Lof van de vergelijking

Maarten Asscher

Met het trekken van vergelijkingen moet men oppassen: meestal lopen ze wel op een of andere manier mank. Maar als je daarvan nu eens een deugd maakt en de vraag stelt: wat kunnen we ontdekken op het moment dat de vergelijking niet meer klopt? Appels en peren…

Dat doet Maarten Asscher en hij nodigt de lezer uit om samen met hem op ontdekkingstocht te gaan in de wereld van de mank lopende vergelijkingen. Hij doet dat vaak met humor, in een taal die sprankelt van vinding. Als lezer is het genieten van begin tot einde. Zo gaat het in het eerste essay over Kees Fens en Predrag Matvejevic. Deze laatste schrijft in zijn Bréviaire méditerranéen, een exuberant en onstuitbaar eerbetoon aan de zee der zeeën (p.23). Maarten Asscher is er weg van maar Kees Fens zit niet op die lijn. Om het verschil in opvatting te verduidelijken tussen Kees Fens, die een duidelijk begin en einde wil en Predrag Matvejevic die gewoon zijn ondergedompeld zijn wil weergeven, schrijft Maarten Asscher: In plaats van mercantiele tulpenbollen zijn daar nutteloze maar schitterende mozaïeken, die al duizenden jaren onder dezelfde zon liggen te wachten, op niets.

In een twintigtal essays probeert de schrijver, op basis van een vergelijking, iets kenbaar te maken, tot opheldering te brengen. De thema’s zijn zeer divers: Cleveringa, een moedige jurist met een sprekend geweten tijdens en na WOII, Hamlet en Telemachus of hoe twee zonen reageren op de dood van hun vader. Er komen ook heel aangrijpende thema’s aan bod, vb. zelfdoding. Daarbij wordt het onderwerp uitgebreid tot de Japanse cultuur en bijvoorbeeld de kamikazevluchten, en een vergelijking gemaakt tussen de afscheidsbrieven van de kamikazepiloten en de theatrale en hypocriete afscheidsbrief van de bedenker van het kamikazesysteem, Onishi. Deze figuur wordt tegenover Primo Levi en overlevenden van de Holocaust geplaatst. Dan verdwijnt het vrolijke uit de taal van Maarten Asscher. Het thema van de dood wordt herhaald in Neutraliteit versus engagement. Soldaten die een brief naar huis schrijven die pas mag verstuurd worden als ze sneuvelen. Met daarin deze passage: In dit opzicht is de afscheidsbrief van een soldaat een van de meest intense documenten die een mens kan opstellen, in termen van indringendheid slechts te vergelijken met de laatste woorden van een zelfmoordenaar, de ultieme wens van een gehangene of de definitieve afscheidsbrief aan een geliefde. In het zicht van het levensgevaar, het zekere levenseinde of de aanstaande definitieve verdwijning verandert een mens in woorden die hij alvast klaarzet. De mens is woord geworden. Een groter engagement met de taal laat zich moeilijk indenken. (p. 100)

Zo heeft de schrijver het ook over Napoleon en Alkmaar, geboorteplaats van de schrijver, waar de keizer alleen maar doorreed om van paarden te wisselen; Drie manieren om Jood te worden, over identiteit en vrijheid, eenaangrijpend essay over het bekomen of door anderen opgedrongen worden van de Joodse identiteit.

Maarten Asscher is iemand die zijn veelzijdige interesses in dit boek kwijt kan. Zijn belezenheid toont hij bijvoorbeeld in Het schip en de lading: Het fregatschip Johanna Maria als ideeënroman. Een heel ander gebied is zijn voorstelling van Freud en hoe die door de Duitse archeoloog Schliemann geïnspireerd werd om het bewustzijn in woorden van ‘gelaagdheid’ te beschrijven. Dan weer schakelt hij over naar een aspect van het rassenprobleem in Amerika. In Een dansende vader, over het verschil tussen een zwarte en een blanke. Het gaat over de vader van de schrijfster Bliss Broyard: Anatole Broyard was een zwarte, die zich heel zijn leven lang - tot op zijn sterfbed - voordeed als een blanke … Broyards gelaatstrekken waren niet negroïde en zijn huidskleur was, zoals ook op latere foto’s te zien valt, opvallend licht, eerder gelig dan zwart. (p.120). Boeiend is hoe de in oorsprong uit zwarte ouders geboren, in een zwart armoedig milieu opgegroeide zwarte jonge man bij het dienst nemen in het leger zichzelf een blanke identiteit toekent, daarnaar leeft en daardoor de voordelen van het blank-zijn kan ervaren.

De schrijver weet van zijn belezenheid en zijn veel weten dankbaar gebruik te maken om de lezer mee te nemen in een plezierig leesavontuur. Zo krijgt de schrijver via zijn vader een doos foto’s in handen, die de familie Asscher betreffen (De Doos van Laterveer. Over eigen en andermans familie). Nu blijkt dat de mensen die afgebeeld zijn op die foto’s helemaal geen deel uitmaken van de familie. Maar door de foto’s te bekijken worden die ‘vreemden’ te midden van een hele stapel foto’s van dierbaren en nazaten, gaandeweg een eigen verwant, op dezelfde wijze waarop een geliefd romanpersonage deel gaat uitmaken van je persoonlijke emotionele gemeenschap. (p. 132)

In Niet de tralies, maar de deur, schrijven in een gevangeniscel en in een werkkamer is Asscher op zoek naar de gelijkenissen tussen het zich terugtrekken in een werkkamer om de geconcentreerde arbeid van het schrijven aan te gaan en het schrijven in een gevangeniscel. Uiteindelijk komt hij tot het doordringende verwoorden van: De ware onvrijheid van de gevangen schrijver is gelegen in het verlies van de macht over zijn afzondering. Het gaat niet om de tralies, het gaat om de deur.( p. 147)Hij besluit dit essay met: Iedere schrijver is tot op zekere hoogte een gevangene van zijn schrijverschap, maar alleen een vrije schrijver kan zich gelukkig prijzen dat hij tevens zijn eigen cipier is.(p.147)

Van de zich opsluitende of opgesloten schrijver, die beschikt over een paar vierkante meter, naar de schrijfster die de wereld als dorp beleeft in: Het dorp en de wereld, over het uur van de rebellen van Lieve Joris. Wellicht geeft hij de essentie van het schrijverschap van Lieve Joris weer in volgende zin: Wat Lieve Joris doet is niet louter field research, het is literaire vivisectie op de actuele geschiedenis. (p. 151) En even verder: Zo slaagt ze erin om het drama van een onbegrijpelijke historische werkelijkheid die nog bezig is te voltrekken 256 bladzijden lang invoelbaar te maken.(p. 152)

In Ernest Dowson en Francis Donne, hoe het is om te sterven roept Asscher het leven en de wereld van de schrijver Ernest Dowson op en zijn kort verhaal The Dying of Francis Donne uit 1896, dat wat mij betreft te lezen valt als een even indrukwekkende als overtuigende voorafschaduwing van zijn eigen levenseinde vier jaar later. (p. 159)

Dan gooit de schrijver het over een andere boeg in Het grote en het kleine verhaal, generalisten en specialisten in de kunstgeschiedenis. Hoe moet men tegen de kunstgeschiedenis aankijken? Is het grote verhaal, het overzicht van de samenhang voldoende of moet er toch ruimte zijn voor de duizend kleine verhalen waar het dagelijks werk van kunsthistorici uit bestaat. (p. 173)

Het essay De markiezin nam de trein van 9 uur, Paul Valéry’s cahiers als antiroman handelt over de 26.600 pagina’s waarin Valéry de grenzen van zijn denken verwoordt als al denkend stop ik met denken, om te bezien wat ik aan het denken ben, en daar denk ik over na. (p. 178)

Fotografie en autobiografie, Kousebroeks fotosynthese als versmelting met de lezer. Foto’s van vroeger die samenvallen met eigen herinneringen die Kousebroek zo weet te beschrijven dat de intensheid van Kousebroeks historische, autobiografische en essayistische inleving in de door hem gekozen en becommentarieerde foto’s maakt dat de schrijver en de lezer van deze fotosynthese gaandeweg in elkaar overvloeien; zijn vader wordt een beetje mijn vader; zijn prinsheerlijke jeugdherinneringen worden mijn gefantaseerde belevenissen. (p.189)

In Trouwen of niet trouwen, de huwelijkswereld van Delmore Schwartz laat Asscher niet alleen de huwelijksproblemen van de begaafde schrijver Delmore Schwartz aan bod komen, maar vooral die van zijn eigen ouders. Toch blijkt de realiteit moeilijk vatbaar: … dat je je nog zo goed in het huwelijk van je ouders kunt verplaatsen, maar dat de werkelijkheid altijd ongrijpbaar zal blijven? Dat er immers naderhand geen werkelijkheid meer bestaat om te beschrijven, uitsluitend herinnering? En dat die herinnering per definitie tot het domein van de fictie behoort? Alleen al om die reden valt een huwelijk niet zo gemakkelijk met iets anders te vergelijken, al helemaal niet met een ander huwelijk. (p. 202)

Dan komt naar het einde toe het essay te voorschijn Het tegenovergestelde van kunst, over de parallel tussen commercie en ambtenarij waarin Asscher de spanning weergeeft waarmee de cultuurambtenaar moet leven: autonomie en rekenschap afleggen. Asscher verwijst meteen ook naar de uitgeverijen, die in hetzelfde spanningsveld leven, namelijk de schrijver de kans geven om zich verder te ontwikkelen, maar jaarlijks ook verantwoording afleggen tegenover de aandeelhouders over de voorbije (financiële) activiteiten.

Ten slotte eindigen deze essays met De duivenmelker en de arts, de Shoah in feiten en verhalen. Daarin stelt hij het boek van Anton the Dove Fancier met als ondertitel And other Tales of the Holocaust van Bernard Gotfryd tegenover het dagboek van Felix Hermann Oestreicher Ein jüdischer Artz-Kalender. Durch Westerbork und Bergen-Belsen nach Tröbitz. Konzentrationslager-Tagebuch 1943-1945. Gotfryd begon zijn boek te schrijven in 1983, jaren na zijn ervaringen in de kampen. Het dagboek van Oestreicher werd ter plaatse geschreven, wellicht met de bedoeling die aantekeningen later uit te werken. Ook laat Oestreicher enkele gedichten na, met de beklemmende woorden: Wir sind schon lange gestorben,/Wir wissen es nur nicht. (p. 216) Dit essay eindigt met Vergelijken is immers interessant, maar het moet geen doel op zichzelf worden. (p. 218) Daarin is Asscher gelukt. Een boeiende serie essays die men graag zal lezen.

Editor: Willy Weyns

Op de achterflap:

Etienne Vermeersch was in 2012 de zomergast op de ‘rando-filo’, een wandel- en filosofieweek in de Provence, jaarlijks georganiseerd door Leaudelure in de vallei van de Jabron.

Gastheer Willy Weyns en de vijftien deelnemers vuurden gedurende vijf dagen vragen af op de filosoof, over (actuele) thema’s die hen nauw aan het hart liggen: wetenschap en pseudowetenschap, ethiek en bio-ethiek, de financieel-economische crisis, de zesde staatshervorming, multiculturaliteit en fundamentalisme, religiositeit, de actualiteit van mensenrechten en van de verlichting en ook het probleem van de vrije wil.

Deze gesprekken worden nu uitgegeven. Een bescheiden ogend boekje van 202 pagina’s, klein van letter maar zeer leesbaar gedrukt. De vormgeving doet denken aan een cursus, maar blijkt zeer handig bij verwijzingen.

Eerst geeft Vermeersch een inleiding over zijn uitgangspunten, waar in de latere uiteenzettingen vaak naar verwezen wordt. Wat plezierig aandoet: ‘moeilijke’ termen worden verklaard met verwijzing naar hun oorsprong, bijv. ‘nomologische’ (nomos is wet) p. 36

In de inleiding gaat het over wetenschap. Daarin maakt hij een onderscheid tussen ‘de k-rationaliteit, die we bij het kennen nastreven, en de d-rationaliteit, die betrekking heeft op het doen of handelen. In de eerste vorm vraagt men:’Hoe verwerf ik betrouwbare kennis?’ De tweede betreft de vraag: ‘hoe handel ik rationeel (efficiënt) in functie van mijn doelstellingen?’ (p. 26). Naast deze twee vormen van rationaliteit hanteert hij een ‘ladderschema’ van het onderwerp van de totaliteit der wetenschappen in 6 + 2 niveaus (p. 29).Op het eerste gezicht lijkt het onoverkomelijk moeilijk, maar Vermeersch is, naast een uitmuntend filosoof, ook een uitstekend leraar. Stap voor stap leidt hij zijn toehoorders en nu zijn lezers naar inzicht in wat hij bedoelt, zodat in de latere uiteenzettingen kan verwezen worden naar die basisopvattingen.

En dan worden gebieden geëxploreerd die de nadenkende mens van vandaag raken. Door te verwijzen naar de voorgeschiedenis of naar andere culturen probeert hij die specifieke realiteit te kaderen. Dan merk je hoe onze opvattingen beïnvloed zijn door een Westerse manier van tegen de dingen aankijken, dat we vast zitten in een ‘nu’-overtuiging, terwijl reeds een hele evolutie heeft plaatsgevonden die tot ons huidige denken leidde. Niet dat Vermeersch stelt dat op alle zich aandienende problemen adequate oplossingen te realiseren zijn. Hij probeert een maatschappelijke visie te formuleren waarin de best mogelijke opties voorgesteld worden.

Wat opvalt, is dat hij rustig uiteenzet hoe hij tot een bepaalde opvatting komt. De lezer kan de opbouw van het denken stap voor stap mee volgen. Vermeersch laat de lezer kennis maken met opvattingen en consequenties van andere culturen en godsdiensten, maar nergens voel je een betweterigheid of een negatieve evaluatie van wat anders is, wat verschilt van zijn opvatting. Integendeel, hij probeert op genuanceerde en gegronde wijze uitspraken te doen over het Christendom, de Islam, het Jodendom,… maar haalt met evenveel respect andere godsdiensten en levensopvattingen aan. Dat geeft de lezer de mogelijkheid om het eigen denken af te tasten, te evalueren en bij te stellen.

Hier is een filosoof aan het woord die eerst en vooral mens is, die zijn verworven inzichten wil delen met de anderen, die dat doet op een wijze dat ook een niet-filosofisch gevormde lezer meegenomen wordt. Natuurlijk moet je bij de les blijven, want het is geen gemakkelijk verhaal. De problemen die aangehaald worden beroeren de lezer emotioneel omdat hij er in het dagdagelijkse leven mee te maken krijgt… en hoe reageer je als je gevoelsmatig aangesproken wordt: durf je verder op weg gaan met iemand die het gevoelsmatige durft openbreken naar een rationeel gefundeerd verwoorden?

Een boek om op rustige momenten te lezen en te genieten van de helderheid van het betoog. Wellicht helpt de lectuur om een standpunt in te nemen, van standpunt te veranderen of je ingenomen standpunt te ondersteunen t.o.v. hedendaagse maatschappelijke problemen. M.a.w. doe dit boek je jezelf cadeau als anderen er niet aan denken.

Omdat we gisteravond het onder ons beidjes gehouden hebben, kan ik nu fris tegen de dag aankijken. Ik ben bllij dat over enkele dagen al de feestelijkheden achter de rug zullen zijn. Niet dat ik niet graag feest vier. Het nadeel van feesten is dat de concentratie een beetje aan de zwier gaat. Ik had gehoopt deze dagen erg veel te tekenen en ik heb veel getekend, maar ik voelde hoe ik mezelf de discipline oplegde van de kwast en de Oost-Indische inkt te nemen en aan het werk te gaan, zonder dat er van uit mezelf veel aanbod kwam.

Er zijn zoveel indrukken te verwerken. Je praat met mensen rondom, familie en vrienden, buren en collega’s van de academie. Die gesprekken blijven een tijdje hangen. Soms gaat het om woorden die blij maken. Andere gesprekken zijn dan wat zorgelijker, verwoorden een zwaarder beleven. Dat is nu eenmaal mens-zijn.

En ieder moet zijn of haar eigen weg gaan. Kinderen moeten weg van hun ouders om een eigen ontwerp te realiseren, ouders moeten een eigen invulling geven aan hun leven, zonder daarvoor hun kinderen nodig te hebben. Dit model blijft me altijd voor ogen als ik met mensen praat, ook mensen die ouder zijn dan ik. Iedereen zoekt hoe hij of zij de eigen rol van kind, ouder, vriend of vriendin, geliefde … vorm geeft. Maar een kind kan geen vriendin worden van vader of moeder: een kind heeft recht op zoon of dochter zijn. Je zoekt vrienden en vriendinnen bij leeftijdsgenoten. Als het nodig is zoek je een therapeut(e) op, maar je overgiet je kinderen niet met je eigen problemen. Die grensbewaking is belangrijk: blijf ik binnen de rol die me in deze relatie is toebedeeld. Grensoverschrijdende relaties aangaan is gevaarlijk: het maakt op zijn minst agressie los.

Daarom voor 2014: dat de grenzen geëerbiedigd worden, je zal dubbel zoveel plezier beleven aan het samenzijn met geliefden en vrienden.

Niet te geloven … vanavond vieren we alweer oudejaarsavond.

Zelf zullen we het rustig aan doen. Het feit dat we ‘samen’ dit jaar mogen uitwuiven is al een waardevol cadeau. Op gebied van eten en drinken doen we het kalm aan: hoe ouder we worden hoe beter we ons voelen in een sobere levensstijl. Het feest met mijn kinderen was op kerstavond, het feest met de (klein)kinderen van Karel is voor morgenmiddag. Bijna angstvallig hou ik het gevoel vast dat het leven ‘nu’ zo heerlijk samen valt met mezelf zijn. Ooit was het anders

Alles nodigt uit om ‘feest’ te vieren. En heel wat mensen kunnen zich daarin begeven: het leven vieren. Mooi zo. Het kan deugd doen om gewoon feestend samen te zijn.

Heel wat mensen hebben niet zo’n feestelijk gevoel. Ik denk aan de vele mensen die een geliefde betreuren. Maar ook zo’n dagen kom je door: je blijft gewoon verder ademen, je moet wel. Hen kan ik alleen toewensen: volhouden … wellicht komt er dit jaar wat meer ruimte voor innerlijke rust.

Ik weet dat het een illusie is voor dit jaar te hopen dat oorlog en pijn weggewist worden uit het beleven van de mens en mensheid … maar mogen we niet hopen op een stapje verder te gaan in het proces er naartoe? Ik hoop het van harte.

Het begon met de opdracht in de academie: wie zin heeft kan lino drukken eens uitproberen. Omdat de gewone lino gutsen me niet voldeden kocht ik me mesjes van betere kwaliteit. Karel maakte me een plank waarbinnen ik mijn lino plaat kon bewerken. De werktafel is klaar, ik kan beginnen.

Eerst maak ik ontwerpen, daarna begint het snijden. Ik snij o.a. afbeeldingen uit die zullen dienst doen om wenskaarten te maken.

De eerste drukken probeer ik thuis met deegrol.. De resultaten zijn nog niet wat ik wil, maar ik voel me gelukkig dat ik op de goede weg ben en het boeit me enorm.

Dan wil ik experimenteren met achtergronden. Ik maak collages, zet papier in de verf, lijm stof op papier … ik ga zo op in het werk dat ik gewoon de omgeving vergeet. Christel vindt het leuk en neemt er een foto van.

Om het probleem van het drogen van die achtergronden op te lossen, neem ik een schilderplank en klop daar enkele nagels in.

De grote dag is aangebroken: ik ga drukken op de pers in de academie. Als ik er aan begin moet ik vaststellen dat de pers het niet meer doet. Ik ben enorm ontgoocheld.

Ik besluit zelf een handpers te kopen. Het is feest als de handpers afgeleverd wordt.

Dan druk ik thuis mijn eerste werken. Heerlijk.

In de academie is de grote pers hersteld. De achtergronden zijn klaar, het is nu experimenteren met de inkt.

Ik voel me blij met het resultaat. Dat opent perspectieven naar meer.

Het probleem van het drogen stelt zich niet allen thuis maar zeker op de academie. Op de academie is er nauwelijks plaats om iets te laten drogen, tenzij je de moed hebt om voor elke afdruk de trappen op te rennen en op de verdiepingen (twee in totaal) gebruik te maken van de leegstaande tafels. Die tafels zijn meestal niet zo proper. Zo riskeer je de onderkant van je blad vuil te maken. Een avond op en af rennen is wellicht goed ter vervanging van een sessie fitness, toch wil ik mezelf niet trakteren op die gezondheidskuur. Ik neem gewoon het droogrek mee naar de academie.

Wanneer ik binnenkom met mijn lading, kijken de collega’s wel even op: een droogrek in de academie. Wanneer ze me later aan het werk zien, vinden ze het wel een goede oplossing. Alleen: wat ga ik met al die afdrukken doen? Eerst en vooral wil ik experimenteren met drukken: het gebruik van verschillende achtergronden, het mengen van drukinkt, proberen op de vooraf bepaalde plaats te drukken. Goede afdrukken kunnen altijd als cadeautje dienen en anderen zullen na verloop van tijd wel de weg naar het containerpark vinden, ik denk niet dat hier nog hergebruik mogelijk is.

Het gaat vlot met de pers: ze staat op de perfecte hoogte en drukt mooi af. De achtergrond is op voorhand gemaakt, nu oefen ik met het aanbrengen van inkt. Het resultaat bevalt me wel, ook al loopt het soms wat mis, wanneer ik bv. een achtergrond op de lino wil leggen en ik de lino ongewild verschuif, zodat er een soort dubbele afdruk ontstaat.

Na een avond afdrukken, hangt het droogrek vol. Morgen neem ik het resultaat mee naar huis … en kan de eindejaarsvakantie beginnen.

Eens je de handelingen van drukken onder de knie hebt, stelt zich het volgende probleem: hoe krijg je het gedrukte droog zonder beschadiging. Thuis kan ik wel even een tafel en de grond als droogplaats gebruiken, maar echt handig vind ik de oplossing niet. Het duurt wel even voor de afdruk echt droog is … en aan tafel zitten eten tussen drogende afdrukken, is ook geen gedroomde situatie, noch voor de afdrukken, noch voor de eters. Gans de vloer vol leggen met afdrukken kan wel uitkomst bieden. Toch zie ik het zo niet zitten om een avond tv te kijken midden een tapijt van afdrukken.

Eerst kijk ik uit of ik geen draden kon vastmaken waar ik de afdrukken aan kon hangen. Tot me invalt: als ik nu eens gewoon het droogrek gebruik. Ergens heb ik nog een erfenis opgeborgen van mijn moeder: heerlijke ouderwetse wasspelden, waar ik als kind mee speelde. Uit een soort piëteit heb ik ze bewaard. Een mens mag echt niets weggooien. Dus op zoek naar die verborgen schat.

En dan kan het afdrukken thuis beginnen. Elke afdruk krijgt een plaatsje op het droogrek: zo is er weinig ruimte ingenomen en kan elke afdruk een nachtje hangen om te drogen.

Het is wel een grappig zicht: een aparte bonte was hangt aan het droogrek. ’s Anderendaags kan ik mooie, onbeschadigde afdrukken van het droogrek nemen. Ik verzamel de afdrukken in een farde en om beschadiging te voorkopen, gebruik ik een tussenpapier, dat rond de drukpers zat toen die verstuurd werd. Het papier was wat verfrommeld: dus even onder het strijkijzer, versnijden op maat en nu wordt het hergebruikt.

Een oplossing mag ook wel eens kinderlijk eenvoudig zijn.

Bij het begin van de vakantie heb ik de wenskaarten geschreven, noodzakelijke administratie afgewerkt, pakjes gemaakt … alles in orde gebracht dat moest gebeuren, zodat ik innerlijke ruimte kreeg om me te concentreren op mijn schilder- en tekenwerk.

Nu de feesten voorbij zijn kan ik me weer met overgave toeleggen op het drukken. In de academie gaf de leerkracht als opdracht voor wie wou een linodruk te verwerken in een schilderij. Dat spreekt me wel aan. Ik loop reeds enkele dagen na te denken over een ontwerp. Denkelijk zal het iets abstracts worden. En dan de uitwerking. Ik kan een lino afdrukken en op een doek lijmen en van daaruit verder werken. Ik kan een groot vel nemen, een achtergrond maken, de lino afdrukken op die achtergrond en dan verder schilderen. Ik kan ook doek gebruiken: ik heb nog een rol liggen (70 cm x 400 cm) die ik ooit kocht in een reclame aanbieding, maar feitelijk van slechte kwaliteit. Ik zou dat doek eerst een achtergrond meegeven, dan kan er nadien ook gemakkelijker op geschilderd worden en dan de lino verschillende keren afdrukken. Daarna proberen er een geheel van te maken. Of ik kan dat allemaal eens uitproberen, dat zou nog het leukste zijn. En je moet maar één keer de lino uitsnijden

Tussendoor moet ik ook aan mijn eindwerk van tekenen denken. Elke dag verplicht ik mezelf oefeningen te maken in grijswaarden. Je moet dat toch in de vingers en vooral het hoofd krijgen. Ik heb er wel vertrouwen in dat het me zal lukken.

De vakantie gaat weer veel te rap om zijn.

Al de lezers(vr./m.) wil ik leuke eindejaarsdagen toewensen en veel energie om het volgende jaar aan te vatten. Geniet van wat deugddoend is, probeer de tegenslagen te aanvaarden en (be)leef vol overgave elke dag.

Ondertussen hebben we ons eindejaarsfeestje met de tekenklas achter de rug. Iedere deelnemer betaalde een som en enkele bereidwillige en handige collega’s zorgden voor een uitgebreide kaasschotel, wijn, (zelfgebakken) brood en tot afronding: koffie met lekkere zoetigheden.

Ik zat toevallig naast mijn buurvrouw van drie huizen verder. Zij volgt ook academie. We komen elkaar niet zo vaak tegen, gelukkig zien we elkaar wekelijks in de academie. Dan praten we wel even, maar uiteindelijk hebben we elk ons (teken)werk. Nu kregen we uitgebreid de tijd om te praten. Het enige nadeel was dat er zoveel achtergrondgeluid was van mensen die het ook gezellig met elkaar hadden. Voor slechthorenden niet de beste situatie om de ander te verstaan. Af en toe moest ik vragen om even te herhalen wat ze had gezegd. Maar het deed niets af aan de kwaliteit van het gesprek.

De kaas en wijn was lekker, maar vooral de zoetigheid erna smaakten me enorm. Normaal kopen we chocolade en koekjes met stevia als zoetingsmiddel. Maar nu wou ik even alle gezondheidsregels vergeten en gewoon genieten en er was genoeg voor iedereen, zoals in het liedje van Bots.

‘k Ben wel als eerste vertrokken: ik was dringend toe aan een middagdutje, hoewel het reeds laat in de namiddag was.’s Avonds moesten we nog naar een andere samenkomst en ik wou daar toch een beetje fris toekomen. Op mijn leeftijd hoef ik me niet meer te schamen dat mijn energie beperkt is. Ik ben blij dat ik er nog bij mag zijn, en die kantjes van ouder worden, verstoppen we dan maar tussen de warme plooien van de vriendschap.

De voorbereidingen die ik getroffen heb voor het grote werk in de academie, herneem ik thuis, voor een kleiner formaat van afdrukpapier. Ik beschilder papier met acryl, lijm dezelfde synthetische stof op het papier, zoek overschotten van gekleurd papier op. Ik kijk er van op hoeveel tijd dat nog in beslag neemt. Dat komt ook door mijn ongeduld: ik wil met de handpers aan de slag.

Gelukkig kan ik geen papier weggooien dat nog bruikbaar is. Een mislukte aquarel? Geen probleem: acryl erover en we kunnen weer verder. Een tekening in Oost-Indische inkt die me niet voldoet: omdraaien maar en een collage maken. Allemaal achtergronden voor een nieuw werk. Nu ga ik uitproberen hoe die achtergronden kunnen dienst doen bij het drukken.

Eerst en vooral moeten de juiste afmetingen bekomen worden. Ik wil nogal zuinig werken, niet zomaar resten moeten weggooien, dus dat vraagt even berekenen. Na een tijdje ligt er een stapel ‘achtergrond’ te wachten op gebruik.

En nu kan ik mijn handpers boven halen. Een sacraal moment: alsof een nieuw leven me tegemoet treedt. Even bedenk ik: hoe oud ben ik ook weer?

Maar ik laat alle bedenkingen terzijde en betreed de wereld van het drukken. Is internet een grandioze uitvinding, de drukkunst is dat wellicht nog meer.

Soms, als ik papier moet weggooien dat echt niet meer bruikbaar is, denk ik aan de situaties waar ze alleen het zand als basis hebben om te leren lezen en schrijven … ineens moet ik denken aan een verhaal in de bijbel: iemand schreef iets in het zand en de omstaanders met het grote gelijk, verstonden de boodschap en dropen af.

Ik mag nu ook in de traditie van het drukken gaan staan. Het drukken: vermenigvuldigen van de eenmaligheid. Zonder het ambacht en de kunst van het drukken zaten we als gewone mens wellicht nog opgesloten in een wereld van mondeling vertelde mythen en verhalen, wellicht een zeer rijke wereld, maar wat heb ik graag inzicht in wat zich voordoet. Nu kan ik gewoon een boek openslaan of de pc aanzetten en de informatie stroomt binnen. Nu wil ik mijn aandacht bij het drukken houden. Eerst even het mechanisme uitproberen en dan de inkt bovenhalen en de uitgesneden lino insmeren.

Bij een eerste drukproef komt er een ontspanning over mij: het lukt. Mooi zo.