|
Vanaf 30 juni 2021 worden in Waregem twee kerken onttrokken aan de eredienst en teruggebracht tot een profaan en niet onwaardige gebruik. Het gaat over de Heilige Jozef – De Biest en de annexekerk van Sint-Hubertus (De Jager). De parochies die in de toekomst verder blijven werken moeten zware besparingen doen. Het Centraal Kerkbestuur van Waregem en het stadsbestuur gaven toelichting bij het kerkenbeleidsplan 2020-2025 tijdens een gezamenlijke persbijeenkomst in de parochiezaal van het Gaverke.
Schepen Rik Soens, kanunnik deken Henk Laridon, Voorzitter Jaques Callens en secretatris Geert Kesteloot
Jacques Callens, voorzitter van het Centraal Kerkbestuur, gaf toelichting bij de onderhandelingen. “Als gevolg van het concordaat van Napoleon met de Heilige Stoel (15 juli 1801) heeft iedere parochiekerk een kerkfabriek, die beheerd wordt door een kerkraad. De kerkraad is belast met de zorg om de materiële voorwaarden die de uitoefening van de eredienst en het behoud van de waardigheid ervan mogelijk maken. In kerkelijke kringen noemen we dit ‘het tijdelijke’, in tegenstelling tot de liturgie zelf en het pastorale werk die de verantwoordelijkheid zijn van de priesters en hun pastorale teams. Concreet betekent dit dat er in Waregem met zijn zeven parochies met hun bijhorende kerk en nog een annexekerk ook zeven kerkfabrieken zijn.”
Met het decreet van 7 mei 2004 werd het Centraal Kerkbestuur opgericht . Dit is een orgaan dat bemiddelt tussen de diverse kerkfabrieken en de gemeente, in ons geval Stad Waregem, met als verantwoordelijke schepen Rik Soens en zijn financiële medewerkers. In voorbereiding tot het meerjarenplan 2020-2025 (meerjarenplan is een budgettering over zes jaar die moet overeengekomen worden tussen de kerkfabrieken en Stad) heeft het Centraal Kerkbestuur mede onderhandeld met Stad Waregem zowel over het meerjarenplan als over het Kerkenbeleidsplan.
De vergaderingen waren niet altijd gemakkelijk omwille van de tegenstrijdige belangen en veel voorbereidingswerk. Het Centraal Kerkbestuur moet zorgen voor voldoende middelen ten behoeve van de eredienst, die deels door de stadskas worden bijgepast en anderzijds wil het schepencollege de betoelaging zo laag mogelijk houden ten bate van de stadskas. Niettegenstaande die tegenstrijdige belangen hebben beide partijen zich constructief opgesteld om in een positieve sfeer naar consensus te komen.
De parochies die in de toekomst verder blijven werken moeten zware besparingen doen (30 %), wat altijd zorgt voor onrust en mogelijke onvrede. Vele kosten in een kerkgebouw zijn niet samendrukbaar, ook niet wanneer er minder kerkgangers zijn. Denk maar aan verzekeringen, verwarming van het kerkgebouw, verlichting en onderhoud. Door twee gepensioneerde koster-organisten te vervangen door vrijwilligers, door meer beroep te doen op vrijwilligers in het algemeen, door zowel onderhoud als investeringen op een minimum te zetten, door twee kerken vanaf 30/06/21 te sluiten en door vele kleine besparingen en te zoeken naar meer eigen inbreng van de gelovigen zijn centraal Kerkbestuur en stadsbestuur uiteindelijk tot een overeenkomst kunnen komen.
Kerkenbeleidsplan
Geert Kesteloot, secretaris van het Centraal Kerkbestuur, gaf toelichting bij het kerkenbeleidsplan. “De lokale kerkelijke en gemeentelijke overheden hebben van de Vlaamse overheid de opdracht gekregen om samen een globale visie op te maken over het gebruik van de parochiekerken in hun gemeente. Het kerkenbeleidsplan vindt zijn oorsprong in de conceptnota van minister Bourgeois, ‘Een toekomst voor de Vlaamse parochiekerk’ van 24 juni 2011. Het kerkenbeleidsplan wordt in de decreten ook omschreven als een ‘langetermijnvisie op de gebouwen van de eredienst’. Naast het bestaan van een lokaal kerkenbeleidsplan als voorwaarde voor het verkrijgen van subsidies, zijn er nog andere redenen waarom het aanbevolen is een plan op te stellen. De vereiste eensgezindheid kan er enkel komen als resultaat van doorgedreven lokaal overleg in een sfeer van respect en vertrouwen. Een kerkenbeleidsplan kan dienen in allerlei beleids- en beheersplannen. Het kan een objectief beeld geven over het gebruik van de parochiekerken en alle gunstige en minder gunstige gevolgen die daaraan verbonden zijn.”
Ook binnen de Kerk zijn een resem hervormingen aan de gang die parallel lopen met het opstellen van de kerkenbeleidsplannen. Om in aanmerking te komen voor subsidies voor de restauratie van beschermde en niet-beschermde kerken moeten kerk- en gemeentebesturen een kerkenbeleidsplan (of langetermijnvisie op de gebouwen van de eredienst) kunnen voorleggen (Besluit van de Vlaamse Regering van 16 mei 2014 betreffende de uitvoering van het onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013 – artikel 11.2.11). Bij een premieaanvraag voor beschermde kerken moet altijd een kerkenbeleidsplan voorgelegd worden volgens de regelgeving opgelegd door het onroerenderfgoeddecreet.
In Waregem beschikken wij over een goedgekeurd kerkenbeleidsplan sinds 16 juni 2017. In deze eerste versie van kerkenbeleidsplan werd uitgegaan van het gegeven dat de zeven parochiekerken met name: Decanale Sint-Amandus en Blasiuskerk; Heilige Familie – Gaverke; Heilige Jozef – De Biest; Heilige Margareta – Nieuwenhove; Sint-Jan-de-Doper – Beveren-Leie; Sint-Martinus – Desselgem en Sint-Eligius – Sint-Eloois-Vijve behouden blijven voor de eredienst.
Bij de opmaak van het nieuwe meerjarenplan 2020-2025 werd bepaald dat naast de annexekerk van Sint-Hubertus (De Jager) ook de kerk Heilige Jozef op de Biest op 30 juni 2021 onttrokken wordt aan de eredienst en teruggebracht tot een profaan en niet onwaardige gebruik. Voor de liturgische activiteiten die momenteel doorgaan in de kerk Sint-Jozef – De Biest (SintMichielsbeweging, parochiale diensten bv. uitvaarten, huwelijken,… ) en in de Annexekerk SintHubertus – De Jager (parochiale diensten, Gebedsgroep Emmaüs, Syrisch-Orthodoxen) wordt de mogelijk gecreëerd om deze activiteiten over te brengen naar de kerk Heilige Familie – Gaverke. Deze kerk wordt hiervoor gecompartimenteerd (kleiner gemaakt) zodat ze beter aan de huidige noden en gebruiksvereisten voldoet.
Voor de herinrichting van de kerk Heilige Familie werd een werkgroep met vertegenwoordigers van de verschillende toekomstige gebruikers opgericht. Er wordt hiervoor eveneens samengewerkt met de Commissie Cultusgebouwen van het Bisdom Brugge. Voor de niet-liturgische activiteiten in de kerk van De Biest en de Annexekerk Sint-Hubertus De Jager (bv. gebruik door de scholen, kinderopvang, …) werd een oplossing gevonden zodat deze activiteiten ter plaatse kunnen blijven.
In samenspraak met Stad Waregem werd in een overgangsperiode van ruim 18 maanden voorzien. Het onttrekken aan de eredienst en terugbrengen tot een profaan en niet onwaardig gebruik van een kerk, vergt immers het volgen van een nauwgezette procedure. Dit zowel voor het canoniek (kerkelijk) recht [o.a. Wetboek voor Canoniek Recht canon 1222 §2] als het civiele (burgerlijk) recht. Anderzijds wil men de nodige tijd scheppen voor de herinrichting van de kerk Heilige Familie en om de gelovigen de mogelijkheid te bieden om zich aan te passen aan de gewijzigde situatie.
Vrijwel iedereen is het er over eens: er zijn op vandaag te veel en te grote kerkgebouwen. Het onttrekken aan de eredienst van de twee kleinste kerkgebouwen kan bij een eerste benadering dan ook contradictorisch blijken. Na onttrekking aan de eredienst en terugbrengen tot een profaan en niet onwaardig gebruik resten er twee mogelijkheden voor het gebouw: Herbestemming of sloop.
De ervaring met bijvoorbeeld de kerk van Wielsbeke, de afgebrande kerk van Anzegem en de kerk van Kerkhove leert dat het herbestemmen van traditionele kerkgebouwen niet alleen moeilijk maar ook bijzonder duur is. Voor een drastische oplossing zoals sloop is de bevolking van Waregem zeker nog niet rijp. Er bieden zich wellicht nieuwe mogelijkheden aan voor alternatief gebruik door de school Biest-Jager, die wel zijn beide liturgische lokalen verliest.
Cijfers
Deken Laridon schetste het kerkenbeleidsplan vanuit pastoraal oogpunt. “De stad Waregem telt zo’n 38.000 inwoners en heeft momenteel 8 erkende cultusplaatsen (kerken en kapellen). In elke kerk is er in het weekend één viering. Enkel in de decanale kerk Sint-Amandus zijn er twee vieringen per weekend. Er zijn 7 parochies, verdeeld over 2 parochiale eenheden. In één van de parochiekerken (Sint-Jozef Biest) houdt de Sint-Michielsbeweging haar vieringen.”
Aantal inwoners per parochie (Bron: bisdom Brugge):
Pastorale eenheid Sint-Paulus Pastorale eenheid Sint-Anna
22.666 inwoners 14.209 inwoners
St-Amandus en St-Blasius: 12.767 Beveren-Leie St-Jan-Bapt.: 5.561
H. Familie: 4.838 Desselgem St-Martinus: 5.090
St-Jozef: 2.258 St-Eloois-Vijve St-Eligius: 3.558
St-Margareta: 2.803
Deken Laridon stelt vast “De Waregemse parochies zijn nog levende en enthousiaste gemeenschappen. In alle vieringen is nog volk. Doch het aantal kerkgangers is dalend. Nauwelijks 5% van de bevolking neemt nog wekelijks deel aan een weekendviering. Er zijn occasionele vieringen: doopsels (nog heel frequent!), uitvaarten, huwelijken, jubilea…, maar ook die dalen in aantal. 8 kerken/kapellen hiervoor open houden lijkt niet langer verantwoord. Ook het aantal beschikbare voorgangers stijgt niet en het is ook te voorzien dat hun aantal eerder zal dalen in de komende jaren. Dit kerkenbeleidsplan is een onderhandelde keuze van het verstand, waar hopelijk ook het hart mee instemt.”
Beide pastorale eenheden in Waregem maken deel uit van het decanaat Waregem, waartoe ook de pastorale eenheid Sint-Franciscus (Oostrozebeke en Wielsbeke) en de pastorale eenheid De Wijngaard (Deerlijk) deel van uitmaken. In de samenstelling van de decanaten mag in de komende jaren ook nog wijziging verwacht worden.
“Het kerkenbeleidsplan is het resultaat van frequent overleg met kerkfabrieken, centraal kerkbestuur, de bevoegde schepen en zijn medewerkers. Vanwege de vele gevoeligheden niet eenvoudig. Toch zijn de onderhandelingen altijd in een constructieve sfeer verlopen. Afscheid nemen doet altijd pijn. We begrijpen ten volle dat parochianen zeer gehecht kunnen zijn aan hun eigen parochiekerk. Bij sommige mensen zal de uitvoering van dit plan zeker een tijd van verwerking vragen. Toch mogen we niet te particulier (of sectair) denken. Onze kerk is geen sekte, wel een kerk van verbondenheid tussen alle gedoopten, ja een ‘wereldkerk’.
“De gemeenschap betekent meer dan alleen haar gebouwen. Vanuit evangelisch oogpunt willen we verder missionair werken. ‘Een kerk-gemeenschap vormen’ blijft onze roeping. Daartoe roepen we mensen op om samen te komen, te bidden en te vieren. Daartoe hebben we voldoende en geschikte gebouwen nodig. De huidige toestand noopt ons in te zien dat, voor de huidige omvang van onze kerkgemeenschap, we momenteel te veel gebouwen in functie hebben. Vanuit evangelische bescheidenheid en rationeel inzicht is een herschikking aan de orde. Onze kerkgemeenschap zal maar iets uitstralen als we coherent en eensgezind zijn. We durven vooruitkijken. Laat verandering een uitdaging zijn om de krachten en talenten te bundelen. Het zou ons moeten aanzetten om creatief te zijn met de ruimtes die ons te beschikking zijn. Vanuit oecumenisch oogpunt willen we verder gastvrijheid verlenen aan andere christenen (zoals in Waregem de evangelische christenen en de Syrisch-orthodoxe gemeenschap). Concreet werd onlangs een denkgroep opgericht die zich buigt over de herinrichting van de Heilige Familiekerk (Gaverke).
|
