Het volkse taalgebruik is onuitputtelijk, kleurrijk, expressief en zeer gevarieerd. Er bestaan een enorm aantal uitdrukkingen en gezegden, alsook woorden om bepaalde toestanden en begrippen te omschrijven. De meeste uitdrukkingen en/of gezegden ontstaan uit de eigen mening die velen erop nahouden. De ervaring leert ons dat sommige mensen vele dingen heel treffend kunnen verwoorden, waar anderen het misschien minder opzienbarend doen. Men moet maar eens de mening vragen aan sommigen over de krisis, de werkloosheid, de tijd en over menig politici.
Veelal ervaart men dan een verrassend taalgebruik.
Ons Dendermonds dialect kent vanzelfssprekend ook een aantal eigen uitdrukkingen en gezegden. Weliswaar zijn een gedeelte ervan van eigen bodem en anderen overgewaaid uit andere regionen. Ook blijkt dat vele van deze uitdrukkingen en gezegden een diepe en onvergetelijke indruk op de mensen maken, die zij dan ook doorgeven aan het nageslacht. Het is opmerkelijk hoe sommige opmerkingen als pseudo-antwoord dienst doen en hoe de opvoedkundige volkswijsheden optreden.
Wij hebben een groot aantal uitdrukkingen en gezegdes kunnen verzamelen. Menig bierviltje werd door ons volgeschreven met de rijkdom die wij hoorden gebruiken toen we eens onder de mensen kwamen.
Wij zijn ons echter bewust dat deze lijst zeker niet volledig is, daarvoor is onze volkstaal veel te rijk. Een andere reden hiervoor is het steeds aangroeien van onze taal.
Het te zéér gekruid taalgebruik werd enigszins geweerd, wat niet wegneemt dat niet alle uitdrukkingen in die aard werden weggelaten. Te dien gevolge zullen er toch wel enkele ontbreken, die vroeger misschien wel frequent werden aangewend.
Indien u meent een onjuiste klassering aan te treffen, zal u daarin veelal gelijk hebben. Er zijn vaak voor dezelfde uitdrukkingen verschillende betekenissen, vandaar dat dezelfde uitdrukkingen onder diverse rubrieken kunnen verschijnen. Wij hebben evenwel getracht een duidelijke klassering weer te geven.
Dat men soms de meest eigenaardige dingen hoort, staven wij met enkele voorbeelden.
-Aan tafel gezeten:
Etj op, t éi gèltj gekost!
-Wanneer men gedaan heeft met eten:
Naa kènde téige de wintj.
-Voor iemand die te veel praat:
Ze moet nor Bèlle, éir tong is te langk.
-Enkele antwoorden op: Hoe laat is t al ?
Tait vèr â te béitere. Em bitsje loëter as te straks. Zuë loët as gistere déizen tait...
Deel I handelt over de mens.
I. DE MENS.
Man
Drèi man en ne pèirdekop.
Op ne man min of miër kommet ni-j-oën.
Zanne man stoën.
Ginne man auver zien.
Zanne man vinne.
De gewuëne man.
Vrouw
n Biltj van em vraa.
Van n schuën vraa ètje ni.
Ge kèn ni-j-alles èmme, n schuën vraa en véil gèltsj.
Dikke man.
n Bèirkouip.
n Dik vèirke.
A zwèmdin zâ vet.
A-j-is zuë vet as e vèirke.
Ge kèndèm rolle (bolle).
Dikke vrouw
n Dikke magochel.
t Fort vam Briëndonk.
n Dikke mossel.
n Dikke koej.
t Is zjust een aurlogsschip...
Magere man
Moëger en touë gelèk de bokke vâ Sinouë.
Ne lintwèrrem, n aute spèlle, n moëgere spille.
t Is zjust Pitsje de duët.
Ge kèndèm déir em brievebis trèkke (déir e sléitelgat).
Ge kèn piejaanau spéile op zan rèbbene.
A-j-is t vel auver de biëne.
t Is zjust ne gespierden èiringk (gespierde stillau)
A kan èm achter nem bèstel verstéike.
Azuë ne moëgere ripper.
A kan nog twië ziktes kraige, de velzikte en de biënderzikte.
Magere vrouw
Em plangk mè-j-n ol in.
n Moëgere spèrrewèrre.
Zis t vel auver de biëne.
E rèil vraamènsj.
Ze kan op ne wasdroët sloëpe.
n Moëgere schèrre.
Groot persoon
A-j-éi vazzeléive véil schippen onder zan ol gat.
Nen dobbele méiter.
Zouën dr béiter twië vâ gemokt.
Is dâ ginter bauven uëk zuë wèirem?
A-j-éi zan lingde méi.
A moet op zan kniene zitte vèr zan oër te kamme.
Dië moet n ènneken alliën sloëpe. (Vrouw is kleiner.)
Kleine persoon
Ne krèmper, ne knèddel.
We zèllen èm isj e poër wéiken in goeje gront zètte.
A-j-is te kèrt afgezoëgt.
A-j-is afgevrauze.
A-j-is dr nen dop uëg.
Gèire gruët mô klèin gebléive.
Kèrt bè de gront is gaa gebikt.
Volk-Mensen
Ne mènsj is oërdeg.
t Kost stikke vâ mènsje.
Ginne mènsj zien.
Got en klèi Pirke.
Dr was ginne mènsj.
Ginne mènsj zain.
k Bèn dr ginne mènsj van.
Dr was ginne mènsj nemiër.
Moedermènsj alliën.
Ginne mènsj op t stroët.
Giën mènsje kènne.
Onder de mènsje komme.
Dr is miër volk as mènsje.
Mor mènsj toch...
Oe loëter op den oëvet oe schoejner volk.
Kind
n Iënnaneg kintsj.
A-j-is dr kintsj on ouis.
Zuë-j-onnuëzel as e klèi kintsj.
Mô mâ kintsj toch...
Noch kintsj noch krouë in zanne weg èmme.
t Kintsj moe ne noëm èmme.
Dât e kintsj woër...
E kinnjerant is gaa geviltj.
Klèin kinnjere, klèin zèrge, gruëte kinnjere, gruëte zèrge. ( Of krouise)
Giën kinnjerozzje zènne !
A wèr vedrom kintsj.
Klèine kinnjere wèrren uëk gruët.
t Zain oëpe vâ jongere.
Ach toe, t zain kinnjere...
Mooi meisje
E fèrrem mokke, e prauper smoelke, e schuë poejlleke.
n Fèrreme poep.
E stauterikske.
Pessies em poepemie.
Zis een duëtzonde wèirt.
Ze zouët mè nog mauge vroëge mè-j-n abbe en n snabbe.
k Frèit man schoenen op !
'k Zien d'r mè-j-al nèffest luëpe...
Noch mooi, noch lelijk
Ze mag méigoën mè dn uëp.
t Zaa goën.
Ze mag er zain.
Ze goët er déir.
Ze mag nog zjust in mannem boek!
13-04-2008 om 00:00
geschreven door jempi
|
We beginne mè les drèi!
We zain al on les twië... As ge ni kèn volge moeje 't zegge nowô!
