Ik heb een boek over de Holocaust op mijn tekentafel gelegd. Bladzijde na bladzijde doorblader ik het boek. Foto’s van mensen: mannen, vrouwen, ouderen, jongeren, kinderen. Beeld na beeld grijpt me aan. Vaak denk ik: stel dat ik de vervolgde was, dat mijn familie door het politieke systeem werd gebrandmerkt tot de dood … mijn moeder die stierf toen ze 91 was, wat zou er met haar gebeurd zijn. Toch hebben hoogbejaarden de weg naar het gas moeten gaan. Het is allemaal zo onvoorstelbaar … hoewel, we moeten niet verder reizen dan Syrië of …

Vanuit die gegrepenheid begin ik aan een serie portretten. Het gaat er mij niet om of ze gelijken of niet. Maar ik wil de waanzin van toen in eigen beelden vastleggen. Woorden geven aan een gebeuren is een eerste stap naar herstel: beamen dat het gebeurd is. Hoeveel levens heb ik nodig om al die concrete mensen te herdenken, niet alleen van de Holocaust, maar van allen die gedood werden omwille van het geloof in een bepaalde overtuiging … ook een godsdienstige overtuiging, ook de Rooms-Katholieke?

Ik ben te oud om alles te bevatten, om alles te dragen. Hoe kan je echter proberen om die vernietiging te weerhouden, woorden en overleg te gebruiken om tot een humane samenleving te komen?

Als ik de zomaar neergezette vlekken eens wat richting ‘een dier’ duw? Eerst is het nog aarzelend en braaf, maar dan krijg ik er plezier in: niet meer nadenken maar vanuit de beweging van een dier naar het tekenblad.

Eerst een compact dier, waar beweging niet direct een inspiratiebron is. De compactheid van de schildpad helpt me over mijn faalangst heen.

Ik wil wat een meer uitgesproken ‘dierlijkheid’. Iets dat doet denken aan een schreeuw uit het oerwoud.

Dan komt het beeld van iets katachtigs opzetten: mager, taai, niet te vernietigen.

Tussendoor nog een vogel, geen kanarie als je het mij vraagt.

Uiteindelijk vergeet ik alles en laat water en inkt uitdrukken wat zich uit zichzelf aanbiedt.

Ondertussen ben ik voor tekenen gaan experimenteren met verdunde Oost-Indische inkt. Ik oefen met penseel, het is en heel andere manier van werken dan met een pen. Met penseel kan je niet anders dan losser werken, je moet meer risico nemen, meer op je intuïtie afgaan.

Ik maak een aantal tekeningen met de vraag: wat geeft dat als ik in verschillende grijstinten werk. Omdat ik karton voor taartendozen gebruik, kan ik me nogal vrijuit laten gaan: mislukt het, geen erg, het was toch maar op wegwerpmateriaal. Toch merk ik dat er iets in mij is, dat ook op dit minderwaardig tekenmateriaal, het allerbeste wil boven halen. Niet dat alles even goed lukt.

Het is leuk om doen. Wel vraagt het enorme concentratie. Abstract werken wil niet zeggen er zo maar wat opgooien. Dat hoor je vaak als reactie bij een abstract werk: zoiets kan iedereen, je kliedert maar wat aan. Telkens denk ik: je moet het maar eens proberen.

Dit wordt een start voor vele uren tekenplezier: de ontdekking van water met inkt.

Eerst probeer ik gewoon wat te spelen met water en daarin inktlijnen te trekken om voeling te krijgen met penseel, water en inkt.

Na wat oefenen probeer ik een vorm in het experiment te ontdekken.

De broodjes hebben gesmaakt. We hangen onze jassen weer aan de touwen en gaan nu de vaste collectie bezichtigen. We kunnen niet alles bezichtigen, daarvoor is het museum te uitgebreid en onze tijd te kort. We kiezen voor de afdeling van 19^de eeuw tot heden.

Bekende kunstenaars komen aan bod. Zaal na zaal schuiven we voorbij aan werken die we soms al op een reproductie gezien hebben. Ik voel me ontroerd als ik enkele ‘echte’ werken van Van Gogh zie. Ook minder bekende en onbekende namen komen aan bod.

Het is alleen jammer dat de werken soms zo dicht opeen hangen. Zo wordt een Rodko getoond. Wellicht niet zijn meest aangrijpende werk. Maar het hangt echt verloren tussen de schilderijen die ernaast hangen. Sommige werken hebben toch ademruimte nodig om tot hun recht te komen.

Als afsluiter wippen we nog even de afdeling ‘design’ binnen. Leuk om zien, maar het zijn vooral oudere stukken. Natuurlijk ontbreekt Rietveld niet.

We voelen ons stilaan ‘uitgekeken’ geraken. We besluiten eerst nog even langs de winkel te passeren en dan hebben we tijd voor een koffie, voor de bus ons weer komt oppikken. In de winkel laat ik me verleiden om een cd van Gerhard Richter te kopen. Ik had graag nog een postkaart gevonden van een schilderij van een voor mij onbekende schilder, maar dat me enorm aansprak. Jammer genoeg vind ik het niet als kaart of bladwijzer.

Dan maar naar de koffie, na zo’n dag een welkome afsluiter.

Waner de bus ons om vijf uur komt oppikken, ben ik toch wel blij terug naar huis te kunnen. Ik installeer we weer met mijn boek … en als we terug de parking in Aarschot oprijden is het al donker.

Afscheid nemen, morgen zien we elkaar weer in de schilderklas. Ondertussen nagenieten en bekomen.

Wanneer de inkomkaarten verdeeld zijn, kunnen we vertrekken. Thuis had ik al op internet naar Kokoschka gezocht, op de bus had de lerares schilderen ons nog wat informatie bezorgd die we snel konden lezen en voor we de werken echt gaan bekijken, geeft ze ons nog even wat bijkomende uitleg. Vooral de aspecten van zijn werken waarop we moeten letten komen aan bod. Goed voorbereid betreden we dan de expositieruimte.

Toch word ik verrast door wat ik te zien krijg. Ik blijf niet bij de groep, ik wil de werken op eigen houtje verkennen. Wat me vooral grijpt is de veelzijdigheid van deze kunstenaar. Hij tekent, schildert, is ook literair bezig. Blijkbaar is hij daardoor een gevaarlijk man: hij moet Duitsland ontvluchten wanneer de nazi’s het voor het zeggen krijgen.

Ik word enorm gegrepen door zijn tekeningen. Niet allemaal hebben dezelfde kwaliteit. Met veel fantasie in zijn grafische vormgeving zet hij vooral portretten op papier. En juist daardoor wordt een portret zo ‘sprekend’.

Na een tijdje voel ik me licht in een roes komen: de overvloed van kleuren bedwelmt me.

Wanneer ik me terug aansluit bij de groep lijkt het enthousiasme zich daar ook genesteld te hebben.

Ondertussen is de tijd niet blijven stilstaan en hebben we honger gekregen. We besluiten buiten het museum iets te gaan eten en in de namiddag de vaste collectie te bezichtigen.

Terwijl we wachten op de inkomkaarten, kijken we wat rond. In de hoek de museumwinkel. Dat is voor het einde van de dag. In een andere hoek wordt mijn aandacht getrokken door iets speciaal. Zou dat een kunstwerk zijn? Rode en witte koorden die vertrekken van tegen de grond, over het plafond lopen en terug naar beneden gaan. Ik zie enkele kinderen en volwassenen met die koorden aan het werk. zou het een actief kunstwerk zijn dat je als bezoeker mag aanraken. Tot ik ontdek wat het echt is: de vestiaire.

Ik ga er ook mijn jas hangen. Elke koord glijdt in een slotje. Alle koorden komen samen in een cirkelvorm. De koorden lopen recht omhoog, tot tegen het plafond en via een paar katrollen gaan ze terug naar beneden waar er drie kapstokken aan hangen. Om je jas op te hangen zoek je een koord uit die nog niet benomen is. Je laat die koord naar beneden zakken, hangt je jas eraan en trekt dan de koord naar boven tot er een soort verdikking onder het slotje terecht komt en je dat slotje kan sluiten zodat de koord niet terug naar beneden komt. Op de sleutel staat een nummer, die ook op het slotje staat. Je jas hangt dan zo’n vier tot vijf meter hoog, veilig opgeborgen.

Gewoon fantastisch! Degene die dat bedacht heeft verdient een eredoctoraat.

Ik blijf er even naar kijken. Het geeft me een gevoel van ‘spelen’, het lijkt wel een kermismolen. Ik zie dat de anderen er ook plezier in hebben. Twee medewerksters van het museum helpen bezoekers die niet direct hun draai vinden. Wanneer we ’s middags onze jas komen terughalen om buiten het museum iets te eten, hangt de vestiaire vol.

Maar eerst duiken we het museum in.

Met de academie gaan we richting Rotterdam, naar het Boijmans van Beuningen museum. Daar loopt een tijdelijke tentoonstelling met werken van Kokoschka.

We vertrekken om 7u30 stipt op de parking Demervallei in Aarschot. Dit betekent dat we er liefst wat vroeger zijn, zodat de leerkrachten de leerlingenlijst kunnen nakijken. Ik vertrek om kwart voor zeven thuis, zo heb ik ruim de tijd om zelfs verloren te rijden en mijn weg terug te zoeken, want ik weet ongeveer waar de parking gesitueerd is, maar echt de weg weten is iets anders. Ik kan natuurlijk de GPS gebruiken. Toch wil het eerst zo proberen, mijn oriëntatievermogen wat ontwikkelen.

Om kwart voor zes ben ik opgestaan, dat is erg vroeg voor een gepensioneerd iemand. Douchen, boterhammetjes klaarmaken voor het geval dat we lang onderweg zijn. Praten op de bus zit er voor mij niet in: er is veel teveel achtergrond lawaai. Daarom neem ik een boek mee. Ik zit graag te lezen op reis en dan maak ik me ook niet zenuwachtig als we staan aanschuiven in een of andere file. Trouwens, de rit naar Rotterdam duurt gemakkelijk twee uren. Je kan die tijd toch niet laten verloren gaan.

Wanneer ik thuis vertrek valt het me op hoeveel gerij er reeds op de baan is, tot ik besef dat ik vroeger ook midden dat verkeer zat. Hoewel, het was wel een uurtje later dat ik aanzette. Voor mensen die richting Brussel moeten vraagt dat forenzen toch een serieuze inspanning. Ik probeer me te verbeelden hoe in Vlaanderen de wegen vol zitten met wagens die van huis naar het werk rijden. We lijken wel een mierenmaatschappij.

Wanneer ik de wagen parkeer, zijn er al een paar medereizigers aanwezig. Stilaan duiken dan de anderen op. Gelukkig is het niet koud om te wachten op de bus, die is wel over tijd … en wij maar zorgen dat we goed op tijd toekomen.

Instappen. Ik zoek me een plaatsje aan het raam en voor de bus vertrokken is ben ik al verdwenen in mijn boek (De bevrijding van Alex Kershaw). Na twee uren rijden en een 120 pagina’s verder n mijn boek, komen we toe aan het museum. Dat gaat maar open om 11u.

We hebben nog tijd voor een koffie en in de cafetaria van het museum gaan we daar met het groepje van de schilderklas van genieten. Heerlijk.

Om 11 uur gaan de deuren open. Terwijl de verantwoordelijke de inkomstkaarten aankoopt, kunnen wij wat rondkijken en acclimatiseren. Ik ben benieuwd naar wat de dag gaat brengen.

Iets meer dan een week terug kon ik me niet meer houden: ik moest de tuin in.

Normaal wordt bij ons de tuin in het vroege voorjaar gesnoeid. We laten de planten groeien en bloeien zoals ze het in hun genen hebben en in de herfst, wanneer alles van zijn overdaad ontdaan wordt, laten we de natuur op zijn beloop. In de winter, wanneer rijm of sneeuw zich aandient, geeft dat ‘natuurlijke’ uitzicht prachtige beelden.

Nu echter lijkt de lente zich reeds aan te dienen. Struiken botten uit, de toverhazelaar staat in volle bloei (in onze tuin veel te vroeg) … tijd dus dat we ingrijpen en snoeien.

Vandaag heeft het gevroren. Het gazon knarst bijna van stijfheid. Met een warme jas en tuinhandschoenen ga ik grenzen stellen aan de uitbloei, zodat ik, over een paar maanden, het nieuwe groen niet moet wegsnijden. De lucht is helder. Ik geniet er van.

’s Namiddags gaan Karel en ik nog even wandelen. Hier de Japanse kers in bloei, daar al de volle pracht van de gele brem, ginds forsythia die hartverwarmend naar buiten treedt.

Het is even wennen: wanneer komt de winter? Alhoewel: ik klaag niet. Kou en sneeuwwegen, neen, dan liever een winterslaap.

Het is wel boeiend om uit te proberen hoe de grafische vormgeving er uit kan zien van de afdrukken.

Eerst probeer ik één afdruk uit op de oppervlakte. Ik laat de lijnen van de afdruk verder lopen op de achtergrond. Ik gebruik een kleur acryl om het geheel in de verf te zetten. Zo komt de grafische vormgeving tot zijn recht. Is dit boeiend genoeg om aan te houden?

De afdruk blijft, de tekening zal min of meer hetzelfde blijven, maar het schilderen zal veranderen. Dat wordt een hele opgave.

Wanneer ik twee afdrukken gebruik en ze met elkaar verbind, ontstaat er een zekere spanning in het werk. Ik merk dat ik al uitkijk naar de verdere uitsnijding van de lino mat. Dat zal de spanning nog opvoeren.

Maar eerst moet ik proberen van deze linosneden een goede afdruk te maken, maar ook schilderkundig tot een goed einde te brengen. Er staan me enkele spannende momenten te wachten.