Het leven van van de vorige week overleden Russische Nobelprijswinnaar Alexandr Solzhenitsyn zat vol contradicties. Samen met een andere landgenoot en eveneens Nobelprijswinnaar, Andrei Sakharov klaagde hij de uitwassen aan van het verkeerde uitgevoerde en totalitaire socialisme.

Als een door het westerse kapitalisme misbruikte symbool antisovjet symbool, was hij echter ook een scherp criticus van de liberale democratie en van het Westerse hedonisme en de lafheid van de VS, ondanks dat land hem asiel en bescherming bood tijdens zijn moeilijke jaren van ballingschap. En terwijl zijn familieleden VS-staatsburgers werden, heeft hijzelf dat steeds geweigerd..

Wellicht benadert het Rusland van vandaag in grote mate het tsaristische ideaal van Solzhenitsyn. Het is niet meer socialistisch, maar hevig nationalistisch, met een heropgebloeide orthodoxe kerk. Het huidige Rusland wordt terug gerespecteerd en gevreesd door zijn buurlanden. Solzhenitsyn is steeds vol lof geweest voor een ingewikkeld systeem van onrechtstreekse democratie, maar verwierp het concept van politieke partijen. In het Rusland van vandaag is er de dominante partij van Vladimir Poetin, waar regio's en steden de weinige vrijheid die ze na de val van het communistisch systeem verworven hadden, weer hebben verloren.

Solzhenitsyn was hevig in zijn verdediging van het etnisch Russisch nationalisme, en wou grenscorrecties om delen van Oekraïne en Kazakhstan annexeren. Bovendien kunnen zijn schrijfsels over de Russische Joden, historisch in vraag worden gesteld.

Paradoxaal genoeg verzoende Solzhenitsyn zich met Poetin en met andere KGB-officieren die het huidige Rusland besturen, hoewel hun voorgangers hem en miljoenen andere Goelag-slachtoffers folterden. Hij weigerde onderscheidingen van Gorbatsjov en Jeltsin, maar aanvaardde wel de prestigieuze staatsprijs uit de handen van Poetin.

Met de motivering van het Nobelprijscomité in het achterhoofd, kan men zich afvragen of hem de verleende Nobelprijs nu postuum terug zou moeten afgenomen worden?...