Met Christel en Ludo afgesproken om elkaar in Hasselt te zien rond twaalven. We moeten de trein in Gent halen van even over tienen. A. kijkt na welke trein we van bij haar kunnen nemen tot Gent. Om 9.33 vertrekt er een trein, die sluit prima aan op de trein naar Hasselt van 10.03. Karel probeert een treinticket te bestellen via internet. Gisteren heeft hij dit ook geprobeerd maar het netwerk lag plat. Nu gaat het prima, maar het afdrukken lukt niet goed. Ondertussen begint de tijd te tikken. Met A. breng ik de bagage reeds naar de auto. De mannen blijven blijkbaar sukkelen met de uitprint. Ik loop de muren op: we moeten nu kunnen vertrekken om de trein te halen. Maar dat helpt niet. Daar komen ze de trap af met de gewenste tickets in de hand. Oef! Vlug de wagen in en weg wezen.

Om 10.33 staan we op het perron. Nog geen trein te zien, dus hebben we het gehaald. Tot A. komt melden dat de trein reeds weg is: op het uithangbord is het vertrek van de trein bepaald om 9.31. Geen nood, ze zal ons naar Gent-Sint-Pieters brengen. Ik vraag A. om het rustig aan te doen: ze moet geen risico’s nemen om op tijd te zijn. Met de gsm kunnen we naar Christel en Ludo bellen dat we een trein later komen. Ondertussen kunnen ze gerust een koffietje gaan drinken.

Maar we halen het met nog ruim 10 minuten wachttijd om te bekomen van de emotie. Eens op de trein geniet ik weer volop van het me laten rijden en ondertussen een boek lezen. Plots rinkelt mijn gsm. Christel meldt dat ze de trein hebben gemist; er was onverwacht bezoek gekomen, daardoor op het nippertje vertrokken, in een file terecht gekomen … en ze zagen de trein rijden. Nu ja, ze moest het niet te zwaar opnemen, wij zullen in afwachting wel een koffietje drinken.

Na de koffie verkennen we de omgeving: is er ergens een aantrekkelijk restaurant? Veel lijkt gesloten. Wanneer we Christel en Ludo oppikken stellen ze voor naar het centrum te gaan, daar zullen de restaurants wel open zijn. En dan zijn we reeds dicht bij ons doel, de tentoonstelling van Herman Vanbrabant (onze leraar schilderen op dinsdagnamiddag) en zijn familie : vrouw Ingrid Saro en de kinderen Kaat en Wout. Weinig volk op straat. De wind is nogal guur, dat houdt de mensen wellicht binnen.

We vinden iets dat ons gezellig lijkt. Dat zullen we maar uitproberen. We zijn niet naar Hasselt gekomen voor een culinair festijn, gezellig samenzijn is belangrijker. Het is lekker en we genieten ervan en van elkaar.

Daarna richting Bollenstraat 50. We zijn allen benieuwd, want we hebben tot nog toe niks van Herman gezien.

Eerst is er de verrassing van het atelier. Herman stelt ten toon in eigen atelier. Dat blijkt een voormalige smidse te zijn. Heel ruim, invallend licht van boven. Om jaloers te worden. Ja, hij heeft dat huis kunnen aankopen. Boven wonen ze en beneden werkt hij. Er is geen verwarming maar hij heeft een verwarmingstoestel en met een extra trui lukt het om ook tijdens de koude dagen te werken.

De tweede verrassing: de werken. Eerst een onderlaag. Daarop onderdelen van (oude) auto’s. Auto’s is zijn dada. Hij woonde als kind en opgroeiende jongen dicht bij het circuit van Zolder. Sindsdien is hij gebeten door auto’s en de techniek ervan. Zo heeft hij nu een oude wagen helemaal uiteen liggen en gaat hij proberen die weer in mekaar te steken en aan de praat te krijgen.

De onderdelen op de werken worden bij elkaar gehouden door een soort rooster. Inderdaad, als je die lijnen wegdenkt ervaar je een soort lukraak rondslingeren van onderdelen, zoals je in de ruimte allerlei afval van ruimte-experimenten weet rondvliegen. Heeft hij dat uit boeken of heeft hij dat schildersgewijs ontdekt?

Ingrid Saro is lerares tekenen en heeft iets met beenderen. Feitelijk zou je onder elke werk de titel ‘essentie’ kunnen plakken. Heel sober van uitwerking brengt het een vorm van rust. De kaders heeft Herman gemaakt. De tekeningen worden op een onderblad gekleefd en gevat in een kader die diepte heeft. Onbetaalbaar als je ze moet laten maken, maar iemand die auto’s uit mekaar haalt en ze weer in mekaar steekt is wellicht bekwaam om zo’n kaders te maken.

Wout, de zoon, houdt zich bezig met fotografie. Eén foto bezorgt me wel kippenvel: een duikersoverall met een duikershelm op maar geen gezicht erin en zonder handen, omwonden met een tuinslang als een soort navelstreng. Leegte die je voor de gek houdt: want echt leeg is het duikerspak niet.

Zus Kaat maakt veelkleurige zakjes en kussentjes.

Feitelijk leuk om met het ganse gezin naar buiten te komen.

We blijven nog wat napraten. Het is een andere manier van samenzijn dan tijdens de les. Zo ontdek je de mens en speciaal de kunstenaar achter de leraar, dat verrijkt de relatie.

Nu we toch in de stad zijn vragen we Herman naar andere tentoonstellingen die de moeite zijn. Hij verwijst ons naar het Begijnhof en een paar galerijen er rond. Daar dan naar toe. De tentoonstelling in het Begijnhof spreekt niet erg aan … die hypermoderne werken versta ik feitelijk niet, dat laat ik aan de volgende generatie over. In een van de galerijen is het werk van Jan van Riet te zien. Dat is wel een inspanning waard. Een andere galerij biedt dan weer werk aan dat bij mij onder de noemer erg modern valt, maar dat ik toch wel kan benaderen. Massa’s en massa’s papiersnippers, fel gekleurd en verwerkt tot structuren. Maar ik weet niet of het alleen de felle kleuren zijn die me aanspreken of ook het geheel.

Dan maar op weg naar station. We hebben nog tijd voor een koffie. Samen de trein richting Aarschot: daar staat de auto van Ludo en die gaat ons eerst naar huis brengen. Het is druk op de trein, gelukkig duurt de reis maar een half uur.

Wanneer we weer thuis zijn,overvalt ons de rust van thuiskomen als een weldoende verwelkoming. Toch vind ik het dapper van Karel dat hij het riskeerde een nachtje te blijven slapen. Nu kunnen we nagenieten van de drukte. Er staan mij nog een paar drukke dagen te wachten met de verhuis van de collectie van KUMBE, maar ook dat zullen we wel overleven.

De titel van de voorstelling is ‘Granada’. Waarom? Het kon gewoon elke stad zijn, maar de schrijver (een leraar) was in Granada toen hij de tekst uitschreef. Die stad inspireerde hem blijkbaar, ook omdat het leven daar zo uitdrukkelijk naar ‘buiten’ gericht is.

De openingsscene is een dans. Goed gebracht: de jonge dansers genieten ervan. Maar naarmate het geheel vorm krijgt blijf ik als het ware aan mijn zetel vastgeklit. De ganse opvoering draait rond relaties. Een thematiek die niet alleen jongeren aanspreekt. Maar geen halfzacht gedoe. Aantrekking, afstoting, symbiotische verwarring, eenzaamheid, vreugde … De inhoud is af en toe zo grijpend dat ik vergeet naar een schoolvoorstelling te kijken. Er werd bij het begin gevraagd niet te applaudisseren, maar soms zou ik luidop willen beamen wat ze zo doorleefd op de scène zetten.

Ik heb pas de boeken van Iki Freud * gelezen. Die gaan over probleemrelaties die kunnen ontstaan tussen moeder en dochter, moeder en zoon en hoe zich dat in het latere leven verder zet. Het is net of ik die boeken daar uitgebeeld zie. Die jongeren ‘voelen’ wat ze naar buiten brengen. Later vertelt de dochter van A. en L. dat ze een heel proces doorlopen hebben bij het vorm geven van de inhoud. Maar telkens is er een vleug humor of een zachte spotternij die het thema draagbaar maakt.

Wat me zo aantrekt: elke leerling of leerkracht kan zich manifesteren op het gebied waarin zij/hij goed is. Zo gingen enkele leerlingen met een leerkracht aan de slag om het decor te beschilderen. Anderen namen de verantwoordelijkheid op zich voor de opbouw van het decor. Er waren jongeren waarvan je duidelijk ziet dat ze een opleiding dans volgen, muzikanten die de zaal ontroeren. Er wordt gezongen (o.a. door de dochter van A. en L. die een pracht van een stem heeft), scènes opgevoerd … alles heel direct en daardoor wellicht ook vaak zo aangrijpend.

Een rode draad door het geheel is een oude vrouw (de vroegere directrice van de school) met een grote mand op de rug. Tussen de scènes door verschijnt ze om de rode doeken van de muur te scheuren en op te bergen in haar rugzak: ze stapelt letterlijk alle levenservaringen op. Bij het weghalen van de doeken verschijnen dan de muurschilderingen in hun geheel. Zo begint de opvoering met een dans waarin een soort ‘De schreeuw van Munch’ als een vorm van refrein weergegeven wordt. Die schreeuw verschijnt als muurschildering wanneer op een bepaald moment een rode doek wordt weggenomen.

Bij de finale worden er champagneglazen rondgedeeld: de oude vrouw nodigt iedereen uit om het leven te vieren. De opvoering die wij meemaken is de laatste. Wanneer de directrice haar dankwoord heeft uitgesproken verschijnen er volle champagneglazen op het toneel. De jongeren worden uitbundig, omhelzen en knuffelen elkaar, waarschijnlijk blij met de prestatie en het probleemloze verloop ervan.

Ik voel me erg aangesproken en ook blij. Deze jeugd vormt de toekomst, en dat voelt goed aan. Vijftig jaren terug kon je je niet voorstellen dat wij, jongens en meisjes samen, een toneel zouden opvoeren, laat staan dat we zo ongecomplexeerd met elkaar zouden omgaan. Wellicht mogen we dat opvoedingsresultaat een beetje op ons laten afstralen: in de jaren rond ’68 kwam onze generatie in opstand tegen het beklemmende van een vastgeroeste wereld. Onze kinderen kregen meer ademruimte, volgden eigen sporen waardoor hun kinderen, onze kleinkinderen een vrijere wereld aangeboden kregen. Het is geen probleemloze wereld, we zijn nu eenmaal mensen. Maar jongeren worden niet meer belast met zonde, schuld en het verzwijgen van seksualiteit

Na de opvoering blijven we nog iets drinken. De vrienden die met A. en L. zijn meegekomen blijken boeiende mensen zo zelfs, dat we pas opkrassen als de medewerkers de stoelen op tafel beginnen zetten … zou dat een bedekt signaal zijn?

Maar nog is het feest niet gedaan. De dochter gaat nog naar een verjaardagsfeestje van een vriendin maar wil eerst nog iets drinken met enkele vrienden die meewerkten met de opvoering … en of ma en pa nog een half uurtje willen wachten om haar dan af te zetten op het verjaardagsfeestje. Zoiets kan je niet weigeren, zeker niet na zo’n avond. Er is in een bepaald café afgesproken. Dochterlief schuift aan bij de tafel van haar vrienden, wij zoeken een min of meer rustig plaatsje op.

En voor we het goed beseffen staan we weer bij A. en L. thuis. We gaan onmiddellijk slapen: de oudjes zijn niet meer gewoon de vroege uurtjes te halen. Nachtzoenen uitwisselen en wel ter ruste wensen. Morgen begint er weer een nieuwe dag.

*  Mannen en moeders – Iki Freud ( De levenslange worsteling van zonen met hun moeders)

   Electra – Iki Freud (Het drama van d emoeder-dochterrelatie)

Beiden uitgegeven bij Van Gennep-Amsterdam

A., een nicht van Karel, en haar man L., zijn tijdens Rock Werchter komen logeren na een optreden van een favoriete groep. De ochtend erna verlengt het ontbijt zich tot een middagmaal, we blijven maar praten. Bij het optreden van de dansschool zakken ze af naar Heverlee, samen met de dochter en haar vriend. Deze laatsten bereiden zich voor, samen met een dertigtal andere leerlingen en enkele leerkrachten, op een benefietvoorstelling voor een kleuterschool in Ndame, Senegal, die door hun school (O.L.Vrouw Ten Doorn in Eeklo) sinds een tiental jaren ondersteund wordt. Wellicht kunnen ze wat inspiratie kunnen opdoen, en als dit niet zo is: het kan een leuke avond worden.

Nu is het onze beurt om richting Eeklo te trekken. Dus zaterdag, even na de middag de bus op, een trein nemen in Leuven richting Gent-Sint-Pieters, daar de tram induiken en rond half vier staat L. ons op te wachten aan het eindstation van de tram. Wat vroeger een hele bedoening was om zo ver te reizen, wordt nu via mail, gsm en internet met wat toetsen intikken voorbereid en je wordt als het ware in een zetel tot je bestemming gebracht.

Om te hoge verwachtingen een realistische basis te geven heeft A. ons laten weten dat dit optreden niet het niveau van de dansschool heeft: gewoon leerlingen van 15 tot 18 jaar dansen, zingen en voeren sketches op. We stellen geen voorwaarden. We verheugen ons op de ontmoeting en voor een benefietvoorstelling hebben we alle begrip, we zullen de avond wel doorkomen. Daarna blijven we bij hen logeren en ’s anderendaags trekken we richting Hasselt waar we een afspraak hebben met Christel en haar man.

Eerst koffie met taart, daarna de tuin in, uit de wind is het heerlijk om zitten. Zoeken naar onderwerpen is niet nodig … zodanig zelfs dat we ons moeten haasten met het avondmaal om tijdig op de plaats van optreden te geraken. Gelukkig vinden we nog een parkeermogelijkheid op de school, zodat we geen tijd hoeven te spenderen naar het op zoek gaan naar een plaats.

Even word ik bevangen door een vreemde emotie: iets meer dan vijftig jaren terug liep ik ook over deze grond. De gebouwen zijn dezelfde gebleven, maar wellicht zijn er binnen wel verbouwingen gebeurd. Verderop staan wel nieuwe complexen, maar deze gebouwen hier zijn oude vertrouwde beelden. De leerlingen die straks op de scène de voorstelling vorm geven, staan buiten lacherig en elkaar plagend wat frisse lucht te happen voor ze in actie treden. Ook die veranderden: Ten Doorn is een gemengd college geworden.

Er staan mensen te wachten op A. en L., want die zorgden voor de kaarten. Geen tijd meer om iets te drinken, recht de zaal in. De zaal zit zo goed als vol … maar de eerste rij is nog onbenut. Er blijken geen plaatsen gereserveerd, dus installeren we ons daar. Voor mij is dit prima … zo kan ik beter horen wat er gezegd wordt en kan ik mijn benen de ruimte geven. De zetels voelen wat doorzakt aan … waarschijnlijk hebben hier al generaties toeschouwers in gezeten. Toch zijn ze comfortabel genoeg om de avond door te komen.

Ik neem de omgeving in mij op. Het blijkt om een sportzaal te gaan die nu is ingericht als toneelruimte. Het decor is heel ‘sprekend’. Heel sober wordt een groep huizen uitgebeeld met de witte muren beschilderd met allerlei onderwerpen. Daarover rode doeken, gewild slordig over de tekeningen gedrapeerd. Rechts staan muziekinstrumenten te wachten op hun uitvoerders. ‘k Voel me ontspannen, laat de avond maar komen, hij kan voor mij nu al niet meer stuk.

Afgesproken met Iris dat we samen naar Kirkeby in de Bozar zouden gaan. Vandaag is het zover. Even over negenen stap ik in Haacht op de trein: het zou het startpunt worden van een heel lang en druk weekend. Wel vraag ik me af of ik samen met Iris probleemloos naar een museum kan gaan. Elkaar ontmoeten en praten was tot nog toe een feest: de tijd lijkt altijd tekort. Kunnen we ook genieten van samen te kijken?

Voor mij is Kirkeby niet zo onbekend. In de academie zag ik een video over zijn manier van werken en dat sprak mij wel aan. Internet biedt ook mogelijkheden tot kennismaken. Zijn werken zelf vind ik enorm boeiend. Hij is een abstract schilder. Schildert laag boven laag alsof daardoor de complexheid van zijn wereld verduidelijkt wordt. Iris kent hem vooral als architect. Zij is enorm gegrepen door architectuur.

In Brussel Centraal stap ik uit. ‘k Heb het plannetje goed bekeken, maar ik sta nog niet op straat of ik ben mijn oriëntatie kwijt: ik nam een uitgang die me naar een andere straat leidde. Dapper begin ik aan mijn zoektocht: zover is Bozar niet van het Centraal Station. Toch moet ik een paar keer de weg vragen maar stipt om half elf sta ik voor de ingang van Bozar waar Iris me staat op te wachten.

Mijn ticket van de dagtrip inruilen voor een toegangsticket naar het museum. Een enorm schilderij van Kirkeby verwelkomt ons. Ik voel mijn hart opspringen: het is alsof het schilderij me omarmt. ‘k heb reeds zin om te gaan zitten en te kijken, maar de rondgang moet nog beginnen. Ik neem een brochure mee die me uitlegt wat ik te zien krijg in elke zaal. Dat is ook leuk voor thuis: wanneer ik daar nog eens in blader komen de beelden me weer voor de geest, nagenieten noemen ze dat. We wandelen zaal na zaal door. Ik word wel overweldigd door de veelzijdigheid van deze man. Architect, schilder, schrijver, beeldhouwer, deed ooit geologiestudies … en in elke kunstrichting probeerde hij verschillende disciplines uit. Wanneer deed hij het allemaal.

We zijn rond en terug elkaar treffen ‘moe maar tevreden’ … en hebben honger. Iris loodst me naar het instrumentenmuseum er niet ver vandaan: op de hoogste verdieping is het leuk om zitten en kunnen we ook iets eten. Een glas wijn hoort er bij en de verhalen komen vanzelf.

Even binnen in een winkel met boeken en dvd’s, proberen niets te kopen en dit lukt me. Daarna wandelen we nog even rond, zoeken een plaatsje op in het nabijgelegen park, genieten van de zon die zich vandaag verwaardigt af en toe te verschijnen. Ondertussen maken we plannen om eens naar Tongeren te trekken, daar is ook veel interessants te zien. Iris zal de reis organiseren, d.w.z. tijdstip aangeven waar en wanneer we elkaar zullen zien.

In de late namiddag trekken we richting station. Nu langs de juiste toegangsweg. Onze treinen vertrekken ongeveer op hetzelfde moment. Emotioneel gemakkelijk: we nemen afscheid en weten dat de ander niet moet wachten maar ook vertrekt. Uitzwaaien … en tot in Tongeren.

Opgedragen aan de ouders van de gespreksgroep in Leuven

onze kinderen

verdwenen vogels

van een te hoge vlucht

we roepen ze terug

in woorden

dansende verhalen rond

eens en ooit

we spannen een brug

tussen nu

en het onbereikbare

zingend dalen we af

alsof alles weer mogelijk is

we elkaar zullen zien

omarmen

warm lijf aan lijf

vallen in het duister

van onmacht

vergeefs

voorgoed voorbij

terug ademhalen

afscheid nemen

waarom toekomst

trage tranen

in dorre woestenij

Het weer was niet van de partij: somber, met regenbuien. Vandaag houdt de regen zich in, maar somber blijft het.

Toch zijn er heel wat moedigen afgezakt naar het gemeentehuis om de kunstroute aan te vatten. Gisteren, zaterdag, was ik weer van dienst. Gelukkig kwam Brigitte me aflossen rond drie uur: ik had al door en door kou. Vandaag blijf ik lekker thuis, een beetje bekomen van de drukte van de laatste weken. Vanavond wordt de WAK afgesloten en word ik verwacht in het gemeentehuis om de schilderijen van mijn collega’s van de academie van de muur te nemen: inpakken en wegwezen is dan de boodschap. Ook de andere kunstenaars komen hun werken ophalen. Het is een heel andere sfeer dan bij de vernissage. De mensen zijn meer vermoeid en zondagavond is geen ideaal uur om nog activiteiten te ontplooien. Maar ook dat tekent het leven van de kunstenaar: eens het feest voorbij dient alles aan de kant.

De werken van de collega’s kregen veel positieve aandacht en dat is wel leuk. Eén glas van een werk is gebarsten: daar moet een nieuw ingestoken worden. Gelukkig is er in Tremelo een glasleverancier die dit voor een schappelijke prijs doet. ’t Is alleen een moment vinden om er heen te gaan. Maar ik weet dat ik niet onder druk zal gezet worden, dus zal dat wel eens lukken: tussen de boodschappen

Ik vertrek meer dan een uur voor tijd. Ik wil nog bij Chris binnenspringen om nog eens rustig naar de ‘carnets de voyage’ te kijken. Prachtig. Soms sta ik luidop te lachen. Je kan bv. tekenend situaties zo uitvergroten of interpreteren dat er een komisch effect ontstaat. Aan de tekening wordt dan een inhoud meegegeven die in de realiteit niet kan plaatsvinden, maar die qua inhoud erg aansluit bij de situatie. Zoiets als karikaturen: je ziet duidelijk naar wie ze verwijzen, maar er wordt iets extra meegegeven dat verwijst naar bv. een of ander aspect bij de betrokkene dat nu op een bijzondere manier aandacht opeist en daardoor een andere belevingswereld oproept. Chris had schetsboekjes in het atelier gelegd die aangekocht konden worden door mensen die ook de kriebels voelen om aan de slag te gaan. Ik kan het niet nalaten ook eentje mee te nemen. Niet dat ik zinnens ben nu plots ‘op reis’ te gaan, maar ik denk aan de tuin: ik kan daar wat hoekjes uitproberen.

Ik blijf nog wat nababbelen met Corinne, zij zorgt voor de hapjes en drankjes ter plaatse. Ondanks dat het weer niet meeviel bleven de mensen toch vaak iets drinken. Ook voor haar waren het boeiende dagen.

Daarna zak ik af naar het gemeentehuis: de tentoonstelling afbreken. Een paar ‘gesigneerders’ zijn ook van de partij: ze helpen de schilderijen inpakken en in de auto dragen. De opruim verloopt zonder veel nadenken, we vertellen onze indrukken van de voorbije dagen en lachen wat goedmoedig met onszelf. Neen, ik heb geen zin meer om nog een glas te drinken: Karel wacht thuis op me en ik verlang naar mijn zetel: na zo’n dagen voel ik de leeftijd toch doorwegen. En we zien elkaar over een goede week terug om de volgende activiteiten te bespreken.

‘De Glazen Boterham’ is een van de weinige cafés in Werchter. Dit café, naast de academie, biedt een sfeervol decor: de muren bestaan uit rode baksteen, wel netjes gevoegd, de zoldering laat de balken en de plankenvloer zien. En soms wordt dit café omgetoverd tot een jazz-café, zoals vanavond.

Frans Pelgrims treedt op. Frans is niet alleen gekend in Werchter. Hij is de percussionist van het Nationaal Orkest. Daarnaast is hij drummer bij een jazz-band.

Ann en Pol willen naar het optreden gaan en nodigden ons ook uit om mee te gaan. Voor mij hoeft dit geen twee keer gezegd te worden en Karel is er ook wel voor te vinden, hij kan Frans wel waarderen  en als bijna-buur vindt hij het leuk om op die manier een goede dag te zeggen.

We spreken af dat, als Ann en Pol bij hen thuis vertrekken met de auto, ze een seintje geven, zodat wij te voet naar het café kunnen gaan. Zo gebeurt het en even later zien we het gele wagentje van Pol de parking oprijden terwijl wij net voorbij stappen. Er is toch nog wat volk over de vloer geweest en ze hebben nog net een kom soep met een boterham kunnen eten. Van ver horen we de muziek in de stille dorpsstraat klinken. Hé, heerlijk de stemming zit er onmiddellijk in.

Wanneer we binnenkomen zit het café natuurlijk al overvol. We zoeken achteraan een staanplaats. Gelukkig is er nog een stoel vrij die ik kan gebruiken en kan Ann een barkruk veroveren. ‘k Bedenk dat het een geluk is dat er niet meer mag gerookt worden. Stel je voor, dan zouden we omkomen door intoxicatie. Nu is het alleen erg warm … tot er iemand beslist om toch maar de deur open te gooien van de rookruimte waar toch niemand zit en de deur naar buiten open te zetten. De frisse lucht stroomt weldoend binnen. Ondertussen komen er nog mensen bij, ook onze zijburen van de tuin. Ze hebben vier leuke kinderen, veel kippen en kalkoenen en nog een geadopteerd klein zwart varkentje: iets tussen een hangbuikzwijn en een mini-varkentje. Grappig om zien.

Maar ik concentreer me op de muziek en laat me meenemen op de tonen en het ritme van de jazz. Ik hou van jazz, het is levenskrachtige muziek, er zit zon in. Ik stel me voor hoe ik die muziek zou omzetten in wit-zwart, in een schilderij.

Ik krijg amper de tijd om rustig te genieten van mijn bier. Mijn glas mag niet eens zijn bodem laten zien of er is weer iemand die trakteert. Maar ik laat het me maar aanwaaien. Vanavond laat ik me nog eens terugvoeren naar sommige avonden in mijn jonge jaren: gesprekken in overvloed, de drank net voldoende en de nachten te kort. Maar nu luister ik vooral en geniet.

Maar ook aan dit sprookje komt een einde. Ann en Pol blijven nog wel even, maar Karel en ik trekken naar huis, we zijn niet direct fervente tooghangers. Er blijft een vol gevoel na: we kunnen de volgende week weer aan.

Zondagnamiddag vertrek ik naar Haacht: op zoek naar de tentoonstelling van de hobbyclub. Ik ken Haacht niet zo goed, maar de zaal heet ‘Onder de toren’, dus richt ik me best op de kerk en in die omgeving zal het wel te vinden zijn. Ik parkeer me op de grote parking niet zo ver van de kerk. Ondanks dat het tot een uur terug nog ferm regende neem ik geen paraplu mee: de zon schijnt en het lijkt me dat ze dat nog een tijdje gaat volhouden.

Ik denk dat ik op het spitsuur de zaal betreedt. Wat een drukte. Wel gezellig. Bij de ingang ontvang ik een verwelkoming: drie badschuimparels in een tulen zakje. Ik ga even rond, sfeer opsnuiven, kijken wat het aanbod is. Daarna vraag ik naar de voorzitster. Tussen het opdienen van koffie en taart maakt ze even tijd. Ik leg uit dat ik voor ‘Gesigneerd’ op zoek ben naar fysiek beperkte kunstenaars om met hun kunstwerken een collectie samen te stellen. Zij verwijst me door naar iemand die me wel verder zal helpen.

Het is de moeder van een zoon met meervoudige handicap, ook fysiek. De zoon is aan het kantklossen … als ik hem aanspreek glundert hij. Ja, hij wil graag meedoen aan een tentoonstelling. Haar zoon maakt kantwerk. Hij heeft daarbij wel hulp nodig. Ineens zie ik de vader zich rechtzetten en iets aan het werkje van de zoon doen. Ja, zegt de vader, de naaldjes kan hij niet zelf steken. Dat geeft de zoon gelegenheid om een sigaret te gaan roken.

Ik krijg daar een aangrijpend maar ook ontroerend verhaal te horen. Deze vrouw zal geen nieuwsbulletin halen, maar haar inzet is enorm, niet alleen voor haar zoon, maar ook voor de anderen. We wisselen onze gegevens uit. Ik wil niet langer beslag op hen leggen, want het wordt nog drukker. Later zal ik een mail sturen om verder contact op te nemen. Heel hartelijk nemen we afscheid.

Ik rij toch wel onder de indruk terug naar huis om Karel op te pikken. We hadden afgesproken om na Haacht naar Ann en Pol te gaan. Die geven ook open atelier voor de WAK.

Het is bij hen tot nog toe erg rustig geweest vandaag … maar enige tijd later zal die rust verdwijnen.

Ze hebben hard gewerkt in het atelier: alles is netjes aan de kant, de spinnenwebben zijn weg, de vloer is aangeveegd. Wanneer ik mijn verwondering om de transformatie van de ruimte uitdruk opent Ann al lachend een kleinere ruimte: daar staan beelden en het materiaal opgestapeld, niet om door te komen. Nu kan je de tentoongestelde beelden rustig bekijken. Aan de muur hangen tekeningen van Pol gemaakt tijdens het modeltekenen. Sommige tekeningen herken ik. Die tekeningen passen erg goed bij het tentoongestelde werken. Pol maakt ontzettend gracieuse vrouwenbeelden, Ann werkt meer abstract, erg strak. Vaak denkt men dat de beelden van Pol door Ann zijn gemaakt en omgekeerd. Ook in de tuin staan beelden. We wandelen wat rond, praten wat voor ons uit en tenslotte gaan we zitten op de binnenkoer naast het atelier. Het is er heerlijk. Beschut tegen de wind genieten we van de zon. Ann haalt een ‘duvel’ boven voor mij en rode wijn voor de anderen. Het lijkt de hemel op aarde. Het is er stil, midden de velden. En ineens komen bezoekers af en aan. Ook de ‘schapenboer’, een markante figuur uit de omgeving, in de tachtig jaar, niet gestudeerd, veel gelezen, blijft plakken. We moeten niet meer naar een gespreksonderwerp zoeken: E. wandelt van het ene thema naar het andere. Toch knap om op die leeftijd nog zo alert en vitaal te zijn.

Ondertussen komen er nog wat bezoekers bij zitten, Ann en Pol zijn gekend om hun gastvrijheid. Ze hebben graag mensen om zich heen, zeker op zo’n dagen. Wanneer we opstappen maakt de schapenboer kenbaar dat hij ook terug gaat, want hij moet zijn geiten nog melken.

Met Ann en Pol spreken we af dat we elkaar ’s avonds weer zien: dan treedt Frans Pelgrims op en geeft met zijn groep een avond jazz ten beste … en dat in een Werchters café. Je moet niet ‘van de stad’ zijn om niveau te halen.

Om half een afgesproken om de permanentie te beginnen. Het gemeentehuis zou dan open zijn. In geval van nood heb ik het nummer van Ann, de voorzitster, die heeft reservesleutels. Ik kan haar oproepen, zij woont in de buurt.

Zoals afgesproken ben ik om half een ter plaatse … maar de deur van het gemeentehuis is potdicht. Een paar keer er flink tegen aan geduwd, maar de zware deur geeft geen kik. Dus toch Ann opbellen. Gelukkig is het wat warmer vandaag en regent het niet: het buiten wachten valt mee. Ann heeft blijkbaar haar wagen buiten staan met draaiende motor: ze is er vrij vlug. Deur geopend. Ann toont me de plannetjes waarover ze het gisteren bij de vernissage had. De route moet ik inkleuren en op de juiste plaatsen een cijfertje bijschrijven: zo kunnen de deelnemers gemakkelijk hun weg vinden naar de verschillende tentoonstellingsplaatsen. Daarna drie blaadjes met plan en tekst samen nieten en meegeven met de deelnemers. Gelukkig heb ik het nodige materiaal van huis meegenomen en kan ik de eerste uren zoet maken met dit werkje.

En ja, op de tweede verdieping is ook een tentoonstelling, van het Willemsfonds en of ik de belangstellenden rechts, via de lift er naartoe wil manoeuvreren en niet links, via de trap. Om drie uur is er een trouw en ze willen die ongestoord en met propere trappen laten doorgaan. Daar heb ik alle begrip voor. Wel zou ik graag de rijst wegvegen die nu bij de ingang ligt en mij gevaarlijk lijkt om op uit te schuiven, wellicht van een trouw deze voormiddag … maar waar is er een borstel? Later zal iemand die helpt bij de trouwceremonie aan de burgemeester vragen waar borstels te vinden zijn (Eddy waar kan ik …?), de kelder induiken, tevoorschijn komen met iets dat voor een borstel moet doorgaan en de toegang tot het gemeentehuis rijstvrij maken. Zo, dat is ook mooi opgelost.

Omdat ik wil weten waar ik de mensen naar toe stuur én omdat ik gewoon nieuwsgierig ben, ga ik ook een kijkje nemen op de tweede verdieping. Eerst doe ik het licht aan, want de lichtinval is maar beperkt. Ze zitten hier onder het dak. Het is een kleine ruimte: wat schilderwerken van Vania, die een paar jaar collega was in de tekenacademie, wat beeldconstructies, iemand specialiseert zich in handtassen maken … leuk om zien. Er zou ook een live-muziekoptreden plaats vinden, maar ik kan me niet bedenken wat ik me daar bij moet voorstellen.

Wanneer ik terug beneden kom installeer ik me en zet me aan het inkleuren van de plannetjes. Ik heb een draagbare radio met cd-speler meegenomen. Ik begin met de ‘Complete Music For Solo Lute’ van John Downland, uitgevoerd door Jakob Lindberg. Heerlijk, die muziek is net gemaakt om in deze ruimte op dit moment beluisterd te worden.

Even later duikt een vrouw op die verantwoordelijk is voor de tweede verdieping. Ze vindt de muziek erg mooi en zo geraken we aan de praat. Ze speelt piano, geeft les en zal boven op een digitale piano stukken spelen, hoewel dit toch niet een vleugel kan vervangen … maar een vleugel naar boven sleuren was niet direct een optie voor haar.

Stilaan komen deelnemers binnen. Ik geef een plannetje, maak duidelijk welke straat ze na het gemeentehuis moeten inslaan zodat ze onmiddellijk goed georiënteerd zijn. Sommigen hebben zin in een praatje anderen willen hun route afwerken.

Om twee uur komen een man en vrouw, op hun paasbest gekleed, een kijkje nemen. Neen ze komen niet voor de kunstroute, maar wel voor de trouw. Maar daarvoor is het nog wat vroeg. Het is de zus van deze vrouw die trouwt. Deze gebeurtenis straalt precies ook wat op haar af, ze is zo gelukkig om haar zus, een heel goed koppel zegt ze, ze zijn al acht jaren samen. Ik nodig ze uit om binnen wat te wachten maar ze verkiezen buiten te wachten. Het is gelukkig warm en droog.

Om drie uur heeft de burgemeester zijn sjerp voorgebonden en gaat hij naar buiten. Het is nog een paar minuten wachten op het trouwend koppel, maar geen probleem, de burgemeester is een man die graag een praatje maakt, handen schudt … en daar zijn ze dan. Via de trap links gaat de groep naar de trouwzaal. Ik wist niet dat een trap zoveel leven kon maken. Het is natuurlijke een brede, mooie, oude trap en die heeft recht op eigen muzikaliteit. Af en toe hoor ik de mensen lachen. Ook dat is de taak van een burgemeester: de ceremonieën die hij afhandelt een feestelijk en vreugdevol accent geven. Even later komt de groep, met evenveel gekraak, weer naar buiten. Ze hebben er zin in: de feesttafel wacht op hen.

Ook de burgemeester verlaat het gebouw, zijn sjerp is wellicht op tafel blijven liggen. Hij groet vriendelijk, we kennen elkaar niet maar af en toe zien we elkaar wel bij een of andere vernissage.

Even later komt er een vrouw met kinderen binnen. Kunstroute ? Neen, maar vindt hier geen trouw plaats? Ontgoocheling als ik moet meedelen dat de trouwers een vijftal minuten geleden vertrokken zijn.

De bezoekers gaan en komen. Rond vier uur stop ik met inkleuren van plannetjes en lees verder in het boek: ‘Met Napoleon naar Moskou’ – De ongelooflijke overlevingstocht van Joseph Abbeel. Het zijn de memoires van die Joseph die hij schreef na zijn terugkeer, nadat hij acht jaar gediend had in het leger van Napoleon, gevochten in de slag om Moskou, krijgsgevangen was genomen en uiteindelijk terug thuis belandde. Het geeft zo’n gruwelijk beeld van de oorlog. Niet alleen voor de soldaten in het leger waren de omstandigheden verschrikkelijk, maar waar dit leger passeerde bleef niet veel meer over. Het was de gewoonte dat de soldaten plunderden wat ze konden, ook om gewoon aan eten te geraken en als ze verder trokken staken ze het dorp of de stad in brand om voor de vijand niets over te laten. Je zal maar in oorlogsgebied geboren worden.

Maar rond vijf uur is er nauwelijks nog beweging. Wel moet ik blijven zitten tot zeven uur. Gelukkig houdt het boek mijn aandacht vast en zorgt de muziek voor wat gezelligheid. Mijn bovenbuurvrouw vertrekt ook: zij komt morgen en het volgend weekend ook voor live-muziek zorgen.

Wanneer het zeven uur is sta ik klaar. Alles mee? Want eens de deur in het slot valt kan ze niet meer open, dat gebeurt automatisch. Wanneer ik voel dat de deur vast zit: auto in en weg wezen. Ik heb honger.

Om de WAK (week van de amateurkunsten) te openen organiseert de gemeente samen met ‘Gesigneerd’ een vernissage, d.w.z. de gemeente betaalt de drank, ‘Gesigneerd’ zorgt voor de hapjes en doet het werk.

‘Gesigneerd’ is plaatselijk wel een gewaardeerde vereniging. Dat zie je dan ook bij de vernissage: de ruimte loopt al gauw vol. Er zijn drie sprekers aangekondigd … maar gewoon om een kort woord te plaatsen. Hoewel de burgemeester aanwezig is verwelkomt de Schepen van Cultuur de aanwezigen. Wieske is een heel energieke vrouw die graag lacht. Ik weet niet bij welke partij ze thuishoort, hoeft ook niet want ik stem in een andere gemeente, maar ze inspireert tot actie. Daarna mag de voorzitster van de cultuurraad haar zegje doen, zo kan ze de WAK even ruimer situeren dan de activiteiten van ‘Gesigneerd’ en als derde en laatste vrouw komt Ann, voorzitster van Gesigneerd’ aan bod die de kunstroute voorstelt.

Zo’n inleidingen veroorzaken geen aardverschuivingen. Het is een gekend ritueel waarin je de betrokken partijen in de bloemetjes zet, en dat mag ook wel eens. Boeiender zijn de gesprekken met de genodigden. Veel mensen heb ik ondertussen al leren kennen: het zijn steeds dezelfden die afzakken naar een manifestatie van ‘Gesigneerd’. Ook komen er steeds nieuwe mensen bij. Gesigneerd probeert tijdens de WAK mensen ruimte te geven die de vorige jaren nog niet hebben deelgenomen. Een van de deelnemers in het gemeentehuis komt voor de eerste keer met zijn werk naar buiten. Voor die man een hele stap. Natuurlijk is het leuk als je gevraagd wordt om deel te nemen aan een tentoonstelling, maar anderzijds vraagt het ook een zekere vorm van moed om je werk aan het publiek te tonen.

Zwaarwichtige gesprekken moet je niet verwachten in het rumoer van een receptie die, naarmate de wijn slinkt, luidruchtiger wordt. Maar dat hoeft niet. Gewoon elkaar een goede dag zeggen, voor de exposanten zich een beetje gevierd en voor de bezoekers zich feestelijk voelen, een paar ontspannende uren doorbrengen samen. Toch een mooi aanbod?

Voor ik vertrek maak ik concrete afspraken met Ann voor de opening van de tentoonstelling morgen. Hopelijk regent het niet, maar ook daar kunnen we niks aan doen. Vroeger brachten we eieren naar de Arme Klaren, nu nemen we voor alle zekerheid een paraplu mee. Ik zeg iedereen goede dag, pik Karel op uit een groepje en samen rijden we naar huis. Nog even het nieuws bekijken en de planning voor morgen doornemen.

Vlaanderen toont tijdens de WAK (week van de amateurkunsten) de werken van zijn kunstenaars, zo ook in Tremelo. Kunstkring ‘Gesigneerd’ organiseert een kunstroute. De start gebeurt in het gemeentehuis. Daar hangen werken van vijf kunstenaars, waaronder drie collega’s van de academie. Het zijn vooral aquarellen. Ze hebben eenzelfde omlijsting, daardoor krijgt hun werk meer eenheid. De werken hangen samen in dezelfde afdeling van de tentoonstellingsruimte, wat het gevoel oproept van gezellig samen. Naast de schilderijen toont een ceramiste haar werk: prachtige ‘potten’, origineel van vorm, stuk voor stuk kunstwerkjes die alleen tot hun recht komen als ze voldoende ruimte krijgen. Toevallig is die ceramiste mijn achterbuurvrouw: we kunnen bij elkaar binnen wippen via de achterkant van onze tuin waar geen afsluiting staat.

Vanuit het gemeentehuis kan je naar nog 11 andere adressen gaan, waar een of meerdere kunstenaars hun werk tonen. In totaal stellen 34 kunstenaars hun werk ten toon. Maar niet alleen ontdek je op deze route kunstwerken, je ontdekt ook prachtige tuinen. Hopelijk wil het weer wat mee om de deelnemers van die ontdekkingstocht te laten genieten.

Het eerste adres na het gemeentehuis is bij Chris Perdieux. Boven de garage heeft ze een atelier gebouwd. Dat is waarschijnlijk een van de boeiendste ateliers in Vlaanderen tijden de WAK: je vindt daar een verzameling ‘carnets de voyage’. Het zijn schetsboeken die tekenaars gedurende hun reis of reizen voltekenen. Chris zelf is een verwoed beoefenaar van deze kunst. Hier kan je gemakkelijk enkele uren doorbrengen met het doorblaren van alle ‘carnets’. Naast prachtige tekeningen van een of ander gebouw, mensen die je gauw neerzet, tickets van een of ander restaurant ... alles wat een mens kan verzamelen tijdens een reis, wordt er vaak ook schriftelijk verslag gedaan, zodat zo’n carnet tot een dagboek evolueert. Het is een heel apart kunstgenre waaraan de beoefenaar (m/vr) tijdens het maken zelf en nadien veel plezier beleeft. Chris zelf stelt ook haar kinderboek voor dat over enkele weken gaat verschijnen. Nu, het kunstenaar zijn zit bij haar in de genen. Haar vader stelt enkele werken ten toon in het Geriatrisch Centrum Damiaan en ze heeft een broer die van beroep kunstschilder is.

Het is een tocht van 25 km. Wel een eind, maar als het weer wat meezit nog te doen met de fiets. De collectie van Kumbe is ook opgenomen in de kunstroute. Een deel hangt reeds geruime tijd in het Geriatrisch Centrum, een ander deel hangt in Huize De Veuster, nog geen tien minuten stappen van het eerste gebouw.

De kunstroute is vooral een plaatselijke aangelegenheid. Elke zichzelf respecterend dorp of gemeente heeft wel iets georganiseerd. Veel tijd om elders te gaan kijken zal er wellicht niet inzitten. Ik ga twee zaterdagen permanentie doen in het gemeentehuis: mensen verwelkomen, wat uitleg geven als er om gevraagd wordt en wellicht ontmoet ik mensen die ik ken of die ik leer kennen. Wel neem ik een boek mee en wat tekenmateriaal: tijdens de stille momenten hou ik me dan wel bezig. Morgen ga ik naar Haacht: een tentoonstelling bekijken van mensen met fysieke handicap. Dat boeit me en wellicht kunnen we die mensen warm maken om mee te doen aan onze volgende collectie van Kumbe.

Het is wel spannend. Zal ik de vrouwen herkennen die ik op de oud-leerlingendag even ontmoette? Ik zit nog met vage beelden van zestienjarigen in mijn geheugen, terwijl we ondertussen allemaal zeventig worden of geworden zijn. Er zou een groepje in Antwerpen-Berchem afstappen en daar zou Kris ons komen ophalen. Ik neem de trein in Haacht, die me na een half uur af zet in Berchem. Wanneer ik uitstap kijk ik rond of ik niemand herken, neen. Ik vraag voor alle zekerheid naar de tramhaltes, want dit station heeft twee uitgangen. Met een klein hart op weg, want hier loop ik gegarandeerd verloren zonder hulp. Plots zie ik iemand zitten die me stralend toelacht. Ik laat vlug de herinnering passeren van op de oud-leerlingendag maar herken haar niet. We omarmen elkaar en dan moet ik vragen wie ze eigenlijk is. Natuurlijk Kris, dat ik daar niet op kwam, maar ze was er niet bij in Sint-Niklaas. De omarming herhaalt zich, maar nu intenser: plots rollen de herinneringen binnen. Wat straalt Kris sterkte en warmte uit, een pracht van een vrouw.

Het gesprek hoeft geen inleiding. Tussendoor nemen we de tram. Ik zie niets van mijn omgeving, hoeft ook niet en Kris zal wel zorgen dat we aan de juiste halte uitstappen. Het ene woord roept een ander op, een vloed van ervaringen stroomt tussen ons beiden. Alles voelt zo vertrouwd aan, kan het dat we elkaar de laatste vijftig jaar niet gezien hebben?

We trekken naar een restaurantje waar Kris gereserveerd heeft. Op dat moment komen Iris en Diane aan. Ik kan me in dit nogal koude weer geen betere opwarmer wensen. We trekken het restaurant binnen om daar op de anderen te wachten, want buiten regent het nu ook nog.

Daar het nog even kan duren voor de rest er is, bestel ik een koffie, heb ik vandaag nog niet gehad. Smaakt die heerlijk. Stilaan komen de anderen aanzetten. Wanneer we voltallig zijn kunnen we bestellen. Ik neem nu ook een glas wijn. Het is een ander samen zijn dan als je maar met zijn tweeën bent. Nieuwtjes worden uitgewisseld: waar een kleinkind bij, wie heeft welke operatie ondergaan. Iris omschrijft het als ‘zachte roddel’. De kwaliteit van het samenzijn ligt vooral in de warmte die men elkaar toedraagt. Omdat je elkaar maar een paar keer per jaar ontmoet, kunnen alle moeilijke punten worden weggerespecteerd. Ieder is blij samen te zijn … en die kleine kantjes, dat is voor manlief of de kinderen thuis.

Na het middagmaal trekken we naar het Vleeshuis. De toegang is gratis … maar zoveel volk hebben ze niet verwacht. Er worden verschillende kleuren van tickets uitgedeeld, zodat er vier groepen kunnen gevormd worden. Het Vleeshuis is niet zo groot, en met zoveel mensen is het niet comfortabel. Daarbij heeft onze gids een apparaatje bij om muziek te laten horen als illustratie … maar dat werkt niet.

Om drie uur begint een uitvoering op klavecimbel door Korneel Bernolet. Dat maakt de irritaties van het voorbije uur weer goed. Op elke stoel ligt het programma en de voorstelling van de uitvoerder en het werk dat hij gaat vertolken. Het wordt stil in de zaal: even rust in de drukke dag met klanken die zacht de ruimte veroveren. Na een extra nummer, stappen we even naar vier uur terug naar buiten waar het nog regent. De anderen hebben nog zin in een koffie, maar er is nog iemand die graag vertrekt en daar sluit ik me bij aan. Ik ben moe, de voorbije dagen waren ontzettend druk en de komende beloven niet veel beter. Jammer, ik mis mijn trein, ik ben enkele minuten te laat. Nu ja, ik heb een boek bij en installeer me in een wachtzaal.

Wanneer ik thuis kom kan ik nauwelijks nog verslag uitbrengen. Om half acht val ik gewoon in slaap, onderbreek nog even om echt naar bed te gaan en slaap door tot ’s anderendaags ’s morgen. Maar een blij gevoel blijft nazinderen en ik bedenk bij mezelf waarop ik die groep in deze streek zou kunnen trakteren. Met Leuven en Mechelen als nabije steden kan dit toch niet zo moeilijk zijn.

NEEN

uren hebben we samen gezeten

soms zwijgend

dan weer opspuitend als champagne

vrouwen hebben elkaar veel te zeggen

nog zijn we niet bevrijd van

netheid dienstbaarheid gehoorzaamheid

keuken kind kerk

laten we drie andere k’s aannemen

kwetsbaarheid kracht kunde

vertrouwen geven aan elkaar

de moed vinden

een eigen weg te gaan

omkijken

als leerschool

toekomst

als richting

beweging aan de basis

kan een wereld veranderen

de morgen ontwaakt

uit de pijn en onmacht van de nacht

weer het bewustzijn in

van verlies

gemis

afgestroopte huid

ademhalen

verder leven

ik stel de daden van routine

plicht

verbijsterd in ongeloof

het kan niet

er komt geen bevrijdend nieuws

alsof de scheiding

de dood

een voorbijgaande grap is

waarom wou ik liefhebben

kinderen uit mij

tot mij laten geboren worden

een schreeuw breekt uit mij los

heel mijn wezen een opstandig vuur

maar de ruimte rimpelt niet

alsof mijn hele wezenheid

zich jaren lang heeft voorbereid

tot dit moment

overvalt het me

we ademen dezelfde lucht

grenzen opgeheven

omarmen we de eeuwigheid

beminnen elkaar

in elke porie van ons jonge lijf

we denken niet aan vroeger later

nu

is overwonnen tijd

we vertellen elkaar

de vele verhalen van liefhebben

proberen nieuwe woorden uit

herscheppen het leven

als een lichtende sluier

raken we elkaar

tot in de diepste diepten van zijn

letters

vogels van vrijheid

vallen uit de lucht

tot woorden

ik leer ze spellen

ontdek

geheimen van leven

verzwegen in alle talen

van onmacht

onwetendheid

angst

tot ik afscheid neem

van het vertrouwde

zo denkt men

zo gelooft men

zo hoort het

zo handelt men

en een eigen weg zoek

blind

opstandig

stokebrand met onrustige vragen

boeken nemen me mee

naar velden van inzicht

zoekend formuleren

geven me ruimte

voor een eigen taal

een eigen waarheid

om mezelf te ontmoeten

mijn wereld één onbewolkte ruimte

geen vermoeden van oorlog en vernietiging

door de fluittoon van de V2

vlucht mijn moeder onder tafel

mij meesleurend in haar angst

en de onbevangenheid verscheurend

waarin ik leef

de wereld buiten

stelt de evidentie van volkomenheid in vraag

waarmee ik opgroeiend

geconfronteerd word

grote mensen zijn niet altijd te vertrouwen

spreken niet altijd de waarheid

maken ruzie

wijzen mij af

lachen me uit

ik leer de taal van volwassenen begrijpen

ontcijfer wat ze bedoelen

ontdek wat ze willen verbergen

het paradijs van kind-zijn

droom en spel

beloftevolle toekomst

ontluisterd

ik heb geen verweer

tegen de kwetsuren

voel me naakt staan

onbeschermd uitgeleverd

de realiteit van beperking

komt op me af

met de uitdaging

mijn eigen leven vorm te geven

Vandaag gaan we naar ‘Art Brussels’: Christel, Frieda en ik. Christel kreeg twee kaarten aangeboden voor de nocturne en Frieda wist er ook nog eentje op de kop te tikken. Ik ken Frieda uit de schilderklas: goed gezelschap.

We spreken af in Aarschot, goed op tijd, zodat we in het buffet nog een koffietje kunnen drinken. Christel komt me ophalen … kan je meer comfort wensen?

De trein vertrekt iets over half twaalf en zal ons een uur later in Brussel-Zuid afzetten. Het is gelukkig niet te druk in de trein. We kunnen samen zitten: net een groep schoolmeisjes op uitstap. Halverwege haalt Frieda een boterhammetje uit haar tas: ze had er voor ieder van ons eentje klaargemaakt, daarvoor moet je toch een schat van een vrouw zijn. Heerlijk bruin brood met kaas en plakjes augurken. Christel heeft wel wat schrik van de metro: het gaat voor haar de eerste keer worden dat ze die neemt. Frieda en ik hebben er al ooit eens mee gereden, maar echt vertrouwd zijn we er niet mee.

Maar alles verloopt vanzelf. In het station volgen we de bewegwijzering naar de metro, daar schuiven we aan in de rij voor de aankoop van een ticket. Omdat we niet echt zeker zijn de juiste toegang te nemen vragen we aan een bewaker de weg. Dan staan we voor de poort … maar hoe geraak je erdoor. Gelukkig helpt een heel vriendelijke Afrikaanse dame ons de automaat gebruiken en zo staan we op het perron te wachten op de metro. Alles lukt zonder problemen, we stappen zelfs uit op de juiste halte.

We gaan onmiddellijk naar ‘Art Brussels’, daar zullen we later wellicht iets vinden om te eten. Nu we een boterhammetje kregen van Frieda, kunnen we er even tegen. Eerst  jassen afgeven in de kleedkamer, ons inkomticket laten scannen en ‘Art Brussels’ … daar komen we.

‘Art Brussels’ is een tentoonstelling van galerijhouders die nu voor de 30ste keer plaats vindt. Twee hallen van Brussels Expo worden in beslag genomen. Er is veel volk, maar omdat de ruimte zo groot is, kan je nog vrij rustig rondkijken.

Het is een overweldigende ervaring. De werken die me niet aanspreken laat ik aan mij voorbijgaan, er  is zoveel dat me wel boeit. Christel neemt foto’s, wanneer de batterijen van haar toestel leeg zijn haalt Frieda het hare uit, totdat het ook uitgeput geraakt. Jammer dat ik het mijne vergeten ben.

We wandelen van stand naar stand. Soms zijn de werken heel aangrijpend, maar ook het speelse komt aan bod. Je snijdt een diep bord of wellicht een groentenkom in twee, plakt de twee helften aan elkaar en plaatst er een bril onder. Dan overspuit je alles met een goudkleurige verf. Het eerste moment denk je aan een speciale motorhelm, daarna ontdek je hoe het in elkaar zit. Sommige werken zijn luguber, op horror af, andere werken doen me bijna luidop lachen. Er zijn werken die me in hun totaliteit boeien, andere werken ga ik dan weer in detail bekijken: hoe is het geschilderd, welke techniek is er gebruikt. Terwijl ik innerlijk  oplaad, krijg ik al zin om achter mijn tekentafel te gaan staan.

Tot we opeens bewust worden dat het vier uur is … en de honger zich aandient. We besluiten nog even door te lopen om zo de eerste ruimte gezien te hebben, daarna broodjes te kopen aan een van de mobiele stalletjes en ze al zittend op te eten, zodat we wat kunnen uitrusten.

En wie komt er opeens op me af? B., de vriendin van de jongste zoon van Karel. Een prettige verrassing; even blijft ze babbelen. Ze wonen dichtbij. Ze fotografeert als hobby, van daar haar interesse. Jammer dat we niet kunnen langs komen,  we zullen ons zelfs moeten spoeden om tijdig thuis te geraken.

Na de broodjes zoeken we koffie. Koffie in een plastieken beker is niet zo lekker. We treuren niet: we zijn naar hier gekomen om dingen te zien, het ‘smaken’ wordt uitgesteld tot een andere keer.

De vermoeidheid begint door te wegen, maar we houden dapper vol. Trouwens, er is zoveel te bekijken, we hebben geen tijd om aan andere zaken te denken.

Rond zes uur terug met de metro. Met zwier steken we onze tickets in de automaten. Een beetje later kunnen we de metro op. Gelukkig kunnen we zitten. Ik hou de haltes in het oog: ik wil geen station te ver rijden. Uitstappen, trappen op …denkelijk is aan de andere kant de roltrap … en dan vinden we de uitgang niet. Even wat paniek die we weglachen: je ziet dat we niet ‘van ’t stad zijn’. Tot we het bordje volgen met het logo ‘uitgang’ en daar staan we weer in het Zuidstation.

We hebben zin in een glas wijn om te bekomen, maar eerst even kijken wanneer onze trein gaat. Nog drie kwartier: genoeg tijd om op één van de terrasjes neer te ploffen. Ik bewaak de ‘handtassen’ terwijl Christel en Frieda op zoek gaan naar het gewenste. Even later zijn ze terug … niet met een glas wijn maar met een plastieken flesje met als dop een plastieken wijnglas. Geniaal gevonden. Wanneer we opstappen nemen we ons flesje mee, het is zo origineel … en als we een volgende keer op stap gaan vullen we dat met … we zullen wel zien met wat.

De wijn heeft ons giechelig gemaakt. Het is een dubbeldekker die ons meeneemt en Frieda wil ‘boven’ zitten. Gezien we ver van de vier andere medereizigers zitten, mag de wijn nog gezellig nawerken. Voor we het beseffen zijn we in Aarschot … en onze verhalen zijn nog niet uitgeput. Dat zal voor een volgende uitstap zijn. Hier nemen we afscheid van Frieda, haar man wacht op haar aan de voorkant van het station, terwijl de auto van Christel geparkeerd is aan de achterkant.

Een kwartier later levert Christel me heelhuids af op de Hogeweg. Zoenen, uitzwaaien, een kort verslag aan Karel. Het was een enorme dag, moeten we overdoen.

Ik heb er hard aan gewerkt gedurende het tweede semester: de zes doeken over het vrouwelijk bewustzijn. Enerzijds wou ik zes afzonderlijke doeken maken, anderzijds wou ik ze zo ontwerpen dat ze duidelijk met elkaar verbonden zijn, omdat inhoudelijk dat ook zo is.

Terwijl ik schilder laat ik natuurlijk telkens mijn gedachten gaan over dat aspect van bewustwording waaraan ik werk. Het heeft met de leeftijd te maken: weldra wordt ik zeventig. Dan kijk je terug, maak je een evaluatie op. Ik aanvaard mijn ‘geleefde’ leven, hoewel ik nooit zou kiezen voor de vormgeving ervan. Het heeft verschrikkelijk huis gehouden in mijn ziel. Als ik naar de pijn kijk, moet ik toegeven dat ik nooit kon vermoeden dat een mens zo kon lijden. Soms zegt men: daar word je sterk van. Ik kan alleen maar machteloos zeggen: ik wou niet sterk worden, ik ‘moest’. Er waren ook heel intense gelukkige momenten. De geboorte van mijn kinderen, onvergetelijk. De aankomst van mijn adoptiekinderen, nog krijg ik kippenvel bij de herinnering. Er is alleen aanvaarding als oplossing, het geleefde leven als het ‘mijne’ herkennen. Er blijft een gevoel van dankbaarheid dat ik dit concrete leven mag voltooien in vrede met mezelf, mijn kinderen, mijn geliefde. Maar ik ben niet eens zeker dat dit zo blijft voor de toekomst. Ik heb het moeilijk met ouder worden, het besef dat mijn tijd korter wordt, terwijl ik nog zoveel wil realiseren: niet alleen tekenen, schilderen, blogs schrijven, maar ook relaties uitbouwen ...tot feestelijk samenzijn met mijn kinderen en geliefde. Hoe zal ik mijn dagen voor het definitieve afscheid doorbrengen? Dement en van deze boeiende en uitdagende wereld niet meer bewust of gebroken door nog meer lijden dat mij of een van mijn dierbaren treft, of toch in de overgave: van dit leven kan ik in vrede afscheid nemen en gaan?

Ik weet het niet, ik kan alleen ‘nu’ leven’, bewust van het onherroepelijk voortschrijden van de tijd. Ik probeer zonder illusies te leven: mijn lichaam zal aftakelen, ik voel nu al de voortekenen. Samen met andere vrouwen van rond de zeventig kunnen we er om lachen en dankbaar zijn dat het maar ‘dat’ is. Of ik psychisch rust zal vinden kan ik mezelf niet garanderen.

Ik vind oud worden aartsmoeilijk. Daarom is dat ‘vroegere’ zo belangrijk: het is de grond van mijn ‘nu’, de erfenis die wellicht belangrijker is dan het pakje bankbiljetten dat misschien na mijn dood zal overblijven als de begrafeniskosten betaald zijn. Ik heb aan mijn kinderen gezegd dat ze op mijn uitvaart moeten ‘klinken’ op mijn leven en het voorbijgaan ervan: tot hiertoe was het een boeiende en uitdagende belevenis en heb ik ervan genoten.