De foto’s in het boek tonen concrete mensen: voor hun deportatie, tijdens, in de kampen, als lijken en bij de bevrijding. Beelden die in de tijd tot stilstand kwamen, toen. Is er verschil met de beelden die we dagelijks bij het nieuws meekrijgen, buiten de kleur en kwaliteit? Toen was er een führer, nu een president. De ideologie zal een andere formulering hebben, maar het grote gelijk … daar werden en worden levens voor geofferd, liefst die van een ander. Alles verpakt in woorden die het bloeddorstigste in een mens boven halen.

Ik kan alleen maar tekenen om de wanhoop in mezelf te bestrijden.

Ik heb een boek over de Holocaust op mijn tekentafel gelegd. Bladzijde na bladzijde doorblader ik het boek. Foto’s van mensen: mannen, vrouwen, ouderen, jongeren, kinderen. Beeld na beeld grijpt me aan. Vaak denk ik: stel dat ik de vervolgde was, dat mijn familie door het politieke systeem werd gebrandmerkt tot de dood … mijn moeder die stierf toen ze 91 was, wat zou er met haar gebeurd zijn. Toch hebben hoogbejaarden de weg naar het gas moeten gaan. Het is allemaal zo onvoorstelbaar … hoewel, we moeten niet verder reizen dan Syrië of …

Vanuit die gegrepenheid begin ik aan een serie portretten. Het gaat er mij niet om of ze gelijken of niet. Maar ik wil de waanzin van toen in eigen beelden vastleggen. Woorden geven aan een gebeuren is een eerste stap naar herstel: beamen dat het gebeurd is. Hoeveel levens heb ik nodig om al die concrete mensen te herdenken, niet alleen van de Holocaust, maar van allen die gedood werden omwille van het geloof in een bepaalde overtuiging … ook een godsdienstige overtuiging, ook de Rooms-Katholieke?

Ik ben te oud om alles te bevatten, om alles te dragen. Hoe kan je echter proberen om die vernietiging te weerhouden, woorden en overleg te gebruiken om tot een humane samenleving te komen?

Als ik de zomaar neergezette vlekken eens wat richting ‘een dier’ duw? Eerst is het nog aarzelend en braaf, maar dan krijg ik er plezier in: niet meer nadenken maar vanuit de beweging van een dier naar het tekenblad.

Eerst een compact dier, waar beweging niet direct een inspiratiebron is. De compactheid van de schildpad helpt me over mijn faalangst heen.

Ik wil wat een meer uitgesproken ‘dierlijkheid’. Iets dat doet denken aan een schreeuw uit het oerwoud.

Dan komt het beeld van iets katachtigs opzetten: mager, taai, niet te vernietigen.

Tussendoor nog een vogel, geen kanarie als je het mij vraagt.

Uiteindelijk vergeet ik alles en laat water en inkt uitdrukken wat zich uit zichzelf aanbiedt.

Ondertussen ben ik voor tekenen gaan experimenteren met verdunde Oost-Indische inkt. Ik oefen met penseel, het is en heel andere manier van werken dan met een pen. Met penseel kan je niet anders dan losser werken, je moet meer risico nemen, meer op je intuïtie afgaan.

Ik maak een aantal tekeningen met de vraag: wat geeft dat als ik in verschillende grijstinten werk. Omdat ik karton voor taartendozen gebruik, kan ik me nogal vrijuit laten gaan: mislukt het, geen erg, het was toch maar op wegwerpmateriaal. Toch merk ik dat er iets in mij is, dat ook op dit minderwaardig tekenmateriaal, het allerbeste wil boven halen. Niet dat alles even goed lukt.

Het is leuk om doen. Wel vraagt het enorme concentratie. Abstract werken wil niet zeggen er zo maar wat opgooien. Dat hoor je vaak als reactie bij een abstract werk: zoiets kan iedereen, je kliedert maar wat aan. Telkens denk ik: je moet het maar eens proberen.

Dit wordt een start voor vele uren tekenplezier: de ontdekking van water met inkt.

Eerst probeer ik gewoon wat te spelen met water en daarin inktlijnen te trekken om voeling te krijgen met penseel, water en inkt.

Na wat oefenen probeer ik een vorm in het experiment te ontdekken.

De broodjes hebben gesmaakt. We hangen onze jassen weer aan de touwen en gaan nu de vaste collectie bezichtigen. We kunnen niet alles bezichtigen, daarvoor is het museum te uitgebreid en onze tijd te kort. We kiezen voor de afdeling van 19^de eeuw tot heden.

Bekende kunstenaars komen aan bod. Zaal na zaal schuiven we voorbij aan werken die we soms al op een reproductie gezien hebben. Ik voel me ontroerd als ik enkele ‘echte’ werken van Van Gogh zie. Ook minder bekende en onbekende namen komen aan bod.

Het is alleen jammer dat de werken soms zo dicht opeen hangen. Zo wordt een Rodko getoond. Wellicht niet zijn meest aangrijpende werk. Maar het hangt echt verloren tussen de schilderijen die ernaast hangen. Sommige werken hebben toch ademruimte nodig om tot hun recht te komen.

Als afsluiter wippen we nog even de afdeling ‘design’ binnen. Leuk om zien, maar het zijn vooral oudere stukken. Natuurlijk ontbreekt Rietveld niet.

We voelen ons stilaan ‘uitgekeken’ geraken. We besluiten eerst nog even langs de winkel te passeren en dan hebben we tijd voor een koffie, voor de bus ons weer komt oppikken. In de winkel laat ik me verleiden om een cd van Gerhard Richter te kopen. Ik had graag nog een postkaart gevonden van een schilderij van een voor mij onbekende schilder, maar dat me enorm aansprak. Jammer genoeg vind ik het niet als kaart of bladwijzer.

Dan maar naar de koffie, na zo’n dag een welkome afsluiter.

Waner de bus ons om vijf uur komt oppikken, ben ik toch wel blij terug naar huis te kunnen. Ik installeer we weer met mijn boek … en als we terug de parking in Aarschot oprijden is het al donker.

Afscheid nemen, morgen zien we elkaar weer in de schilderklas. Ondertussen nagenieten en bekomen.

Wanneer de inkomkaarten verdeeld zijn, kunnen we vertrekken. Thuis had ik al op internet naar Kokoschka gezocht, op de bus had de lerares schilderen ons nog wat informatie bezorgd die we snel konden lezen en voor we de werken echt gaan bekijken, geeft ze ons nog even wat bijkomende uitleg. Vooral de aspecten van zijn werken waarop we moeten letten komen aan bod. Goed voorbereid betreden we dan de expositieruimte.

Toch word ik verrast door wat ik te zien krijg. Ik blijf niet bij de groep, ik wil de werken op eigen houtje verkennen. Wat me vooral grijpt is de veelzijdigheid van deze kunstenaar. Hij tekent, schildert, is ook literair bezig. Blijkbaar is hij daardoor een gevaarlijk man: hij moet Duitsland ontvluchten wanneer de nazi’s het voor het zeggen krijgen.

Ik word enorm gegrepen door zijn tekeningen. Niet allemaal hebben dezelfde kwaliteit. Met veel fantasie in zijn grafische vormgeving zet hij vooral portretten op papier. En juist daardoor wordt een portret zo ‘sprekend’.

Na een tijdje voel ik me licht in een roes komen: de overvloed van kleuren bedwelmt me.

Wanneer ik me terug aansluit bij de groep lijkt het enthousiasme zich daar ook genesteld te hebben.

Ondertussen is de tijd niet blijven stilstaan en hebben we honger gekregen. We besluiten buiten het museum iets te gaan eten en in de namiddag de vaste collectie te bezichtigen.