Vrijdagnamiddag slaan we de wekelijkse boodschappen in. Normaal doen we dat op zaterdag, maar dan ben ik de ganse dag benomen door de kunstmarkt. Wanneer alles uitgeladen is, kan ik de auto inladen voor de kerstmarkt.

Gelukkig heb ik deze week alles goed voorbereid: ik moet niet meer nadenken, wat klaar staat moet mee. Toch telkens spannend of de laadruimte van de auto groot genoeg is voor mijn plannen, zeker nu ik ook de spullen van Kumbe meeneem. Ik neem wat extra tafel(tje)s mee om alles beter te kunnen presenteren. Die zijn wel opplooibaar, maar de koffer van een Twingo is ook niet oneindig groot. Ook tafelezeltjes, kerstversiering, mijn dozen met kaartjes en tafelbekleding gaan mee de koffer in. Maar het lukt me alles mee te nemen als ik de schilderijen uit de dozen haal waarin ik ze opgeborgen had en een voor een stapel in de ruimte die me rest.

Vanavond bereiden we de zaal voor op het evenement van morgen. Omdat er een groep vandaag feest houdt in de zaal kunnen we pas vanavond aan de slag. Afspraak om negen uur. ’t Zal wel laat worden, maar toch beter dan om 6u30 morgenvroeg zoals eerst afgesproken, dat is zo ontiegelijk vroeg.

Omdat mijn wagen vol zit, is het voorzichtig rijden naar Tremelo. Gelukkig is het niet ver. Plots hoor ik een verdacht gekraak: breekt er een glas? Later zal blijken dat er iets anders aan de oorzaak lag, ik weet niet precies wat maar alle werken doorstaan de rit heelhuids. Oef!

Wanneer we toekomen, blijken de vorige feestvierders pas op te breken. Maar een half uur later kunnen we ook aan de slag: tafels in het juiste gelid plaatsen, kerstversiering aanbrengen, de bar in orde maken, verlengkabels leggen zodat morgen standhouders kunnen aankoppelen aan de elektriciteit als het nodig is.

Feitelijk vormen we een goed team. Ieder kijkt uit naar wat hij of zij kan doen, net of we dagelijks met elkaar samenwerken. Het werk schiet op en na een paar uur is de zaal klaar voor gebruik.

Nu is de zaal nog een kille bedoening, morgen zal ze waarschijnlijk barsten van leven. Morgen rukken er zelfgebakken taarten aan. In de frigo’s wordt de drank gekoeld. Ik verheug me er op.

Brigitte, de lerares schilderen, vertelde dat ze in het Cultureel Centrum van Mechelen een expositie gezien heeft van Jean-Marie Bytebier. Een heel originele landschapsschilder. Omdat we volgende weken ons gaan wagen aan landschapschildering, was dit een aanrader … alleen werd de expositie dit weekend afgesloten. Tja, dit weekend kerstmarkt … dan restte alleen nog donderdag en vrijdag. Maar vrijdag was er de voorbereiding van de kerstmarkt, dienden de wekelijkse boodschappen gedaan en als daarbij nog een bezoek aan Mechelen bijgevoegd zou worden … dan konden ze me ‘s anderendaags wel bijeenvegen.

Omdat Karel het ook wel ziet zitten gaan we op donderdag. Met de auto naar Haacht, daar de trein op, in Mechelen afstappen en te voet naar het C.C., zowat een kwartiertje stappen. De tentoonstelling is gratis: trap op naar de eerste verdieping.

Wat opvalt, is zijn manier van zijn doeken te presenteren. In het midden van een plaat (denk ik toch, plaatst hij een lijst waarover normaal een doek gespannen wordt zodat men erop kan schilderen. Lijst en plaat overspant hij met schildersdoek, zodat er een soort schuin aflopende passe-partout ontstaat. Hij schildert dan binnen de ruimte van de opgelichte lijst waardoor het schilderij een ruimtelijk allure krijgt.

Het meeste hou ik van de schilderijen waarin hij ‘sugereert’: een landschap met daarin een gebouw, een ruïne. Prachtig van kleur. Ook de manier van schilderen spreekt me aan. Ik neem foto’s: die zal ik dan doorsturen aan collega’s van de academie.

De ruimte waar de werken ophangen is ruim, goed belicht. Feitelijk zou ik regelmatig moeten nagaan wat er hier aangeboden wordt. Want als het telkens dit niveau haalt is het de verplaatsing meer dan waard.

Daarna zoeken we naar een restaurant. Toen we naar Rik Wouters kwamen kijken (zie 12.10.2011) kwamen we in een restaurantje terecht dat ons zeer beviel: eenvoudig, lekker van eten en niet duur. We gaan het weer proberen. En inderdaad, we blijven er even enthousiast over. Dit zal wellicht ons vast adres worden als we in Mechelen zin hebben in iets lekkers.

Om af te sluiten trekken we naar ‘De zondvloed’, een boekenwinkel van zowel nieuwe als tweedehandse boeken. Zomaar tussen boeken wandelen is zowel Karel als voor mij een feest. Daarbij vinden we hier allebei onze gading.

Feestelijk gestemd gaan we richting station. De trein staat praktisch op ons te wachten. In Haacht de wagen en thuis hebben we nog een ganse namiddag om te bekomen. ’s Avonds ga ik schilderen en beloof mijn foto’s door te sturen zodat de anderen mee kunnen genieten, zij het dan van op afstand.

door de schuin aflopende passe-partout verkrijgt het schilderij een aparte dieptewerking

Ik rij naar Leuven enkel dringende boodschappen doen. Daarna binnenwippen in de dansschool om ontleende taboeretjes terug te brengen. Alles weer op zeven haasten… ik zal wellicht nooit veranderen.

Het is mooi weer voor de tijd van het jaar: helder en niet koud. Ik stap flink door: hoe minder tijd ik in de Diestsestraat verdoe, hoe rustiger ik bij Aike koffie kan drinken. Het is niet echt druk, wellicht nooit op een maandagvoormiddag.

Plots wordt ik aangesproken door een onbekende die me een papier toont. Ik stap verder in de overtuiging dat het iemand is die op een dergelijke manier zijn kostje bij elkaar bedelt. In de gauwte laat ik mijn blik even over het papier gaan en dat doet me de pas inhouden. De naam Poverello trekt mijn aandacht. Het is een plannetje van Leuven met in oranje stift de Sint-Maartensstraat aangeduid. De onbekende man, met waarschijnlijk zijn hele hebben en houden in een plastieken zakje, probeert de weg erheen te vragen. Hij lijkt me nogal verward, er komen wat woorden Nederlands en later iets dat op Engels lijkt. Sint-Maartensdal ligt links van de Diestsestraat. Ik neem hem mee naar de volgende zijstraat. Maar nu raak ik in de war.

Hij doet me aan Arne denken: die ging soms ook bij Poverello eten. Hij was zich bewust dat hij daardoor de sociale situatie van zijn familie achter zich liet. Maar met een leefloon van het OCMW kreeg hij toegang tot Poverello en daar voelde hij zich thuis, daar trof hij mensen zoals hijzelf.

De man naast me lijkt me rond de dertig. Zou hij vannacht buiten geslapen hebben? Ik ben blij voor hem dat het niet te koud is.

We komen aan de zijstraat. Maar dan weet ik het niet meer zo goed. Ik ben erg onhandig wat oriëntatie betreft, maar zeker nu lijk ik een vreemde in Leuven, de stad waar ik jaren woonde. Ik spreek een vrouw aan die samen met haar man komt aangewandeld. Ja, inderdaad, deze straat in en dan kom je recht op de torens van Sint-Maartensdal. Zij probeert aan de man in kwestie uit te leggen waar hij heen moet, maar blijkbaar is hij er niet echt bij. Ik denk aan Arne en zijn psychotische periodes, dan leefde hij ook op een andere planeet. Een derde vrouw komt aanzetten. Ja, zij moet die richting uit, ze zal hem meenemen tot waar hij zijn moet.

Het papier in zijn hand en daarop het woord Poverello, door iedereen gekend in Leuven, was de sleutel tot hulp. Van vrouw tot vrouw werd hij meegenomen. Het sprak medeleven aan: het ging om een sukkelaar, iemand die wellicht honger had.

Ik ben wat te ver gelopen en keer terug, een beetje beduusd. Plots bedenk ik me: waarom heb ik die man niet wat geld toegestopt, zodat hij vandaag wellicht iets extra kon eten. Het doet me pijn dat ik door mijn innerlijke verwarring er niet aan dacht. Maar dan herwint de rationaliteit het weer: ik geef niet aan personen, tenzij aan straatkunstenaars, maar die werken voor hun kost. Als ik iets wil doen, stort ik liever voor een bepaald project.

Dat ik niet iets geef, heeft met een ervaring te maken van enkele jaren terug. Een man sprak me aan. Hij was Italiaan, was naar hier gekomen om te werken, maar zijn papieren waren nog niet in orde op de ambassade. Hij had vrouw en kinderen, een jongetje hield hij aan de hand. Ik had pas een reportage in Humo gelezen dat sommige benden kinderen gebruikten om op straat te bedelen. Ik meende de situatie te herkennen. De man zag er zeker niet hongerig uit en het kind leek alleen door de vasthoudende hand verbonden, er was geen wederzijdse interesse. Enkele weken later dezelfde situatie. Dezelfde man, hetzelfde verhaal … maar een ander kind. Ik herken de man maar hij herkent mij niet. Waarschijnlijk kiest hij zijn publiek en zie ik er aan te spreken uit.

Nog geen jaar later hetzelfde verhaal. Ik herken duidelijk de man … maar het kind is nu veel jonger. Ik voel me kwaad worden. Een moment denk ik naar het politiebureau te stappen, maar heeft die man de wet overtreden? Waarvoor kan men hem aanklagen? Ik ben kwaad. Ik ben kwaad op het systeem dat kinderen misbruikt om mijn en andermans medeleven op te wekken. Toen heb ik beslist nooit meer iets te geven aan bedelaars m/v.

Wanneer ik naar huis ga besluit ik de gegevens van Poverello op te zoeken. Wellicht zou de reactie van de onbekende op wat geld me meer emotionele bevrediging geschonken hebben, een soort postume omarming van Arne. Maar een storting aan Poverello lijkt me beter. De VZW zal het kunnen gebruiken voor de vele onbekenden die deze winter zullen aanschuiven voor een warme maaltijd.

moeder  zwanger van een tweede dochter

het zou een droomkind worden

tot de oorlog eindigde

in de nachtmerrie van bijltjesdag

de inboedel ging de straat op

het vuur in

ik herinner me de vlucht

het koude doek om me heen

maakte me even wakker

de sterke armen van tante S.

beschermden me tegen de nachtkoude

ik was bijna drie

zij nog geen twintig

ik werd achteraan op een fiets gezet

ergens heen

weg van het dorp

naar een plaats waar het veilig was

gedurende de uren van wanhoop en wraak

daarna het verhaal

het leeggeroofde huis

moeder met bolle buik

zong

om de buren te laten horen

dat ze verder wou met haar leven

later werd een dochter uit haar geboren

een hart

te groot voor deze wereld

de duivel nam haar van ons weg

ik heb vader eenmaal weten huilen

die morgen

na de dood van dit kleine meisje

terwijl hij me in de kleren hielp

mijn verwondering

die grote sterke man

een reus

tranen over zijn gezicht

moeders rug kraakte wellicht

onder het gewicht van

onmacht en verlies

en op het doodsprentje:

god gaf het ons

god nam het ons

gods name zij geprezen

wat gebeurde er

met deze mensen

naïef

zoals de kerk voorschreef

ik wil het die kerk niet vergeven

alleen haar wreedheid aanklagen

Voor de laatste keer me voorbereid op een dag bezoek ontvangen. Ik verheug me er al op dat ik vanavond alles terug op zijn ouwe getrouwe plaats kan terugzetten. Dan is de living weer een living en geen opslagplaats, dan staat in mijn tekenhoek alles weer klaar om gebruikt te worden en kan ik weer aan de slag.

De oudste zoon van Karel komt eten met de kinderen. We maken de tafel klaar in de living: terwijl ik eventuele bezoekers in mijn werkruimte ontvang, sluiten we de deur en kan Karel met zijn familie verder praten. Gelukkig kan ik zonder gestoord te worden genieten van het middagmaal. Het dessert haal ik niet meer.

Maar het is leuk: bekenden en onbekenden, wat praten, aandachtig kijken. Ik heb wel het gevoel dat mijn werk gewaardeerd wordt en dat doet deugd.

Het verhaal van vrienden blijft kleven. Hij voelt zich niet al te best, al jaren. De dokters vinden niet wat er hapert. De laatste maanden thuis gezeten. Veel gelezen. Maar toch, het gaat niet goed.  Toch proberen te relativeren: er is erger in de wereld. Morgen gaat hij terug werken, toch is hij verre van oké. Dit weekend heeft hij de wagen van zijn vrouw in de prak gereden. Ook dat wordt in het relativeren opgenomen. Nee, de kinderen ondervinden er niet direct hinder van, integendeel, een vader die de laatste maanden veel aandacht voor hen had, beter kan je je niet wensen. Lieve mensen die proberen hun hoofd boven het psychische vaarwater te houden.

Tot  A. en K. binnenvallen. Het was een hele tijd geleden, dus dringend bijpraten. Vooral puberende kinderen nemen een groot deel van het gesprek op zich. Waarschijnlijk zijn alle ouders bezorgd als ze zien hoe hun kinderen een eigen weg gaan. Vaak gaat dat gepaard met veel angst. Je durft er niet aan denken dat het verkeerd zou aflopen. Tegen dat risico kan je je niet verzekeren. Zoals de kinderen door hun puberteit moeten groeien dienen ouders dat ook te doen, vaak met veel pijn in het hart. Ik kan met hen meeleven, denk aan mijn ‘doorgroei’ tijd. Je zou de wereld rondlopen om je kind veilig te weten. Ik hoop zo dat ze over enkele jaren terug kunnen kijken en zeggen: he he, was dat toen spannend zeg.

Ik blijf een beetje achter met een triest gevoel. Ik voel me machteloos tegenover die verhalen. Toch is er nog humor, een teken van veerkracht … maar die verdwijnt wellicht als ze ’s nachts niet slapen kunnen. Dan worden mijn schilderijen zo onbelangrijk. Ik wens die jongere generatie veel draagkracht toe.

Maar de rust is verkeken. Bezoekers komen en gaan. Ik onderneem nog pogingen om wat uitleg te geven, maar ik voel me stilaan uitgeput, ook mijn stem wil niet meer mee. Toch wil ik elke bezoeker laten voelen dat hij of zij welkom is.

En om af te ronden komt Anne nog even een goede dag zeggen. Wat een blije verrassing. Zij zal de laatste bezoeker worden. We drinken een glas op de afsluiting, hebben het over de noodzaak om het model tekenen onder de knie te krijgen voor je goed abstract werk kunt werken. Ze geeft me weer energie om verder te gaan, maar eerst deze kunstroute opruimen.

Om zes uur sluit ik af. Het echte opruimen zal ik pas morgen doen. Ik heb Jan, de leraar tekenen, al verwittigd dat ik niet kom wegens te druk en te weinig energie.

Zowel Karel als ik kijken terug op vier intense zondagen. We zagen er beiden tegen op maar blijven met er een positief gevoel op terugkijken.

Mensen kunnen elkaar toch deugd doen.

Om de opening van de tentoonstellingen van Kumbe luister bij te zetten, heeft het danscentrum een optreden van Damba (dansers met bijzondere aandacht) aangeboden. Het is de groep van de jongvolwassenen die daarvoor zorgt. Er is ook nog een Damba groep met kinderen. Een vijftal jaren terug besliste Aike die groepen op te nemen in het aanbod van het danscentrum. Als studente was het reeds haar droom met een dergelijk groep te werken. En dan opeens is de mogelijkheid daar om te realiseren. Verschillende dansers die in aanmerking kwamen waren al opgenomen in een gewoon lesaanbod. Maar naarmate de kinderen opgroeiden bleken hun mogelijkheden toch te beperkt om met de andere kinderen door te groeien. Een bijzondere aanpak zou voor die kinderen en jongeren meer dansplezier betekenen en hun mogelijkheden op hun manier stimuleren. De Damba-groepen worden begeleid door twee docenten, die vooral pedagogisch sterk staan. Terwijl de ene juf een oefening leidt, probeert de andere juf kinderen die niet direct bij de les zijn te betrekken bij wat wordt aangeboden, legt materiaal klaar … Beiden docenten zijn mooi op elkaar ingespeeld. En vandaag gaan ze voor een gastoptreden zorgen.

De genodigden (ouders en vertegenwoordigers van de dagcentra) nemen plaats in de zaal en het feest kan beginnen. Even neem ik het woord om de kunstenaars te feliciteren, de ouders en dagcentra te danken voor hun vertrouwen en de dansers voor hun optreden.

Je ziet kinderen die van nature uit weinig bewegen, ineens stappen, huppelen, met de armen zwaaien en ondertussen meezingen met de liedjes. Het is genieten, ook voor ons. Ook Aike is er komen bijzitten. Die groep ligt haar nauw aan het hart. En als er iets te doen is wil ze er bij zijn om haar waardering uit te drukken. Later zal ik horen dat de dansschool zoveel betekent voor de kinderen. Want eens volwassen is het moeilijk voor zo’n kinderen om ergens aansluiting te vinden bij een groep buiten een dagcentrum om.

Na het optreden wacht ons cava en kinderchampagne. Bij het buitengaan zie ik een van de dansers (een meisje van 12-14 jaar?) de binnenkomende dansers begroeten met een high five. Wellicht zaten ze vorig jaar nog samen in de les. Het is mooi om zien hoe hartelijk en vanzelfsprekend dit gebeurt. Hoe verschillend is dit met het nieuwsgierig nastaren op straat. We kunnen veel leren van kinderen.

Omdat het zaterdagvoormiddag erg druk is met ouders en dansers kregen we een kleine ruimte toegewezen, waar we alleen zijn. De glazen staan al klaar en Aike haalt de drank uit de koelkast. Er wordt geklonken op de kunstenaars. Ook Jos van Terbank is naar het optreden komen kijken. Toen hij binnenkwam ging handen zwaaiend de lucht in: veel dan de dansers hebben les van hem gehad. Tijdens de kleine receptie hoor ik erg waarderende verhalen over zijn inzet, over zijn aanpak die tot mooie resultaten leidt, hoe hij zijn leerlingen echt graag ziet. Jos voelt zich wat bedremmeld tussen al die lofuitingen, ‘k denk dat hij liever in zijn atelier zit, nieuwe ontwerpen met zijn kinderen uit te proberen.

David (vijfendertig jaar) en zijn ouders staan er stralend bij: wie had ooit gedacht dat de werkjes die David maakte ooit in een tentoonstelling zouden te zien zijn. En zoals alle ouders hier aanwezig: ze zijn erg fier op hun kind. Alleen wordt een probleem stilaan urgent: wat wanneer ze niet meer voor hem kunnen zorgen? Hij gaat nu een paar dagen per week naar een dagcentrum, maar elke avond komt hij naar huis. Hij staat op een wachtlijst … maar die is zo ontzettend lang. ’t Zou beter zijn als er nu een definitieve plaatsing kon gebeuren, dan kan David er aan wennen terwijl zijn ouders nog leven. Maar er zijn situaties waarbij de opvang meer dringt. Hier worden de gekende wachtlijsten uit het nieuws ineens zeer concreet.

Stilaan vertrekt iedereen. Karel en ik wassen de glazen en Aike vraagt of ik een verslag kan schrijven voor ‘ARTRA’, het boekje van de dansschool dat om de drie maanden verschijnt. Dat beloof ik, ik zal het met veel plezier doen.

Bijlagen:
damba voor kumbe.JPG (443.3 KB)   

Woensdag is de tentoonstelling in de Hallen opgebouwd. Ik kreeg van Jos het berichtje dat alles goed verlopen is. Ik neem me voor volgende week daar eens binnen te lopen, ik ben echt benieuwd.

Vandaag, vrijdag, na de middag afgesproken met Christel, dan gaan we de tentoonstelling in het danscentrum Aike Raes opbouwen. Ik weet weer wat doen vandaag.

Eerst gaan Karel en ik een bestelling ophalen in Aarschot. Ze hadden ons gisteren gebeld dat die toegekomen was. Het is nog geen elf uur wanneer we terug zijn  … ruim de tijd om de auto vol te laden. De werken staan in de kleine hal in de gang. Eerst rangschik ik ze volgens grootte en daarna stapel ik ze zorgvuldig op de achterbank, rug tegen rug en glas tegen glas. Daartussen voldoende beschermingsmateriaal. Wanneer alle schilderijen op de achterbank geschikt zijn maak ik de twee veiligheidsriemen aan elkaar vast, zodat bij bruusk remmen of ander onheil de werken ons niet om de oren vliegen. Een opluchting dat alle werken mee kunnen. Er is zelfs nog ruimte over.

De hal is leeg: wat een leuk zicht na al die weken van bezetting. Ik haal poetsgerief en laat alles blinken. Terwijl de vloer opdroogt ga ik koffie drinken en denk ondertussen na hoe ik de werken en benodigdheden voor de kerstmarkt, die nu in een hoek van de living gestapeld staan, naar de vrijgekomen hal ga verhuizen. Als ik op voorhand een karwei in gedachten al uitgewerkt heb en de opduikende problemen opgelost, gaat het daarna nog eens zo vlot om het werkelijk te doen.

Tegen de middag aan is het werk geklaard. Leuk, er is terug weer ruimte in de living. Als volgend weekend ook de kunstroute zijn deuren sluit kan ook wat van mijn schildershoek naar de living verschoven is, weer op zijn plaats. Dan is het weer de gewone bedoening in de living. Voor hoe lang? ‘k Bedenk dat je mag zien dat er ‘geleefd’ wordt.

Na de middag komt Christel eraan. We kunnen onmiddellijk vertrekken. We voelen ons wel wat opgewonden: wat gaat het worden?

Nog geen half uur later houden we halt voor de ingangsdeur van het danscentrum. Auto uitladen. Schilderijen in de gang brengen. De doeken die aan de muren hangen afhaken en in de auto stapelen. Het zijn werken van de collega’s van de avondklas schilderen. Ik zal die straks afzetten bij de academie.

Voor we er echt aan beginnen: een koffie. Maar veel tijd nemen we er niet voor. We zetten de schilderijen op de grond op de plaats waar ze gaan hangen. Zo kunnen we zien of de opbouw goed is: passen de kleuren samen, de thema’s, vindt alles een plaats? Als we de werken zo zien staan reageren we beiden wel enthousiast: het resultaat is echt goed.

Aike komt ons verwittigen dat om vier uur de dansers binnen komen en of we met dat jeugdig geweld willen rekening houden. We racen tegen de tijd. We hangen elk werk omhoog, zonder te kijken of de hoogte en afstand gelijk is, dat is voor de volgende fase. Nu moet de vloer vrijgemaakt worden, zodat een toevallig rondslingerende boekentas geen brokken kan maken. De werken van David, de broer van Christel zijn veilig ingepakt in twee grote dozen en kunnen voor behandeling wachten tot de rest omhoog hangt.

Christel, als jongste van ons twee kruipt de ladder op en af. Telkens als ze draden bij hangt in het ophangsysteem moet de ladder aanrukken. In het begin nog met veel zwier, tegen het einde kan ze haar voeren bijna niet meer opheffen. Het recht hangen kan van op de grond gebeuren, maar na een tijdje hangen onze armen er loodzwaar bij. We willen ons werk zo goed mogelijk uitvoeren, dus geen medelijden met die moeheid.

Ondertussen merk ik dat de tijd vliegt. Normaal zou ik om zeven uur van avond nog gaan tekenen naar model. Maar dat zie ik niet meer zitten. Zelfs als ik het beginuur haal denk ik niet dat mijn lijf nog van dienst zal zijn: zowat alle spieren doen pijn. Het zijn dan ook geen alledaagse bewegingen die we uitvoeren. Ik bel naar Karel of hij een mail wil sturen waarin ik deze avond afzeg. Die beslissing lucht op: straks kan ik rusten.

Als alles netjes hangt is het de beurt aan de werken van David. We zijn beiden benieuwd en dat geeft adrenaline. Terug de ladder erbij, Christel terug de ladder op en af. Maar uiteindelijk heeft elk werk een plaats … en het hangt mooi.

Het is ontroerend om al die werken te zien hangen. Morgen is het voor de kunstenaars een bijzondere dag: dan wordt de tentoonstelling feestelijk geopend. Niet iedereen gaat er zijn. De gasten van de dagcentra zijn dan bij hun ouders, meestal oudere mensen voor wie het weekend heilig is. Er is de belofte dat ze op bezoek gaan komen als uitstap met het dagcentrum. Mooi zo. Dan kunnen ze zien hoe mooi hun werken zijn.

Bij het naar huis rijden zijn we als kinderen gelukkig met het resultaat. Het belooft voor morgen.

We hebben afgesproken om 14 uur, dan zouden ze met de camionette van Terbank (school voor buitengewoon onderwijs) de Krakenstraat indraaien en stil houden voor een achterdeur van de Hallen. Ik ben meer dan op tijd in Leuven: ik kan nog vlug een boodschap doen, dan moet ik dat straks niet meer nalopen. Het is mistig weer en ik wil wel voor het donkert thuis zijn.

En keurig op tijd draait de camionette de straat is. Jos ken ik al, met Jan maak ik kennis. Ik ga de dienst verwittigen dat de schilderijen zijn toegekomen. Ik ben erg benieuwd wat er aangeboden wordt. Bij mijn bezoek aan het atelier in Terbank kreeg ik prachtige werken te zien. Later vernam ik van een nog niet zo lang gepensioneerde medewerkster dat die twee leerkrachten enorm geëngageerd zijn en daardoor zo’n bijzonder resultaat bij de kinderen behalen.

Ik help de camionette leegmaken. De omkadering van de werken is om jaloers op te zijn. Die worden gesponsord door Kiwanis. Daardoor zijn ze echt degelijk van kwaliteit. Wanneer ik de werken tegen de muur zie staan, slaat mijn hart een ritme hoger. Niet te geloven dat deze werken door kinderen gemaakt zijn, die daarbij nog een verstandelijke beperking hebben. Natuurlijk zijn niet alle werken van even hoog niveau en natuurlijk zijn deze werken geselecteerd om ‘naar buiten’ te komen.

Vlug neem ik wat foto’s. Als het nodige geregeld is laat ik de leerkrachten de tentoonstelling zelf opbouwen. Zij hebben al het nodige bij en vliegen er enthousiast in. Later zal ik eens terug komen om de tentoonstelling rustig te bekijken en er van te genieten.

Ik voel me helemaal warm van binnen. Ik had nooit durven dromen dat we dergelijke kwaliteit van werken zouden bijeen krijgen. Ik vraag hen niet te vergeten dat we zaterdag de tentoonstellingen feestelijk inhuldigen, dan kan ik ze eens publiekelijk bedanken.

Wanneer ik ’s avonds Christel zie bij de academie, is dat het eerste wat ik zeg: dat het zo prachtig is, dat we fier mogen zijn op het project.

Vrijdag hangen we de werken in het danscentrum omhoog. Ik kijk er nu al naar uit.

kou

verkleumt de dagen

bedekt de wereld

met sombere dromen

we tellen de uren

van licht

richten de ogen

op blije gezichten

toch blijft het wachten

op een weg naar morgen

eerst komt het donker

het niet weten waarheen

waartoe

waarom

sterker dan

overeind blijven

ademloos de tijd doorstaan

is er niet

Na ‘het weerzien na 50 jaar’ in de normaalschool, staat mijn hoofd helemaal niet op de kunstroute. De beelden van gisteren dwalen nog door mijn hoofd. Maar ik heb me geëngageerd, dus maak ik er maar het beste van.

Ik zorg dat alles tijdig aan kant is, wel vergeet ik de tuinschoenen op hun plaats te zetten. Donderdag gebruikten we ze om de tuin op te ruimen en lieten ze binnen drogen. Als ik ze in de namiddag ontdek besluit ik maar dat die een onderdeel vormen van mijn atelier.

Ik zet me in afwachting van de eerste bezoeker achter de pc: de eerste indrukken neerschrijven van de ontmoetingen. Tot ik telefoon krijg van mijn oudste dochter: ze zal deze namiddag langskomen. Ineens ben ik weer bij de les. Ik schrijf nog wat verder, maar dan meldt de eerste bezoeker zich: een buurman. We zien elkaar alleen maar bij bijzondere gelegenheden: bv. als de buurt feest viert. De andere buren zien we vaker als we in de voortuin werken, maar I. heeft geen voortuin, vandaar dat hij van deze gelegenheid gebruik wilde maken. En ja, koffie smaakt altijd. Het gesprek gaat over het werk, de kinderen. Het is een leuk samenzijn. Ondertussen komen nog wat mensen langs.

Wanneer er een niemand aanwezig is, maken we er gebruik van om gauw iets te eten. Alsof iedereen het voorvoelt krijgen we bijna een kwartier de tijd. En dan zijn we geen moment meer alleen. Vriendinnen van de academie komen aanzetten. Karel zorgt voor koffie en thee. De tafel geraakt weer mooi gevuld. Wanneer er mensen opstaan schuiven anderen weer aan.

Daarna komt mijn dochter opdagen. Ze heeft pannenkoeken mee: een van de leerlingen zit bij de scouts en die hielden vandaag hun pannenkoekendag. De microgolfoven in en lekker dampend komen ze op tafel. Ik krijg geen tijd om te proeven, want voortdurend mag ik mensen verwelkomen.

Wanneer je een beetje tijd neemt om met anderen van gedachten te wisselen verrast die ander af en toe. Mij kan je niet overtuigen van de oppervlakkigheid en het materialisme van de huidige generatie(s). Ieder geeft het leven een eigen inhoud en vorm, je moet er alleen voor open staan en tijd nemen om het te ontdekken.

Even voor 18 uur komt de laatste bezoeker binnen. Dank je, geen koffie of wijn, wel een leuk gesprek.

Het is mooi geweest vandaag, bijna veertig bezoekers. Als de laatste dag van hetzelfde niveau blijft ben ik heel tevreden, dan voel ik me voor mijn engagement beloond.

Ik verlaat het gebouw zoals ik het vijftig jaar terug zo vaak verlaten heb: via de hoofdingang. De zuster van wacht knikt vriendelijk. Met een druk op hetzelfde klinkje van 50 jaren terug gaat de deur open. De stilte in de voortuin overvalt me na het rumoer van de feestvierders. De weg van deze morgen terug. Wanneer ik  de straat oversteek waar mijn moeder vroeger woonde overvalt me een moeilijk te omschrijven weemoed. Wellicht ben ik moe en grijpt wat voorbij is me sterk aan, ook het afscheid van moeder.

Het is frisser geworden en ik stap flink door. Het is toch een heel eind naar het station, maar het doet deugd: zo kan ik wat bekomen van de voorbije uren. Vandaag is Sinterklaas gevierd: kinderen lopen nog verkleed rond en de kermis draait op volle toeren.

Gelukkig hoef ik niet lang te wachten op de trein. Ik installeer me met mijn boek, maar het lukt me niet echt om mijn aandacht bij de lectuur te houden. Beelden en verhalen malen in mijn hoofd. Nu pas merk ik hoe moe ik ben.

De trein rijdt rechtstreeks op Haacht aan. Ik neem mijn wagen op de parking. Enkele minuten later ben ik thuis. Ik plof in een zetel, te moe om het verhaal te vertellen, dat zal ik later wel doen. Trouwens, ik kan nog nauwelijks geluid uitbrengen. Komt ervan als je probeert in zoveel lawaai met elkaar te praten.

Het was voor mij een schitterende dag, de moeite waard om er 50 jaren op te wachten.

Er wacht ons een verrassing: de tafels zijn uitnodigend gedekt met levendige kleuren. Heerlijk. We zoeken onze plaatsen en schuiven aan. De gesprekken gaan voluit: een enorm lawaai dat nog aanzwelt naarmate wijn gedronken wordt. Rijkelijk worden we voorzien van warme hapjes en wijn.

Een filiaal in Lokeren van O.L.V.Presentatie heeft voor het eten gezorgd. Daar is een school die een opleiding voor kok organiseert. Het buffet is gewoon prachtig en aan tafel is het ook nog lekker. De leerlingen, in een zwart-wit uniform, doen hun taak voorbeeldig. Van mij krijgen ze een grote pluim.

De verhalen komen. Natuurlijk kan ik niet iedereen spreken, jammer. Er is tijd om te vragen naar ‘tussen toen en nu’. Sommigen zijn nogal vlot door het leven mogen stappen, zonder teveel kwetsuren, anderen dragen ook vandaag nog de last van leven. Maar het doet deugd mijn verhaal tussen dat van de anderen gesitueerd te weten.

Miet Verspeelt, de vroegere lerares wiskunde, komt iedereen een hand geven. Ze is 87 jaar, krachtig nog van uitstraling. Ze herinnert me niet meer, een goed teken. Ik deed graag wiskunde en had geen behoefte om bij haar de klas op stelten te zetten. Haar lessen waren voor mij geen vervelende leegte. Ik vertel haar dat ze ons ’s morgens tijdens de korte speeltijd tussen het ontbijt en het begin der lessen vaak deed zingen en marcheren. Dat herinnert ze zich nog met plezier.

Ik verzwijg dat er bij mij iets niet klopte. Na de oorlog werd mijn vader aangeklaagd voor collaboratie. Een van de aanklachten was het zingen van: ‘Kempenland aan de Dietse kroon’. Hij is vrijgesproken en mocht verder les geven als onderwijzer. Nu zongen we in de normaalschool dat lied … en vele andere liederen die toch niet zo zuiver op de graat waren. Niet dat ik me toen daar zo bewust van was, maar toch was er iets mee. Het militarisme was nog niet uit de opvoeding, er zat een soort dril in. Toen ik met de VKSJ in ons dorp tijdens een optocht ook zo wou zingen en stappen, kreeg ik van een van de toeschouwers daar een nare opmerking over. Ik wist nog niet goed waarover het ging, wel dat het met de oorlog te maken had en niet goed was. Tevens moest ik ontdekken dat wat we ‘op school leerden’ ergens fout zat. Je zou om minder verward worden als puber.

Tussen de maaltijd en het dessert lassen we een sanitaire pauze in die uitloopt op een verkenningstocht naar vroegere oorden. We willen de studiezaal zien, maar die is jammer genoeg gesloten. Praktisch alle deuren zijn gesloten, maar we kunnen in de gangen rondstruinen en dat roept ook al vele verhalen op. Hier de naaiklas met … en daartegenover de (zit)baden. Boven zijn de ‘dortoirs’ (slaapruimten met chambrettes) verbouwd. We kunnen alleen voor de deuren staan en de richting aanwijzen waar wijzelf ergens sliepen. Ja, er was één toilet voor hoeveel personen? Je leerde wel je blaas onder controle te krijgen.

De brede trappen zijn ook zichzelf gebleven, alleen is er nieuw marmer boven de uitgesleten treden gekomen. In onze tijd waren die trappen al uitgesleten door de vele voetstappen van zoveel jaren op en neer lopende internen. De balustrades zijn hun eigenste zelve gebleven. Verhalen komen van uit de les gegooid worden, op de gang staan en één iemand durfde het aan te dreigen met zelfmoord als de straf (niet in weekend gaan), die als onrechtvaardig aangevoeld werd, niet ongedaan gemaakt werd: haar vader zou dat niet dulden. Ze wou na het toiletbezoek ’s avonds niet mee naar binnen. Een hele onderhandeling begon. De lerares pedagogie werd op haar afgestuurd. Een paar keer liep die naar binnen, denkelijk om te onderhandelen met een of andere verantwoordelijke. Uiteindelijk werd de straf ingetrokken en kon ze in het weekend naar huis. Ze kreeg dit gedaan omdat ze wist dat haar vader, heel streng voor zijn tien kinderen, toch achter zijn kinderen stond.

Op het gelijkvloers zoeken we de pianokamertjes op: een reeks kamertjes naast de eetzaal, waar een piano stond en pianoles werd gegeven. De kamertjes zijn er nog maar dienen nu als opbergruimte voor allerlei soorten drank: cola, fruitsap, chocomelk … Dan richting ‘farmacie’. Elke avond kwam een oudere zuster in de studiezaal de leerlingen ophalen die verpleging nodig hadden. Meestal ging het om een aspirientje tegen de buikpijn of wat hoestsiroop. Voor mij was het een welkome ontsnapping. Ik had wel niets nodig, was kerngezond, maar verzon wel een of ander kwaaltje, als ik maar even weg kon uit die volle studiezaal waarin ik me zo vaak verveelde.

Terug naar de feestelijkheden. Ondertussen is er voor de jubilarissen een herinnering uitgedeeld: een mooi aantekenblokje. Ook ik krijg er eentje en dat doet me enorm plezier. Na 50 jaar worden de lijsten niet meer nageplozen met de vraag of ik mijn diploma daar wel gehaald heb.

Er komt ook nog dessert: een heerlijke taart met veel slagroom. Daarnaast allerlei lekkere snuisterijen. Feitelijk veel te veel, maar ik geniet ervan. Morgen zal ik het dan wat soberder aandoen: oudere mensen dienen wat voorzichtiger te leven, maar tot nu toe hoeft het nog niet fanatiek.

Stilaan nemen de eerste feestvierders afscheid. Ook ik moet weldra mijn trein nemen. We schuiven over de open plaatsen heen dichter bij elkaar alsof we de laatste momenten nog extra willen vasthouden. Tot ook ik moet uitzwaaien.

We worden uitgenodigd om plaats te nemen voor het aperitiefconcert. Ik schuif een rij in en probeer een plaats uit aan de zijkant, zo ongeveer ter hoogte waar ik als leerling ooit zat. Wij zitten met zijn vijven op de bank, ruim plaats innemend. Voor ons zitten ze met zes, ook comfortabel. Ik heb de indruk dat we er vroeger met tien op neerknielden, zal wel minder geweest zijn, maar het voelde toen zo samengeperst aan.

De voorzitster van het oud-leerlingen comité spreekt een inleidend woord, maar de geluidsinstallatie galmt na in de ruimte zodat ik, met mijn slecht gehoor, alleen wat flarden opvang. Dat geeft me ruimte om opnieuw mijn blik over de muren te laten gaan die me ooit zo tot treurens toe vertrouwd waren. De glasramen zijn gebleven wat ze waren, de plafondbeschildering ook. Ik weet niet of er een afbeelding van een kruisweg was, nu zie ik op de muren tussen de grote gebrandschilderde ramen eenvoudige kruisjes, wellicht was het vroeger ook zo.

Een orgeliste speelt iets van Haendel dacht ik vernomen te hebben. Dan volgt een Ave Maria. Ik voel me intriest worden. Hoe vaak zou datzelfde lied over onze hoofden heen gezongen zijn, met een maagdelijke zuivere stem. Nooit omgekeken naar wie het zong: omkijken was uit den boze … en na 50 jaren zitten we weer voor ons uit te kijken. Om het trieste gevoel te lijf te gaan spreek ik mijn opstandigheid aan en kijk naar het oksaal. Een jonge vrouw zingt.

Ik bedenk dat dit aperitiefconcert de misviering van vroeger vervangt: het geeft een ernstig toets aan deze samenkomst. Na het applaus is een jonge man aan de beurt die een instrument bespeelt waarvan ik het bestaan niet vermoedde: een marimba. Prachtig van klank. Het staat vooraan opgesteld, zo krijgt het oog ook wat aangeboden. Tussendoor nog wat praten door die galmende geluidsinstallatie en op het oksaal herneemt zich de zang. Het aangekondigde Allegria vult de ruimte, daarna nog een lied. Maar mijn gedachten zijn ver weg. Hier zaten we, dag na dag. Nog slaperig van de voorbije nacht, met een ‘missaal’ vol bidprentjes, waarop we mooie zinnen schreven en die uitdeelden aan vriendinnen bij gebrek aan vriendjes waarschijnlijk. Het moest allemaal heimelijk gebeuren, dat maakte het enerzijds spannend, anderzijds was het een uitdrukking van onze eenzaamheid: gevoelsmatig waren het magere jaren. Gelukkig hadden we elkaar. Daarom wellicht dat die relaties zo belangrijk waren en nu nog draagkracht bezitten.

Ondanks we ruim plaats hebben voel ik me opgesloten, benauwd. De schaduw van vroeger heeft me in zijn greep. Het is geen goed gevoel. Ik was geen stout kind, ik was een intriest kind. Ik voelde me niet opgenomen in dat vroom zijn van die dagen. Nog blijft in mij opstandigheid smeulen om de uren die we in die kapel verloren hebben. Er was niet alleen de mis, maar ook het lof, en al die vele sacramentele en devote gebruiken. Het klopte niet met mijn diepe vraag-zijn. Alleen kon ik het toen nog niet onder woorden brengen omdat er geen bewustzijn voor aangeboden werd. Wij meisjes werden opgevoed tot kuise, nette, volgzame onderwijzeressen: we dienden aan de voeten van Jezus te liggen. Maar ik was groot gebracht tussen vier broers en vond mezelf evenwaardig aan hen. Ik kon knikkeren en kende de regels van het voetbalspel en als het nodig was kon ik ook wel mezelf verdedigen en klappen uitdelen en schoppen. Ik was groot en sterk. Die kwaliteiten mochten wel aan bod komen om te helpen in het gezin, maar eens tussen de muren van een kostschool kwam ik in een andere cultuur terecht. Van een buitenkind dat meer vertrouwd was met grond en dieren werd ik overgeplaatst naar een speelplaats tussen bakstenen gebouwen. Ik leerde in de rij lopen, de etiquette van eten en drinken. Zag men niet dat ik ziek was van onaangepastheid? Inderdaad zag men niets, men keek door de naoorlogse bril van die tijd en de opvoedsters zaten wellicht ook opgesloten tussen de muren van hun onmacht en blindheid van bewustzijn.

Ik probeer mijn aandacht bij ‘nu’ te houden. Na de liederen volgt nog  een orgelstuk. Applaus. Nog wat uitleg voor de microfoon. Maria naast me probeert af en toe wat uit te leggen. De nonnen die het woord nemen komen keurig te voorschijn. Het is wel grijs-wit van kleurschakering, maar ik herinner me hen nog met grote zwart-witte kappen en nadien met een iets soberder hoofddoek. Hopelijk is de innerlijke structuur ook wat geëvolueerd, hoewel ik daar soms aan twijfel. Teveel verhalen hebben mij bereikt van vrouwen binnen het klooster of die die muren verlaten hadden. Macht was toch vaak de basis van de ‘liefdevolle’ relaties. Nu ja, ook de gewone relaties zijn daaraan onderhevig, ik maak me geen illusies.

Gestommel, we staan op om op de uitnodiging van de organisatieverantwoordelijke in te gaan. Als jubilarissen (50 jaar gediplomeerd) worden we in ‘de eerste refter’ verwacht. Vroeger was dit de eetzaal van de internen van de humaniora. De ‘refter’ ernaast was voorbehouden aan de normaalschool. We lopen door de gangen. Er is weinig veranderd. De opbergkastjes zijn nieuw en de toiletten. De speelplaats, waar vroeger de humaniora leerlingen hun vrije uren doorbrachten, is ingericht met banken, wat planten. Ik kan me niet voorstellen dat daar een grote groep leerlingen hun soelaas vonden, de ruimte lijkt me zo klein, zo ingesloten.

Maar nu deert het ons niet. We zijn op weg naar een glas wijn en een lekker koud buffet. Ik geef me over aan het feestelijk gevoel van samenzijn.

Binnen begroeten vier vrouwen elkaar. Ik voel me wat verloren alleen. Eén van hen kijkt op … ik herken dat gezicht precies, alleen wat ouder geworden. En ja hoor. Onmiddellijk word ik opgenomen in het groepje, zoenen, vrolijkheid en voor ik het weet ben ik weer ‘binnen’. We moeten niet zoeken naar woorden, wel een beetje uitkijken naar de anderen van de klas.

We komen terecht in de gang die naar de kapel leidt: straks wordt daar een aperitiefconcert gegeven. Daar komt M. aan, die herken ik, want ze is na haar bezoek aan Tremartre bij ons thuis geweest, samen met C. Zoenen, nog meer gebabbel, nog anderen sluiten aan. We dienen ons even aan te melden bij de organisatoren om onze aanwezigheid te bevestigen. We lopen door tot bij de tafel. De kapeldeur staat open en als een schok treft me dat. Na mijn inschrijving loop ik naar de kapel: er is niets veranderd, alleen is het vroegere altaar, waar de priester met zijn rug naar het publiek stond vervangen door een iets moderner waarbij de priester naar de aanwezigen kan kijken. Een felrood tabernakel en een modern kruis zijn ook nieuw.

De muurschilderingen in het koor kregen we dagelijks onder ogen. In de linkse schildering is een kind te zien met ouders die naar de tempel gaan. Vermoedelijk de uitbeelding van O.L.V. presentatie. Het apocriefe evangelie van Jacobus uit de tweede eeuw vertelt dat Maria op de leeftijd van drie jaar door haar ouders naar de tempel werd gebracht waar ze toegewijd (gepresenteerd) werd voor de tempeldienst. Rechts zie je Maria die een bezoek brengt aan haar nicht Elisabeth, toen deze zwanger was op hoge leeftijd van een zoon die later Johannes de Doper zou worden. Natuurlijk merk je niets van de zwangerschap van Elisabeth: de kleding was altijd zeer verhullend. Waarschijnlijk dienden de schilders eerst een opleiding te volgen in ‘draperieën’ schilderen om nadien mooie plooien in de kledij te kunnen aanbrengen. Het middentafereel toont Jezus, omringd door zijn discipelen, de armen wijd gespreid. Ik weet dat ik daar niet goed naar kon kijken, omdat die houding zo vermoeiend was. De figuur op de voorgrond, die geknield voor Jezus zit, is een vrouw. Wellicht Maria Magdalena. De mannen mogen rechtop zitten en luisteren. De positie van de vrouw spreekt boekdelen: totale onderwerping. Het maakt me opstandig dat we dat ‘vrouwenbeeld’ toen en nu door zo’n muurschildering nog voorgeschoteld krijgen: de ‘gehoorzaamheid’ werd er toch ingeramd.

Ook de houten banken, bestemd voor de leerlingen, staan er nog, alleen is het kussen op de knieplank vervangen door een rood kunstleren exemplaar, vroeger was het groen en in fluweel dacht ik. Ik heb de indruk dat de banken verder uit elkaar staan, maar dat zal maar een indruk zijn. Ook de stoelen naast de banken bleven overeind. Daar zaten de zusters op. Maar nu is achter de knielstoel een zitstoel geplaatst. Ik herinner me niet dat dit vroeger ook zo was. Op het oksaal hoor ik iemand repeteren voor de uitvoering van straks. Daar zaten vroeger ook zusters.

Ik verlaat maar vlug dit weerzien en de herinneringen die opduiken. Ik kom terug in de groep terecht die ondertussen aangegroeid is. Opnieuw kennis maken. Ik zoek mijn geheugen af naar de gezichten van vroeger die bij het huidige horen. Tot we worden gevraagd om plaats te nemen om het concert bij te wonen.