In 1168 verleende Godfried III (1142-1190) een charter dat als het oudst bewaard op schrift gestelde privilegie van het hertogdom beschouwd wordt. Hiermee bevestigde hij alle eerder verleende vrijheden. Daarnaast stelde hij de stad vrij van het zogenaamde recht van de dode hand, waardoor de hertog afzag van het recht om zich als landheer goederen toe te eigenen die niet meer konden vererven.

Om de hegemonie in het oostelijk deel van zijn territorium te bevestigen, koos hertog Hendrik I  (1190-1235) Tienen als bruggenhoofd. Vooral bij het begin van de 13de eeuw verbleef hij meermaals in de stad. Toch waren het zijn troepen die op 13 oktober 1213, na hun nederlaag bij Steppes (Montenaken), de stad zwaar teisterden.

Op 5 juni 1288 versloeg Jan I (1267-1294) nabij Woeringen de geallieerde legers van de aartsbisschop van Keulen, de graaf van Gelre en de graaf van Luxemburg. Hierdoor wist hij het graafschap Limburg (d.i. het huidige land van Herve) bij zijn bezittingen te voegen. Deze overwinning bezorgde hem een toenemend aanzien buiten de grenzen van het hertogdom. De overwinning had ook voor Tienen positieve gevolgen. Tijdens de slag traden de burgerlijke milities van de Brabantse steden voor het eerst militair op de voorgrond  Onder leiding van hoofdmeier Gilles van de Berghe wisten vooral de Tiense boogschutters zich te onderscheiden, waardoor de stad als tegenprestatie een aantal nieuwe vrijheden kreeg  Uit het charter van 24 februari 1291 kunnen we opmaken dat Tienen op het einde van de 13de eeuw tolrechten bezat, dat er openbare markten werden gehouden en dat de stad beschikte over een eigen systeem van maten en gewichten.

De gestileerde beeltenis van hertog Jan I, ook wel Jan Primus genoemd, staat op ieder flesje bier dat in de brouwerij van Haacht gebrouwen wordt.