De vorige dagen flink gewerkt om de tuinkamer om te toveren tot een tentoonstellingsruimte. Ik heb er niet veel zin in: na een drukke herfstvakantie wil ik liever een dag niksen voor de academie weer begint. Ik stel mezelf gerust dat er toch niet veel volk langs zal komen. In het voorjaar heb ik deelgenomen aan de kunstroute van Werchter, de geïnteresseerden kennen mijn werk.

Om 10 uur is de ruimte netjes in orde. De vaat is opgeborgen, overtollige boeken verhuisd naar de tv kamer, de vloer geveegd en nu wachten op bezoekers. Ik installeer me met een boek in een zetel.

Rond 11 uur: de eerste bezoekers. Verrassing. Vrienden die ik sinds jaren niet meer gezien heb. Maar alsof we gisteren elkaar nog zagen springt het gesprek open. En ja, koffie is goed. We overlopen de kinderen, het gepensioneerd zijn en hoe de tijd veel te snel gaat. Anderen komen toe. Het wordt gezellig aan tafel. We wisselen onze e-mailadressen uit en beloven elkaar weer te zien.

En ineens is mijn weerzin weg. Ik voel me van binnen stralen. Etenstijd. We maken van het alleen-zijn gebruik om vlug iets te eten, vaat doen, terug in de zetel met een boekje.

Andere vrienden komen binnenvallen. Ik geef nog eens een rondleiding: bij elk schilderij hoort een verhaal. Nog anderen komen toe, mensen die ik niet ken maar aan gesprekken geen gebrek. Boeiende ontmoetingen.

De dag is zo om. Ik voel het wel, mijn ogen branden, mijn stem is nog nauwelijks hanteerbaar. Het donkert buiten. Stilaan kunnen  we afsluiten.

Karel maakt vlug een stoofpotje klaar en ik trakteer me op een glas wijn. Prosit!

De tuin kleurt prachtig. Ik besluit toch nog even te wachten met de wintervoorbereiding. De teunisbloemen dagen met hun fel geel de grijze lucht uit. Ik kan ze nu toch niet uitrukken en op de composthoop kieperen.

Karel heeft de tuin graag wat verwilderd. Het is vaak een punt van discussie want ik ik wil liever wat controle houden over de wildgroei. Verlepte planten snij ik kort, later zullen ze dan opnieuw fris groen worden. Karel heeft ook een punt dat het verwelken en vergaan van planten tot de natuur behoort, dat het een aspect in onze psyche aanspreekt waarin het ritme van leven opgeroepen wordt.

Ik leg me feitelijk graag neer bij de beslissing om de tuin niet te veel te onderhouden. Ik werk graag in de tuin, liefst met blote handen in de aarde. Anderzijds voel ik de jaren die me aanmanen het rustig aan te doen. En schilderen en tekenen vragen toch ook energie.

Ik kan me moeilijk bij het feit van ouder worden neerleggen. Ik zou zo graag nog zoveel doen. Ik weet dat de tijd die me rest dag na dag beperkter wordt. Het lukt me allemaal nog wel, het ene na het andere en sommige dingen laat ik liefst aan de jongeren over. De vroegere jaren tekenen zich af als een hectisch gedoe: geen enkele ervaring mocht voorbij gegaan worden. ‘Nu' ervaar ik zoals de verlate teunisbloemen: nog krachtig in hun bloeien, maar hun dagen zijn geteld. Een paar koude nachten en het is wachten tot volgende lente om hun geel weer te zien schitteren.

Daarom dat ik geen tijd wil verliezen aan dingen die me niet boeien, dingen die ik niet graag doe. Zolang het me vergund is wil ik aanwezig zijn, vorm geven aan mezelf en mijn omgeving.

we lachten

als onbezorgde kinderen

verzwegen dat we wisten

hoe naweeën van de oorlog

zich uittekenden

tot onzekerheid en angst

mensenschuwheid

we groeiden op

onaangepast

openheid gesmoord

door paranoia

pas op voor …

hoe kregen we zicht

op tegenstrijdigheid van normen

als religie verschraalt

tot zoetsappige devotie

rituelen als bezigheidstherapie

mensenrechten

behoorden niet tot de woordenschat

wel vooroordelen van generaties voor ons

herhaald

in eindeloze litanieën

van spreken in slogans

niemand die ons de basiswoorden aanreikte

vrijheid, gelijkheid, broederlijkheid

en uitnodigde om daarover

na te denken

Deepak belooft de affiche voor Kumbe te ontwerpen. Ik wou graag een ontwerp met de namen van de deelnemers: dan kunnen ze op zoek gaan waar hun naam geschreven staat, toch even spannend. Ik stuur hem een lijst met de namen en ook de foto’s van de nog niet ingekaderde werken. Ingekaderde werken zijn moeilijk goed te fotograferen: het glas weerspiegelt meestal en laat ongewilde lichtvlekken na. Ik ben benieuwd. Deepak heeft voor mij al adreskaartjes gemaakt die overal met lof begroet worden. Wat wordt het nu?

Twee dagen later verrast hij me echt: een affiche waarbij zowel de foto’s als de namen aan bod komen. Hij heeft de sfeer opgeroepen die zo’n tentoonstelling uitstraalt. Als fiere moeder laat ik de affiche aan anderen zien: overal enorme waardering. Er moeten enkele kleine correcties gebeuren: de datum moet bijgesteld en enkele namen bijgevoegd. Dat is geen probleem. Zo kan ik enkele dagen later de affiche rondsturen aan de betrokken dagcentra en personen.

De eerste tentoonstellingen hebben plaats in de Hallen van de universiteit en het danscentrum Aike Raes. We willen bij de opening iets feestelijks organiseren. De Damba-groep (dansers met bijzondere aandacht) zal een optreden verzorgen en daarna voor iedereen bubbels: kinderchampagne en cava. Omdat het op moment van optreden erg druk zal zijn in het danscentrum, nodigen we alleen de betrokkenen en hun directe familie uit. Wanneer we naar Tremelo trekken wordt elke geïnteresseerde uitgenodigd.

Ondertussen is Deepak aan de slag met een volgend ontwerp. Voor hem is het oefening en ook wel speeltijd: de opleiding die hij volgt is tevens een hobby. Leuk zo’n creatieve zoon.

zonder woorden blijf ik achter bij het afscheid

we hadden nog zoveel beloften te gaan

onze jeugd te exploreren

niemand vroeg naar mijn verborgen wereld

en ik zweeg

in alle talen die pijn uitschreeuwt

pijn als vuur

brandde

in mijn lichaam

jij verdween

naar de velden

van herinnering

aanwezig blijf je in mijn wereld

het verlangen is voorbij

het heimwee opgeslorpt in ander gemis

alleen mijn geheugen bewaart jouw beeld

als dierbare naam

als onuitwisbaar merkteken

op de huid van mijn beleven

L. en X. komen een dagje naar Oma Lut en nonkel Karel. Iets voor halfnegen worden ze afgezet. Ik spreek af met N. hoe ze de dag mogen vullen. L. moet 1 blad rekenwerk maken, hij mag zelf kiezen welk blad en een hoofdstuk lezen uit het boek dat de meester hem bezorgde. X. heeft twee uren studie voor de boeg: ze moet wat inhalen. Ze mag (beperkt) tv kijken. Ook de nintendo moet wat in het oog gehouden worden.

We stellen een dagplan op en spreken af ons daaraan te houden zonder morren als de studietijd aanbreekt. X. trekt zich terug onder een dekentje met haar Joepie, L. wil met de autootjes spelen.

Eerst is het de beurt aan L. Ik ga naast hem zitten. De rekensommen lukken wel. Dan overschakelen naar de lectuur. Diep zucht: negen bladzijden. Na de eerste bladzijde, midden in een zin, kondigt hij aan: al één bladzijde gelezen, nog acht te gaan. Tweede bladzijde. Voor hij aan drie begint telt hij hoeveel er nog overblijven. Nog een zucht. Maar dan heeft het verhaal hem te pakken. Ik hoor het aan de expressiviteit waarmee hij leest. Het is ook een leuk boek: Daantje, de wereldkampioen van Roald Dahl. Het hoofdstuk wordt helemaal uitgelezen … maar verder reiken zijn ambities niet. De afspraak is dat hij nu met zijn zus samen op de nintendo een begonnen spelletje mag verder spelen tot haar studietijd begint.

Ze werkt heel geconcentreerd … tot ze op een vraagstuk botst waar ze problemen mee heeft. Over naar nonkel Karel. Ik hoor ze samen bezig. Was ik als leerling goed in wiskunde, nu laat ik die beker graag aan mij voorbij gaan. De sommen met L. haal ik nog, maar die constructies van het huidig wiskunde onderwijs zijn aan mij niet besteed. Karel beleeft nog plezier om samen een oplossing te zoeken. Feitelijk zou dat een goede leraar geweest zijn … maar hij kwam in de administratie terecht, waar hij ook een mooie carrière uitbouwde.

Studietijd om: aan tafel. Zoals gewoonlijk zit X. naast oma Lut en L. naast nonkel Karel. Thuis smeren ze zelf hun boterhammen, maar hier worden ze verwend. Ik beleg voor X. een boterham met eerst veel mayonaise (gezonde slasaus) en daarop sla en komkommer en een grote snee kaas. Karel zorgt voor L. Die is gek op salami, dus zorgen we dat we dat in huis hebben. Een beetje verwennen is als een warm dekentje voor een kinderhart.

Na het eten mogen ze anderhalf uur tv kijken: dan kunnen de ouderen hun middagdutje doen. Ze beloven heel stil te zijn. Ik hoor hoe X. aanmaant om stil te zijn wanneer L. in zijn enthousiasme reageert op wat hij ziet. Schatten van kinderen toch.

Terug studietijd voor X. Even vlijtig als in de voormiddag installeert ze zich voor haar boeken. Ze is zelf tevreden over haar werk. Afgesproken is dat ze erna een DVD mag uitzoeken via internet voor haar nieuwjaarscadeau, dat vormt een extra motivatie. Karel bestelt de DVD en we houden hem wel in bewaring. Voor L. weten we ook al wat we gaan aankopen. Tegenwoordig is het moeilijk om voor kinderen een ‘cadeau’ te verzinnen, ze hebben zowat alles.

Nu is het tijd om stripverhalen naar beneden te halen.  Honger hebben ze niet maar wel ‘zin’ in een koekje. Bij oma mag er toch wel eens extra gesnoept worden.

Na het werk komt N. We hebben afgesproken dat ze blijven eten. We opteren voor spaghetti, zouden er kinderen zijn die dat niet lusten?

Om nog wat tijd te krijgen om rustig te kunnen bijpraten mogen de kinderen  even tv kijken. Dan boekentassen bijeenrapen, liefst niets vergeten. Uitzwaaien. Heerlijke oma-dag.

Op Tremartre hadden we afgesproken: we zouden elkaar eens op een rustiger moment ontmoeten. En zo kwamen we enkele dagen geleden samen: C. en M. en de respectievelijke mannen. Het was 50 jaren geleden dat we elkaar voor het laatst zagen. Even hadden we elkaar op de kunstmarkt gesproken en nu zouden we elkaar uitgebreid zien.

Het was wel spannend uitkijken: hoe zouden de mannen op elkaar reageren, zouden we de tijd vol krijgen, hadden we naast de gemeenschappelijke studiejaren elkaar nog iets te bieden?

We hadden afgesproken dat wij (Karel en ik) ons niet zouden moe maken met koken. Dus het enige restaurant in Werchter gebeld om te vragen of ze open waren en of we konden reserveren voor 6 personen. Dat was geen probleem. De koffie zouden we thuis gebruiken. In Werchter hebben we een echte warme bakker waarvoor ze uit de andere gemeenten naar Werchter komen voor de bijzondere lekkere patisserie. Toen ik een taart ging bestellen, je weet wel een taart volgestapeld met allerlei fruit, bleek de bakkerij die week gesloten. Een tegenvaller, maar er bestonden nog mogelijkheden om aan iets zoets bij de koffie te geraken.

Afgesproken om 11 uur bij ons thuis. Hoewel beiden uit verschillende gemeenten kwamen en meer dan een uur dienden te rijden, kwamen ze met maar een paar seconden verschil toe. M. verklaarde dat als beroepsmisvorming: de niet uit te bannen stiptheid van onderwijsmensen.

De cava lag al een dag op voorhand koel te worden. En voor de cava in de glazen was borrelde het gesprek als lichtvoetige champagne naar boven. C. had foto’s ‘van toen’ bij. Een rondje namen noemen, herinneringen bijvoegen. Karel ging een ‘loupe’ halen om de kleine zwart-wit foto’s te ontcijferen. Terwijl wij terugkeerden naar onze tijd van samen ‘gelukkig en ongelukkig’-zijn, zaten de mannen gezellig bijeen hun interessepunten te delen.

Cava op, goed weer dus te voet naar ‘Bistro Sint-Jan’. Een gezondheidswandeling. Het gesprek houdt niet op. Er zijn nogal wat klanten aanwezig. De kaart is vernieuwd. Karel herinnert zich van vorige keer het wildgerecht dat nu als suggestie geafficheerd wordt. Daar zullen we ons met een viertal aan wagen, de anderen nemen een visschotel. Je moet wel wat geduld oefenen: voor een snelle hap ga je beter naar de frituur, die hebben we ook in Werchter. Maar het wachten op de schotels is geen probleem, we hebben elkaar nog zoveel te vertellen. De vele jaren van leven zijn niet te vatten in enkele volzinnen. Het is ook prettig praten met elkaar: ieder krijgt tijd om zich uit te spreken, niemand wordt het woord ontnomen omdat er een ander verhaal zit te dringen, ook bij de mannen blijkt het zo te verlopen. Wellicht heeft dit te maken met de leeftijd: het hoeft allemaal zo niet meer, de tijd van het ‘de eerste’ willen zijn is voorbij, we hebben tijd in overvloed, de dag is nog lang niet om. Soms lachen we als ontembare pubers dan weer zijn we bedachtzaam om het gekwetst zijn van de andere te aanhoren.

Het eten is lekker, de porties overvloedig, de bediening is verzorgd … ik hoef me niet te schamen om het kleine Werchter.

Terug naar huis voor de koffie. Ik had beloofd wat van mijn schilderijen te tonen. Feitelijk komt dat goed uit: vanaf zondag begint de kunstroute I.C.G.S. Ik heb de ruimte al ingericht voor dat evenement. Bij elk schilderij geef ik het bijhorende verhaal, net of we in een tentoonstellingszaal zijn terecht gekomen. Het is leuk om aan hen het verhaal te vertellen. Ik voel me geborgen in hun warm medeleven.

Ja, nog een koffie, de laatste dan, want we willen voor het donker thuis zijn. Nee, de vaat doen Karel en ik samen, het is onze manier om de dag af te ronden. De vroegere vaatwasmachine hebben we aan een van de kinderen gegeven, samen de vaat doen heeft nog zo iets oergezellig. Jassen bijeen zoeken, we zien elkaar zeker terug. Eerst is er nog de oud-leerlingendag op 19 november.

Uitzwaaien. We ontdekken dat we toch wel moe zijn, maar zo vol van verhalen en warme aanwezigheid. Vriendschap is toch een niet te missen goed. Ik voel me er dankbaar om.

L., kleinzoon in rechtstreekse pleeglijn (pleegzoon van een pleegdochter), heeft gevraagd of ik geen zin heb eens naar zijn judoles te komen kijken. Hij is acht geworden, levert hele veldslagen met playmobiel, probeerde voetbal uit, liep juichend het veld over maar vergat dat er naar het doel moest getrapt worden, kan uren spelen met autootjes en heeft soms moeite om zijn aandacht bij de les te houden, zijn fantasiewereld is veel aantrekkelijker. Sinds dit jaar volgt hij judo.

Op de uitnodiging heb ik onmiddellijk ‘ja’ gezegd. Voor het afgesproken uur parkeer ik mijn wagen voor de deur. L. zit in pyama aan het ontbijt. Hij geniet ervan. Hij is fier op zijn rapport: allemaal goede resultaten. Tijdens de grote vakantie heeft hij veel geoefend voor rekenen en lezen en nu zie je het resultaat. Dan naar de kamer om kleren te wisselen. Ondertussen krijg ik een kop koffie. Het gaat goed met de kinderen. De verhalen volgen zich op.

Wanneer het tijd is om te vertrekken verschijnt judoka L. ‘in uniform’. Grappig, een kleine jongen in een judopak. Toont heel stoer terwijl hij zelf nog erg kind is.

Het sportcomplex waar de lessen gegeven worden ligt dichtbij. Normaal gaan ze er met de fiets heen, maar omdat Oma Lut erbij is en die wat te oud is voor een fiets, gaan we met de wagen.

De lesgever is een wat oudere man en weet de kinderen, jongens en meisjes door elkaar, te motiveren. Soms heel gedisciplineerd, met de rituele begroetingen erbij, dan weer eens rondhossen om alle spanning te ontladen. L., wellicht de kleinste van de groep, doet dapper mee. Hij laat zich niet imponeren door de partner, een meisje dat al het tweede jaar judo volgt. Je ziet hoe ze van in het begin reflexen van vb. vallen aanleren.

Op het einde van de les moeten ze een gevecht leveren. De leraar roept het beeld op van een echt gevecht met scheidsrechters, ze moeten zoals de ‘echten’ rond de mat lopen, groeten … op het einde elkaar een hand geven. Leuk.

Ik heb een L. ontdekt die toch veel weerbaarheid in zich draagt, wellicht kan hij door de judo leren die ook te gebruiken. Nu is iedereen vertederd door zijn leuke snoet, zijn zacht karakter, maar opgroeiend naar volwassenheid moet hij zijn speelgoedauto’s vaarwel zeggen en uit zijn fantasiewereld stappen om een plaats in de samenleving te veroveren. Dat gaat niet altijd vanzelf. Hopelijk lukt het hem zonder teveel gekwetst worden.

Naar jaarlijkse traditie houden we 1 november vrij om samen te zijn en Arne te herdenken.

Eerst is er afspraak bij de jongste dochter. Voor ze naar India vertrok was ze jarig, maar vond toen de tijd niet meer om dit met ons te vieren. Nu heeft ze ons uitgenodigd voor een brunch. Cadeautjes geven, een fles cava ontkurken en foto’s zien via haar pc scherm. Nog heel doordrongen van de herinneringen geeft ze uitleg. Een tweede fles ontkurken, nog meer uitleg … en dan word de fotoreeks onderbroken: we moeten ook eens aan eten denken.

Ze heeft cadeautjes voor ons meegebracht. Uitleg geven, ja, er is nog dessert en opnieuw foto’s kijken. Wanneer de fotoreeks stopt, moeten we voortmaken om het kerkhof niet gesloten te vinden.

De overgang is groot. Het regent ondertussen. We gaan samen met de auto van Carlo, daardoor blijft het gevoel van samenzijn behouden.

Vandaag dragen we ook de nieuw gebeitelde steen naar het graf. De steen is zwaar, staat symbool voor de zwaarte van het afscheid van zoon en broer: niet om dragen. We zetten ook een bloemetje neer, een klein jaarlijks ritueel, we kunnen zo weinig concreets doen.

We blijven een tijdje rond zijn graf staan, als om uit te drukken dat hij nog altijd bij ons hoort, dat we hem dag na dag meedragen als dierbare aanwezigheid in ons leven. In mij voel ik een diepe woede aanwezig: waarom kon hij er vandaag niet bijzijn, hij zou er zo van genoten hebben, waarom moest het leven hem zo toetakelen?

Ik lees het gedicht voor dat ik schreef. Woord na woord lukt het. Wellicht is nooit iemand zo aanwezig dan bij definitieve afwezigheid. Het is alsof we Arne komen zeggen dat het nu goed is, dat hij er nog bij hoort op zijn wijze, dat we zijn wens in zijn afscheidsbrief gerealiseerd hebben: dat we het leven verder zijn gegaan. We zeggen het door te zwijgen: denkend aan hem vallen we uit de woorden naar bruut gemis.

Stil verlaten we het kerkhof. Het is net of we de weg naar het normale leven moeten terugvinden. Maar een eerste woord stelt zich aftastend op en dan volgt een zin … en voor we in de wagen stappen hebben we weer wat innerlijke rust gevonden en kunnen we ons richten op de planning voor de rest van de dag.

Ook naar jaarlijkse gewoonte gaan we bowlen. Het harde geluid van de ballen tegen de kegels dwingt me om mijn wereld rond Arne te verlaten en me te concentreren op de buitenwereld, de anderen. Bowlen is een leuk familiespel. We drinken iets, proberen de kegels omver te krijgen en leveren commentaar op de prestaties. Het is of we door bijna kinderlijk op te gaan in het spel weer herademen.

Daarna gaan we richting ‘wok-chinees’. Aike heeft gereserveerd, zo zijn we zeker van een plaats. Het is een soort zelfbediening, en als er iets moet gebakken of gewokt worden schuiven we aan bij de keuken. We eten lekker, het gesprek deint op en neer en voor we het beseffen is het tijd om naar huis te gaan: iedereen moet morgen werken, behalve natuurlijk de oudjes, maar die zijn waarschijnlijk het meeste moe.

Zo verstrijken de jaren zonder Arne. Op zo’n dagen besef je pas hoe diep zijn aanwezigheid in onze belevingswereld getekend is. Ondanks de pijn, wil ik dit gemis blijven voelen, alsof hij daardoor blijft verder leven. Ik wil hem meedragen elke dag dat het me nog vergund is mijn rouwen om hem te gaan alsof ik daardoor bevestig dat zijn jaren bij ons gezegende jaren waren.

In een persbericht kan jke lezen:

Drie kunstenaars werken samen met vzw Den Ateljee.

Vanaf zondag 30 oktober tot zondag 6 november wordt een gedeelte van het menagebouw omgetoverd tot een ontvangstruimte voor drie kunstenaars. Zij stellen er ten toon op initiatief van Den Ateljee. Het evenement kreeg de naam Menart.

Den Ateljee vzw is een dagcentrum voor volwassen personen met een lichamelijke beperking. Deze vzw uit de welzijssector kan elke cent gebruiken en de verantwoordelijken vonden drie kunstenaars uit de regio bereid deel te nemen aan een tentoonstelling in het vrijetijdscentrum Mena, de vroegere brouwerij. Een deel van de verkoop van hun werken schenken zij aan de vzw.

Het zijn keramisch kunstenaar Peter Vanbekbergen uit Rotselaar, schilder-graficus Dirk Boulanger uit Holsbeek en Willy Meysmans uit Kessel Lo die deelneemt met bronzen beelden.

Menart op de tweede vedieping van het Menagebouw is op zaterdag, zondagen en dinsdag open van 14 tot 18 uur. De andere dagen van 19 tot 21 uur.

Met een paar vrienden afgesproken om naar de vernissage te gaan. De schepen van cultuur verzorgde de inleiding, maar zonder geluidsversterker. Gezien mijn slecht gehoor verstond ik nauwelijks een woord. Ik keek dan maar wat rond en ontdekte grappige situaties die ik op foto vastlegde: de grote beelden leken deel uit te maken van het publiek.

En zoals nog wel eens gebeurt: plots ontdek je mensen vanuit een vorig leven. Nu was Karel aan de beurt. Jaren was het geleden dat ze samen werkten, maar onmiddellijk raapten ze de draad van het gesprek weer op. Ze wonen in Rotselaar. Gegevens uitgewisseld in de hoop elkaar terug te zien.

We zijn langer gebleven dan onze oorspronkelijk planning. Maar de expositie heb ik nog niet echt kunnen bekijken. Om de werken tot me te laten doordringen heb ik toch een wat rustiger omgeving nodig. Een van de volgende dagen ga ik er eens alleen naartoe 

Bijlagen:
Menart.jpg (71.7 KB)   

wat vind je ervan

aandachtig meeluisterend

ik droeg jou in mij

als een wereld van belofte

sterk zou je worden

een stem

helder als de dag

ik sloot je in mijn armen

toen de pijn kwam

de bange vragen

bij de dood van je vader

tot  …

de kindervriend

je misbruikte

de poort  naar toekomst gesloten

open

die naar waanzin

in je wanen spookte hij rond

je wou hem vernietigen

sloeg alles stuk

en werd afgevoerd

een paar maal kwam je uit je waanwereld terug

lamgelegd door medicatie

vervreemd

alsof we elkaar niet herkenden

tot je besloot

weg te gaan

van pijn en onmacht

als een vogel

zweefde je in de lucht

tot je te pletter viel

op aarde

hard

zonder mededogen

in mij

viel je neer

tot een zwart gat van gemis

dag na dag

en weer draag ik je

in mijn armen

in mijn lichaam

steeds aanwezige

nu voltooide zoon

met vele draden van verbondenheid

kijk ik uit naar jou

ik vraag naar je verhaal

bevraag met mijn ogen je donkere huid

wil je zacht raken met mijn woorden

ik hoor je lach

je troost mijn onrust

nabije dochter

uit je verre land

teruggekeerd

vond je

lopend over je geboortegrond

vrede

Voor mij is schilderen een vorm van therapie. Neem nu het portret. Zwoegend op de technische kant spreek ik een diepere laag in mezelf aan. Vaak komt ‘woede’ aan bod. Niet alleen de wereld rond mij plant woede in mij neer, maar ook mijn eigen doorleefde onmacht, onrecht, pijn …

Zo ontdekte ik jaren terug een foto van een vrouw uit Beslan. Ze draagt haar gedode kind in haar armen. De woede die op haar gezicht te lezen staat is voor mij een soort universele woede van vrouwen die gekwetst werden in hun kinderen. Terwijl ik een interpretatie maak van haar door woede vertrokken gezicht, herken ik die woede in mezelf. Het is een verscheurende woede. Toch zal ik die woede niet laten uitbarsten maar opbouwende kanalen binnen leiden, vb. een schilderij. Bewust worden van zo’n woede, er op een of andere wijze vorm aan kunnen geven, is bevrijdend, is een bom onschadelijk maken.

Ik heb wel geen behoefte meer aan zalvende praatjes, slogans die de waarheid moeten bedekken. Het nieuws staat er bol van. Dan heb ik zin een ondergrondse te starten van woedende vrouwen die op democratische wijze hun stem laten horen … door te schilderen, schrijven of waardig bedanken voor een of andere heilsboodschap. Die elk op een eigen wijze ‘neen’ durven zeggen.

In de academie heb ik me op ‘het portret’ gestort. Eerst leren tekenen, te beginnen met een schedel om de structuur van een gezicht te verkennen. Tot het einde van dit jaar neem ik me voor om elke tekenles te beginnen met het tekenen van de schedel, telkens vanuit een andere positie. Het vraagt enorme concentratie. Ook de schilderles is voorbehouden aan het portret. Ik merk de evolutie in mijn werk, maar echt tevreden ben ik nog niet. Ik wil geen portretschilder worden, dat is een beroep en begaafdheid apart. Maar ergens voel ik wel de nood om zelf bij een vrije interpretatie van een persoon te weten hoe een gezicht gestructureerd is, aan wat het moet voldoen om herkenbaar te zijn als gezicht.

Twee keer per maand volg ik ook modeltekenen. Dezelfde opgave als bij het portret. Zoeken naar vorm, verhoudingen, hoe krijg je de verkortingen in een juist patroon.

Soms denk ik: wat doe ik mezelf aan? Volgend jaar word ik 70, ik ‘moet’ toch niks meer. Het gaat om de uitdaging: hoe ver kan ik mijn grenzen verleggen. Het houdt mijn geest en lijf wakker. Ik wil ook resultaat boeken: een goed portret maken. Maar dat lukt nog niet zo goed. Ik ben dan wel gefrustreerd, want ik zou graag iets moois maken, maar ik kan ook met zwier een mislukt schilderwerk overschilderen en opnieuw of iets anders beginnen.

En als iets naar mijn zin is ben ik blij als een kind. Dan wil ik het ook tonen. Zoals hierboven: een foto die ik ergens uitknipte van een ‘sprekend’ gezicht en na uren geconcentreerd werken … eindelijk resultaat. Hopelijk lukt het me nog wel eens.

Mijn dochter is drie weken terug vertrokken voor een reis naar India en nu komt ze terug. Gisteravond al op internet gekeken of ik haar vlucht kon vinden. Tussen die vele vliegtuigen die landen op Zaventem komt haar vlucht te voorschijn, even een kippenvel moment. Deze morgen, bij het opstarten van de pc direct op zoek naar de situatie in de lucht. Haar vlucht blijft op het voorziene uur aangekondigd.

Ik ga met het openbaar vervoer naar de luchthaven. Je kan daar uitstappen en met een paar automatische trappen ben je in de aankomsthal, makkelijker kan niet.

Dertig jaar terug was ik ook naar Zaventem: mijn dochter kwam uit India. Toen ze in mijn armen werd gelegd zag ik een klein, donker mormeltje van goed zeven maanden, dat huilde. Wat een pracht van een dochter. Eerst een verse luier, want hoe het kwam wisten ze niet, maar onderweg naar België kregen alle kinderen diarree en de adoptievereniging had ons daarop voorbereid.

Soms vragen ze me: geven adoptiekinderen niet meer problemen? Waarop ik altijd antwoord: heb je met eigen kinderen nooit problemen? Ik geloof niet in sprookjes die vertellen dat kinderen opgroeien zonder de minste problemen, dat de oorzaak van problemen bij kinderen en jongeren te zoeken zijn bij afstamming of opvoeding. Ofwel wil men geen weet hebben van problemen of wel is men blind. Elk kind volgt een eigen weg. Als ouder kan je een kind graag zien, je best doen om het op te voeden. Gelukkig wil een kind zelfstandig worden en zal het niet van de perfectie van de opvoeding afhangen of het al dan niet een gelukkig iemand wordt. Opvoeden kan soms helpen of belasten, waarschijnlijk beiden, maar het is aan het kind om de weg naar volwassenheid te gaan.

En zo is mijn volwassen dochter de weg terug gegaan, op zoek naar haar wortels. Om de twee drie dagen hadden we contact met elkaar via email. Toch een zegen internet. Haar berichten klonken veelbelovend. Het belooft een lang verhaal te worden.

In de aankomsthal eerst even naar de vluchtsituatie kijken: ze zijn net geland. Ik installeer me op een bank en probeer wat te lezen: het zal nog wel wat duren eer ze haar bagage heeft. Maar het lezen lukt me niet. Dan maar wat rondwandelen. Ontroerende taferelen: twee geliefden vallen in elkaars armen en stralen van geluk. Een kleinkind rent naar oma en opa, juichend van vreugde. Ik blijf staan achter het hekken, rechtover de uitgangsdeur.

Soms komen de passagiers in golven, dan weer is er een enkeling. Ik kijk uit naar mensen van Indische signatuur: onder hen zal mijn dochter en haar vriendin zich bevinden. Maar voorlopig zijn het allemaal blanken, soms wel eens een donkerder huid. Dan weer een golf vooral mannen die reizend werken: keurig pak, kleine koffer op wieltjes achter zich aan, zekerheid van bewegen, recht op de uitgang en hun doel af. Daartussen zie je dan mensen die bijna wanhopig staan te zoeken naar een bekend gezicht tussen de menigte. Ik voel mijn hart bonzen, net of ik trappen op en neer gehost heb. Maar in de volgende golf zie ik weer geen Indiërs. Later vertelt ze me dat er nauwelijks Indiërs op hun vlucht zaten, wel veel Japanners. Ik probeer mezelf tot rust te manen: straks zal zij er bij zijn. Een ouder koppel: de man duwt een bagagewagentje met eerst twee grote koffers en daarop de vrouw met een been in het gips. Een leuke oplossing: een eerste koffer met handvat en aan die koffer een twee koffer vastgemaakt, het rijdt als een trein. Je moet er maar opkomen. En dan plots verschijnt ze in de deur: even staat de wereld stil. Ze ontdekt me en zwaait en lacht met haar heerlijke witte tanden bloot.

Zoen, knuffel. Ja, ze is een beetje moe: een lange reis en nauwelijks geslapen. Maar het was goed.

Het is even wennen om van een warmte van bij de 30 graden over te schakelen naar het herfstweer hier, maar de blijheid van elkaar weer te zien geeft voldoende warmte om het temperatuurverschil te overbruggen. De ouders van B., haar vriendin, zijn ook komen opdagen en E., een andere vriendin die in de buurt werkt. Kennismaken … en wie heeft zin in een koffie?

We gaan buiten koffie drinken, dan kunnen de rokers ook aan hun trekken komen. Gelukkig is het zacht buiten en kunnen de warme jassen die de mama van B. meebracht ongebruikt mee naar huis.

Afscheid nemen. Sangeeth en ik nemen de trein: ze woont maar een paar meter van het station. Ondertussen telefoon van de oudste zus: heeft ze zin om vanavond samen iets te gaan eten? De uitnodiging wordt in dank aanvaard.

Terug in Leuven nemen ook wij afscheid. Ik wil vanavond nog naar de academie en zij gaat uitpakken en aan het leven hier terug wennen. We spreken af voor het weekend, dan is er tijd voor verhalen.

‘Gesigneerd’ organiseert elk jaar een kerstmarkt: wie creatief bezig is kan zich daarop aanmelden. Christel en ik hebben vorig jaar ook meegedaan en willen dit jaar weer van de partij zijn. Alleen gaan we nu ons aanbod wat uitbreiden met een actie van Kumbe (kunstenaars met beperking). We vragen een extra tafel en de opbrengst is voor het dagcentrum Rozemarijn in Keerbergen. Christel is nog wat tekeningen gaan ophalen. We hebben wat kleine kaders … en als we nog eens flink doorwerken met inlijsten kunnen we een tafel vullen met kleine werkjes van de bewoners.

Uit grote werken worden de mooiste hoeken gehaald. Daar een passe-partout rond en weer is een juweeltje klaar dat kan aangeboden worden.

De bedoeling is niet zozeer ‘geld’ rondhalen, hoewel elke euro dankbaar aanvaard wordt, wel dat kunstenaars met vooral mentale beperking in een normaal circuit terecht komen en niet alleen afgezonderd achter de muren van hun instelling ‘kerstmarkt’ houden. Zij horen bij ons en wij bij hen, binnen de huid van een samenleving. Het is niet omdat ze speciale zorg nodig hebben, hun verstandelijke vermogens bv. beperkt zijn dat we ze moeten verwijzen naar een ‘aparte’ omgeving. Ik denk altijd: iemand in een kliniek heeft ook speciale zorg nodig die alleen op een bepaalde plaats kan verstrekt worden. Een zieke is ook beperkt in zijn mogelijkheden, maar toch beschouwen we zo iemand nog als bij ons horend.

Soms komen er reacties op ons af als waar zijn jullie mee bezig. Ik heb iets in me van: wij(de normalen, de gezonden, de …)hebben niet alleen onze verantwoordelijkheid op te nemen voor de minder ‘normalen, minder gezonden, minder … en tja, waar ligt nu de grens tussen ‘ons’ en ‘de anderen’. Anderzijds hebben die ‘anderen’ …. ons iets te bieden. Het is alsof we anders moeten leren denken, voelen, kijken. Een schilderij van iemand met naam durven we niet in vraag te stellen. Dat is kunst en is veel geld waard. Durven we ons evenzeer laten raken door een werk van iemand die heel spontaan zijn wereld uitkleurt. Alsof een rimpeling van blijheid over je ziel trekt bij zo’n werk.

Het zijn gedachten die nogal eens tijdens het inlijsten binnensluipen.

Nu moeten we eerst zorgen dat de werken ingekaderd geraken. Karel ondergaat de drukte heel gelaten, maakt zelfs koffie tussen door om de vrouwen aan te moedigen.

De zachte man, wie zal hem vinden …

rustig hangt het licht

zich te voltooien in namiddagzon

lange armen van verdriet

maken plaats

voor innig samenzijn