De Haachtse KOL is een tekenatelier voor volwassenen. Tien jaar geleden is het gegroeid uit het geregelde KunstOverLeg van de gemeente Haacht met plaatselijke kunstenaars. De toenmalige schepen van cultuur, de cultuurfunctionaris en enkele kunstenaars besloten, als voorlopig alternatief voor een Haachtse academie, om met een vrij atelier te starten. Sinds 2003 werkt het atelier onder leiding van Sigrid Joosen.

Dit atelier stelde ten toon … en ik ging een kijkje nemen.

Ik was aangenaam verrast door wat ik zag. Geen wereldschokkende prenten maar toch werken die mochten gezien worden. Hieronder enkele beelden.

Ik lever mijn werk af bij mijn dochter en Carlo, de schoonzoon, ontfermt er zich over. Na uren intens meten, nog eens passen, boren en een haak in de muur schroeven, is het zo ver: het werk hangt op zijn plaats.

Zoals beloofd sturen ze me een foto door ... helaas ligt de foto op de zijde in deze blog en krijg ik ze niet correct weergegeven.

En dan kan ik de bestelde wissellijsten gaan ophalen. Ik voel me echt opgeladen. Nu kan ik het werk afmaken en een dag afspreken om ze naar mijn dochter te brengen.

Het inlijsten verloopt vlot: het systeem is gemakkelijk te hanteren. Eerst poets ik het glas wat op en dan leg ik heel voorzichtig de tekeningen op hun plaats, net een sacraal ritueel. Zo is het ook wel een beetje: door die omlijsting komt het werk pas tot zijn recht.

Wanneer ik een foto wil maken, lukt dat niet zo goed: ik heb nergens een muur waar ik het werk kan op hangen, dus leg ik het op de grond. Maar het werk is te groot om er een mooie opname van te maken, althans voor mij in combinatie met mijn fototoestel.

Wanneer het op zijn plaats hangt moet mijn dochter maar een foto maken die het werk wel tot zijn recht laat komen. Ik heb mijn deel van het project gerealiseerd … en ben er blij mee.

Eerst wordt het papier op maat gesneden en dan kan het tekenen beginnen. Veel woorden moeten er' niet voor gebruikt worden: de tekenpen neemt alle aandacht in beslag.

Ik werk rustig maar intens verder. Op de achtergrond klassieke muziek. Ik denk aan mijn dochter waar het werk zal heen gaan, ik denk aan de andere kinderen. Ik wens hen allen de levensenergie toe die ik probeer vorm te geven.

Op deze foto is het werk te zien zonder omlijsting … op de lijsten is het nog even wachten: ze zijn besteld.

Nu ik weet wat ik wil vorm geven, voel ik me naar het definitieve ontwerp toegroeien. De levensenergie komt in beeld door het gele vlak dat bijna uitdagend over de ruimte is gespannen. De zwarte vlakken hou ik nogal strak, maar ik voel dat ik er toch wat meer soepelheid in mag steken.

Ik kan bijna niet wachten om met de definitieve versie te beginnen.

En dan weet ik plots wat ik ga uitwerken. Het zal de naam 'Ruach' krijgen. Een begrip uit de bijbel dat kan vertaald worden als 'levensenergie'. Dat wil ik aanwezig stellen. Die levensenergie typeert niet alleen mijn dochter en haar man, maar ook de vrienden die hen omringen.

Ik probeer een wat strakkere vorm uit. Ondertussen groeit het concept in mij. Ik hou rekening met de afmetingen waar het werk gaat hangen: de muur is 240 cm op 160 cm. Ik denk aan een dubbele wand van drie lijsten van 50 cm op 60 cm en daartussen twee lijsten van 40cm x 30cm en 20cm x 30cm.

Maar eerst moet ik de gepaste vormgeving vinden. En dat is zoeken.

De oudste dochter vroeg me of ik voor haar een werk wilde maken met Oost-Indische inkt dat bij hen in de gang zou hangen. Leuk dat kinderen je werk waarderen. Na het afbreken van de tentoonstelling in Baal ging ik aan de slag voor dat project.

Eerst liet ik de opdracht op mij inwerken. Wat typeert mijn dochter en haar man? Zeker beweging en elegantie: ze hebben een dansschool uitgebouwd die er mag zijn (zie Dansschool Aike Raes). Het niveau van de dansopleiding is hoog en de organisatie om zoveel verschillende soorten en niveaus van opleidng te verzorgen vraagt organisatietalent. Maar centraal in die enorme onderneming is vriendschap die voor iedereen een vorm van thuiskomen creëert in het complexe geheel.

Eerst wil ik wat vormen uitproberen die voor mij het bewegen oproepen.

En dan haalt de uiterlijke wereld je in. Alles wordt in vraag gesteld. De buitenwereld dringt zich aan je bewustzijn op. Je kan niet anders dan het geweld ervan ondergaan. Je wereld wordt doorkliefd met het vreemde en je oude wereld stort in. Je kan niet anders dan nadenken over wat zich aanbiedt. Zo heeft de zachte revolte van '68 huis gehouden op zowat alle vlakken van de samenleving. De sexuele revolutie kreeg de ondersteuning van het gebruik van anti- conceptiva: men mocht genieten van het lichaam, zonder er meteen een kind bij te maken. Het autoritaire opvoedingsysteem kreeg een zware deuk: het 'gehoorzamen omdat ik het zeg' verdween en men probeerde een kind het 'waarom' duidelijk te maken. Niet iedereen was daar gelukig mee.

Grenzen kunnen ook onder druk van uiterlijke omstandigheden verlegd worden. Niet dat dit altijd door iedereen als positief ervaren wordt. Ik denk aan mijn moeder. Zij hield zich overeind door te geloven wat de kerk haar voorhield … haar kinderen verlieten zowat samen met het ouderlijke dak de kerk en bijhorende rituelen. Naarmate ze ouder werd en merkte dat haar kinderen en kleinkinderen niet meer kerkelijk waren, klampte ze zich sterker en sterker vast aan haar innerlijke overtuiging. Haar kinderen en kleinkinderen zag ze te graag om het door haar kerkelijke opvattingen tot een breuk te laten komen. Ze trok zich terug in haar wereld met haar overtuiging … waar ze waarschijnlijk in alle eenzaamheid de confronatie aanging met haar leven en het einde ervan. Ze werd 91 jaar, helder van geest tot het laatste moment, maar de kloof die haar scheidde van haar kinderen was niet te overbruggen.

De uiterlijke energie wordt weergegeven door de rode lijn die dreigend op de eigen wereld afstevent.

Toch kan niet elke innerlijke crisis geheeld worden. Er is psychisch lijden dat geen herstel toelaat. Men probeert door medicatie en allerlei therapiën een leefbare situatie te creëren. De innerlijke verscheurdheid blijft en wie daarmee moet leven voelt zich vaak in de hel. Dan is de wens om uit het leven te stappen vaak heel dichtbij.

Wanneer een innerlijke crisis wat tot bedaren komt, probeer je jezelf opnieuw vorm te geven. De oude zekerheden zijn neergehaald, die hoef je niet meer. Je probeert nieuwe wegen uit.

Hoeveel vrouwen en mannen moeten de confrontatie aangaan met het verlies van een partner, een scheiding, een zware tegenslag. Je moet terug tot jezelf komen … alleen draag je een 'verleden' mee. Hoe los je dat op?

Je bent dapper, houd je overeind … en stilaan wordt het ademen terug iets normaal. Je ontdekt dat je weer kan lachen, van harte, als iets dat bij het leven hoort. Er komt meer vastigheid in je leven. Wellicht bieden zich nieuwe mogelijkheden aan. Wat je onderste boven haalde probeer je een plaats te geven in je leven. Je kan bitter worden maar ook de weg op gaan van mildheid en begrip voor wat 'des mensen' is.

Op de begrafenis spreek ik de woorden uit: liefde is sterker dan de dood. Langzaam worden die woorden concreet in mijn leven. Ik reorganiseer me innerlijk en wordt rustiger. Ik laat de prangende vragen van 'waarom' aan mij voorbijgaan. Elke poging om te vatten waarom mijn zoon uit het leven stapte, is toch naast de kwestie. Het enige antwoord dat ik in mezelf aantref is dat ik van hem hou. Het verwarde kind dat hij jarenlang was in zijn schizofrene wereld, wordt nu een zoon die rust heeft, een zoon die verder leeft in de warmte van het graag zien, in de intense aanwezigheid die zich in mijn geheugen nestelt.

Ik ben getekend door zijn leven en dood maar ook dankbaar dat ik van hem mocht houden en hem mijn zoon mocht noemen.

De wereld van het basisvlak is helemaal verscheurd. Ergens is er nog wel de gele begrenzing van vroeger aanwezig … maar elke houvast lijkt nu verloren.

Zelfdoding van een geliefde haalt de grond onder je voeten vandaan, zeker als die geliefde je kind is, je zoon of dochter.

Je kan niet anders dan meegesleurd worden in de maalstroom van het niet verwoordbare. Je beseft dat je ademt, 's morgens ontwaakt om weer een ondragelijke dag door te moeten. Niemand kan je troosten want het gat dat in het diepste van jezelf werd geslagen kan niet meer gedicht worden. Je verloor immers wat je het liefste was.

Na een tijd probeer je jezelf weer bijeen te rapen … maar de wereld is veranderd. Het is alsof je uit de dood weer het leven in moet. Alleen kou en pijn blijven steed aanwezige lotgenoten.

Het basisvlak wordt onder handen genomen: dwars doorgescheurd, zowel horizontaal als vertikaal. Daarbij wordt de bovenkant nog eens aangepakt. Zo ontstaat een crisis in het bewustziijn, maar de basis blijft min of meer behouden.

Wellicht dat elke volwasene met een of andere vorm van dit verschijnsel te maken krijgt. Nog maar even denken aan 'trouwen'. Een feestdag voor de meesten: de bruid in volle tooi, de bruidegom onderste boven van verliefdheid op haar verschijnen. De familie en vrienden jubelen, strooien rijst, laten een koppel duiven vliegen (is dat geen dierenmishandeling want kunnen die fragiele beestjes overleven zonder verzorging) … en gaan feesten. Eerst zijn er natuurlijk cadeautjes afgegeven. Tegen de avond aan is iedereen zowat dronken en voert de bruidegom zijn verovering mee naar het bruidsbed … hoewel, dat kwam vroeger soms voor, als kerkelijk ideaal en om ongewenste zwangerschappen te voorkomen. Wie nu niet met zijn of haar lief geslapen heeft is wellicht een uitzondering.

Waar blijft de feestvreugde die de rest van het leven aanhoudt? Gelukkig zijn er tegenwoordig therapeuten die ons kunnen uitleggen waarom het allemaal zo moeilijk gaat en waarom de koppels maar best uit elkaar gaan.

En dan zie je de wekelijkse rij 'scheidenden' in het justitiepalais. Drie keer moet je voorkomen … en na de definitieve handtekening die de scheiding bevestigt is er geen feestgejoel. Wellicht kunnen de betrokkenen nog samen een kop koffie gaan drinken … maar meestal doet ieder dat op zijn eentje.

Nochtans zouden nu familie en vrienden mogen aanrukken om de pijn te troosten die het scheiden heeft meegebracht. Er hoeft geen feest gelanceerd te worden, maar wellicht zou het uitspreken van 'proficiat, de beslissing die je nam is de juiste' je wel even opwarmen na de slijtageslag van geconfronteerd te worden met een droom die niet uitkwam en de innerlijke verwarring die dat teweeg brengt.

Gelukkig is er nog een basis aanwezig waarop je kan verder bouwen, een nieuw leven tegemoet.