Ik krijg een mail van mijn neef, de zoon van de tante die tot een paar jaren voor haar dood in het grootouderlijke huis woonde, of ik zin had het huis nog eens te zien: over enkele dagen zou het gesloopt worden.

Natuurlijk wil ik daar nog eens teruggaan. Een grootouderlijk huis is een soort mythisch huis. Enerzijds is er de concrete materialiteit maar anderzijds ook de herinneringen, soms maar flarden, die ik probeer tot een verhaal samen te voegen en waardoor ik de familie langs vaderskant kan ontmoeten. Het gaat niet om ‘de waarheid’ van de familie, wel: hoe leeft die familie in mij verder, hoe maakt ze deel uit van mijn levensverhaal. Hoe kan ik mezelf beter begrijpen als ik terugkijk naar mijn voorgeschiedenis.

Het huis nog eens terugzien is een soort afscheid nemen van ‘vroeger’, zodat ik het ‘nu’ vrijer kan ontmoeten.

Ik neem de trein en daarna een bus. Het vraagt wel wat tijd … maar met de auto ben ik ook behoorlijk wat tijd onderweg. En neen, Karel gaat niet mee, want hij wil bij Toby blijven en verder werken aan zijn vertaling. Voor Karel is het zo moeilijk om ‘buitenshuis’ actief te zijn … en dat hebben we al geleerd: we laten elkaar de vrijheid om te doen wat hij/zij graag doet, op onze leeftijd ‘moet’ niets meer, het ‘mag’.

Dus vertrek ik naar Sint-Gillis-Waas. Met de trein spoor ik vanuit Haacht tot Sint-Niklaas: in een hoekje met een boekje ( ‘De vliegende keeper’ van Herman de Coninck als leesplezier, dat is iets dat ik om de zoveel jaren wel kan herlezen en het telkens heel boeiend vinden). In Sint-Niklaas neem ik de bus richting geboortedorp. Nu laat ik het boek in mijn tas zitten: de weg die de bus neemt fietste ik zo vaak heen en terug om naar school te gaan. Ondertussen is er zoveel veranderd. Vroeger toonde de weg een heel agrarische omgeving, nu zijn er veel woningen bijgekomen.

Dan rijdt de bus mijn geboortedorp binnen. Ik herken vele gebouwen, hoewel er ook wel nieuwbouw bijgekomen is. Mijn ouders woonden aan de ingang van het dorp: oorspronkelijk landbouwgebied, nu is alles zowat volgebouwd. Sinds ik uit het dorp weg ging, ben ik alleen nog in het centrum geweest voor een of andere begrafenis, d.w.z. verder dan de kerk kwam ik niet.

Ik kijk mijn ogen uit. Er staan zelfs verkeerslichten in het dorp: nooit kunnen denken dat dit ooit nodig zou zijn. De oude winkels zijn verdwenen en nieuwe, blitse winkels kwamen in de plaats. Vele oudere woningen zijn gerestaureerd. Tot de bus me aflevert op de plaats van afspraak met mijn neef.

Ik herken het gebouw dat het pleintje zijn naam gaf: de vroegere kliniek Sint-Helena. Vooral die speciale ramen op het gelijkvloers maken herinneringen wakker: inderdaad, zo zag het er uit. Aan de rechterkant was een kliniek, links was een ‘moederhuis’, nu spreken ze van kraamkliniek..

Mijn neef komt zowat op hetzelfde moment toe wanneer ik van de bus stap. Ik vertel van de huizen die ik herkende … en hij stelt voor om even eens rond te rijden in het dorp, zodat ik alles rustig kan opnemen.

Dat moet hij geen twee keer voorstellen.

Ergens langs de spoorweg kochten mijn grootouders een groot stuk moerasgrond. Het stuk grond was omgeven door water: een beek mondde uit in een brede waterloop en de straatkant had geen omheining nodig: een diepe gracht scheidde het perceel van de straat, waarschijnlijk toen een verharde weg. Het water omgrensde een driehoek die van braakgrond, bouwgrond werd.

Aan de straatkant, de basis van de driehoek, lagen rootputten tegen de spoorweg aan. Bijna 100 jaren terug, was deze grond waarschijnlijk nauwelijks iets waard: ik weet niet of er gras groeide dat begrazen kon worden.

En samen met mijn grootmoeder, zes zonen en één dochter als jongste, begon mijn grootvader aan de ontginning van deze woestenij.

Het verhaal gaat dat hij zelf veel aan het huis heeft gewerkt en dat hij met de spade de braakgrond omspitte tot een moestuin, in samenwerking met de zonen … een ploeg van zes helpers is niet te versmaden.

Mijn grootvader opteerde voor degelijk materiaal: stenen, balken … alles moest toekomst kunnen trotseren. En dat heeft het huis ook gedaan. In 1928 ging de familie er in wonen … en de jongste dochter heeft er tot 2013 in vrij comfortabele omstandigheden in gewoond, zij het wel met de nodige aanpassingen.

Voor het kantklossen ben ik een groot werk aan het maken: 150 op 50 cm. Ik had gehoopt dat ik een onderdeel zou kunnen klaar krijgen tegen de eindejaarstentoonstelling … maar dat lukt me dus niet.

Maandag worden de werken in een tentoonstelling bijeengebracht … en ik zal me tevreden moeten stellen met datgene wat ik tijdens het voorbije jaar gemaakt heb. Waarmee ik nu bezig ben is feitelijk bedoeld om te exposeren in de tentoonstelling in Baal, eind van dit jaar. Maar ik wou even voorproeven.

Nu ik niet anders kan, dan toegeven dat het werk tijdig afmaken niet lukt, wil ik het wat rustiger aan doen.   

Ik zit reeds boordevol plannen voor de vakantieperiode: tekenen, alle soorten druk ook gel-druk. Dat zal ik samen met Christel uitproberen. Maar vooral gebruik maken van mijn vernieuwde atelier: alle witte doeken die ik vind vol schilderen. Hoewel, ik hoef het niet allemaal in die twee maanden te doen.

In elk geval: genoeg vooruitzichten om de tijd vol te krijgen. Laat de zon maar komen en de stilte blijven … ik wil er wel invliegen.

We zouden de week ervoor naar Kontich gegaan zijn, maar er kwam een treinstaking tussen. Dus werd de reis met een week uitgesteld.

’s Morgens Toby aan de goede zorgen van Karels oudste zoon en zijn gezin toevertrouwd, daarna met de auto naar Haacht, op de trein stappen, in Mechelen overstappen en een goed half uur later komen we aan in Kontich. Het is amper vijf minuten lopen naar het adres waar we moeten zijn. Gezien ik niet graag met de auto rijd, is de trein een comfortabele oplossing. Het enige mankement is het perron in Haacht: je moet zowat een bergbeklimmer zijn om in de wagon te geraken … voor mensen die moeite hebben met treden is dit zowat onoverkomelijk: denkelijk meer dan een halve meter hoogteverschil is er tussen het perron en de laagste (uitgeschoven) trede van het treinstel. Met de hulp van Karel lukt het me net, maar als ik alleen reis is het een hele onderneming… en dat verbetert niet met ouder worden. In Mechelen en Kontich biedt de hoogte van het perron geen probleem: daar zweef je heel elegant van de trein naar de begane grond.

Wanneer we terug naar Leuven gaan, komt de controleur langs. Er zijn niet zoveel reizigers in de trein. Wij betalen meestal ons treinticket via de pc en laten dit op onze identiteitskaart markeren. Wanneer Karel opmerkt dat betalen via de identiteitskaart toch gemakkelijker is, weet de kaartjesknipper te vermelden dat de gemiddelde duur van een controle via identiteitskaart 1 minuut is en van een papieren ticket zowat de helft van de tijd. Het is vooral in het oproepen van de gegevens dat tijd verloren gaat. Dat is voor ons wel merkwaardig: wij die dachten dat elektronisch verkeer veel vlugger ging. De tijdswinst zit hem bij de loketten.

Dan moet de controleur uitstappen bij een volgende halte. Wanneer de trein zich terug in beweging zet, komt hij nog even langs: of we graag de gegevens weten over de aansluiting in Mechelen, waar we moeten overstappen, voor Haacht. Ja, graag! We krijgen zelfs een uitprint op een papiertje met de gegevens, maar van de sporen is hij niet zeker: dat durft nogal eens te veranderen, best dat we dit even nakijken op de schermen met de vertrektijden. We bedanken hem uitvoerig om zijn aanbod en zijn antwoord doet mijn dag blozen van warmte: wie mij vriendelijk behandelt, behandel ik ook vriendelijk.

En dat allemaal in een keurig Nederlands, wellicht zijn school-Nederlands want er zit een licht accent in, waardoor hij verraadt dat zijn moedertaal van buiten de Nederlandssprekende grenzen komt, zijn huidskleur verwijst naar Afrikaanse roots.

Ondanks dat ik moe ben, krijgt mijn dag een stralende afsluiting. Terwijl ik dit neer schrijf voel ik opnieuw de opborrelende vreugde van die ontmoeting: wie mij vriendelijk behandelt, behandel ik ook met vriendschap. Een bejegening om in grote letters ‘DANK U’ tegen te zeggen. Het hoeven niet altijd grimmige stakingsgezichten te zijn die we van de NMBS te zien krijgen.

Dank je wel, onbekende treinman.

Het is toch even wennen aan de stilte, de stilte van afwezigheid van vliegtuigen. Werchter ligt in vogelvlucht niet zo ver van Zaventem. Men heeft bericht dat men een startbaan aan het vernieuwen is. Zou dat de reden zijn dat vliegtuigen een andere route moeten nemen … en gaan ze terugkomen na het herstel van die startbaan?

Ik kan er alleen van genieten: zo stil kan het dus zijn zonder motoren. Het is net of de tuin ook geniet van de rust. Ik blijf bewust bij die stilte staan, wellicht nog even en komt de drukte van het lawaai weer. Maar het ‘nu’ kan niemand me nog afnemen.

Wanneer Karel met Toby gaat wandelen, ontstaat plots radiostilte. We luisteren ganse dagen naar Klara continuo via de pc en af en toe moet die zender terug opgeladen worden. Waarom? Ik weet het niet.

Ik zit achter mijn tekentafel te klossen. Het zonlicht valt door het grote raam. Door het stilvallen van de radio, ontdek ik hoe ‘stil’ het buiten is, natuurstil. Geen vliegtuigen die normaal met zwaar gebrom af en aan vliegen, geen auto’s of camions die het huis doen daveren. Gewoon, alles is stil, behalve de vogels en af en toe hoor ik de wind door de bomen gaan. Het is een zomerse zondag, zoals die zich in mijn kindertijd aandiende: geen kar op straat … en vliegtuiglawaai dat kwam niet zo gauw voor.

Ik geniet van die stilte. Ineens krijgt dit dorp een ‘dorps’ accent: zon, stilte … de tijd die opgehouden heeft te bestaan.

Diep in de namiddag snijdt een motard de stilte aan flarden. En later volgen er nog een paar, ook een auto komt de rij aanvullen. Maar de vliegtuigen? Neen, die blijven weg.

Ik weet dat vliegtuigen ergens een baan moeten vinden om op te stijgen en te landen. Voor mijn part mogen ze Werchter vergeten aan te doen. Met Rock Werchter hebben we onze portie lawaai voor een jaar wel gehad. Duimen dat het zo blijft … en van de stille dagen intens genieten.

Toen ik naar de academie reed, zag ik op een bepaald moment aan mijn linkerkant een bulldozer tegen een huis aan beuken. Enkele uren later reed ik terug, tevreden met wat ik in de les gedaan had. Toen zag ik aan de rechterkant hoe diezelfde bulldozer stil stond en enkele overeind staande muren toonden nog het behang van een kinderkamer en wat lager het behang van een woonkamer. Intimiteit,  zo maar prijs gegeven aan al dan niet toevallige kijkers.

Waarom overvalt me een gevoel van weemoed? Het gaat niet om ‘mijn’ intimiteit, het is de intimiteit van onbekenden. Wellicht is het een oud verhaal, zijn de bewoners die dit verhaal beleefden, sinds lang gestorven. Willen de kinderen die ooit in die kamer geslapen hebben, ooit in die woonkamer zijn opgegroeid, helemaal niet meer weten van dit ‘vroegere’: het huis is verkocht, de erfenis al dan niet netjes verdeeld … en er komen andere mensen hun toekomst vorm geven.

Wanneer ik dinsdag terug voorbij dat huis rijd, ligt alles plat.

Hier zullen zich nieuwe dromen realiseren en ik hoop dat die dromen mogen uitkomen.

Ik kan niet anders dan aan de oorlogslanden denken. Ook daar zie je beelden van (half) gesloopte huizen. Niet om er iets nieuw mee te realiseren, maar om uit pure vernielzucht woede om te zetten in blinde wraak.

Wanneer ik thuis kom vind ik het heerlijk een vertrouwde woning terug te vinden, met daarin Karel en Toby die me verwachten.

Hoe moet je oud worden in oorlogslanden wanneer al het vertrouwde onder je voeten vandaan gehaald werd?

En plots staan de klaprozen open. 

Op zondag organiseert Kunststichting Perspectief een ‘Internationale Glas- en keramiekmarkt’. Omdat we al enkele van de tentoonstellingen van deze organisatie bezichtigd hebben, en deze echt van een hoog niveau vinden, willen we ook naar deze markt gaan.

Het weer voorspelt niks goeds. Gelukkig hebben we in de voormiddag afgesproken: droog weer beloofd, in de namiddag zou het regenen.

Christel komt goed op tijd, maar neen, we drinken nu geen koffie, we zullen dat wel ‘daar’ doen. Gelukkig kunnen we nog een parkeerplaats dichtbij vinden. En we zijn nog bij de eerste bezoekers.

Het weer zit niet mee. Het waait, is koud en voortdurend dreigt het te regenen. Gelukkig hebben we een paraplu mee die kan opengetrokken worden als het nodig is, maar voor die paar miezerige drupjes nu … laten we maar kijken van wat aangeboden wordt.

Het is een erg gevarieerde markt. Bij sommige kraampjes denk je: dit verdient een betere expositie ruimte, andere kraampjes denk je: hoe raken die hier verzeild. Natuurlijk is het ‘een markt’ … alles mag aan bod komen … het is de klant die beslist of hij/zij al dan niet iets leuk vindt.

Er is een groot terras opgesteld … maar dat trekt ons niet aan: veel te koud en het dreigt te regenen. Dus stellen we de koffie maar uit.

Even aan de praat met een standhoudster: het weer zit niet mee, wat een tegenvaller. Terwijl zij toch van Brugge komt.

Natuurlijk zal er wel wat volk langs komen … maar vanuit de kou ben je niet zo vlug  gemotiveerd om iets aan te kopen. En daarvoor zijn deze exposanten wel gekomen.

Tegen het einde van onze rondgang moeten we de paraplu dan toch boven halen.

In het zog van deze markt hebben buren een garageverkoop georganiseerd. Wanneer we naar huis rijden lopen we even langs z’n garageverkoop, je weet maar nooit … maar alles verdwijnt onder plastiek of wordt nat van de regen.

Voor die mensen is het echt balen … Christel en ik bekomen bij een kop koffie die Karel serveert. Een goede kop koffie en een warm gesprek: ook deze dag kan niet meer stuk.

Zaterdagavond kwamChristel me ophalen: we wilden naar de opening van B-art  in Baal, georganiseerd door ‘Gesigneerd’.

B-art wordt in de brochure, die bij de ingang overhandigd wordt, omschreven als ‘de nationale kring voor beeldende kunsten bij het spoor’. Omdat de man van Christel bij de NMBS werkt, ik zelf vaak de trein neem en diezelfde NMBS de laatste tijd nogal eens op het nieuws komt wegens ‘staking’ van activiteiten, waren we wel geïnteresseerd naar meer informatie: wie zijn de mensen achter de naam B-art, wat is hun relatie met de NMBS, welke soort activiteiten verzorgt die vereniging …  Een mevrouw gaf graag en uitgebreid uitleg. En ja, ook de partners van de werknemers van de NMBS waren welkom. Dat was voor Christel meteen een stimulans om met dubbele aandacht te luisteren.

Daarna was het kijken wat er aangeboden werd: zes kunstenaars hadden enkele van hun werken samen gebracht om een tentoonstelling op te bouwen.

De receptie was verzorgd.

Jammer genoeg werd de sfeer van kijken naar de werken en bekenden begroeten onderbroken door iemand die ‘een woordje’ ging doen. Voor mij is dat vaak een afknapper, enerzijds omdat ik nauwelijks versta wat er gezegd wordt, anderzijds omdat die spreker (durven ze echt niemand anders eens vragen om de openingsspeech te houden) steeds belooft van het kort te houden … maar met een stem die thuis zou horen op de kansel, geen punt kan zetten achter zijn welluidende uitspraken.

Ik had me wat achteraf op een kruk aan de bar gezet, want ik was wel moe na de lange wandeling deze namiddag … en het vooruitzicht een lange speech te moeten aanhoren bood niet direct veel aantrekkingskracht. Voor mij drie kinderen. De oudste zo’n jaar of twaalf, dan eentje van waarschijnlijk een jaar of tien en dan een klein meisje van drie-vier jaar. De oudsten hadden waarschijnlijk als opdracht dat jongste kind stil te houden terwijl pa of ma gehuldigd werd in de feestrede. Dan weer plukte de oudste een zoutstekje van op de hoge tafel, dan weer zocht de jongere naar iets eetbaars en nam zelf ook iets. De chips verdwenen stelselmatig, de zoute stekjes ook, tot kleine zus ongeduldig werd … waarschijnlijk was ze aan een sanitaire stop toe en het drieral verdween korte tijd. Na die pauze werd ze weer gevoederd met al dat lekkers dat waarschijnlijk anders verboden is … of hoe kunst tot een indigestie kan leiden.

Toch gingen Christel en ik met een goed gevoel naar huis: het aangeboden werk was van een goed niveau … trouwens er samen op uit trekken, geeft altijd een goed gevoel, daarvoor ben je vriendinnen.

Mijn favoriete werkjes op, deze tentoonstelling van Noël Van den Brulle. Jammer van het spiegeleffect

Een heel ontroerend werk: 'Oma ver weg en dicht bij' van Danny Anciaux.