Ons sociaal zekerheidstelsel is grotendeels gestoeld op het 'solidariteitsprincipe'.

Dat is het principe van de ordinaire verzekering, zoals levensverzekering of brandverzekering. Men betaalt (via de afhoudingen op het loon) een periodieke verzekeringspremie en krijgt daarvoor in bepaalde omstandigheden of periodes een bepaald bedrag voor terug.

Zo hebben wij voor iedereen een verplichte ziekteverzekering, waar, behalve de gemeenschappelijke financiering via de sociale bijdragen, iedereen  een rechtstreekse gelijke individuele premie aan een ziekenfonds betaalt, en ook een gelijke terugbetalingvoor zijn ziektekosten ontvangt. (met uitzondering voor de laagste inkomensgroep, welke een hogere terugbetaling geniet)

In andere gevallen, zoals o.a. de kinderbijslag, gaat het om inkomensafhankelijke sociale bijdragen, inhoudingen op lonen of vergoedingen, maar gelijkwaardige uitkeringen. 

Een derde groep zijn uitkeringen, zoals studietoelagen, waar de toekenning ervan inkomensafhankelijk wordt gemaakt.

Een laatste groep  zijn de 'omstandigheidverzekeringen', waaronder werkloosheiduitkeringen en pensioenen, die al dan niet variabel in tijd, afhankelijk zijn van het laatst bekomen, of gedurende gans de arbeidsperiode verdiende arbeidsinkomen.

Zoals heel wat begrippen, is ook de solidariteit, wegens zijn toch wel enigszins uiteenlopende invulling, een eerder omstreden beginsel.

Het Marxistisch-socialistisch denken vertrekt vanuit de gelijkwaardigheid van alle mensen. Daaruit vloeit de sociaal-democratische  solidariteit  uit voort door welke de sterkeren behulpzaam zijn in het  verschaffen van de middelen tot het bekomen van welvaart aan de zwakkeren. In het neo-liberale denken gaat men eerder uit van de verdeling van die middelen aan iederéén, al dan niet in verhouding tot hun ongelijkwaardige individuele kracht.

m.a.w. solidariteit is ofwel, het verdelen van de door sterkeren afgestane middelen, uitsluitend onder de zwakkeren, ofwel de, al dan niet de omgekeerd evenredige 'herverdeling' ervan aan iedereen, dus zowel aan de sterken als de zwakken. Dat laatste haalt men aan om 'het delen' aanvaardbaar te maken voior diegenen die een (groter) deel van hun verdiensten afstaan aan de 'hulpbehoevenden.

Gelijkheid is het meest op hypocriete wijze gebruikte woord in onze maatschappij . 'Gelijke behandeling' en 'gelijk voor de wet', worden zowel door links als rechts als rechtvaardige en eerlijke beginselen beschouwd. Maar is dat wel zo?

Is het 'gelijk behandelen' van mensen met verschillende mogelijkheden zo rechtvaardig? En doen wij dat in de praktijk wel degelijk?

Er zijn voorbeelden bij de vleet om zowel het ene als het andere te bewijzen. De, zowel positieve al negatieve discriminatie, op grond van opleiding, diploma, kennis, verstandelijke vermogens, voorkomen, assertiviteit, leeftijd, en sociale status, zoals dat in onze samenleving als aanvaardbaar wordt beschouwd, is,  op zijn zachts gezegd toch wel onrechtvaardig te noemen.

In deze 'streversmaatschappij is vrijwel alles gestoeld op de 'ON-gelijkjheid', die mede wegens de natuurlijke menselijke geaardheid ervan, in onze maatschappij is ingebed.

Het streven naar 'gelijkheid' is dan ook onrealistisch, utopisch en volstrekt onhaalbaar.

Er zijn tal van schrijnende voorbeelden van hoe onrechtvaardig 'gelijke behandelingen' kunnen zijn.

Zo zijn alle lineaire belastingen, (dus voor iedereen gelijk)  zoals taksen, btw e.d. volstrekt onrechtvaardig op grond van het feit dat de minderbedeelde daardoor een groter percentage van zijn uitgaven (en dus ook van zijn  inkomen) moet afstaan aan de gemeenschap, dan de beter vermogende.

Ook ons strafrecht behandelt, als het om geldboeten gaat, de minder vermogenden onrechtvaardig, gezien de strafmaat van eenzelfde geldboete in feiten groter wordt, al naargelang het vermogen/inkomen van de gestrafte kleiner is.

Op arbeidsvlak is de discriminatie eveneens permanent: Hoe zwaarder en intenser het werk, en hoe moeilijker de arbeidsomstandigheden, hoe minder meestal de verloning.

In tegenstelling tot de onnatuurlijke gelijkheid, is 'gelijkwaardigheid' een beoordeling van een toestand of  'zijn'.  Zo is een vrouw niet gelijk aan een man. Zij is van nature fysiek minder krachtig, heeft een andere (uiterlijke) lichaamsbouw en is wegens haar specifieke biologische kenmerken tot andere dingen in staat dan de man. Nochtans kan (en dient men) de vrouw maatschappelijk en moreel als gelijkwaardig aan de man  te beschouwen (en visa versa).

Iemand als gelijkwaardig beschouwen houdt in dat men hem/haar hetzelfde beoordeeld en alles  in dezelfde mate laat 'ervaren', waardoor het best mogelijk en/of nodig kan zijn dat men hem/haar hen daartoe de ontbrekende middelen moet verschaffen. Zo is een 'gelijkwaardige straf een straf die niet zozeer gelijk is, dan wel als gelijkwaardig wordt ervaren.

Sinds het begin van deze eeuw, en vooral sinds de aanvang van de huidige economische crisisperiode wijzen steeds meer economen en financiële experts op het feit dat ons huidig sociaal zekerheidstelsel, voornamelijk als gevolg van de vergrijzing onbetaalbaar wordt.

De zogenaamde naoorlogse 'babyboom' , welke in vergelijking met de nataliteit in het begin van de vorige eeuw helemaal niet uitzonderlijk was, maakt dat mede wegens de sterke daling van het kind-sterftecijfer en de spectaculaire verhoging van de gemiddelde levensduur, er nu een ongezonde economische wanverhouding begint te ontstaan tussen het aantal actieven en niet-actieven.

Een steeds kleiner aantal werkenden moet een steeds groter deel van hun inkomen afstaan  aan een steeds groter deel gepensioneerden. Komt daarbij dat in tijden van tanende tewerkstelling die verhouding supplementair vergroot wordt. 

Een structurele 'hervorming' ervan is dan ook onvermijdelijk, klinkt het. En daar is iedereen het over eens. Maar, nogmaals, zoals hiervoor reeds aangehaald, kunnen begrippen een verschillende omschrijving hebben, al naar gelang zij in een 'links', dan wel 'rechts' discours worden gebruikt.

Voor de voorstanders van de "herverdeling" dient de aanvulling van het sociaal

zekerheidstekort te gebeuren door een grotere bijdrage van de kapitaalkrachtigen.

Maar zelfs de sociaaldemocraten, die het oorspronkelijk socialistische 'herverdelingsprincipe' nog enigszins, in weliswaar verwaterde vorm aanhangen, huldigen het ietwat dubbelzinnige 'iedereen'-idee. Daarmee beogen zij zich het aura van een 'volkspartij' aan te meten. Een partij voor iedereen.

Iedereen moet volgens hen meer welvaart hebben. (dus ook diegene die dat al zat hebben. En zo dient ook iedereen zijn "steentje bij te dragen aan de oplossing van de crisis', waarmee zij dus stilzwijgend bedoelen dat ook de minderbedeelden  voorlopig best wat mogen inleveren.

De solidariteit is dus 'visa-versa'. Kwestie van enige solidariteit aan de dag te leggen met de door de crisis eveneens getergde grootverdieners, investeerders en speculanten?

Voor de verdedigers van de liberale individuele vrijheid dient men zich te hoeden om degenen die ons sociaaleconomisch vrije-marktsysteem 'werkbaar' houden, dus juist die kapitaalkrachtigen, 'onderuit' te halen. Daarom opteren zij eerder voor een 'besparen' (afkalven) binnen het zekerheidsysteem, bij middel van grotere 'responsabilisering', ook en vooral van de minderbedeelden. Bij een dergelijk denkbeeld is het 'eigen schuld - dikke bult'  principe niet zo ver weg.

Een klein positief lichtpuntje in de 'sociaal-liberale opstelling is dat zij een groot deel van die 'besparing' willen zoeken in het afbouwen van de sociale betoelaging voor diegenen die het helemaal niet nodig hebben. Probleem is dat sociaaldemocratisch 'links' dhelemaal niet ziet zitten aangezien daar een relatief groot deel van hun aanhang onder valt.

Hoe dan ook, dient een 'sociale' hervorming van onze sociale zekerheid er in de eerste plaats voor te zorgen dat diegenen waarvoor ze bedoeld is: de noodlijdenden en de minderbedeelden, er zeker niet slechter van worden, integendeel.

Als de bedoeling, het betaalbaar houden van het systeem, afgezien van een wijziging van de inkomstenbronnen, eveneens een vermindering van de 'onnodige' uitgaven dient in te houden, kan men men moeilijk anders dan zich vragen stellen bij het onnodig uitdelen van gemeenschapsgelden aan de categorieën die dat helemaal niet nodig hebben, en voor wie dergelijke toelagen eerder 'bijkomend zakgeld' betekenen.

Hoe zou het komen dat tot heden nog geen enkele partij met een studie heeft uitgepakt waaruit zou blijken dat, als men alle uitkeringen, zowel ziekte- en geneesmiddelenvergoedingen, werkloosheid, kinderbijslag, schoolgeld en dergelijke sociale subsidieringen, inkomens- en vermogensafhankelijk zou maken, zoals dat met de studietoelagen het geval is?

Waar is de redelijkheid bij het, zelfs procentueel, verminderen van alle pensioenuitkeringen, terwijl een niet onaardige minderheid van de gepensioneerden, zo niet met de opbrengst alleen al, dan toch met het  opsouperen van een deel van hun vermogen, gerust tot voorbij de honderd jaar luxueus kunnen leven?

voor iedereen een gelijkwaardig  levenswaardig netto pensioen van bvb € 1400,- voor alleenstaanden, €1100 voor samenwonenden en 1800 voor gezinshoofden zou weliswaar voor ambtenaren en de beter-verdienende privé-werknemers in verhouding tot nu een aderlating betekenen, maar zou in ieder geval rechtvaardiger zijn dan de maatregelen die het huidige principe van 'het in verhouding behouden van de levensstijl' zouden moeten beschermen, en waar vooral de relatief lage pensioenen de dupe zouden van zijn.

Men kan onze sociale zekerheid probleemloos betaalbaar houden als men ze herwerkt tot datgene waarvoor een sociaal zekerheidstelsel naar de geest bedoeld is: een systeem  waardoor ALLEEN diegenen, die wegens  gebrek aan mogelijkheden en/of kunnen, (ziekte, werkloosheid, handicap, leeftijd enz.) niet of onvoldoende in staat zijn zichzelf een maatschappelijk aanvaardbaar  levenspeil te bezorgen, daartoe worden ondersteund, en waardoor iedereen (met uitzondering van 'zware' beroepen) na een 45-jarige loopbaan (welkloosheid- en ziekteperiodes incluis) behoorlijk van zijn laatste levensperiode kan genieten.

De vraag is niet of  wij de sociale zekerheid kúnnen betaalbaar houden, maar of wij dat wíllen!

Renaat Van Poelvoorde