|
Op 6 september 2019 was het exact 75 jaar geleden dat Waregem bevrijd werd. Het einde van 5 harde jaren onder de Duitse bezetter. Dat deze laatste oorlogsdagen niet zonder slag of stoot verliepen, is meteen duidelijk als we de balans opmaken van de woelige septemberdagen. Maar liefst 6 weerstanders, 14 burgers en 3 geallieerde soldaten kwamen in Waregem om het leven tussen 4 en 6 september 1944. Zoals elk jaar had aan de Predikheer deze morgen nog een herdenking plaats van de slachtoffers van het verzet.
De tragische bevrijdingsdagen waren het thema van de activiteiten rond Open Monumentendag in Waregem. Hoeve Le Grèbe van de familie Decraene in de Kleithoekstraat 50 stond daarbij centraal. Het was de thuisbasis van het verzet of geheim leger in Waregem. Daar konden we dank zij het stadsarchief en de familie Decraene kennismaken met een ruim aanbod aan herinneringen en getuigenissen over die tragische bevrijdingsdagen. De opening daar omstreeks 11 u. had plaats onder grote belangstelling. Deze namiddag waren er nog twee begeleide fietstochten langs markante plekken uit de Tweede Wereldoorlog. Eind deze week opent nog een bijkomende tentoonstelling in HIPPO.WAR over het Geheim Leger en het verzet in Waregem 1940-1944.
5 - 6 september 1944
Zoals gebruikelijk publiceerde het Stadsarchief een begeleidende brochure voor deze Open Monumentendag. “Begin september 1944 rukten de geallieerden steeds sneller op in onze regio en op 5 september werden de eerste Britse verkenningstroepen gesignaleerd in Waregem. Meteen barstte een waar volksfeest los. Vlaggen werden uitgehangen, de cafés liepen vol en de oud-strijders werden gehuldigd. Ook de leden van het Geheim Leger deelden in de feestvreugde. Ze mengden zich onder de menigte en werden luidkeels toegejuicht.
Helaas bleek het feest te vroeg losgebarsten. ’s Avonds begaven Duitse troepen zich opnieuw richting het centrum van Waregem. De leden van het Geheim Leger, die zich ondertussen samen met hun Duitse krijgsgevangenen in het Heilig-Hartcollege hadden gevestigd, besloten zich terug te trekken naar hun schuiloord Le Grèbe. Deze terugtocht verliep niet zonder slag of stoot en het Geheim Leger leed zijn eerste verliezen.
HENRI LEBBE (25.12.1922 – 05.09.1944) bestuurde de vrachtwagen waarmee zijn makkers van het Geheim Leger naar Le Grèbe teruggebracht werden. Bij zijn terugkeer botste hij, ter hoogte van het toenmalige Driekoningenplein, op Duitse soldaten en werd zonder pardon neergeschoten.
ADOLF CANNIE (29.03.1897 – 05.09.1944) maakte deel uit van een verzetsgroep uit Wakken, die was aangesloten bij de sector Waregem. Hij probeerde weg te vluchten uit het college via park Casier, maar werd in de Stationsstraat onderschept door een Duitse vrachtwagen met mitrailleur. Hij stierf ter hoote van het hekken van het park.
De volgende dag 6 september besloten de bevelhebbers van het Geheim Leger sector Waregem om zich in verschillende patrouilles richting de Spitaalbossen te begeven. Van daaruit kon er verder informatie verzameld worden om door te geven aan de geallieerden. De groep met Joseph Duthoy, Roger Vansteenbrugge, Marcel Windels, Daniel Delmulle, John Mahoney en James Cockriel bevond zich op de grens met Anzegem toen ze een Britse tank en verkenningswagen zagen naderen. Op het moment dat ze contact wilden maken met de Britten, werden ze onder vuur genomen door vijandelijke soldaten. Hierbij sneuvelden de Britse soldaten.
De weerstanders probeerden te vluchten in de velden, maar werden omsingeld door Duitse soldaten. Ze werden tegen een haag, vlakbij de woning van Michel Decock, op een rij gezet en geëxecuteerd. JOSEPH DUTHOY (Ledeberg 28.10.1894 – Waregem 6. 09.1944), ROGER VANSTEENBRUGGE (Tiegem 19.06.1908 – Waregem 6.09.1944), MARCEL WINDELS (Waregem 16.10.1896 – Waregem 6.09.1944) en JOHN MAHONEY (Norfolk 15.05.1923 – Waregem 6.09.1944) stierven ter plaatse. Daniel Delmulle en James Cockriel overleefden de kogelregen en slaagden erin om zich, weliswaar gewond, tot aan het huis van Michel Decock te slepen. Een andere weerstander, WALLY LOOSVELDT (Zulte 12.12.1919 – Waregem 6. 09.1944), was in de buurt toen dit gebeurde en probeerde te vluchten. Iets later werd hij echter ook opgepakt en neergeschoten.
Op de plaats van de executie werden zeven kuisen en een gedenksteen geplaatst. Op de kruisen werden de namen van de 4 weerstanders, 1 Amerikaanse en 2 Britse soldaten gezet. Ze werden officieel ingehuldigd op 8 september 1945. Een twintigtal jaren later zouden deze worden vervangen door arduinen zerkjes en een monument. Op deze plaats wordt jaarlijks een herdenkingsplechtigheid gehouden door Heldentrouw.
De bevrijding van Waregem in 1944 had er vreedzamer kunnen uitzien. De schermutselingen tussen weerstanders en achtergebleven Duitse eenheden in het centrum van de gemeente en de fusillade te Anzegem hebben de feestroes van de bevrijding volledig doen omslaan. Tijdens de bevrijdingsdagen vielen ook heel wat burgerlijke slachtoffers. De onverwachte terugkeer van Duitse soldaten zorgde voor heel wat paniek onder de bevolking. Ook bij de Duitse soldaten, met het geallieerde leger op hun hielen, was er heel wat onrust en verwarring.
Het feestgedruis op 5 september werd bruusk gedempt door de aanwezigheid van Duitse soldaten in het centrum. Niet alle feestvierders geraakten weg en enkele burgers botsten op het einde van de Stormestraat op de Duitse patrouille, die net Henri Lebbe had gedood. Ze werden samengedrongen en doordgeschoten. Hierbij stierven MEDARD CALLANT, CYRIEL DEMOOR, RENE DEVEUGELE, JEAN-MARIE LECLERCQ, GERARD VERCRUYSSE en BRUNO WAELKENS.
Op hetzelfde moment probeerden de Duitsers ook om via Eertbrugge de doorgang naar Oudenaarde en de Schelde te maken. Ter hoogte van de herberg ’t Jaar Veertig brak er om één of andere reden paniek uit in de Duitse gelederen met dramatische gevolgen. De Duitsers schoten wild om zich heen en maakten vier bijkomende dodelijke slachtoffers: ALIDOR LAUREYNS, FRANS MEHEUS, DESIRE-JULES VAN HOUTTE en JULIEN VERBAUWHEDE.
Ook op 6 september, de laatste dag van de gevechten in Waregem, was het leed nog niet geleden. Het Leeuwke, net zoals tijdens WO I van strategisch belang, was het toneel van een mini-tankslag. Op de weg van Waregem naar Anzegem verscheen kort na de middag een Britse tank van het 44th Royal Tanks Regiment. Ze losten enkele schoten naar de Duitsers in het centrum van Waregem. Zij reageerden door een vrachtwagen met soldaten naar het Leeuwke te sturen. Deze vrachtwagen werd beschoten en er ontstond paniek en chaos waarbij er ook vier burgerslachtoffers te betreuren vielen: MARCEL ADAMS en zijn zoon AMEDE, HENRI DEMEULEMEESTER en OSCAR GAYTAN.
Herdenking slachtoffers
De begrafenis en de herdenking van de oorlogsslachtoffers werd gespreid over verschillende dagen. Op 9 september 1944 werden de meeste slachtoffers, na een uitvaartplechtigheid in de decanale kerk, begraven op de begraafplaats Den Olm. Een week later, op maandag 18 september, was er een rouwstoet en een plechtige koordienst voor alle oorlogsslachtoffers. Onder grote belangstelling trok de stoet van het Stationsplein, via de Stationsstraat, naar de Markt. Daar was vóór de kerk een altaar geplaatst waar de familieleden van de gesneuvelden konden plaatsnemen. Ook de overlevende leden van het Geheim Leger waren prominent aanwezig in hun typische witte uniformen.
John Mahoney, de Amerikaanse militair die sneuvelde aan de Predikheer, werd opgebaard bij de familie Vandenbroucke in Ingooigem, waar hij lange tijd ondergedoken zat. Daar werd hij op 10 september plechtig ten grave gedragen. Later zou zijn graf worden bijgezet op de Amerikaanse begraafplaats Ardennes Cemetery in Neuville-en-Condroz. De Britse militairen Harold Hoyle en Leonard Williams werden oorspronkelijk ook begraven op Den Olm, maar op 22 april 1968 werden ze herbegraven op het Cement House Cemetery in Langemark.”
|
