Anne Cornil (zie foto van een van haar werken hiernaast) stuurde ons een uitnodiging voor de groepstentoonstelling in Villa Clementina in Zemst. Christel en Ludo gingen mee. We waren wel benieuwd wat we gingen aantreffen, want niemand van ons had er al ooit over gehoord.

We hoopten dat het binnen te doen zou zijn, want het regende, meestal een miezerige bedoening, maar af en toe toch ook een felle bui.

Eerst natuurlijk een parkeerplaats zoeken en dan op ontdekkingstocht. De wegwijzers brengen ons voorbij een groot gebouw, de villa, om dan in het park te belanden. Gewoon een prachtig domein. Jammer dat het weer niet mee wil.

Later ontdekken we op internet waar het om gaat in Villa Clementina. Zoals ze in de informatieflyer schrijven: geïntegreerde en inclusieve dagopvang voor jonge kinderen met en zonder beperking.

In een enorme tent horen we muziek: een klein orkest warmt de verkilde luisteraars op. Karel blijft verrukt staan, dat had hij niet verwacht en zeker niet van dat niveau.

De tent is ingedeeld in compartimenten, waar verschillende kunstenaars hun werk exposeren. Het is een internationaal gezelschap dat een gevarieerd aanbod doet. Ik geniet ervan. Op het einde van de rondgang heb ik zin om er zelf aan te beginnen.

Dan volgt de wandeling door het domein. We moeten een paraplu gebruiken want er trekt een bui over. De weg is goed aangeduid … en we kunnen een flinke wandeling maken. Overal hebben beeldhouwers hun werken opgesteld. Tot zelfs in een schuurtje heeft iemand zijn werken ondergebracht … en die doen het daar heel goed tussen het werkmateriaal. Het moet niet altijd een afgestofte omgeving zijn die een kunstwerk tot ‘taal’ laat komen.

Uiteindelijk komen we aan een grote vijver. Wat is het een prachtige locatie om beelden te plaatsen. Ook Anne Cornil heeft hier haar plaats gevonden. Jammer dat er geen zon is. In dit park kan je echt tot stilte komen.

Er is onder een tent een soort terras geïnstalleerd … maar het trekt ons niet aan: te koud, te vochtig … en morgen is het Tremartre.

De tweede foto laat nog enkele muren zien, maar die zullen weldra tegen de vlakte liggen. Wanneer het puin geruimd is, zal de grond bewerkt worden tot een vorm van tuin. Als ik nog eens op bezoek ga, zullen mijn ogen wellicht nog even op zoek gaan naar het huis ‘van vroeger’. Nieuwe indrukken zullen zich aan mij opdringen: de groene beplanting, de enorme ruimte, de straat die niet meer te herkennen is.

Inderdaad, mijn kindertijd is voorbij. Tussen toen en nu ligt een leven waarvoor ik dankbaar ben. Naast de vele klappen die ik incasseerde, kreeg ik ook zoveel mogelijkheden: gezondheid, psychische sterkte om met die klappen te leven, mensen die van me houden en waarvan ik mag houden … gewoon het leven zelf, in de rijkdom en beperkingen van het samenzijn met de geliefden en deze  samenleving. Ik mag oud worden, voorlopig zonder ernstige kwalen. Elke dag mag ik met enthousiasme opstaan omdat mijn tekentafel wacht of omdat andere boeiende projecten zich aanbieden.

Ik moet niet op de vlucht, moet geen honger leiden, heb een (comfortabel) dak boven mijn hoofd en op het einde van de maand wordt mijn pensioen gestort … ik moet het lot niet delen van die miljoenen mensen die proberen hun schreeuw om leven te realiseren.

Mijn zoon sprong de dood tegemoet. Hoe breng je onder woorden welke weg je dan moet gaan, welke weg broer en zussen moeten gaan? Elke dag  duik je, nog warm van het slapen, weer dat verscheurende bewustzijn in: hij is er niet meer. Tot je uiteindelijk kan aanvaarden: inderdaad, hij is er niet meer. En dan ontdek je iets als: ik ben blij dat ik mijn zoon bij mij mocht hebben, dat ik van hem mocht houden de jaren dat hij hier was, dat hij nu bij mij is als een warme aanwezigheid.

Intense vreugde en diep rouwen liggen zo dicht bij elkaar. Beiden zijn aspecten van gelukkig zijn.

Zoals beloofd bezorgt mijn neef foto’s van het grootouderlijke huis bij de afbraak.

Eerst een foto bij het begin van de werken. Het gedeelte dat omver ligt is later bijgebouwd. Ik herinner me een soort houten schuur die tegen het huis aangebouwd was en waar kippen hun onderkomen vonden. Het oorspronkelijke huis staat er nog in de compacte sterkte die het zo’n kleine honderd jaren terug ook uitstraalde. Daarin heeft een gezin gewoond van negen mensen: grootvader, grootmoeder, zes zonen en als laatste geschenk een dochter, de moeder van mijn neef. Ik geloof dat er, naast die zeven kinderen,  twee kinderen erg vroeg gestorven zijn. Mijn grootmoeder vertelde dat ze dat ene kindje (een zoontje dat Dolfke genoemd werd) na zijn dood, nog altijd hoorde huilen en dat ze dan hem probeerde te troosten. De volgende jongen die geboren werd kreeg dezelfde naam: Dolf en werd later mijn vader.

Ook de vrouwen van toen, die de ganse dag moesten labeuren om hun gezin te voeden, te kleden (mijn grootmoeder naaide met de hand heel wat kleding en breide tot in haar laatste jaren sokken en truien voor de overvloedige familie), die nog niet bekomen waren van de ene zwangerschap of weer een kind in de buik droegen, die vrouwen treurden ook om een kind dat stierf (en kindersterfte kwam toen meer voor dan nu). Maar ze moesten die levende monden vullen, geen tijd voor gevoelens die alleen in de zachtheid van weemoed aan bod kunnen komen. Van mijn grootvader heb ik geen verhaal vernomen waarin hij zijn dode kinderen herdacht. Toen was het waarschijnlijk niet mogelijk als vader om een kind te rouwen. Mijn  grootvader was een grote, fysiek erg sterke man. Hij kon vloeken als de beste (wat enorm indruk op mij maakte) … maar ik heb herinneringen waarin ik zijn zachtheid en liefde voor ons kleinkinderen bewaar. Wellicht heeft hij gevloekt bij de dood van zijn ‘Dolfke’, ergens in het veld, waar niemand hem hoorde en heeft hij daarna de tuin opgespit in een tempo dat iedereen verbaasde.

Ik voel me erg gegrepen wanneer ik de kraan ‘grijpensklaar’ zie staan over het huis. Een huis dat zovele verhalen, al dan niet verteld, in zich draagt, waarvan elke muur getuigt, waar elk venster openheid op de wereld daarbuiten bood. Die verhalen verdwijnen niet met de stenen die vermalen worden, die draagt elk lid van de familie met zich mee, ieder met een eigen interpretatie.

Het is goed dat er plaats gemaakt wordt voor toekomst. Daar moet vaak het verleden voor afgebroken worden. Dat doet soms pijn. Het is een rouwproces: ik rouw om wat vroeger was, het deugddoende en het mankement, om aan mijn kinderen de mogelijkheid te bieden een eigen weg te kunnen gaan. Zij zullen rouwen om hun grootouders, hun ouders, de broer die uit het leven stapte, het verlies van …

Het gestorven Dolfke mag huilen, het huis herleid worden tot puin. Rouwen maakt toekomst mogelijk.

Op mijn verjaardag is de club druk aan het werk. Omdat ik nog wat te doen heb aan mijn tekentafel, verdwijn ik regelmatig. Tijdens de pauze verrassen ze me met zelfgemaakte verjaardagskaarten, erg leuk. Ik laat de tekeningen dan een paar dagen hangen in de keuken, zo kan ik er wat langer van genieten.

Voor de vijfde keer op rij organiseert kunstkring ‘Gesigneerd’, op zondag 6 september, een kunstmarkt onder de naam  ‘Tremartre’. Op het Damiaanplein, rond de kerk van Tremelo, worden dan de standjes opgesteld, dit jaar een 150.

We doen ook mee. We: Christel, de jongeren die elke week komen werken in mijn atelier en ikzelf. Het wordt één grote stand van 3 op 9 m. De jongeren hebben hard gewerkt deze vakantie en willen dat nu tonen. Als opdracht kregen ze: zorg dat je werk mooi oogt op Tremartre. Ze kregen wat lijstjes en papier mee, waarmee ze aan de slag kunnen. Ze zijn erg enthousiast: stel je voor dat ze iets verkopen. Ik ben echt benieuwd naar wat ze gaan aanbieden.

Tremartre start om 11 uur en tegen 19 uur sluiten we. De jongeren gaan ondertussen niet in een hoekje blijven zitten. Ze krijgen opdrachten, o.a. op een groot papier een gezamenlijk werk maken. Christel en ik zoeken ook nog technieken die niet teveel gesleur met materiaal vragen. Zo kunnen ze ook snijden in papier, met stiften werken … zolang er geen water moet aangesleurd worden en het vervuilen van kleding kan beperkt blijven is het goed.

Het weer zal veel bepalen. Voorlopig ziet het er niet denderend uit, zeker niet voor de koukleum die ik ben. Natuurlijk, als de regen in overvloed komt opzetten kunnen we de ambiance wel vergeten. Maar wellicht valt het allemaal wel mee … en tegen de kou  is een winterjas wel een hulpmiddel.

Vooral om die jongeren kijk ik er naar uit, en Christel ook: we zijn zo benieuwd naar wat ze meebrengen en hoe ze gaan reageren op de situatie.

Ondertussen is ‘de club’, de jongeren die tijdens de vakantie komen werken in mijn atelier, uitgebreid tot vier: Lorenzo en Chrissy doen ook mee. Erg leuk om het enthousiasme en engagement te zien waarmee ze werken. We beginnen eerst met het werk te tonen dat ze thuis maakten. Daarna wordt er geëxperimenteerd met een bepaalde techniek. Zo hebben ze al gewerkt met gel-druk, met lijnen iets opbouwen, met Oost-Indische inkt en water en met dubbeldruk, waarbij op de ene kant van het dubbelgevouwen papier iets geschilderd wordt dat door het dichtvouwen een afdruk nalaat op de ander kant.

Ludo, de man van Christel, zorgt telkens voor een erg lekker gebak tijdens de pauze … en Karel laat zijn vertaling van Spinoza in de steek om mee plaats te nemen aan tafel, het aanbod is té verleidelijk.

Juli was voor mij een klosmaand. Daardoor kon ik de helft van mijn ontwerp afwerken. Maar toen verpakte ik mijn kantwerk en liet het verdwijnen uit mijn gezichtsveld, want ik wou eens doorwerken aan mijn tekeningen voor de tentoonstelling in december. Na het klossen was het een plezier om weer eens met Oost-Indische inkt aan de slag te gaan. Ook legde ik de titel vast waaronder de tentoonstelling zich zou aanbieden: Brieven van toen aan later.

Ik heb altijd graag brieven geschreven en reeds lang wou ik rond dat thema iets doen, ook al vorige jaren.

Schrift zijn tekeningen, iconen, die door de anderen ‘begrepen’ worden. Ik wou geen concreet schrift oproepen, maar iets dat zich als een ‘schrift’ liet uittekenen.

Ook voor mij begint vandaag een nieuw werkjaar … maar ik heb een weekje uitstel gevraagd. Volgende zondag is het Tremartre, een kunst- en ambachtenmarkt in Tremelo. Het vraagt nogal wat voorbereiding. Enerzijds heb je materiaal nodig dat je kan aanbieden. Nu, dat heb ik in overvloed en dagelijks komen er nog wel spulletjes bij. Nu ben ik in papier aan het snijden. Ik kan er maar niet genoeg van krijgen. Alleen wanneer mijn vingers weigeren nog dienst te doen leg ik het mesje neer.

Er is ook een praktische organisatie. Wat moet ik allemaal meenemen om het klaargemaakte materiaal te tonen. Voor de tentjes zorgen Christel en Ludo: dat sleuren en tent opzetten was me wat te veel geworden. Wel zorg ik voor tafels en stoelen … en dan al het materiaal om zo’n standje uit te bouwen: staanders voor de tekeningen, maar ook touw, een schaar, plakband … je kan het niet bedenken of het moet mee. Want eens je op je plaats staat, moet je je behelpen met het gerief dat je meegenomen hebt. Dus heb ik een bananendoos in mijn tekenruimte gezet waarin ik al de spullen deponeer waarvan ik denk dat die wel eens dienstig kunnen zijn.

Dit jaar nemen we ook de jongeren mee die in mijn atelier komen werken. Ze hebben mooie dingen gemaakt en gaan die proberen te verkopen, terwijl ze ondertussen zich uitleven in allerlei leuke experimenten.

Hopelijk is de zon van de partij. Duimen maar!

De volgende dagen zullen er geen nieuwe blogs verschijnen. Neen, we gaan niet op vakantie: dat is in dit gezin een onmogelijke opgave. Ik kan niet weg zonder mijn tekentafel en Karel kan alleen zijn draai vinden met de nodige boeken rondom hem en een computer voor zijn neus: de wereld van Spinoza is een onuitputtelijke ontdekkingsreis

We hebben een verhuiswagen nodig om elders heen te trekken, om daar wellicht met hetzelfde comfort te leven … maar niet dat plekje te vinden waar een middagdutje zo zalig om beleven is en om na een paar dagen te ontdekken dat we toch iets vergeten hebben in te pakken dat nu zo nodig blijkt. Neen, we blijven rustig thuis en beleven hier elke dag vakantie.

Ondertussen werken we allebei heel hard voor ons plezier, wandelen we uitgebreid met de hond (ook voor de gezondheid) … en nemen de tijd om familie en vrienden te ontmoeten. Later, wanneer het nieuwe schooljaar begint en een drukke periode van exposeren aanbreekt, komt het resultaat van deze maand ‘in stilte’ wel aan bod.

In haar ‘logboek’ (waarom dat zo noemt weet ik niet goed, maar het is een tekenboek dat ook tijdens het jaar in school gebruikt wordt) heeft Amber nog eens de oefening met de lijnen herhaald. Ze weet echt niet van ophouden. Je ziet dat ze plezier heeft in het tekenwerk.

Met een penseel herneemt ze de oefening van het lijnen trekken.

Met penseel worden gebogen lijnen op papier gezet.

Amber heeft zich echt vastgebeten in het lijnenspel. Het werk hiernaast begon ze in het atelier en maakte ze thuis verder af.

Na de ‘volle’ punten … hele grote punten met een lege ruimte in het midden.

Met een rietje heeft ze de tekening ‘geblazen’

Hier probeert ze punten uit. Ze zijn mooi rond gezet.