Door de eeuwen heen heef menig filosoof en ‘maatschappijdenker’ getracht om een zinnige betekenis te geven aan het begrip ‘rechtvaardigheid’. Ondanks dat behoort het vandaag de dag tot één van de meest, zo niet misbruikte, dan toch breedst geïnterpreteerde woorden aller tijden.

Zowel de Grieken Socrates, Plato en Aristotoles, als de Romein Cicero, waren het er ten gronde over eens dat rechtvaardigheid betekent: het “aan iedereen toebedelen waar hij recht op heeft”. Alleen bleven zij in al hun wijsheid relatief vaag in hun formulering van wat die rechten dan wel waren en of iedereen ook dezelfde rechten moest krijgen.

Als men spreekt van ‘rechten’, is het van cruciaal belang te weten of men het heeft over ‘gelijke’ en ‘dezelfde’ rechten voor iedereen, dan wel over ‘bepaalde rechten’, toegewezen aan bepaalde personen of groepen. Discussies tussen personen met elke een verschillend uitgangspunt zijn dan ook oeverloos en derhalve zinloos.

Er van uitgaande dat iedere mens van nature uit ‘gelijkwaardig’ is, en het verschil in mogelijkheden als gevolg van de fysische en verstandelijke verschillen, zuiver biologisch zijn, stel ik dat een door de natuur bevoorrecht persoon daarom maatschappelijk nog geen aanspraak kan maken op meer of andere rechten dan de ‘zwakkere’ soortgenoot. Een maatschappij gebaseerd op het ‘natuurrecht’ van de fysisch en/of psychisch sterkste, mag dan wel grotendeels een realiteit zijn, de mijne is zij niet.

Rechtvaardigheid is iets wat individuen elkaar toebedelen, en de maatschappij in zijn geheel aan elk individu toewijst. En daar loopt het al fout. In ons maatschappelijk bestel gaat men er van uit dat rechten en bezittingen niet gelijkwaardig dienen verdeeld te worden, maar a rato van individuele wetenschap, verstandelijke vermogens, prestatie en maatschappelijke status, toegewezen worden.

Ons arbeids- verlonings- en vergoedingsbestel staat bol van discriminaties en onrechtvaardigheden. Al naargelang leeftijd, opleidingsniveau, werkgever en/of industrietak, ontvangt men voor een identieke prestatie binnen dezelfde tijdsduur, dikwijls een soms groot uiteenlopend loon of vergoeding. De wetgevingen in zijn geheel en zelfs de rechtsbedeling, is ongelijk omdat ook daar het financieel en verstandelijke vermogen dikwijls bepalend zijn.

Om de perverse gevolgen van dit op onrechtvaardigheid gestoeld systeem enigszins in de hand te houden, heeft men, in de ene maatschappelijke entiteit al meer dan in de andere, een sociaal vangnet gecreëerd, dat er toe dient om de maatschappelijk zwaksten te laten overleven. De reden waarom zelfs mindersociale regeringen dit blijven ondersteunen heeft meer te maken met het crimineel - neutraliserend effect ervan, dan met een misplaatst solidariteitsgevoel .

Onrechtvaardigheid is het méér bezitten of bekomen, ten koste van anderen, dus waardoor anderen minder krijgen. Uit solidariteit met de minderbedeelden, een (klein)deel van wat men te veel genereert aan inkomen en bezit, afstaan, doet men niet op grond van rechtvaardigheid maar als gevolg van een hypocriet schuldgevoel.

Rechtvaardigheid is de gelijkwaardige behandeling van iedereen. Alle grondstoffen, gronden en hun voortbrengselen, alsook alles wat door en met menselijke kennis en activiteit wordt geproduceerd, behoort in beginsel aan iedereen toe. Of de gelijke verdeling ervan via gemeenschappelijk gebruik, dan wel door individueel bezitstoebedeling moet gebeuren, is een andere discussie.

De natuurlijke overlevingsdrang welke de eerste menselijke wezens, analoog aan hun dierlijke soortgenoten, er toe brachten om hun jachtterrein af te bakenen en desnoods dat van anderen in te pikken, was verantwoord en kan zelfs tot een paar eeuwen voor onze jaartelling maatschappelijk aanvaardbaar worden genoemd. Vandaag heeft deze prehistorische noodzakelijkheid plaats gemaakt voor een maatschappij waar steeds meer bezit, steeds hogere status en steeds grotere macht als het ultieme streefdoel geldt.

Een maatschappij waar geen plaats voor rechtvaardigheid is. Een maatschappij die de mijne niet is…