Op termijn kan dit stadsblog een historisch of heemkundig archief vormen over het wel en wee in de regio Waregem. U kunt hieraan meewerken door zelf historische bijdragen of informatie door te geven voor bijdragen over gebouwen, oude herbergen, belangrijke en/of volksfiguren, gebeurtenissen, volksgebruiken, geschiedenis van uw vereniging of wijk, enz. Aanvullingen en verbeteringen zijn dus hartelijk welkom zodat uiteindelijk zo waarheidsgetrouw mogelijke bijdragen overblijven.

Bij de voorstelling van hun 49^e jaarboek kon de Heemkundige Kring “De Gaverstreke” vorige vrijdagavond in de oranjezaal van De Schakel ook de uitgestelde voordracht van Geert Desmet over Jan Borne presenteren. Vijvenaar Jan vanden Borne was een succesrijk internationaal handelaar tijdens de tweede helft van de 16^de eeuw en beïnvloede ook de Waregemse dorpspolitiek in die tijd. Geert Desmet en Filips Benoit wijden er belangrijke bijdragen aan in het vorig jaarboek (48^e in 2020). Jan Vanden Borne was tot dusver een eerder mythische persoon, té weinig gekend, ook bij de meeste geïnteresseerden in de Waregemse heemkunde.

Het boeiende verhaal van Geert Desmet over de bijzondere Vijvenaar Jan Vanden Borne, kortweg Jan Borne, was een krachtig pleidooi voor een Jan Borneplein in Sint-Eloois-Vijve. Geboren in 1536, bracht Jan zijn jeugd door in Sint-Eloois-Vijve. Vader Jan Borne was pachter-uitbater van hostelrie De Maene (achterleen van Vijve-Dendermonds) langs de Gentse Heerweg net voor de oude weg naar de Leiebrug. Op vandaag heet dat stuk Gentse Heerweg de Emiel Clausstraat en de weg naar de oude Leiebrug heet nu Leiesas. Hostelrie de Maene lag ter hoogte van de huidige voetbalvelden van Jong Vijve.

De herberg-hotel lag midden de 16^de eeuw op een zeer druk knooppunt van handelswegen in de nabijheid van het tolhuis en langs de heerweg Rijsel-Kortrijk-Gent enerzijds en de heerweg Oudenaarde-Brugge anderzijds. We kunnen ons inbeelden dat de kleine Jan geboeid werd door de verhalen van de passanten over verre streken en hij zelf de wijde wereld wou verkennen. Die kans kreeg hij en greep hij. Zijn moeder Lysbette Callewaert, was een nicht van Vincente Callewaert. Deze was de stammoeder van de della Failles, een van de grootste Antwerpse handelsfamilies met wortels in Wevelgem.

 Na het overlijden van vader Jan Borne bleef moeder Lysbette Hostellerie De Maene verder uitbaten. Volgens Maarten dela Faille werd zoon Jan Borne geadopteerd door Jan dela Faille de oude en belandde zo in de internationale handel. Jan Borne zou later hetzelfde doen met de kinderen van zijn zus Marie. Pleegzoon Jan Borne werd aangesteld als factor in Verona en naast een salaris kon hij ook rekenen op een deelnam in de winst. Antwerpen fungeerde als centrale as onder leiding van Jan della Faille en er waren vaste filialen in Londen, Venetië en Verona. Hij bleef 35 jaar de rots in de Veronese branding.

 In 1583 werd Jan Borne vennoot van de compagnie. Het was een handelsfirma : geld verdienen door een product te brengen van een plek waar het goedkoop en in overvloed te verkrijgen is naar een plek waar het zeldzaam is en duur. Verona fungeerde vooral als inkoopfiliaal van zijde. De rol van de factor van Verona was iets uitgebreider omdat Jan Borne zich ook moest inlaten met de opvolging van het productieproces van de zijde, van zijderups tot de te verschepen gesponnen draad.

In 1592 was de opvolging van Jan Borne in Venetië en Napels geregeld en kon hij terugkeren naar Antwerpen. Het rendement van de investering van Jan Borne was ontzettend hoog. De ontbinding van de Compagnie betekende geenszins het einde van de individuele handelsactiviteiten van de gewezen vennoten. Borne bleef reizen voor handel onder meer in Nederland, Hamburg en Verona. Hij woonde nog een tijd in Antwerpen en uiteindelijk in Gent, vermoedelijk in het Merceniershuis op de Gentse Vrijdagmarkt. Jan Borne belegde zijn cash in vastgoed en aanverwante zoals renten en tienden.

 Della Faille is een naam die tot vandaag nog altijd klinkt als een klok, met invloed in de hoogste kringen van ons land. Maar waarom geldt dit niet voor de nazaten van Jan Vanden Borne? Wel, hij had er geen, hij is vrijgezel gebleven. Toch kwam een groot deel van het fortuin dat hij met handeldrijven in Italië verdiend had, in Waregem terecht. Geld is macht en zo kunnen we stellen dat Jan Vanden Borne een weliswaar onrechtstreekse maar beslissende invloed had op de Waregemse politiek van de 17^de eeuw. Daarnaast inspireerde hij enkele Waregemse jongeren om ook een handelscarrière in Italië op te bouwen.

 Jan Borne gaf zijn passie voor de commerce door aan meerdere streekgenoten oa. Vijvenaar Jan De Smet, die onder zijn impuls naar Italië trok. In 1614, 1 jaar na overlijden van Jan Borne, belegde Jan de Smet zijn handelswinsten in vastgoed door de aankoop van vier heerlijkheden te Waregem oa. Potegem en het kasteel in de Holstraat. Jan Borne overleed kinderloos en schonk ongeveer 450 ha onroerend goed aan jonkvrouw Margriete de Smet, dochter van zijn zus Marie. Margrietes zoon, Pieter vanden Berghe de jonge, huwde met Jenne De Smet, de enige erfgename van Jan de Smet, heer van Potegem. Zo werd een groot deel van het vermogen van Jan Borne toegevoegd aan dat van de heer van Potegem. Het samenkomen van al dat vermogen creëerde een nieuw machtsblok, wat leidde tot talloze conflicten met de baron van Ingelmunster, heer van Waregem.

Jaarboek 2020  Filips Benoit Verwantschap Jan Borne p.75-102

                       Geert Desmet Jan Borne internationaal handelaar p. 103-138

https://gaverstreke.wordpress.com/