kijk al uit naar de uitwerking ervan. Natuurlijk ben ik ongedurig, maar dan herinner ik me de raadgeving van mijn moeder zaliger die haar dochter kende: alles op zijn tijd.

Ik zal me maar onderwerpen aan die goed raad, maar wensen dat er veel tijd mag komen mag toch wel?

de dagen van gemis

rijgen zich aaneen als herfstig spinrag

oud wordend

vergeet ik vele namen

vertel ik de verhalen zoals ik ze herdroom

alleen jouw naam

vervaagt niet

geen herdromen van verhalen

je blijft aanwezig

bevroren in de tijd

onherroepelijk afscheid

ik vang de zon

in beide handen

even ongrijpbaar

als zand en water

belofte

uit mij geboren

tot mij geboren

ik roep je niet terug

uit de verte die je inging

je gaat met me mee

schaduw van leven

graag zien

over de dood heen

Op zondag waren afgesproken in het Centraal Station van Antwerpen. We waren met zevenen: zes vrouwen en Karel. M. had alles voorbereid. Het weer was maar zus en zo: regen afwisselend met een droge periode, nogal wat wind. Maar dat kon de pret niet bederven.

In het station werd er wat bijgepraat: de laatste berichten over een dochter of zoon, de voorbije vakantie, …

Toevallig was het cultuurmarkt. Die lag op de weg naar de boottocht die we met de Flandria zouden maken op de Schelde. Tussen de regenbuien door wandelden we richting Schelde. Toch leuk. Wie ons zag wandelen dacht aan een groepje toeristen dat toevallig in Antwerpen was verzeild geraakt. Wie zou vermoeden dat die groep verbonden was door een drama dat zo diep in het leven sneed?

Dat vond ik juist zo knap: hier werden we niet herleid tot dit drama, maar waren we mensen die elkaar nog iets anders te bieden hadden, nl. levenskracht. We konden lachen, genieten, over andere dingen praten dan onze pijn.

We slenterden een deel van de Cultuurmarkt door. Hier wat blijven staan, daar iets bekijkend dat onze interesse wekte. Tussendoor wat commentaar op wat we zagen. Proberen elkaar niet uit het oog te verliezen … en dat lukte wonderwel, hoewel we Karel soms vanonder een tent moesten oppikken terwijl de anderen al richting verderop gingen.

We zochten een restaurantje op. Een pizzeria. We konden allemaal gezellig aan één tafel bijeenzitten, want we waren er gelukkig vroeg bij. De bestelling wordt opgenomen, de wijn geschonken en de vraag hoe ‘pizzeria’ nu correct wordt uitgesproken. De pizza’s zijn lekker en overvloedig, de verhalen wisselen elkaar af … ja, en koffie als afsluiter. Dan wordt het tijd om ons richting Schelde te begeven.

Kaartjes kopen voor de trip op de Flandria, als +65-tiger krijgen we korting.

De boot op. Er is niet zoveel volk aanwezig. Nu het weer is ook niet direct uitnodigend voor een verblijf op het water. Toch halen we stoelen uit op het dek en zullen op een min of meer beschut plekje de riviervaart meemaken.

De boot zet de motoren in gang en langzaam verlaat hij de kade. En alsof het een afgesproken spel is: de zon breekt door de wolken. Zalig.

De reis duurt ongeveer een uur. Terwijl door de luidsprekers in vier talen uitleg gegeven wordt wat we kunnen zien aan de oevers, laten we ons uitwaaien en genieten van de zon. Natuurlijk mocht de reis wat langer duren, hoewel … bij het terugkeren maakte de boot bewegingen die ik voelde nadeinen in de maagstreek.

We besluiten nog iets te gaan drinken. Iemand wist ergens een afgesloten terrasje.

Wat me opviel was de discipline die gehandhaafd werd bij het praten: ieder kon zijn verhaal kwijt zonder onderbroken te worden. Dat maakte het samenzijn zo echt: niemand voelde zich aangespoord om te bekvechten voor zijn plaats in de groep, ieder kreeg op tijd aandacht van iedereen. Gewoon openheid voor elkaar en menselijke warmte: het beste wat je elkaar bieden kan.

Elke maand komen we samen met ouders die een kind verloren door zelfdoding. Het is een open groep, d.w.z. wanneer iemand wil deelnemen aan die gespreksgroep kan hij of zij er instappen. Er wordt niet gevraagd om bv. een aantal bijeenkomsten bij te wonen of een bepaalde voorbereiding te volgen. Er is ook geen specifiek thema dat die avond behandeld wordt.

De samenkomst vindt plaats in Passant, een VZW die gevestigd is in de vroegere Sint-Geertrui abdij in Leuven. Er is een vaste begeleidster: zij zorgt voor de uitnodigingen, koffie of thee, en begint en eindigt het gesprek. Waar nodig zal ze een tussenkomst doen, maar meestal verloopt het spreken ‘vanzelf’.

Zelfdoding is een wijze van doodgaan die nog altijd door een soort van taboe omgeven is. Voor de betrokken personen die op deze wijze een geliefde verloren, is het vaak moeilijk om er over te praten. Het is niet zozeer schaamte die je weerhoudt, hoewel dat soms meespeelt, maar nooit leerde je de zelfdoding van een dierbare mededeelbaar te maken. Het is het laatste waaraan je denkt. Zelfdoding is iets dat plaatsvindt, maar bij anderen, tot je zelf geconfronteerd wordt met dit gegeven en dan voel je de grond onder je voeten wegschuiven en kom je in een soort verstomming terecht, want woorden ontbreken.

In Leuven zijn twee gespreksgroepen. In de ene groep kan iedereen terecht die van nabij een zelfdoding meemaakte: kinderen, partners, broers of zussen, … De andere groep is specifiek voorbehouden voor ouders die een kind uit het leven zagen stappen.

Iedereen die met zelfdoding te maken krijgt doorworstelt vaak tegenstrijdige gevoelens: van opstandigheid (het kan niet waar zijn) tot ongeloof (niet mijn partner, kind, broer of zus) tot verdriet (het is alsof er een stuk uit mezelf gesneden wordt) tot woede (waarom deed hij/zij dat, waarom sprak hij/zij niet over de problemen) tot onmacht (ik zag hem/haar vechten maar kon er niks aan doen), tot …

Op het moment dat een geliefde de dood ingaat door zelfdoding ontstaat er een soort tweedeling in de samenleving: zij die weten waarover het gaat en zij die dit niet weten. De mensen die ‘niet weten’ zijn vaak lief, medelevend … maar missen het inlevingsvermogen om een wereld te betreden die de hel inhoudt. Wie kan het hen kwalijk nemen? Maar als betrokkene voel je je verdreven, aan de zijkant geplaatst. Je kan niet meer mee, je leeft in een andere wereld. Je herkent de wereld van ‘die anderen’ wel, maar je voelt je niet meer op betrokken. De waarden, doelstellingen lijken als vreemd aan je voorbij te gaan. Ambitie is stilgevallen, toekomst is weggeveegd, er is alleen een ondraaglijk nu.

Daarom is het goed dat er gespreksgroepen zijn waar mensen kunnen ‘praten’ over hun innerlijke wereld. Niet meer schaamte te moeten voelen over de complexe gevoelswereld die door zelfdoding opgeroepen wordt. Zoeken naar woorden die kunnen uitzeggen wat er juist in je omgaat. Dat werkt troostend, geeft draagkracht om de volgende dagen door te komen.

Voor ouders van kinderen die zelfdoding ingingen, blijkt toch nood te bestaan aan een aparte benadering. Een kind dat zelf uit het leven stapt, stelt je als ouder radicaal in vraag. Dat kind, dat je zo dierbaar was, negeert je graag zien om een weg te gaan die zo onbegrijpelijk is. Steeds blijf je met de reflex achter van je kind te beschermen … ook tegen de dood. Waar schoot je tekort? Waar is dat kind heen? Ouders sterven normaal voor hun kinderen, maar dit kind draaide die rolverdeling om. Alleen pijn, onmacht, verscheurdheid en diep treuren nemen bezit van je wezen. Je hebt geen zin meer in toekomst en toch moet je verder.

Maandelijks vinden we elkaar, praten over onze kinderen: degene die wel toekomst willen maken en het kind dat uit de tijd verdween. Er ontstaat een band met elkaar. Elke maand kijk ik uit naar die avond. Het is de avond die ik aan mijn zoon wijd, als eerbetoon, als troostervaring, als graag zien over de dood heen.

Op het einde van juni, toen we voor de laatste keer samenkwamen dit werkjaar, kwam het voorstel om elkaar eens op een ander wijze te ontmoeten. Een uitstap misschien. Iemand wou initiatief nemen en op zoek gaan naar een voorstel. Via de e-mail werden afspraken gemaakt: datum, plaats (Antwerpen), project: een bootreis op de Schelde. Dat zou best leuk kunnen worden.