Ik heb twee jaren over mijn eindwerk gedaan. Vorig jaar maakte ik zes doeken over de evolutie van het (vrouwelijke) bewustzijn, dit jaar een reeks werken over ontplooiing en vernietiging.

Omdat niet alle werken konden getoond worden (vijf werken van de vijftien) heb ik een mapje samengesteld. Een foto van elk van de werken en daarbij wat uitleg. Alles heel netjes gepresenteerd.

De evolutie van het vrouwelijk bewustzijn bestaat uit zes werken (70 x 100 cm). Ze zijn geschilderd als een eenheid: het ene werk sluit aan op het andere. Toch kunnen alle schilderijen apart bekeken worden.

Ik heb de zes werken als geheel al een paar keer getoond, de laatste keer in Herselt. Maar niet overal heeft men zoveel ruimte beschikbaar. Bij de presentatie van mijn eindwerk hangt maar een werk van deze serie. De vier andere schilderijen zijn werken van dit jaar.

Voor deze werken heb ik voorstudies gemaakt. Sommigen vragen zich af of daardoor het spontane, het oorspronkelijke niet verdwijnt. Ik denk van niet. Eerst en vooral wordt in het voorbereidend werk het thema duidelijker. Wat is nu de essentie van wat ik wil zeggen. Ondertussen zoek ik naar een vormentaal, een wijze van schilderen die kan uitdrukken wat me bezig houdt. Meestal ben ik al een tijd met het thema bezig en ben ik er inhoudelijk mee vertrouwd. Al schilderend zal ik natuurlijk dat thema dichter op me laten inwerken. Deze werken hebben toch heel wat inwerktijd gevraagd voor ik er aan toe was op doek te beginnen. Eerst heb ik schetsen gemaakt. Soms gebruik ik woorden om tot afbakening van de inhoud te komen. Daarna werk ik met verf (acryl) op acrylpapier.

Het tweede deel van mijn eindwerk: Stem uit de diepte maakte ik dit jaar. Zes werken van 100 x 100 cm, een iets groter werk van 100 x 120cm en twee grote doeken (zonder houten steunlijst) van 200 x 200cm. En al lijkt het erop dat ik zomaar wat op het doek smijt (men denkt dat abstract schilderen gemakkelijk is, je doet maar wat) … vergeet dat maar. Het vraagt diepe concentratie om wat zich innerlijk aanbiedt op doek uit te schilderen.

Schilderen en tekenen zijn voor mij een vorm van meditatie en therapie. Ik heb nood aan mij uit te drukken, mezelf vorm te geven en daardoor mezelf mee te delen, kenbaar te maken. Ik hoop dat ik door mijn werk anderen kan raken, wat ook hun interpretatie is die ze aan een bepaald werk geven.

Als ik terugkijk naar het voorbije jaar moet ik toegeven dat ik heel hard gewerkt heb. Tussendoor kwamen dan nog de tentoonstellingen. Wellicht moet ik het deze vakantie wat rustiger aan doen. Of dat gaat lukken is een vraag die ik me niet stel. We zullen wel zien.

Woensdag kwam de jury (een of twee directeurs van een of andere academie) bijeen om de werken van de leerlingen (en waarschijnlijk ook leerkrachten) te beoordelen. Dat is een van de jaarlijkse geplogenheden waar de leerkrachten en directeurs van de academie worden mee opgezadeld. Wellicht is dat niet zo zwaar om doormaken. In elk geval wordt deze werkwijze niet in vraag gesteld.

Ook over mijn werk heeft de jury zich gebogen en het voldoende bevonden om mij een getuigschrift van ‘kunstonderwijs van het deeltijds kunstonderwijs’ toe te kennen.

Donderdagavond was de proclamatie in het academiegebouw in Werchter voor al degenen die een attest of een getuigschrift veroverden. Voor de afroeping begint ga ik eens rondkijken naar de tentoonstellingen van de andere klassen, want die heb ik nog niet gezien. Het is jammer dat we op zo’n kleine plaats met zoveel klassen moeten ten toon stellen. Iedereen wil graag zijn werk tonen. Dus zoeken naar middeltjes om zoveel mogelijk te tonen op zo weinig mogelijk plaats. En daarin zijn de leerkrachten wonderwel gelukt, vooral die van de middelbare graad hebben echt gesjacherd met ruimte.

We verzamelen ons voor de proclamatie. De directrice van de Hagelandse Academie voor Beeldende Kunst leidt het evenement. Na een kort woordje van dank aan het gemeentebestuur waarop ze steeds beroep mogen doen, roept ze een voor een de namen van de geslaagden: eerst de lagere school, dan de middelbare graad en uiteindelijk de hogere graad.

We zijn allemaal geslaagd. Natuurlijk zijn we allemaal geslaagd. Zou het ooit bestaan hebben dat ze iemand tegen hielden? Dat is toch je eigen job ondermijnen. Brigitte heeft voor elke ‘geslaagde’ van haar klas een roos meegebracht. Leuk!

Als iedereen zijn of haar getuigschrift in handen heeft verhuizen we naar de Mena in Rotselaar, waar door het gemeentebestuur een receptie wordt aangeboden. Ik heb mijn auto erg vroeg aan het academiegebouw geparkeerd, zodat ik vlug kan vertrekken, want uit ervaring weet ik dat wie laat komt soms lang moet zoeken voor een parkeerplaats. Wanneer ik in Rotselaar de parking oprij kan ik nog net de laatste lege parkeerruimte in beslag nemen. Van geluk hebben gesproken.

Het heeft geregend en het is flink afgekoeld. De frisse buitenlucht doet deugd na het benauwende van de proclamatie: we stonden bijna opeen geperst als haringen in een ton.

Ik zie nu ook voor het eerst mijn werken en die van de andere laatstejaars in de Mena opgehangen … en het valt best mee. Daarna komen de drankjes, stijgt de temperatuur en klinken de stemmen luider. Wanneer ik iedereen een goede dag gezegd heb die ik wou zien, zoeken we de auto op. Zo, nu op weg naar mijn eindwerk tekenen van volgend jaar.

Vorige week werd de tentoonstelling opgesteld in de academie in Werchter van de leerlingen die niet af studeerden. Maandag werd de tentoonstelling met de werken van de leerlingen die afstudeerden aan de academie opgesteld in de Mena in Rotselaar. Daar heb ik ook een plaats gekregen.

Donderdagmorgen is het in Baal te doen. Dan wordt de tentoonstelling opgezet van de avondklas schilderen.

De meeste schilderijen zijn al ingeleverd bij Brigitte. Even helpen haar auto leegmaken. Later komen nog collega’s hun werken binnen brengen, zodat van alle zeventien deelnemers werken beschikbaar zijn.

Eerst de schilderijen nakijken of er een goed ophangsysteem voorzien is. Indien niet, zorgen bereidwillige handen dat dit in orde komt. Iemand zet koffie. Anderen verspreiden de werken in de ruimte, zodat een overzicht ontstaat van wat kan gehangen worden. Brigitte begint met een eerste verdeling van de werken.

Na een babbel en een kop koffie verdwijnen de meesten en blijven we met drieën over: Brigitte, Kristel en ik. Om vlot te werken ben je best met maar en paar mensen, die qua smaak een beetje op elkaar afgestemd zijn.

Het lokaal is vernieuwd en heeft een prima ophangsysteem en een ladder die stevig staat, zodanig dat zelfs ik me er op durf wagen.

Ik hang eerst mijn schilderij op dat bestaat uit 12 onderdelen die erg juist moeten hangen (3 cm tussenruimte langs alle kanten) om het werk goed tot zijn recht te laten komen. Het is een oud werk, maar ik wou het nog eens boven halen omdat er nu ruimte genoeg is om het te hangen. Het vraagt wel concentratie en voortdurend ladder op en af, want alle twaalf schilderijtjes moeten goed hangen ten opzichte van elkaar, zowel horizontaal als verticaal. Maar uiteindelijk lukt het me ze in het gelid te krijgen.

Ondertussen zijn Brigitte en Kristel aan de rest begonnen en kom ik mee doen. We verstaan elkaar erg goed. Eerst wordt even besproken welke werk we waar gaan hangen. Iemand ‘presenteert’ het werk terwijl de anderen kijken of het zo goed is en als het oké is, wordt het opgehangen en horizontaal gemanoeuvreerd. De gummetjes van Brigitte verrichten wonderen.

Stilaan groeit de collectie. Als de werken zo samen hangen krijg ik het gevoel: dit mag gezien worden. Brigitte schenkt veel aandacht aan het bijeenpassen van kleuren, zodat schilderijen elkaar versterken of beter uitkomen. Want ook de eerstejaars doen mee, mensen die nog geen jaar terug voor de eerste keer kennis maakten met een borstel en acryl of olie. Ook die hangen hier. Ik noem het de kracht van de totaliteit. Zaterdag om 20h is het de vernissage. Met de groep zijn we om 19 uur afgesproken, zodat we alles kunnen voorbereiden. Dat samen werken maakt de tentoonstelling tot een feest. Iets waaraan je met plezier terugdenkt.

Voor we naar huis trekken willen we nog iets zien: de abdij van Stavelot, gerestaureerd tussen 1999 en 2002. Daarin zijn drie verschillende musea ondergebracht.

Het eerste museum is dit van het prinsbisdom Stavelot-Malmedy. Ook hier begeleidt een audiofoon de bezoeker.

We krijgen uitgebreid de geschiedenis van de abdij van Stavelot te horen naar aanleiding van gebruiksvoorwerpen die overgebleven zijn van de abdij of dingen die bij opgravingen gevonden werden. Was het in het museum van Baugnez 44 Historical Center vooral de geschiedenis van de overwinnaars die we aangeboden kregen, hier is het de geschiedenis van de ‘rijken’ die wordt ten toon gesteld. Prachtige beelden, glasramen, manuscripten … noem maar op en daarachter het verhaal van abten en pausen en het hele netwerk van de hogere kerkleiding met het wereldlijk gezag. Automatisch vraag ik me dan af wat de andere tijdsgenoten betekenden in die wereld, degenen die geen naam nalieten, geen bezittingen hadden. Dan zie ik een ‘monstrans’ in goud, prachtig bewerkt. Het doet me denken aan mijn kindertijd, toen de parochiepriester met ook zo’n gouden monstrans in de processie stapte onder een baldakijn, gedragen door enkele vrome mannen. Dan zie ik niet meer dat prachtig bewerkte voorwerp, maar een ontluisterde wereld waarin dat voorwerp een teken van occultisme was, dat de mensen in zijn greep hield.

Wat willen we oordelen over andere godsdiensten? Ik voel me eerder triest worden: omwille van ‘het enige echte en ware geloof’, dat zich veruitwendigde door bv. een kelk of monstrans, zijn zoveel oorlogen uitgevochten en voert men nog altijd oorlog. Natuurlijk gaat het om meer dan een godsdienstige overtuiging. Als je vreest voor moeilijkheden met de edelen dan stuur je ze maar op kruisvaart of wil je je oliebronnen veilig stellen onderneem dan maar een oorlog tegen ‘de as van het kwaad’.

Dat neemt niet weg natuurlijk dat in dit museum (en niet alleen in een museum) de rijkdom van de enkelen overweldigend is. Bv. een houtkachel van 3 m hoog. Van wie was het hout dat erin verbrand werd, wie kapte de bomen, wie genoot van de warmte, wat gebeurde er met mensen die zonder toestemming hout van de abdij of een wereldlijke heer kapten? Toch is die kachel een bezienswaardigheid en een uniek stuk smeedwerk.

Ook is er in de abdij ruimte voor niet-abdij gebonden activiteiten. Zo is in de kelder het museum van het Circuit van Spa-Francochamps gevestigd. Een autofan vindt hier wel zijn gading. Ik loop er ook even door en het verwondert mij dat die wagens zo klein zijn. Ze lijken me erg fragiel, terwijl de piloten er zo’n halsbrekende toeren mee uithalen.

Er is ook nog een museum van Guillaume Apollinaire, maar daar zijn we niet meer geraakt.

Wel is er nog een (tijdelijke) fototentoonstelling van Henri Cartier Bresson. Die is echt boeiend. Door zijn lens legt hij een groot deel van de XXste eeuw vast.

Ik ben nog te veel gegrepen door het museum in Malmedy. Wat ik vandaag zie dringt niet zo goed door, hoewel die twee musea een samenhang vertonen. Ik denk aan de oorlog: aan beide zijden werden de wapens gezegend door God voor het vaderland. Nog nooit leken me die begrippen zo zinloos.

 Te bezoeken Omgeving De Abdij van Stavelot

We gaan een nachtje logeren in Malmedy. Wanneer we vertrekken schijnt de zon veelbelovend, maar naarmate we meer naar het zuiden gaan, schuiven wolken aan totdat het dan uiteindelijk regent. Dus de wandeling wordt afgelast. Maar we hebben een alternatief plan in voorraad: Baugnez 44 Historical Center. Dit is een museum dat de ‘Slag om de Ardennen’ van 1944 herdenkt. Het museum in 2007 ingehuldigd, dus vrij nieuw.

Een ruime parking verwelkomt ons. Het museum is niet groot (85 m²), ik ben echt benieuwd wat het ons te bieden heeft. Het wordt een heel aangrijpend bezoek.

Tijdens de laatste Duitse stuiptrekking van de dictator Hitler om de oorlog te winnen, had hij een aanval op Antwerpen vanuit de Ardennen gepland. Uiteindelijk werd dit door de geallieerden verijdeld, maar op materieel en vooral menselijk vlak was het een catastrofe. Dit verhaal wordt ons in dit kleine museum aangeboden.

Elke bezoeker krijgt een audiofoon mee. Wij vragen een Nederlandstalige begeleiding.

Eerst krijgen we een film te zien. Hoe dikwijls heb ik sommige beelden al gezien? Ik kan er maar niet aan wennen.

De tentoonstelling bestaat uit een soort uitstalramen, waarin telkens een thema wordt getoond: foto’s, klein en groot materiaal dat tijdens die slag of door de verschillende legers gebruikt werd. Er is een soort wandeling uitgestippeld die van het ene uitstalraam naar het andere leidt. Het grijpt me wel aan als ik heel concreet de dingen zie waar de soldaten van toen het mee moesten stellen. Hoe bv. een ziekenboeg werd ingericht in een keuken of een schuur.

Op een bepaald moment in de wandeling sta ik voor een maquette. In de audiofoon wordt uitgelegd dat de tanks die ik zie een tweehonderd meter hier vandaan stonden. Dat op de weide even verder soldaten zo maar geëxecuteerd werden.

Dan kom ik een kamer binnen waarin men probeert ‘oorlogslawaai’ te evoceren. Toch lukt dat niet zo goed. Ik weet dat ik ‘veilig’ ben en niet door het geweervuur dat ik hoor kan geraakt worden. Ik denk niet dat de angst die mensen ervaarden in de concrete situatie, door een buitenstaander kan ervaren worden. Daarom wellicht dat mensen die uit oorlog of kampen terugkeren niet over hun beleven kunnen praten: als er al woorden voor zijn, wie kan die woorden begrijpen?

In een andere kamer moet ik wel even wennen aan wat ik zie. Er ligt een veld voor mij met daarop sneeuw en donkere vormen in die sneeuw … tot ik besef dat dit lijken zijn van gesneuvelde soldaten. Dit komt heel dicht bij de realiteit. ’t Is net of een ijzige kou mijn hele wezen doordringt.

De begeleidende audiofoon doet het prima: in een keurig Nederlands vertelt een stem over wat ik zie. Wel irriteert het me soms hoe ‘triomfalistisch’ de tekst is: geschiedenis is de geschiedenis van degenen die zegevieren. Zo heeft men het uitgebreid over de ‘misdaden tegen de menselijkheid’ die toen begaan werden door het Duitse leger en die inderdaad hebben plaats gevonden, vb. het bombarderen of neerschieten van burgers of de executie van ontwapende soldaten. Maar wat moet ik dan met de bombardementen door de geallieerden, vb. op Dresden, waarbij zoveel duizenden burgers werden gedood? Waren dat geen ’misdaden tegen de menselijkheid’? Maar wie ‘wint’ oordeelt de overwonnene en de rest wordt ‘collateral damage’, jammer maar niet aan te doen.

Bij het einde van het museumbezoek worden we via het bijhorende museumwinkeltje naar buiten geleid. Dat is voor mij wel een afknapper: voor kinderen oorlogsspeelgoed, voor de volwassenen T-shirts met legeremblemen en andere prullaria. We zullen het wellicht nooit leren: oorlog is geen spel, geen fantasie, maar realiteit waarbij alleen verliezers zijn.

Ik heb nood aan een koffie en die is heerlijk warm opgediend in de bijhorende cafetaria.

Wanneer ik buiten kom bekijk ik de omgeving met andere ogen: hier hebben zoveel soldaten gevochten en stierven voor hun vaderland. Er rest maar één woord: waanzin

Baugnez 44 Historical Center

Route de Luxembourg 10

4960 Malmedy

Nu laat ik me niet zozeer door de lijnen inspireren als wel door de vorm van de lijnen: het ruwe van de draden spreekt me aan. Daarachter dan die verscholen weefsters.

Ik grijp terug naar grijzen om de achtergrond in te vullen, maar gebruik citroengeel om de lijn van de weefsters op te roepen. De tekening op zich vind ik boeiend, maar het is wat te donker uitgevallen. Als je werkt met Oost-Indische inkt kan je dat niet lichter maken zoals bij aquarel: mits water te gebruiken kan je pigment wegnemen. Met Oost-Indische inkt kan je de tekening alleen nog donkerder maken. Licht opzetten is de boodschap … en soms vergeet ik dat.

Maar wat kan het me deren: morgen is er zon beloofd. Dan maak ik nieuw werk of zoek de tuin op en plof lui in een zetel met een boek.

Ik grijp terug naar de oorspronkelijke foto. Nu wil ik vooral het lijnenspel accentueren. Met de kleuren die ik gisteren gebruikte probeer ik mezelf door de regendagen te tekenen.

Het wordt niet wat ik er van verwachtte. Ook de tekeningen die het niet zo goed doen mogen in de collectie blijven zitten. Alleen als ik merk dat ik helemaal ongeïnspireerd aan het werk ben gegaan, verdwijnt het werk. Eerst natuurlijk kijken of ik er nog iets mee kan doen: kan ik er een of ander stukje uit gebruiken om een wenskaartje te maken, of is er nog wat witte oppervlakte dat kan gebruikt worden als proefpapier bij het schilderen. Zo’n mooi tekenpapier moet eerst helemaal ‘opgebruikt’ zijn voor het in de papiercontainer verdwijnt.

Hoewel ik wel iets anders wil proberen dan voor eeuwig op stap gaan met die vijf lijnen, wil ik ze nog een laatste keer gebruiken, om het af te leren. Ik merk dat ik iets anders met die lijnen wil doen. Ik laat de eerste drie lijnen nu samen komen. De twee andere lijnen laat ik wat wegzakken. Ik zet ze duidelijk zwart afgetekend tegen een felgekleurde achtergrond. Geel, zoals de zon, maar voorlopig zien we ze nauwelijks.

Die twee verschillende kleuren geel (donker geel en citroengeel) stimuleren elkaar om te schitteren. Elk apart zou het maar een vlakke bedoening zijn, samen vragen ze om aandacht, zoiets van: wakker worden, het leven roept.

Het kleuren spreekt me wel aan. Ik blijf bij de vijf lijnen, gebruik twee kleuren en een grijs vlak en zorg dat de omkadering dezelfde kleur heeft als de lijnen. Dat geeft wel een vorm van spanning aan de tekening, de lijnen kunnen  niet weg zoals in de vorige werken. Het witte randje tussen blauw en grijs, laat de tekening nog wat ademen, dichtgeschilderd zou het heel zwaar worden.

Ik beschouw die tekeningen als proeflapjes. Omdat de afmetingen van het papier niet zo groot zijn (27 X 35 cm) kan ik zonder complexen uitproberen. Voor mijn eindwerk ga ik dan enkele van deze proeflapjes op groot formaat uitwerken. Maar dat is nog voor veel later.

De experimenten in de academie laten hun invloed gelden. Ik zoek wat kleur in de tekening te brengen. Ik houd me aan de vijf lijnen en daarachter vlakken. Weer gebruik ik verschillende grijzen als achtergrond, maar verlevendig de tekening met een rode omranding. Daarvoor gebruik ik ecoline, een soort inkt.

Een paar verticale lijnen en daarachter enkele vlakken. Ik probeer met verschil in grijzen te werken. Het donkerder grijs is met streepjes bekomen, het lichtere met verdunde Oost-Indische inkt. Ik voel mijn zelfvertrouwen groeien, ‘k ben nog niet uitgetekend. Ik voel dat ik weer vertrokken ben, hopelijk voor een lange rit.

Wanneer ik mijn tekenpen afspoel, voel ik me heerlijk ontspannen. Nu kan ik probleemloos genieten van mijn boek en dromen van het volgende werk.

Terwijl ik wat aan het oprommelen ben, ontdek ik een foto die me al heel lang aanspreekt, daarom dat ik ze bewaard heb. Vrouwen (nauwelijks zichtbaar) achter een weefgetouw. Het zijn vooral die lijnen die me aanspreken en daarachter die vage contouren van de weefsters. Daar moet toch iets mee te doen zijn.

Ik leg die foto op de tekentafel en laat ze op mijn inwerken. Soms vertrek ik van een foto, maar geef er dan mijn eigen interpretatie aan. Ik voel het nu ook werken. Wie kon er zich enkele dagen terug niet concentreren omdat ze te moe was? Dat blijkt nu allemaal voorbij. Ik krijg er zin in. Waar is mijn tekenmateriaal … en laat niemand mij storen.

Dan krijg ik zin om iets met streepjes te maken. Enkele jaren terug heb ik daar uitgebreid van genoten, toen ik het gedicht ‘Todesfuge’ van Paul Celan uitbeeldde met gebruik van streepjes. Het is een vorm van meditatie.

Nu wil ik gebruik maken van licht en donker. Ik meng de Oost-Indische inkt met water, zodat die in verdunde vorm kan gebruikt worden. Jammer is dit niet goed zichtbaar op bijgevoegde foto.

Ik ben uren bezig. Ik merk dat ik terug met veel plezier werk. Ook de vermoeidheid is wat weggeëbd. Ik ontdek dat ik terug met plezier achter mijn tekentafel sta.

Ondertussen ga ik terug naar de academie, maar veel presteer ik daar niet. Nu mijn eindwerk af is, lijk ik een beetje doelloos. Ik heb nog wel werk opstaan, maar ik wil dat in mijn atelier afwerken deze vakantie … tenminste, als het ooit eens zomer wordt en warm. Ik experimenteer met waterverf en Oost-Indische inkt, een beetje met het eindwerk voor tekenen van volgend jaar in het vooruitzicht. Gelukkig is dat niet direct voor morgen. ‘k Probeer gewoon te genieten van het bezig zijn.

Die aanhoudende regenperiode is niet zo goed voor oude gewrichten: ik voel de stramheid zich in mijn hele lichaam nestelen. Wanneer komt de zon en de versoepelende warmte?

Om die stramheid in mijn polsen en handen tegen te gaan, wil ik lussen tekenen, zoals kleuters in het laatste jaar van de kleuterklas als voorbereiding krijgen op het schrijven. Door afwisselend groot en klein te werken maak ik het voor mezelf wat boeiender en daardoor krijgt de tekening nog een plezant effect.

De concentratie verbetert: deze tekening heb ik maar één keer onderbroken. Toegegeven: de tekening vraagt ook niet zoveel uren werk. Laat ik mezelf maar bemoedigen: goed gedaan.

Dan maar een nieuw blad nemen. Nu teken ik echte rondjes en kleiner dan de vorige. ‘k Krijg er plezier in. Toch krijg ik het blad niet in een keer volgetekend. Ik spreek mezelf moed in. Wanneer ik blijf volhouden zal het plezier wel terugkomen.

Ik vind het resultaat wel leuk. Zal ik me verder toeleggen op die rondjes?

De exposities zijn opgeruimd, de doeken staan klaar voor de eindejaarstentoonstelling maar ik kan er niet van genieten. Ik ben doodop, leeg, op het paniekerige af: ’t is net of ik nooit nog iets zal kunnen tekenen. Het lezen vlot ook al niet te best: ik kan me nauwelijks concentreren. En dan regent het de dagelijkse porties. Ik voel me als een kind dat zich niet meer weet te handhaven in de wereld omdat het te moe is … maar kan je nu de ganse dag door slapen?

Ik besluit iets te doen aan dat ‘me verloren voelen’. Dus leg ik een blad papier klaar en Oost-Indische inkt en een pen. Zo, nog keukenrol erbij … en dan eerst een koffie. Nu aan de slag.

Dat valt best tegen. Nochtans geef ik mezelf gewoon de opdracht rondjes te trekken. De zich herhalende beweging geeft vaak rust. Ik merk dat ik me nauwelijks kan concentreren. Na een paar lijntjes zoek ik terug mijn leeshoek op, waar ik met moeite een kwartier zoet ben. Terug naar de tekentafel. Dit herhaalt zich toch een viertal keer. Dan is het blad vol.

Het geeft me wel voldoening dat ik deze opdracht afgewerkt heb. Alleen, de concentratie is er nog niet. ’t Zal nog veel te oefenen worden.

En dan breekt de finale los. Altijd een speciaal moment, zeker de laatste finale. Op de muziek van Marco Borsato ‘Rood’ komen alle dansers op de scene, gekleed in het rood: Aira Ensemble met tutu en pointes, wat wel wat bevreemd tussen het geweld van de anderen, maar ze houden stand. Zij krijgen vooral ruimte bij de zachtere momenten. Alle dansers weten dat ze het goed gedaan hebben, nu mag alle spanning ‘vrij’ gedanst worden. Ook de zaal leeft mee. Het lied van Marco Borsato is een meezinger en meestamper.  En dan weer de verrassing: op de laatste muziekstoot gaan alle handen als één beweging de lucht in en blijft iedereen in die houding staan. Gedaan!

Dan maken de choreografen hun opwachting. Op dat moment veert het publiek recht: die staande ovatie hebben ze wel verdiend. Iedereen krijgt bloemen. Wanneer de choreografen weer verdwijnen krijgt het publiek bij de laatste vertoning een bisnummer. Stilaan gaat het licht aan: de betovering wordt doorbroken. Wanneer het doek valt voel ik me een beetje van deze aarde. Natuurlijk ben ik speciaal betrokken bij de opvoering, het zal je dochter maar zijn die de leiding heeft. Ik ben er fier op.

Terwijl alle dansers zich voorbereiden op de grote finale, geeft Sarah Mancini een gastoptreden.

Als gastoptreden is er een solo te zien van Sarah Mancini. Zij werd bekend als danser bij ‘The Ultimate Dance Battle’ in 2011 en dit jaar bij de live-show van ‘So You Think You Can Dance’. Als kind en jongere heeft ze in het Danscentrum intens gedanst. Ze was zelf ook een Aira-danser. Op 18-jarige leeftijd begon ze aan een professionele dansopleiding inTilburg waar ze dit jaar afstudeert.

Sinds enkele jaren is ze een vaste kracht in ons docententeam. Ze heeft zich in haar solo laten inspireren door de zachte muziek en de intens gezongen tekst: Alles is liefde.

Het podium is van haar.

En of het podium van haar is. Soms heb je de indruk dat er verschillende dansers aan het werk zijn. Ondanks dat het podium in de stadsschouwburg veel ruimte biedt, blijkt dat voor Sarah geen probleem: ze vult die ruimte met overtuiging.

De tekst van het lied waarop ze danst nodigt uit tot intens meegaan.

Er is verrekte veel te zeggen en te liegen nog veel meer

Heel veel bagger bloot te leggen al doet het graven nog zo’n zeer

Ik ben een eikel maar ik leer

Een oceaan om in te vluchten, nooit jaloers te hoeven zijn

Liefde om je hart te luchten. Een oceaan, hoe lekker zou het zijn

En was er iets waar ik om wenste voordat de put droog kwam te staan

Dan was het lang zullen ze leven, familie waar ik veel van hou en voor wie ik sterven zou

Een oceaan om in te schuilen, nooit meer alleen hoeven te zijn

Ik heb gesmeekt niet meer te huilen, asjeblieft

Het leven jaagt geen angst meer aan, ik heb al zover moeten kruipen

Het laatste stuk zal ook wel gaan, tot ik ga staan

Een oceaan om in te vluchten, nooit jaloers te hoeven zijn

Liefde om je hart te luchten. Een oceaan, alleen van mij

Een oceaan om te verzuipen, een dag of wat een held te zijn

Laat die ander nu maar kruipen. Een oceaan vol tranen is van mij

Alleen van mij

Aira Royalty is gegroeid uit Aira Dance. De show- en streetdance groep Aira Dance is opgericht in september 2003. In 2009 werden ze ambassadeur Urban Dance voor Vlaanderen. In 2010 werd Aira Dance omgedoopt tot Aira Royalty en krijgt streetdance een prominente plaats in de opleiding en performance.

Deze groep staat onder leiding van Steeve Austin, gekend als choreograaf van ‘So You Think You Can Dance’. In 2012 won Aira Royalty de nationale danswedstrijd ‘Show Your Style’ op het evenement ‘Unbreakle’ en keerde huiswaarts met een mooie som aan prijzengeld.

Tijdens de pauze kan ik even met Steeve, de choreograaf spreken. Hij vertelt dat de bewegingen van streatdance of Hip-Hop jaar na jaar evolueren, alsof de samenleving in die dansen over de eigen evolutie verhaalt. Het is niet zomaar bewegen of acrobatisch heen en weer springen. De dansers proberen in hun particuliere wijze van bewegen iets universeels te leggen.

En of ze wat te zeggen hebben. Je voelt hun levenskracht door de zaal stromen. Puur genieten.

Na de pauze is het de beurt aan Compagnie Aira.

‘Danscentrum Aike Raes richtte in september 2000 met Compagnie Aira een eigen modern dansgezelschap op. Deze groep staat onder de artistieke leiding van Aike Raes. Met een mix van hedendaagse dans en jazzdans brengen zij een artistieke verantwoorde maar tegelijkertijd ook uitermate toegankelijke dansstijl. De dansers krijgen een opleiding die bestaat uit technieklessen: klassiek ballet, hedendaagse dans en jazzdans. Compagnie Aira heeft al drie eigen producties gecreëerd: Walking in my Shoes, Aqua en deze laatste met live muziekbegeleidng van ’No angry Young man’. In februari wonnen ze met het stuk “My sister” de 1^ste prijs in de wedstrijd Jong Danstalent 2013.

De choreografische leiding is in handen van Aike. Ik ben extra benieuwd, vooral naar de opvoering van ‘My sister’. Deze dans droeg ze op aan haar zus (Sangeeth). De relatie met haar zus betekent veel voor haar.

Je bent mijn zus

je bent mijn zus, we kwamen ter wereld

zo onschuldig, met zoveel noden

soms waren we vrienden maar soms was ik zo wreed

elke nacht vroeg ik je om bij mij te waken terwijl ik sliep

ik was zo bang in het donker

jij leek door die plekken te gaan waar ik zo bang was

je leefde binnenin mijn wereld zo zacht

met als enige bescherming je vriendelijke natuur

jij bent mijn zus

en ik hou van jou

ik wou dat al je dromen konden uitkomen

we voelden de dingen zo anders aan, toen

zo gelijkend zijn we door de jaren heen

onze manier van lachen, de manier waarop we de pijn voelen

zoveel herinneringen

maar er is niets te winnen met terug te denken

aan gezichten en werelden die niemand anders ooit zal kennen

je bent mijn zus

en ik hou van jou

mogen al jouw dromen uitkomen

dat is wat ik wil voor jou

ze zullen uitkomen (ze zullen uitkomen)

vertaling: Karel D'huyvetters

Aike schreef nog een tekst bij de dans:

‘Een zus ben je voor altijd, voor elkaar, naast elkaar, tegen elkaar. Een zus is geen vriendin. Die kies je niet. Ze wordt jou gegeven. Vanaf die dag is het met vallen en opstaan streven naar een liefdevolle relatie. Een zus-zus relatie is niet altijd eenvoudig. Van jongs af aan wordt er gekibbeld. Liefde maakt blind. Soms zijn er periodes van weinig contact, is het water veel te diep. Soms voel je je eenzaam, buitengesloten en krijgen frustraties de vrije loop. Soms wil je helpen en het lukt niet. Soms wil je luisteren en hoor je niets. Soms is ze boos en weet je niet waarom …

Een zus-zus relatie is uniek. Liefde en respect overwinnen elk gevecht. Het moet. Voor elkaar, voor zichzelf.’

Alsof de dansers aanvoelen hoe diep dit thema bij Aike (choreografie) ingrijpt, sleuren ze de toeschouwers mee naar alle hoogten en laagten van het menselijk beleven. Later verneem ik dat heel wat mensen dit zeer aangrijpend vonden.

Een hele verrassing is: ‘Je bent me ontgroeid’ van de gastchoreografe Anna Karenina Lambrechts. Een jonge choreografe, pas 19 geworden, koos voor een van de mooiste moedergedichten van de Nederlandse letterkunde, een gedicht van Hugo Claus … of hoe ernstig jonge vrouwen kunnen zijn.

Zelf schrijft Anna Karenina bij dit stuk:

Je bent mij ontgroeid. Het is een zin uit het gedicht ‘De moeder’ van Hugo Claus. Het gaat over hoe de dichter zijn moeder na al die jaren niet meer herkent en over hoe ze van hem vervreemd is. Vervreemding staat dus centraal. Je denkt een persoon te kennen maar je komt erachter dat je hem/haar niet meer herkent. Iets of iemand is je vreemd geworden. Dat gevoel heb ik vooral proberen te creëren in de trage stukken waarvoor ik een nummer van Max Richter gebruik. In het snelle stuk gaat het vooral over hoe je probeert in te gaan tegen dat gevoel. Ik gebruik ook het gedicht zelf, het wordt gebracht door twee dansers.

De moeder – Hugo Claus

Ik ben niet, ik ben niet dan in uw aarde.
Toen gij schreeuwde en uw vel beefde
Vatten mijn beenderen vuur.

(Mijn moeder, gevangen in haar vel,
Verandert naar de maat der jaren.

Haar oog is licht, ontsnapt aan de drift
Der jaren door mij aan te zien en mij
Haar blijde zoon te noemen.

Zij was geen stenen bed, geen dierenkoorts,
Haar gewrichten waren jonge katten,

Maar onvergeeflijk blijft mijn huid voor haar
En onbeweeglijk zijn de krekels in mijn stem.

‘Je bent mij ontgroeid’, zegt zij traag mijn
Vaders voeten wassend, en zij zwijgt
Als een vrouw zonder mond.)

Toen uw vel schreeuwde vatten mijn beenderen vuur.
Gij legde mij neder, nooit kan ik dit beeld herdragen,
Ik was de genode maar de dodende gast.

En nu, later, mannelijk word ik u vreemd.
Gij ziet mij naar u komen, gij denkt: ‘Hij is
De zomer, hij maakt mijn vlees en houdt
De honden in mij wakker.’

Terwijl gij elke dag te sterven staat, niet met mij
Samen, ben ik niet, ben ik niet dan in uw aarde.
In mij vergaat uw leven wentelend, gij keert
Niet naar mij terug, van u herstel ik niet.

Terwijl een stem het gedicht voorleest dansen twee meisjes hun interpretatie van ‘De Moeder’. De zaal blijft muisstil volgen. Wellicht herinneren velen zich dit gedicht en de schrijver. Ik zie nog de laatste beelden toen hij de wereld uitzwaaide voor hij de kliniek binnenstapte om afscheid te nemen van het leven.

Veel tijd om na te denken is er niet want Aira Royalty overspoelt de scene met niet te stuiten levensgeweld.