Karel heeft me op tijd gewekt zodat ik me rustig kan klaarmaken. Toch voel ik me gespannen maar op een plezante manier: het is of een heel avontuur op me afkomt. Om twintig voor zevenen hoor ik Brigitte de oprit oprijden en even later komt Denise aanbellen om met haar mee te rijden. Haar man brengt ons en zal ons later terug komen ophalen.

Ruim op tijd komen we in Leuven aan. Nog even wachten op de anderen en na uitgebreide zoenen is de groep compleet. Zes vrouwen van drie verschillende generaties. Brigitte is dertig geworden, dan zijn er vier van (bijna) vijftig en ik voltooi met mijn zeventig de ouderdomswissel.

De eerste trein naar Brussel-Zuid is op spoor 2. Er is ruimte genoeg: het is nog vroeg en daarbij weekend. Voor de Thalys hebben we tijd zat, dus wat rondwandelen … en de eerste dakloze ontdekken die onder een deken slaapt … en dat terwijl het toch koud is. Er is nauwelijks iets te zien aan deze kant van het station, alleen maar leegte. Gelukkig laat de trein niet lang op zich wachten en we kunnen onze plaatsen opzoeken.

We installeren ons en Maggy ontdekt dat ze achterwaarts zal moeten reizen, waardoor ze binnen de kortste keren zich ellendig zal voelen. We spreken een treinbegeleider aan over dit probleem en wanneer de trein nog maar net vertrokken is mogen we met de groep verhuizen naar een compartiment waar we tegenover elkaar kunnen zitten en Maggy in de juiste richting kan reizen. Er is alleen nog een jonge vrouw aanwezig. Ik stuur een sms-je naar Karel om te melden dat we goed vertrokken zijn en prompt krijg ik een antwoord: afstanden bestaan niet meer.

De gezelligheid groeit … maar ik trek me terug in een boek dat ik meenam. Onderweg stopt de trein. Er komt een mededeling dat de trein moest stoppen omwille van mensen op de spoorlijn. Even voel ik me koud wegtrekken … toch niemand die tot zelfdoding wou overgaan? Gelukkig lijkt er niets speciaal aan de hand, wellicht werd er aan het spoor gewerkt. Even later vertrekt de trein weer.

Tegen het einde van de reis, wanneer we onze bagage samen zoeken, blijkt de jonge vrouw die met ons samen reisde, een Roemeense te zijn. Brigitte is ook Roemeense van afkomst. Onmiddellijk ontwikkelt zich een gesprek in hun taal. Jammer dat ze hun gezamenlijke nationaliteit niet vroeger ontdekt hebben.

Zo, we zijn zonder hindernissen in Parijs toegekomen. Ik kijk eens rond … maar feitelijk lijken alle grote stations op elkaar. Het is nu zoeken naar de toegang tot de juiste metro. Dit laten we over aan Kristel, Brigitte en Maggy … die zullen gans de reis vaardige ‘de weg waarheen’-zoekers blijken. Ondertussen gaat Christel aan de slag met haar fotoapparaat: een versiersel van de metrogang hier een hoekje met …

Parijs … hier zijn we!

     Brigitte en Kristel

Het werken met bister heeft me weer in de ban, het is heel anders van aanvoelen dan Oost-Indische inkt. Nu wil ik de lijnen in een dunnere uitgave proberen. De lichtnuances spreken me wel aan. Van hieruit kan ik precies vertrekken voor een verre reis: alle lijnen staan nu nog netjes in de rij, maar roepen het vermoeden op dat er nog zoveel te ontdekken is.

Als ik nu dezelfde opdracht van gisteren eens met bister uitvoer. Goede Oostindische inkt is opaak, terwijl bister meer nuances laat zien in het werk.

Wanneer ik bruine notenbister gebruik, zie ik inderdaad die nuances ontstaan, net of er zonlicht in komt spelen. Nu doen de lijnen me denken aan het grote gordijn in een schouwburg: het is nog gesloten, maar vol verwachting kijkt het publiek wat straks daarachter gaat gebeuren.

Ik neem nogal een fors besluit: lijnen trekken die bijna een vlak vormen. Ik gebruik daarvoor een kalligrafische pen van 5 mm. Elke lijn bestaat uit twee banen van de pen. Ik heb voor ogen dat dit een prachtig effect moet geven: heel aanwezig, heel gedisciplineerd … maar niets is minder waar. Terwijl ik mijn pen het werk laat doen, bedenk ik dat het fundamentalisme ook zoiets moet zijn: de lijnen zijn als ondoordringbare woorden zonder enige nuance en de zogenaamde ademruimte zijn de tralies waarin het genuanceerde, de bevrijdende twijfel wordt gevangen gezet.

Ik probeer uit wat het geeft als ik twee soorten lijnen samen breng, vb. de lijnen die doen denken aan verwrongen ijzer en soepel lopende lijnen die vooral speelsheid oproepen.

Het resultaat is niet zo denderend. De lijndikte is hetzelfde, want met dezelfde pen getrokken, daardoor onderscheiden beide soorten lijnen zich te weinig van elkaar. Dat gaat mijn volgende interessepunt worden: naast het karakter van een lijn, komt de aanwezigheid, de dikte aan bod. Een nieuw avontuur wacht.

De trip naar Parijs is voorbij. Het was prachtig, maar vermoeiend, zeker voor oude benen. Vandaag is het tekenles. Ik maak het me gemakkelijk: terug naar de theepot en een lijndichtheid uitproberen die de achtergrond wat zwarter maakt. Niet nadenken, gewoon geconcentreerd lijntje na lijntje neerzetten.

De uren dat ik me fris genoeg voel zit ik aan het toetsenbord een verslag neer te schrijven. Weer geniet ik van de voorbije dagen. Christel nam uitgebreid foto’s en ik mag daar gebruik van maken. Het resultaat zal je wel over enkele dagen  zien.

Wanneer ik de lijnen vanuit verschillende hoeken laat vertrekken en ze dan samen breng ontstaat er een complex geheel. Net zoals bij mensen: wanneer ieder zijn of haar verhaal aanwezig stelt wordt de intensheid van het gesprek verhoogd. Zo is abstract werken voor mij bezig zijn met het concrete.

Het nodigt uit om daarmee verder te werken, het spreekt me enorm aan.

Ik wil wat meer aanwezigheid in mijn werk. Ik duw mezelf over de rand van voorzichtig zijn. Tegen de witte achtergrond van het tekenpapier wil ik proberen een verhaal te vertellen met lijnen. Wat het zal worden weet ik niet. Zoiets moet ik ontdekken terwijl ik doende ben.

Wellicht omdat ik volop bezig ben heel gedisciplineerd lijnen te trekken op groot formaat papier, dat ik zin kreeg om er brutaler tegen aan te gaan. Beelden van verwrongen ijzer kwamen in me op. Nu, veel moeite moet je daar niet voor doen: even de tv aanzetten en de ruines stromen je huiskamer binnen.

Een eerste tekening is een voorzichtig verkennen van lijnen die niet zo vloeiend zijn. Het is wel leuk om doen: net of al wat zit te wringen in mij tot leven komt. Benieuwd waar me dit heen leidt.

Toen ik vannacht lag te denken aan de reis naar Parijs kwam die theepot binnen wandelen. Als ik die nu eens uit de achtergrond haalde, zodat hij wit zou aftekenen achtergrond ... dat zou toch mooi zijn?

Omdat het oor van de theepot die ik als model wil gebruiken niet zo mooi is om grafisch weer te geven, gebruik ik het oor van een andere theepot: zo ontstaat een mooi geheel.

Ik gebruik rechte lijnen, die eisen minder aandacht op, zodat het ‘weggelaten’ object alle aandacht krijgt. Ik vind de tekening wel leuk, maar de dichtheid van de lijnen valt wat tegen. Wellicht ga ik die theepot nog eens hernemen, maar dan met een achtergrond die ‘zwarter’ overkomt.

Brigitte, de leerkracht schilderen van de avondklas, heeft een reis naar Parijs georganiseerd, met als bijzonderste expositie: de retrospectieve van Edward Hopper. Gezien deze retrospectieve op 28.01.13 afsluit, moeten we ons haasten om er bij te zijn.

Ik heb wel geaarzeld om me ook in te schrijven. Maar Christel gaat ook mee en Brigitte beloofde rekening te houden met de ouden van dagen. Met Karel overlegd … en ik schreef me in. Er schreven nog vier collega’s in: een toffe groep van zes, dat zou leuk worden. Vooral toen het weer er nog zo weinig winters uitzag.

Zaterdag vertrekken we … en het weerbericht belooft koude met zelfs winterse neerslag. Mensen, hoe ga ik het overleven? Ga ik op tijd de Thalis halen in Brussel? Zullen er genoeg dekens voorhanden zijn om mijn koukleumerigheid onder te stoppen. En vooral: als ik nu eens in al mijn verstrooidheid verloren loop? En wat als ik al mijn papieren verlies? Wat een vragen een mens zich stelt, om niet meer van te slapen. Had ik me toch maar niet ingeschreven. Maar de reis is betaald … en anderzijds trekt de reis me aan. Dus al die angstige gevoelens wat bijeenborstelen en mijn verstand en aandacht gebruiken om de reis te doen slagen.

Christel belooft dat ze op mij gaat letten, zodat ik steeds bij de groep ben als we ergens heen trekken. We spreken ook af dat we met twee auto’s gebracht worden naar het station van Leuven om daar dan gezamenlijk naar Brussel te trekken. Karel wil er voor zorgen dat ik tijdig het bed uit ben, want we vertrekken hier rond half zeven, ontiegelijk vroeg voor gepensioneerden. Brigitte komt haar auto bij ons parkeren en samen laten we ons dan oppikken.

Deze week kregen we al onze papieren: metropasje voor twee dagen (zorgen dat ik de juiste data invul) , een museumpas en de reistiketten voor de Thalis. Wat kan er nog misgaan?

Ik neem een paar extra warme sokken mee voor in bed en desnoods voor het slapengaan iets hartigs drinken zodat ik doorwarm heb voor ik ga slapen.

Ineens wordt de reis uitdagend: nu de concrete problemen opgelost zijn is het uitkijken naar wat we zullen beleven: de tentoonstellingen, het samenzijn … en wellicht lekker eten.

Parijs … hier komen we.

Groot formaat. Een eerste variatie is het werken met licht: door al dan niet te drukken op de pen en door al dan niet de lijnen elkaar te laten kruisen ontstaan er vlakken met verschillende lichtdichtheid: het middenvlak is het donkerst en dan evolueert de tekening naar steeds lichtere vlakken.

Bij het opstaan begin ik met veel zin de dag: het is weekend en er zijn geen afspraken die ons buitenshuis doen belanden … met dit vriesweer is dit een prettig vooruitzicht. Laat het maar sneeuwen, vanuit een warme kamer kijk ik genietend naar het warrelen van de vlokken.

Aan mijn tekentafel ga ik even wat experimenteren met een speciaal penseel dat ik van een vriendin kreeg voor mijn verjaardag: het is een kruising van een penseel met een vulpen. Enige tijd terug was ik er al mee aan de slag gegaan en het leek me wel leuk om verder te doen … maar de vulling raakte op. Bij het eerstvolgende bezoek aan de winkel met tekengerief kocht ik meteen wat vullingen, zodat ik een tijdje zonder problemen kan verder werken.

Helaas … waar heb ik die vullingen gelaten. Ik probeer het uitpakken van het tekengerief terug op te roepen. Ik zie me nog de zak openmaken om die twee witte doosjes met vullingen eruit te halen … maar verder herinner ik me niets meer. Ik zoek al de plaatsen af waar ik tekengerei opberg. Normaal ben ik heel ordelijke en logisch … dat helpt me de dingen makkelijk te vinden en bespaart me tijd. Daarbij heb ik een hekel aan zoeken naar iets.

Ik trek laden en laatjes open, kijk in de bakken met tekenspullen, kijk op plaatsen waar ik het zeker niet kan gelegd hebben, maar je weet maar nooit. Ik voel de frustratie groeien. Na een tijdje besluit ik het zoeken maar te laten, ik word alleen maar kwaad op mezelf. Ooit zullen die doosjes wel eens uitkomen. Ik neem me voor terug bij de winkel met tekengerief te passeren en dan goed op die vullingen te letten.

Ik verplicht me mijn ontevredenheid neer te sabelen en naar mijn tekentafel te gaan en een blad tekenpapier klaar te maken. Ik zoek naar een setje tekenstiften met een zachte punt en haal er eentje uit. Even probeer ik die stift uit op een proefpapiertje. Het voelt helemaal anders dan pen en inkt of stift met harde punt. Ik voel me helemaal niet meer aangesproken om iets te beginnen … maar toegeven aan de frustratie brengt geen oplossing. Ik laat me maar inspireren door de sneeuw: horizontale lijnen met korte streepjes die, naarmate ze het blad vullen, verder uit elkaar staan.

Wellicht was er wel iets moois mee te maken, maar ik zie mijn ontstemd zijn door de streepjes heen dringen. Waarom moest ik zo nodig die vullingen verloren leggen? Ik weet dat er nieuwe te koop zijn en dat ze niet buitensporig veel kosten … maar ik ben ontgoocheld in mezelf. Grr!

We kunnen aan de rondgang beginnen … maar het is een rondgang met hindernissen: overal groepen met een gids: even meeluisteren … maar wat de gids vertelt is niet zo nieuw. Wanneer je een boek leest over Permeke ben je even diepgaand geïnformeerd.

Permeke doet me deugd. Het is een retrospectieve en veel schilderijen komen uit privé verzamelingen: die zijn nieuw voor mij. Anderen daarentegen heb ik vroeger al gezien. Er ontstaat daardoor een vertrouwdheid waardoor ik gewoon kan genieten van wat ik zie. Er komen ook jeugdherinneringen aanzetten: de bibliotheek van mijn vader waarin Permeke uitdrukkelijk aanwezig was. Vader bewonderde Permeke en daardoor maakte hij zijn kinderen warm voor die wijze van schilderen en zo raakte je thuis in de wereld van de moderne schilderkunst … die nu ook weer al zo lang achter ons ligt.

Ik probeer te achterhalen hoe hij technisch te werk ging bij de verschillende schilderijen. Soms lukt me dat, andere keren blijf ik een leek. Waarschijnlijk zal ook hij geëxperimenteerd hebben met allerlei materialen.

Tussendoor is er nog een ruimte voorbehouden aan Marlene Dumas. Zij geeft aquarelverf een uitdagend bestaan: gedaan met brave zeezichten maar brutaal neergezette vrouwenlijven. Alsof ze de toeschouwer wil wakker schudden uit zijn oubollig bestaan. Ook Thierry de Cordier heeft ruimte gekregen: enorme doeken die doen denken aan landschappen maar eerder beweging oproepen.

Gelukkig staan daar heerlijk ouderwetse banken, nog met fluweel bekleed. Iris zit er al en ik ga er graag bij zitten: feitelijk is een museum bezoeken erg vermoeiend: het trage rondwandelen, het intens bekijken van de werken en nu ook het rekening houden met de andere mensen om botsingen te vermijden.

De anderen komen er ook een voor een bij zitten, ook zij zijn moe … met een groep zeventigjarigen is dat niet zo’n abnormaal verschijnsel.

Iris heeft, omwille van het weer, gereserveerd in de Brasserie van Bozar, zo hoeven we niet naar buiten om een restaurant te vinden. Ook daar zit het stampvol. We hebben afgesproken van een menu te nemen. Die is echt lekker. Maar voor mij is er wat teveel lawaai … het kost me enorm moeite om de gesprekken te volgen en vaak ontglippen ze me. Zo merk ik dat ik met een ander soort zintuigen reageer op het samenzijn: blij zijn om opgenomen te zijn in de vriendschap, genieten van de welwillendheid waarmee iedereen de anderen bejegent. Wellicht omdat we elkaar niet zo vaak zien dat die intense vreugde zich kan aanwezig stellen. Als je elkaar voortdurend confronteert word je meer geïrriteerd door de kantjes van de ander die je niet zo leuk vindt.

Na de koffie stellen we vast dat het te laat is om nog iets anders te bezichtigen … dus spreken we af om nog samen iets te drinken onderweg naar de treinen. Ik opteer om dat laatste aan mij te laten voorbij gaan en rechtstreeks naar het station te gaan: ik ben gewoon doodop.

Ik neem afscheid, beloof er de volgende keer weer bij te zijn en zwaai uit. In de Ravenstein galerij kruis ik de dakloze die ik vanmorgen in het station aan de reling van de trap zag staan … nu heeft hij de bagage bij die onbeheerd tegen een tafel aan leunde. Hij is op weg … waarheen?

Ik stap verder naar het station, duik de diepte in, zie rechts van mij in de kruisende gang de stapel dekens liggen, loop verder door naar de loketten en probeer de borden te vinden met het vertrekuur van de treinen. Ik heb geluk: over een kwartier heb ik een trein die me in Leuven kan afzetten.

Nu is er meer ruimte in de trein: het is nog juist voor het spitsuur. Toch kan de lectuur me niet boeien: ik laat de beelden van de voorbije dag rustig voorbij trekken. In Leuven moet ik een twintig minuten wachten op de trein naar Haacht. Ik wandel het perron op en neer om me warm te houden en de tijd door te komen. In Haacht neem ik mijn wagen, blij dat er geen sneeuw gevallen is.

Veilig kom ik thuis … zouden die daklozen ooit dromen van een ‘thuis’ of is dat een woord dat voor hen geen inhoud heeft?

Om 11 uur spreken we af aan de ingang van Bozar te Brussel. We: een groep medestudenten uit de normaalschooltijd die een paar keer per jaar samen komen om iets te zien, samen te eten en zoals Iris het ooit uitdrukte: de laatste zachte roddels te vertellen.

Wanneer ik thuis met de wagen naar het station rij valt er af en toe een vlokje sneeuw. De banen liggen er prima bij, de temperatuur deze morgen was min twee, dus als het wat meezit, zullen er geen onoverkomelijke problemen opduiken. Voor alle zekerheid span ik toch een doek op de voorruit, zodat ik bij terugkomst die niet ijsvrij moet maken maar onmiddellijk kan vertrekken.

Eerst neem ik een trein vanuit Haacht naar Leuven en daar kan ik, na een tiental minuten wachten, de trein richting Brussel nemen. Ik moet gewoon de andere kant van het perron nemen … kan er nog iets eenvoudiger verlopen.

Wanneer ik uitstap merk ik dat de trein die ik moet hebben twintig minuten vertraging heeft. Geen paniek, er zijn nog treinen vanuit Leuven die Brussel aandoen. Ik was afgesproken met Iris dat ik haar zou opwachten in Brussel daar mijn trein iets vroeger zou toekomen. Nu bel ik haar (leve de GSM!) dat ik iets later zal toekomen en of zij op mij wil wachten.

Brussel-Centraal is het station waar ik moet uitstappen. De trein is goed gevuld, maar iedereen heeft nog een zitplaats. Toch ben ik blij dat de reis voorbij is. Ik zit graag op de trein, met een boek voor mijn neus, genieten van ‘gereden’ te worden. Maar nu is de drukte toch wat teveel en ik kan me moeilijk concentreren.

We zijn afgesproken bij de loketten, maar blijkbaar ben ik de eerste die aankom. Ik kijk wat rond om te zien of ik de anderen van de groep niet ontdek. Het tocht er nogal met al die gangen die op dit centrale punt uitkomen. Aan de reling van de trappen ontdek ik een man achter een blikje bier in gesprek met een andere man. De eerste man is waarschijnlijk een dakloze: zijn veel te grote jas hangt verfomfaaid om zijn lijf en zijn broek is voor langere benen bestemd. Af en toe recht hij zijn rug, dan lijkt het of zijn lijf doortrokken wordt van een soort spasme. Zou hij geen kou lijden in dit barre winterweer? De man waarmee hij spreekt, lijkt me netjes gekleed, hemd en das, overjas. Voor hem staat een soort aktetas met papieren. Waarschijnlijk een soort van straathoekwerker die even zijn tijd deelt met zijn compagnon. Rustig staan ze naast elkaar, af en toe iets zeggend. Een onopvallend stukje leven in de grootstad.

En dan zie ik Iris en de anderen toekomen. Ineens is de ruimte gevuld met warmte: blij elkaar weer te zien. Terwijl we elkaar begroeten komen er nog anderen toe. De groep is bijna compleet. Nu de uitgang zoeken naar Bozar. We duiken een gang in. Aan de zijkant zit een nog vrij jonge man met een blikje bier voor zich een krant te lezen. Hij heeft een hond bij zich: die ligt heel rustig op een matje, terwijl de man zelf gewoon op de grond zit. Een bakje met hondenbrokken en een met water, het dier wordt goed verzorgd. Een muts met wat koperen munten voor de man uitgeschoven vervolledigt het geheel.

Voorbij de man met de hond is er een kruising van gangen. Links zie ik een tiental meter verder een hoop dekens … of ligt er nog iemand onder te slapen? We moeten rechtdoor de Ravenstein galerij in. Veel leven is er niet. Tegen een plastieken tafel aan zie ik onbeheerde bagage staan: twee plastieken reistassen, waarvan één gemonteerd op wieltjes, volgepropt met wat? Typisch bagage van een dakloze … dat laten ze wel staan.

Wanneer we de galerij verlaten moeten we alleen nog de weg oversteken en zijn we bij de ingang van Bozar. Even wachten tot het licht groen wordt voor de voetgangers en terwijl we aanzetten om over te steken, raast er nog een vrachtwagen door het rood. Wel even schrikken, wat een waanzin.

Wanneer we Bozar binnen stappen is het even naar lucht happen: de inkomhal staat vol met aanschuivende mensen. Wellicht willen er nog velen van de laatste dagen profiteren om de retrospectieve te zien van Permeke. Met het nodige geduld, maar ondertussen kunnen we bijpraten, geraken we toch aan ons ticket. Nu nog die winterjassen kwijt en dan kunnen we aan de tentoonstelling beginnen.

‘De koning wil een kindje’, geschreven door Dita met illustraties van Mark Janssen, uitgegeven door De Vier Windstreken in 2004

De koning wil een kindje … maar hoe kom je er aan. Blijkbaar is het iets voor koningen om dom te zijn, werkelijk alles moet hem geleerd worden. Neen, kindjes kan je niet in de winkel kopen, kindjes worden gemaakt. Gelukkig is er de lakei die zelf een kindje heeft en die zal het de koning uitleggen.

Kinderen horen vaak praten over seks, zwangerschap en al de woorden die daarbij horen. In dit boekje worden ze ook gebruikt: vanaf zoenen, vrijen, tot echo, persen en keizersnede. De woorden worden verduidelijkt … wat nodig is met een koning en koningin die echt van niks weten. Gelukkig kan de lakei uitleggen wat er aan de hand is. Die lakei heeft een vrouw die de koningin kan troosten als het haar te moeilijk wordt met een tweeling in haar buik, want de vrouw van de lakei heeft zelf een zwangerschap meegemaakt. Het mooiste moment is wellicht de echo: daar ontdekt de koningin een hoofdje en een arm en een kontje en uiteindelijk ook een kroontje en dat twee keer. Het is geen stuurs boek met informatie over seksualiteit en zwangerschap. Het is een boek dat op een fantasierijke en speelse manier kinderen laat kennis maken met de wereld van volwassenen.

Zelfs als kinderen niet zo graag lezen: dit boekje zullen ze wel uitlezen. Haal het in huis voor de (klein)kinderen tot 10 jaar … en lees het eerst zelf: een plezierig tussendoortje.

‘Reizen zonder John – Op zoek naar Amerika’ van Geert Mak

Geert Mak (° 1946) studeerde staatsrecht en rechtssociologie, doceerde staats- en vreemdelingenrecht, stapte over naar een journalistieke carrière om ten slotte in de jaren negentig te kiezen voor een fulltime schrijverschap met uitzondering van 3 jaren dat hij de Witbautleerstoel bekleedde, waarna hij zich op eigen aanvraag terugtrok. De leerstoel is in 1991 ingesteld, en is bedoeld voor de studie van grootstedelijke problematiek. De betreffende hoogleraar houdt zich in de huidige opzet twee dagen per week bezig met onderwijs en onderzoek op het gebied van de grootstedelijke problematiek, in het bijzonder gericht op Amsterdam. Deze invalshoek zullen we terugzien in zijn boek ‘Reizen zonder John’

Hoewel Mak van opleiding geen historicus is werd hij twee keer door het Historisch Nieuwsblad uitgeroepen tot historicus van het jaar en kreeg hij in 2004 een eredoctoraat van de Open Universiteit 'voor zijn belangrijke en originele bijdrage aan de geschiedschrijving’;

Op 23 september 1960 vertrekt John Steinbeck voor een expeditie dwars door Amerika, met als enig gezelschap zijn hond Charley. Hij wil de confrontatie aangaan met het Amerika ‘van nu’. Geert Mak wil, samen met zijn vrouw, dezelfde reis maken met dezelfde vraag in zijn achterhoofd: hoe ziet het Amerika van John er ‘nu’ uit?

Hij vertrekt op het zelfde moment maar 50 jaar later, aan het oude huis van John Steinbeck en volgt dezelfde weg. Het boek van John Steinbeck ligt als het ware op zijn knieën. Geert Mak laat ons de ouder wordende mens en schrijver John Steinbeck ontdekken: de man die vecht tegen eenzaamheid maar toch zijn imago van stoere bink niet wil opgeven, een man die ouder wordt, ziek is, na de reis, een goed boek wil schrijven en daarom de realiteit wel eens durft aanpassen. Naast John reist een hele bibliotheek over de Amerikaanse geschiedenis mee … en zo ‘vrijheidsminnend’ en ‘democratisch’ als men ons wil laten geloven is die geschiedenis niet.

Mak beschrijft de steden zoals ze zich nu voordien, maar haalt ook hun geschiedenis boven en hoe die vaak gemanipuleerd werd om een mooi beeld te creëren. Hij beschrijft heel indringend de opkomst, de bloei en daarna het verval van de steden. Daarbij hanteert hij cijfers die vaak naar adem doen snakken. De vraag nog maar waar al de oorspronkelijke bewoners van Amerika bleven. Hoe vaak wordt de foef niet gebruikt: er zijn geen bewoners, dus kunnen we het land in bezit nemen. Ik denk aan Israël, maar ook hele gebieden in Afrika.

Geert Mak laat zich inspireren door gesprekken ‘langs de weg’, door gebeurtenissen vroeger en nu: de Kennedy’s passeren de revue, maar ook Maartin Luther King, het opheffen van de segregatie, Katrina en New Orleans, het zich vastbijten in het individualisme in de politiek, ook als zich dit tegen het individu keert. Uitgebreid gaat hij in hoe in New Orleans dat gericht zijn op het individu voor zoveel duizenden mensen een catastrofe betekende. Omdat een politiek gevoerd werd van belastingverlaging, was er te weinig geld om te investeren in infrastructuur, zo ook voor de dijken van New Orleans, ondanks rapporten voorspelden dat de dijken het niet zouden houden. Zo wordt ook niet voldoende geïnvesteerd in nutsvoorzieningen. Enkele dagen terug las ik ergens dat er in een of andere voorstad van New York, de mensen al meer dan een week zonder stroom zaten … net of je ergens in een ontwikkelingsland zit. Ik zal nooit meer grommen als de weg nog maar eens open ligt om weer een kabel te leggen of voor en aanpassing van de riolering.

Geert Mak schrijft vlot, met veel humor. Je laat je zo meenemen in zijn verhaal … alleen, veel vrolijker ben ik er niet van geworden. Toch wil ik de lectuur aan iedereen aanbevelen.