Even iets over de schrijver van ‘Woensdag 19 augustus 1914 Aarschot’.
Jozef De Vroey ijverde ervoor dat de meest pijnlijke bladzijde uit de Aarschotse geschiedenis niet vergeten wordt. 'Op 19 augustus 1914, aan het begin van de oorlog, werden meer dan honderd vijftig Aarschottenaars gefusilleerd. Hendrik De Vroey, de vader van Jozef, was een van de slachtoffers. Jozef was toen pas twee jaar en heeft de vreselijke dag niet bewust meegemaakt, maar op basis van ooggetuigenverslagen kon hij zich wel een scherp beeld van het gebeuren vormen. Het leven van Jozef werd overheerst door de tragische gebeurtenissen en hij heeft zich steeds ingezet om de herinneringen aan de oorlogsmisdaad levend te houden.' Onder zijn impuls werd het Sint-Rochusmemoriaal gebouwd op de plaats waar zijn vader werd neergeschoten. Daarnaast schreef De Vroey een boek over het gebeuren en tekende hij zijn traumatische herinneringen van zich af. Een selectie hiervan werd vorig jaar nog tentoongesteld in het Stedelijk Museum Aarschot. Jozef De Vroey stierf in 1999. Hij werd 87 jaar. De Vroey was leraar aan het Sint-Lievenscollege in Antwerpen en het Koninklijk Atheneum in Leuven. (via internet)
Jozef Devroey was even oud als mijn vader en stierf twee jaar later. Voor mij is WO I een gebeurtenis die meer aanwezig is in mijn leven dan ik vermoedde. Tegen die verzwegen achtergrond, wellicht ook voor mijn vader, groeide ik op in een kleine dorpsgemeenschap.
Jozef Devroey moet wel een begenadigd creatieveling zijn geweest. Hij tekende (zie de tekeningen vorige dagen en nu), ging als een geschiedkundige op zoek naar verhalen van mensen en beschreef dit in een boek over de plaatselijke geschiedenis.
Tevens was hij priester-leraar. Wellicht heeft hij vele van zijn leerlingen geïnspireerd met zijn humor en gevoel voor ‘vrede’, zonder te vergeten wat de ’feiten’ waren. Dat stelt hij in zijn boek wel duidelijk: vergeven wel maar vergeten niet.
14-04-2014
De Groote Oorlog IX
Om me goed voor te bereiden, ruim ik eerst eens grondig op. Net of ik door uiterlijk orde te scheppen, innerlijk ruimte maak om me intens met deze opdracht bezig te houden.
Nu, ’t was nodig. Het laatste jaar had ik maar vlug alles uit mijn zicht verbannen en gewoon maar opgestapeld. Met het zoeken naar werken voor mijn eindwerk tekenen, kwam alles nog eens boven. Wat niet meer dienst kon doen of werken die ik niet zo gelukt vond, maakte ik klaar om te deponeren in het containerpark.
Ondertussen laat ik mijn gedachten maar hun eigen gang gaan. Soms komt paniek opzetten: hoe kan ik dat gebeuren in Aarschot in een tekening omzetten? Want dat heb ik al beslist: ik wil er een tekening in zes delen van maken.
Ik probeer me zelf dan rustig toe te spreken dat alles op zijn tijd wel in orde zal komen: nu verstand op nul en de boel in orde brengen en later, terug achter mijn tekentafel, iets op papier zetten. En lijn na lijn zal de inspiratie zich wel aandienen … of niet?
'k Mag niet denken aan het blanco papier want dan komt de faalangst me overspoelen. Ook dat hoort erbij en er is maar één remedie die dit kan verhelpen: er aan beginnen.
13-04-2014
De Groote Oorlog VIII
Na de executie van Staf Michiels en zijn buren, begint in Aarschot een massaslachting. In totaal worden 173 slachtoffers omgebracht, de laatste groep op 20 augustus. De lijken worden in meerdere ‘putten’ gestopt. Wanneer later de lijken opgegraven worden, blijkt dat sommige beroofd zijn.
Ik probeer me voor te stellen hoe ik zou reageren. Na het moorden worden de lijken in een massagraf gelegd, zonder de minste mogelijkheid om op een of andere manier afscheid te nemen. Je wordt niet alleen geconfronteerd met je vermoorde man of zoon (in sommige families meerdere personen), je wordt niet alleen geconfronteerd met verminkte lichamen door kogels en bajonetten … maar dan moet je nog eens vaststellen dat ze van hun laatste bezittingen beroofd zijn. Voor wie is dat horloge van vader of de portemonnee van de zoon geen relikwie?
Het was de invallende troepen niet genoeg dat ze 173 weerloze burgers executeerden, daarna staken ze ongeveer 400 huizen in brand. Waar moesten de verjaagde bewoners heen toen ze bij terugkomst ontdekten dat er geen huis meer stond?
Het was niet alleen een individueel drama voor de getroffen families, maar de ganse gemeenschap werd getekend. In elke straat waren personen van het ene moment op het andere ‘weg’, huizen onbewoonbaar en veel vrouwen verloren hun man en kinderen hun vader. Veel mensen kregen iets meer dan 30 jaar later nog eens een oorlog over zich heen.
Natuurlijk heb je dan geen woorden meer om wat er gebeurde te vertellen. Het was allemaal zo verschrikkelijk. Liefst wou men vergeten en alleen aan de toekomst denken met ‘nooit meer oorlog’ als slogan.
12-04-2014
De Groote Oorlog VII
Ik duik in het familiearchief. Ik wil Staf Michiels en zijn familie situeren t.o.v. mijn familiegeschiedenis.
Mijn grootvader langs vaderskant werd geboren in 1877, de grootvader langs moederskant in 1883. Staf Michiels was even oud als mijn grootvader langs moederskant en zes jaar jonger dan mijn grootvader langs vaderskant. Mijn vader werd geboren op 08.08.1912 en was twee jaar en drie weken toen in Aarschot die moordpartij plaatsvond. Even oud als Mariette, het kind dat op de grond gegooid werd en levenslang de gevolgen zou dragen. Het dochtertje van Staf Michiels was zeven maanden oud toen haar vader geëxecuteerd werd … dan moet ze in februari 1914 geboren zijn … een maand later dan mijn moeder die op 02.01.1914 ter wereld kwam.
Staf Michiels was treinoverste, mijn grootvader langs vaderskant werkte bij de spoorweg als arbeider. Ik dacht dat hij voor het onderhoud van de sporen instond.
Plots komt dat drama heel dichtbij. Onze familie woonde gelukkig niet in de Amerstraat in Aarschot, want dat was op 19 en 20 augustus 1914 een verkeerde plaats.
Ik heb in onze familie nooit over WO I horen spreken. Hebben zij alles overleefd zonder enig probleem of deed men er liever het zwijgen toe omdat proberen vergeten wellicht de beste manier van overleven was.
Ik begin na te denken hoe ik mijn ‘geladenheid’ ga vorm geven. Het lijkt me nu een onmogelijke opgave.
11-04-2014
De Groote Oorlog VI
De getuige die van op de zolder de drie mannen heeft zien doodschieten vertelt verder:
‘Zo wat voor de middag waren ook mijn moeder en mijn zuster uit het klooster naar huis gekomen. Bij ons thuis troffen wij onze buurvrouwen schreiend aan. Die ochtend waren hun echtgenoten doodgeschoten, nadat ze uit hun huizen waren gehaald. Opmerkelijk dat dit alleen aan onze kant van de straat het geval was geweest, terwijl aan de overkant de mensen met rust waren gelaten. Een van onze buurvrouwen is met haar zuster opnieuw naar de executieplaats gaan kijken en kwam na enige tijd met het bebloede horloge van haar man terug. Wij hebben het mens bij ons binnen genomen.
Dat was allemaal reeds gebeurd toen wij van de Markt thuis kwamen. Rond 16u probeerden we te eten, maar met de uitmoording van onze naaste buren, kreeg geen enkel van ons een beet naar binnen.’
Als slot van deze trieste bladzijde over de Amerstraat kunnen wij er nog aan toevoegen dat de toenmalige kleine Mariette, die door de moordenaars op de straatstenen was gegooid, nog steeds en na zoveel jaren in bestendige behandeling verblijft in het Psychiatrisch Instituut in Duffel. Wellicht heeft mevrouw Chapeauville nooit geweten dat er over haar in het Duitse Witboek staat te lezen dat de mensen de Duitse soldaten aan trokken met hun op vriendelijke wijze wijn aan te bieden die vergiftigd was en ze hierdoor laffelijk om het leven te brengen’
Plots krijgt die onbekende man heel concreet leven: gehuwd, een kindje. Daarachter verschijnt de vrouw van die man. Daarna de buurt … en ik voel me kwaad worden. Oorlog voeren betekent dat zonen en dochters, broers en zussen, partners, vaders, vrienden … andere zonen en dochters, broers en zussen, partners, vaders, vrienden doden … Er zijn de Geneefse afspraken i.v.m. oorlogvoering … maar als het er op aankomt … wie houdt er zich aan? Ik weet dat men elke mens kan opfokken totdat men de andere als vijand ziet die moet vernietigd worden. Doden als ‘job’.
Als men nu eens leerde ‘praten’ met elkaar, inkomen in het standpunt van de ander en van daaruit een oplossing zoeken. Veel goedkoper dan een leger … maar dan moet men openstaan voor ‘de ander’, ‘het vreemde’, het ‘niet gekende’, een conflict durven aangaan zonder gebruik van geweld en het eigen grote gelijk in vraag durven stellen;
10-04-2014
De Groote Oorlog V
Er was een vergadering gepland om het project ‘Gasthoven invites 2014' aan de deelnemende kunstenaars voor te stellen en de namen van de slachtoffers toe te wijzen. Ik kon niet gaan en daarom vroeg ik iemand om in mijn plaats de mij toegekende naam in ontvangst te nemen.
Het werd: ‘Michiels Ludovicus Gustavus, 17/11/1883, Aarschot, treinoverste 31 x’.
Meer informatie werd er niet gegeven.
In ‘Woensdag 19 augustus 1914’ geeft een getuige volgend verslag:
‘In de Amerstraat, waar ik op nr. 77 woonde, stond mevrouw Chapeuville aan de deur om de Duitse soldaten een tas warme koffie aan te bieden. Enkele soldaten stieten de vrouw opzij en de man werd brutaal buiten geduwd. Toen ik dat zag maakte ik dat ik weg kwam. Dat lukte me, want een half uur later zat ik opzolder van Monne Peeters, het hoekhuis van Begijnhof en Staionstraat. Het is vanop die zolder dat ik drie mensen met opgeheven armen zag doodschieten op de wei van Milis. Het gebeurde precies op de plek waar thans het bureau is gevestigd van de steenkapper Renier, voor de bareel aan het pinklicht van de Betekomsesteenweg.’ Het betrof hier Frans Chapeauville, Staf Michiels en Isidoor van Gaubergen.
Over de moord op deze drie brave vaders zijn we bijzonder goed ingelicht door mevrouw Michiels (Cecile Corens) zelf, die haar eigen echtgenoot moest horen doodschieten.
Luister:
‘Ik woonde met mijn man en ons kindje van zeven maand in de Amerstraat. Het was die woensdagochtend rond 9 uur dat er kogels in en op ons huis terecht kwamen en wij alledrie in de kelder naast ons, bij de familie van Gaubergen (Amerstraat 104), gingen schuilen. Een weinig later beukten de Duitsers de deur in en haalden ons uit de kelder. We werden gedwongen voor een vijftiental gewapende soldaten vooruit te lopen. Ik droeg mijn kind. Mevrouw Van Gaubergen droeg ook haar pasgeboren kleintje, terwijl vader van Gaubergen zijn tweejarig dochtertje Mariette droeg. We moesten opstappen naar het kapelleke aan het sas dus ongeveer driehonderd meter verder. Achter ons kwamen vader en moeder Chapeauville. Deze laatste werd aan de brug Van Thielen terug naar huis gestuurd. Aan het kapelleke was het halt houden. Langs de andere kant van de steenweg lag de grote wei van Milis. Wij vrouwen werden dan door een drietal Duitsers verplicht achter het kapelleke te gaan staan. De kleine Mariette werd uit de armen van haar vader tegen de kasseien gesmeten. Moeder van Gaubergen liep er naar toe en raapte haar kind op. Het kind was niet dood maar kreeg plotseling en herhaaldelijk stuipaanvallen. Die aanvallen hebben zich blijven voordoen. Wij stonden een paar minuten achter die kapel toen plots een zestal schoten weerklonken. ‘Nu zullen ze dood zijn’, riep mevrouw Van Gaubergen. Achteraf is gebleken dat juist Isidoor, haar man, dodelijk getroffen nog een paar meter is kunnen wegkruipen en eerst verder met een banjonet werd afgemaakt. Dan kwamen al die Duitsers tot bij ons. Ze verboden ons formeel naar onze echtgenoten te gaan zien en bevolen ons zo snel mogelijk naar huis te lopen.
‘Op het middaguur ben ik helemaal alleen naar die executieplek gegaan. Ik moest mijn man nog éénmaal zien. De drie lijken lagen met een gezwollen en bebloede kop. Benevens een kogel in het hoofd had mijn man een bajonetsteek in de bil en in de arm gekregen. Hij was reeds stijf. Ik heb dan zijn portemonnee, zijn zakuurwerk en zijn trouwring meegenomen en ben naar de Zusters van de school gegaan om te vragen dat ze die lijken, gezien de warmte, toch zouden begraven. Maar hier werd mij geantwoord dat zij die lijken niet konden of durfden begraven. Achteraf heb ik vernomen dat Gustaaf Ectors en Fons Zoutberghs (de Bats) ze hebben moeten begraven.
09-04-2014
Ravage, een verhaal
Op 3 april werd ‘Ravage, een verhaal’ aan het publiek voorgesteld. Deze tentoonstelling is te zien in Museum M te Leuven als onderdeel van de tijdelijke tentoonstelling ‘Ravage, kunst en cultuur in tijden van conflict’.
‘ De afgelopen maanden werd er in de twee Leuvense gevangenissen en met een groep slachtoffers gewerkt aan het project "Ravage. Mijn verhaal." Gedetineerden en slachtoffers brengen in dit project digitale verhalen. Via digital storytelling vertellen beide partijen verhalen die gaan over dromen, pijn, woede, verdriet... maar vooral over de kracht om verder te gaan. Voor de deelnemers was het niet gemakkelijk om over hun ravage te praten. Toch gaf het hen stof tot nadenken over de toekomst.’
Catherine, die haar twee kinderen, tweelingen, verloren had in een ongeluk, nam deel aan het project. Ze nodigde me uit om naar deze voorstelling van het project te komen. Naast korte interviews met de begeleiders van het project (zag ik het goed, allemaal vrouwen, maar de technische kant werd door een man verzorgd), werden ook de video’s getoond. In het project kregen de deelnemers eerst ruimte in de groep om hun verhaal met woorden te brengen, later zochten ze er dan beelden bij (meestal foto’s) om hun verhaal digitaal aanwezig te stellen.
Slachtoffers maar ook plegers van misdaden, namen aan dit project deel, elk in hun groep. Dan krijgt de pleger ook een menselijk gezicht die droomt, hoopt, iets positiefs wil betekenen in deze samenleving. Slachtoffers krijgen de kracht om met hun concrete verhaal een nieuwe toekomst op te bouwen.
Elke deelnemer beeldde zijn verhaal uit en begeleidde dat met eigen woorden. Het grijpt je aan als je die beelden uit de gevangenis ziet: handen die tralies grijpen, muren, gesloten deuren die alleen geopend worden als de bewaker dit doet. De gevangenis is geen luxe hotel. Ook bij gedetineerden heeft een ravage plaats gevonden: een kind wordt niet tot dit toekomstbeeld geboren.
Catherine had haar verhaal bijzonder aangrijpend uitgebeeld. Uit de familiefoto: papa, mama, broer en twee zussen liet ze de twee meisjes nog als een soort witte schaduw aanwezig, daarbij zei ze: bijna de helft van mijn gezin verdween.
Na de voorstelling volgde nog een receptie … maar dat liet ik aan mij voorbijgaan. Ik wou alleen zijn. De handen rond de tralies bleven me bij. Het waren de handen van iemand die geïnterneerd was … ik dacht aan mijn zoon, wellicht zou dat ooit zijn toekomst geweest zijn als hij blijven leven was. Ik dacht aan de witte figuurtjes op de familiefoto. Kinderen van elf jaar die plots ‘verdwijnen’ uit je leven.
Ik weet, het ongeluk met de tweelingen heeft heel wat heisa veroorzaakt. Maar dan verdwijnt de aandacht voor dit gebeuren. Wat goed is. Als moeder, vader, broer blijf je achter om na die heisa de dood van je dochters of zussen een plaats te geven in je leven.
Catherine is de dader van het ongeluk gaan opzoeken in de gevangenis, voor haar was dit noodzakelijk om ook zijn kant van het verhaal te horen. Voor haar betekende die ontmoeting met de dader het onleefbare van de dood van haar beide tweelingen ombuigen tot een verwoestend menselijk drama, ook voor de dader. Net of ze daardoor elkaars pijn hielpen dragen.
En ze blijft overeind, soms huilend dan weer het leven oppakkend.
Een ravage tekent je … maar hopelijk krijg je toch weer toekomst aangeboden.
08-04-2014
De Groote Oorlog IV
Woensdag 19 augustus 1914 Aarschot – Jozef De Vroey
Ik krijg bericht van de boekhandel dat mijn boek is toegekomen. Dat laat ik me geen twee keer mailen.
Het is een dun boekje, een 150 pagina’s. Nu, dan zal het vlug gelezen zijn.
Het oorspronkelijke boek verscheen zowat 50 jaren terug. De Vroey verloor zijn vader in dit drama. Moeder bleef alleen achter met een stel opgroeiende kinderen. Vanuit deze achtergrond is de gedrevenheid van de schrijver om de geschiedenis kenbaar te maken, meer dan te begrijpen.
De huidige editie is in zoverre aangepast dat het Nederlands dat de schrijver toen hanteerde naar een leesbaar Nederlands is omgezet voor de huidige geïnteresseerde lezer. Er werden twee brieven van getuigen aan toegevoegd en sommige plaatsnamen werden nauwkeuriger bepaald.
Het is een zeer aangrijpend boek geworden. De herinneringen roepen concrete gebeurtenissen op. De schrijver poogt de geschiedenis zo nauwkeurig mogelijk weer te geven. Zo laat hij bepaalde feiten door verschillend getuigen verwoorden, ook als die niet hetzelfde zeggen. Dat maakt de gebeurtenissen levensechter. Daardoor wordt het een inleefbaar verhaal, een verhaal van concrete mensen die ieder vanuit hun ervaring en met de kwetsbaarheid van hun geheugen spreken.
Het is een boek dat een plaatselijke geschiedenis tot een ‘menselijke’ geschiedenis maakt. Als lezer leef je mee met de angsten, pijn, wanhoop van de getroffenen. Je krijgt de kans om dicht bij die mensen staan, je kruipt met hen mee de kelders in, volgt de vrouw die het lichaam van haar man gaat zoeken, je voelt de onmacht van de nabestaanden als hun geliefden in een massagraf bedolven worden onder aarde … en hoe die plaatsen later door de eigenaars, ergens ver weg van Aarschot, en een andere taal sprekend, verhandeld worden, alsof daar niks gebeurd is.
Dit drama liet niet alleen littekens na bij mensen die een of meer geliefden verloren, ook de toen nog kleine gemeenschap van Aarschot werd er door getekend.
Het is goed deze gebeurtenis herdacht wordt. Daardoor kunnen we even stilstaan midden het overvloedig aanbod van onze welvaart: we moeten zorg dragen voor onze samenleving, globaal maar ook plaatselijk.
07-04-2014
De Groote Oorlog III
In de uitnodigingsbrief werd verwezen naar een boek dat rond het drama in Aarschot verschenen is. Ik ga naar een boekhandel in Tremelo, maar daar hebben ze het niet in voorraad, het moet besteld worden. Dat valt natuurlijk tegen, want dat boek zou ik onmiddellijk willen ter beschikking hebben.
Ik laat het maar niet aan mijn hart komen. Ondertussen ben ik begonnen aan het uitwerken op de gewenste grootte en probeer ik oplossingen te vinden voor wat niet zo goed was op mijn ontwerp. Ik zoek iets om de zes afzonderlijke tekeningen samen te bundelen. Natuurlijk laat ik de tekeningen tekenkundig in elkaar overvloeien, maar ik wil iets sterkers, waardoor het bombardement centraal komt te staan. Tot ik op het idee kom om een cirkel te trekken over de zes afzonderlijke tekeningen heen en die wit te laten. Ik ben ook op zoek om die huizen, die zo weinig boeiend op het ontwerp staan (vandaar dat ik ze niet verder uitwerkte) te vervangen door iets dat zowel mensen als hun geborgenheid uitdrukt.
Ik weet nog niet goed wat ik met de vogels aanmoet. Laat ik ze wit of laat ik ze in grijzen evolueren naar uiteindelijk de witte herinnering aan de slachtoffers? De tekening is nog niet volledig af. Ik wil het geheel nog wat laten nasudderen en kijken wat het als resultaat oplevert.
En wellicht zal het inlijsten het geheel versterken.
06-04-2014
De Groote Oorlog II
Ik heb geen zin te wachten tot ik de naam ontvang van het slachtoffer waarrond ik ga werken. Vanuit mijn eerste ontwerp: de evolutie van boom tot graf, maak ik een tweede ontwerp. De bedoeling is zes tekeningen van 70 cm op 50 cm te maken, die één geheel vormen. Ik zou die dan inlijsten in een kader met dunne zwarte lijst en ze dan tegen elkaar tonen, zonder tussenruimte. Het zou dan een werk van ca.155 cm op 145 cm worden. Of ik het kan gebruiken voor Aarschot vraag ik me niet af. Er is tijd genoeg om nog andere werken te maken.
Het ontwerp dat ik maak is zowat 49 op 52 cm. Ik geef niet alleen aandacht aan de bomen, maar ook aan de bommen. Vlaanderen werd, vooral in de frontstreken, onder een bommentapijt bedolven, Nu nog komen dagelijks bommen uit WOI boven bij het bewerken van het land, meestal bij het ploegen … maar ook bij het uitgraven van kelders of fundamenten bij het bouwen. Hoeveel kilo munitie is al bovengehaald in West-Vlaanderen?
Niet alleen West-Vlaanderen is ‘besmet’ gebied. De ‘mijngebieden’ in landen ‘ver van ons bed’ kennen dagelijks slachtoffers van naoorlogse explosies.
Ik laat de bommen vallen op huizen (links onderaan) waardoor de veiligheid die zo’n huis bood meteen uiteenspat tot brokstukken. Daartussen vindt men de bomen die afgeknakt zijn en stilaan evolueren naar graven, nog nauwelijks zichtbaar. Vanuit de wereld van de natuur (bomen links) vliegen vogels weg die stilaan veranderen van vorm tot bommen en verder tot de afwezige slachtoffers die begraven liggen onderaan.
De gedachten achter de tekening vind ik goed, de uitwerking dient nog bijgeschaafd … maar daar dient een ontwerp voor. Ik kan al zien hoe de tekening zich zal aandienen als ze in het groot uitgewerkt wordt. Ik heb er echt zin in.
05-04-2014
De Groote Oorlog I
2014 is het jaar van de honderdjarige herdenking van WOI
De stad Aarschot herdenkt niet alleen WOI in het algemeen, maar specifiek de dramatische gebeurtenissen die op 19 en 20 augustus 1914 plaats vonden.
Een Duits officier werd doodgeschoten op het balkon van de burgemeester, hoogstwaarschijnlijk door Duitse kogels. De burgers van de stad hadden bij de inval van het Duitse leger al hun wapens ingeleverd. Maar daar wilde de Duitse overheid niet van horen: 173 burgers werden zonder vorm van proces geëxecuteerd, 400 huizen in brand gestoken … wie kon vluchtte de stad uit.
Nu zocht de stad 173 kunstenaars die elk een slachtoffer wilden adopteren en daar een werk rond maken. Later zou dan de concrete naam bekend gemaakt worden en wie wil zou dan op zoek kunnen gaan naar verdere gegevens over die persoon.
Ik schreef me onmiddellijk in. Ik was vorig jaar reeds bezig geweest rond WOI (zie bijgevoegde foto) en had zin daar verder op door te gaan. Oorlog en vernietiging zijn thema’s waar ik veel mee bezig ben.
Er zou een algemene vergadering komen waarin ons de naam van onze adoptant zou worden meegedeeld. Dat zou wel boeiend kunnen worden. Wie weet wat de geschiedenis te vertellen had.
04-04-2014
Seuphor II
Graag had ik een boek over Seuphor meegenomen … maar de editie die met deze tentoonstelling gepaard ging, was nog niet beschikbaar: eind februari zou die binnenkomen … zowat tegen het einde van de tentoonstelling.
Met Catherine, een vriendin, ga ik nog eens kijken naar Seuphor. Nu wil ik ook aandacht besteden aan de technische kant van zijn tekenen … en wellicht zou het boek dan geleverd zijn.
Weer ben ik overweldigd door zijn werk, maar nu op andere manier. Ik geniet meer van de details, laat de contrasten meer op me inwerken … en ontdek dat Seuphor ook met steunlijnen werkte, sommige zijn niet goed weggegomd en hij trekt zijn lijnen horizontaal terwijl ik verticaal werk. Vooral de complexiteit van zijn werken valt me op.
In de video ruimte bekijk ik de video’s die met hem gemaakt zijn, waarin hij uitleg geeft over zijn opvattingen, vooral i.v.m. de moderne kunst.
Ik hoopte met het boek over Seuphor naar huis te kunnen, maar dat komt pas over enkele dagen toe.
Gelukkig krijgt de tentoonstelling nog een extra dag: op 10 maart, de verjaardag van Seuphor, kan men de werken nog komen bekijken. Catherine gaat met iemand die de werken ook graag gezien had, gebruik maken van dat toemaatje. Dan is het boek wel beschikbaar … en enkele dagen later ben ik er de gelukkige bezitter van.
03-04-2014
Seuphor I
Vrienden waren in het Felixart museum de tentoonstelling gaan bekijken van Michel Seuphor. Omdat de tekeningen van die kunstenaar de vrienden aan mijn manier van werken doen denken, besloten we om samen naar Drogenbos te gaan en de confrontatie aan te gaan.
Michel Seuphor leefde van 1901 tot 1999. Zijn echte naam was Ferdinand Louis Berckelaers, maar al op jonge leeftijd nam hij de alias aan van Seuphor, een anagram van Orpheus. Hij week uit naar Frankrijk en overleefde WOII.
De lijn is het grafisch element waarmee hij experimenteert, ontroert en een nieuwe wereld aanwezig stelt. Wat hij daarmee bereikt doet naar adem happen. Hij tekent, publiceert over de abstracte kunst, schrijft poëzie en toneel. Een artistieke duizendpoot.
De verzameling werken van Michel Seuphor die tentoongesteld worden zijn een verplaatsing waard. Wat me bijzonder aanspreekt is dat ik ‘herken’ waarmee hij bezig is. Ik zou uit mijn voorraad werken dingen kunnen halen die eenzelfde thema als basis hebben. Dat maakt de rondgang in het museum extra boeiend: ik weet waarover die man het heeft. Soms grijpt het me zo aan dat ik bijna zou kunnen huilen van volheid. En wat zet hij het grandioos op papier. Hij daalt af tot de puurheid van de lijn, verstilt tot dat diepe moment waarin al het toevallige verdwenen is. Tevens is zijn lijnenspel (als ik het zo oneerbiedig mag noemen) pure poëzie. Kwetsbaarheid en kracht in één.
Wat ik gezien heb zal me bijblijven: ik heb iets in me mogen opnemen dat me vertrouwd is en tevens uitdaagt om verder te gaan. De wereld van lijnen is een wereld die raakt aan het oneindige.
02-04-2014
Koppig
Onder de titel ‘Koppig’ stellen Laurent Dufour keramiek en Katrien Delvaux schilderijen ten toon in Hannah. Christel en Ludo komen ons ophalen en samen rijden we richting Herent.
Wanneer ik de beelden van Laurent Dufour zie, bekruipt me een gevoel van kinderlijke blijheid. Er zit iets sprankelends in zijn werk. Ik denk: kunst kan troosten door je terug te brengen naar de spontane manier van leven van je kinderjaren. Daar zit een kracht in die de zwaarte van het leven een tegenwicht kan bieden: even vertoeven in de ruimte van het imaginaire.
Ik geraak aan de praat met de kunstenaar. Hij is echt zo: een volwassene die nog met plezier kan kijken naar vormen, kleuren … en zijn eigen dochter. Hij is niet wereldvreemd, maar juist in de realiteit wil hij dingen ontdekken die vreugde brengen, die de intensheid van leven naar boven laten komen.
Van Katrien Delvaux hangen er maar twee werken: haar andere werken waren moeilijk onder het thema ‘Koppig’ onder te brengen. De jonge artieste schildert toch twee aangrijpende ‘koppen’ bijeen.
De rest van de muren wordt benomen door Congolese kunst. De werken zijn heel kleurrijk en tevens ook grafisch, wat voor mij wel inspirerend is.
01-04-2014
Egidius
De Egidius-cyclus afsluitend breng ik alle beelden en gedichten samen in een pdf-bestand. Op de blog van Seniorennet krijg ik de tekst niet mooi gepresenteerd. Hier worden alle teksten en tekeningen samengebracht. De leesbaarheid is beter en men krijgt meer zicht op het geheel.
