|
Op 13 oktober 2024 kunnen we een nieuwe gemeenteraad en provincieraad kiezen, onze vertegenwoordigers om mee het gemeentelijk en provinciaal beleid te bepalen voor de komende 6 jaar. Op voorstel van de vorige Vlaamse regering heeft het Vlaams parlement de modaliteiten rond lokale verkiezingen ingrijpend gewijzigd, Opkomstplicht wordt stemrecht, de lijststem bovenaan wordt enkel partijstem, stemmenkampioen van grootste partij krijgt initiatiefrecht naar burgemeesterschap en er komen fijnmazige stemresultaten per telbureau.
Kiesgerechtigde Waregemnaars hebben het recht om deel te nemen aan het politieke proces. Niet-Belgische onderdanen kunnen deelnemen als ze zich op tijd (31 juli?) hebben ingeschreven op de lokale kiezerslijst. Migranten van buiten de EU zijn kiesgerechtigd voor de gemeenteraadsverkiezingen, als zij ten minste vijf jaar legaal in België wonen.
Kiesrecht
In de 19de eeuw werd de gemeenteraad eerst nog gedeeltelijk gekozen door de ambachtsheer van de heerlijkheid, naast de door het Frans bewind benoemde burgemeester en schepenen. De burgelijke democratie met haar stemrecht was in België oorspronkelijk ook enkel voorbehouden voor de mannelijke leden van de begoede klasse. Daarvoor zorgde het cijnskiesrecht, dat pas in 1893 werd vervangen door de algemene meervoudige stemplicht. Wie een groter materieel belang had, kreeg 2 of zelfs 3 stemmen. Algemeen enkelvoudig stemrecht kwam er pas na de eerste wereldoorlog. De grondwetswijziging gebeurde in 1920-21, maar de verkiezingen van 1919 verliepen al volgens de nieuwe regels: één man, één stem. Het algemeen enkelvoudige stemrecht werd in 1948 ingevoerd voor alle Belgische burgers vanaf 21 jaar. Vanaf die datum mochten vrouwen zich ook verkiesbaar stellen. In 1981 werd de leeftijd verlaagd tot 18 jaar.
Tot 1976 kon de gemeentekiezer in België panacheren of bontstemmen. Men mocht dan stemmen uitbrengen over diverse lijsten heen. Het werd echter relatief weinig gebruikt. In de helft van gemeenten waren maar 2 lijsten, maar na 1976 waren er nog slechts in 7,7 % van de gemeenten twee lijsten en net vanaf deze verkiezingen werd het panacheren afgeschaft. Deze mogelijkheid opnieuw invoeren zou in elk geval meer belang geven aan de vertegenwoordiging door personen dan wel nu partijen.
1. Opkomstplicht verandert in stemrecht
Stemplicht wordt stemrecht. Het is duidelijk wie door het afschaffen van de opkomstplicht minder zal deelnemen aan democratisch bestel : zieken, zwakkeren, zij die al minder kunnen lobbyen in het beleid. Men viseerde bepaalde bevolkingsgroepen : bv mensen die lager geschoold zijn of een migratieachtergrond hebben. Dat maakt het resultaat helaas minder representatief.
2. Nieuwe herverdeling van lijststem
De lijststem bovenaan de lijst was steeds in het voordeel van de ‘hoogste’ kandidaten op de lijst. In oktober zal dat niet meer het geval zijn. Een lijststem zal nu een stem voor de hele partij zijn, enkel voorkeursstemmen kunnen kandidaten nog een plek in de gemeenteraad bezorgen. Toch worden de lijsten nog samengesteld volgens belangrijkheid binnen de partij, al dan niet na een poll onder de partijleden. Maar de lijstduwer is even goed vindbaar als de lijsttrekker.
3. Stemmenkampioen krijgt initiatiefrecht
Vanaf deze gemeenteraadsverkiezingen krijgt de lijst met de meeste stemmen exclusief initiatiefrecht. Zij zijn de eerste veertien dagen aan zet om een meerderheid te vormen. Als men daarin slaagt, wordt de stemmenkampioen van die lijst bovendien automatisch burgemeester. Lukt het niet, gaat het initiatiefrecht naar de tweede grootste lijst. Om dit initiatiefrecht te bekomen worden in veel plaatsen kartellijsten gevormd. Niet in Waregem. Hier hebben we integendeel met 6 opkomende lijsten een record aan afzonderlijk deelnemende partijen en aantal kandidaten!
Wie na de gemeenteraadsverkiezingen een coalitie wil vormen, wordt verplicht een modelakte te gebruiken voor de voordracht van burgemeester en schepen. Die modelakte wordt pas vrijgegeven op de dag van de verkiezingen. Voor Waregem kunnen we ons afvragen of de stemmenkampioen wel burgemeester wordt. In 2018 hadden we immers volgende tabel van voorkeurstemmen: Vanryckeghem 6866, Rik Soens 3095, Jo Neirynck. 2564, Kristof Chanterie 2415, Pietro Oacopucci 2020. Maar Kurt V. is geen kandidaat-burgemeester.
Partijen die willen samenwerken, kunnen echter nog steeds afspreken om tijdens de coalitievorming de grootste lijst tegen te werken, zodat ze alsnog samen in zee kunnen gaan.
4. Fijnmazige stemresultaten
Bij de lokale verkiezingen worden voor het eerst fijnmazige stemresultaten gepubliceerd: voortaan worden de resultaten niet alleen op gemeenteniveau bekendgemaakt, maar ook op basis van herkenbare geografische deelgebieden. Die worden enkele dagen na de verkiezingen gepubliceerd. Op die manier krijgen politici een beter idee van het kiesgedrag in de verschillende wijken. In gemeenten waar kiezers digitaal stemmen, zullen de resultaten per stembureau bekendgemaakt worden. Waar stemmen nog op papier gebeurt, is dat niet per stembureau, maar per telbureau
|
