Soms worden de grenzen wel kordater verlegd. Het basisvlak wordt niet meer zo voorzichtig gescheurd en de stukken worden brutaler uiteen gehaald. De gele ondergrond verwijst naar de oorspronkelijke grenzen van het basisvlak, terwijl dit vlak zelf in twee gesplitst is en elk stuk een verschillende richting uitgaat.

Als ouder, leerkracht … maak je je soms zorgen als een kind een andere weg opgaat dan je verwacht. Je maakt je dan zorgen. Maar niet elke manifestatie van eigenheid hoeft faliekant uit te lopen. Dat noemt men vertrouwen hebben, zodat men de eigen leefwereld als 'goed voor zichzelf' kan uitbouwen zonder de verplichting de oplegde verwachting van een ander te volgen.

Het resultaat is ook als grafisch beeld boeiend en spreekt aan.

Ik vertrek van een innerlijke energie die aanleiding geeft om een grens te verleggen. Ik denk bv. aan het opgroeien van een kind. Het blikveld verandert en wordt ruimer: eerst is de wereld beperkt tot de zorgende wereld van ouders (als het goed loopt tenminste), bij de eerste passen wordt een nieuwe wereld verkend, weg van de directe verbondenheid van vader en moeder. Stilaan leert het kind zichzelf ontdekken als een zelfstandig individu.

Het zwarte basisvierkant wordt voorzichtig gescheurd en de twee stukken uiteengetrokken om afzonderlijk een plaats te krijgen. Het zwarte vlak krijgt wat meer innerlijke ruimte. Maar de actie is zo voorzichtig, niets of niemand hoeft zich verstoord te voelen.

Het begrip 'grenzen' zit in mij verankerd als een levensvoorwaarde. Ik probeer beelden uit waarmee ik kan werken om dat duidelijk te maken. Uiteindelijk blijf ik hangen bij een collage: een zwart vierkant met daarrond nauwelijks zichtbaar een gele lijn als 'grens' en dat alles ingebed in een lijnenspel. Dat wordt mijn start: uit de compacte vorm van een vierkant vertrekken om eerst grenzen te verkennen en later te verleggen. Ondertussen laat ik mijn gedachten over grenzen gaan en komen. Hoe waren de grenzen vroeger: thuis, op school, de kerk, het dorp?

Moeder was in feite een zeer angstige vrouw, haar levenservaring voedde dit basisgevoel: toen ze drie jaar was werd ze als 'wees' eerst aan de grootouders toegewezen, dan aan een tante die nauwelijks naar dit kind omkeek maar wel de vergoeding ervoor aanvaardde om tenslotte te belanden bij een tante die haar de rest van haar kinder- en jeugdjaren zou opvangen en waar ze een warme thuis kreeg.

Haar vader stierf aan longontsteking. Haar moeder door een abortus uitgevoerd door een engeltjesmaakster ... het lot van zovele vrouwen in die tijd.

Nu zijn we woedend om wat we ontdekken over de Islam en de behandelig van vrouwen. Was de Roomse Kerk (of welke andere godsdienst) zoveel beter? Ik hoef maar te luisteren naar de verhalen van vrouwen over 'vroeger' en weet me onmiddellijk gesteund in mijn wens: nooit meer godsdienst.

En ondertussen trek ik mijn lijntjes en luister naar zachte achtergrond muziek.

De tentoonstelling in Baal loopt nog, maar toch wordt ik weer naar mijn tekentafel gedreven. Er zit zoveel in mij om voorrang te vragen. De vluchelingenproblematiek laat me niet los, het voorstel om, voor de groepstentoonstelling begin mei in Werchter rond 'grensverlegging' te werken doet me zowat ten onder gaan aan herinneringen en beelden. Behoorden we niet tot de generatie die nu de 68-ers worden genoemd, vaak met een verzwegen sceptisch 'ja, ja' er achter, toen wisten ze wel hoe het moest, nu zijn het allemaal burgers geworden zoals iedereen.

Ik laat eerst het drama van de vluchtelingen aan bod komen. Ik laat mijn pen maar gaan waar ze heen wil en mijn hand volgt wel. Ik wil iets rond landen en muren op papier zetten. Muren die ongewenst volk buiten houden, zoals de vroegere stadsmuren of de muren in Gaza of Mexico. Muren die verhinderen dat inwoners ontvluchten, zoals de Berlijnse muur. Van de psychologische muren zwijg ik maar voorlopig.

Ik denk aan het kerstverhaal. Hoe werd ik als kind geraakt werd door het niet welkom zijn van de hoogzwangere Maria en Jozef op weg naar ... Hoe een boerenstal dan maar als kraamkliniek dienst deed.

Het vreemde boezemt angst in … ook al worden we er niet direct mee geconfronteerd. Wanneer het gesprek over vluchtelingen gaat vraag ik soms of ze er al ontmoet hebben. Neen, dat wel niet … en dan begint men weer het relaas van angstige vooroordelen.

Ooit gaf ik Nederlandse les aan vluchtelingen in Het Klein Kasteeltje. Er werden toen onvoldoende cursussen Nederlands gegeven om aan de nood te voldoen. Een VZW zorgde voor enkele cursussen op die plaats. Ik dacht: zelfs als ze maar een paar woorden opsteken, het feit dat die mensen iemand ontmoeten die hen met vertrouwen en vriendschap tegemoet treedt zal wellicht een helend effect hebben op hun weg te gaan. Ik herinner me nog een Nepalees, student aan een of andere universiteit. Hij danste zowat het lokaal rond want zijn asiel aanvraag was geaccepteerd. Ik was enorm blij voor hem … en dacht aan zijn vader en moeder ergens ver weg. Zouden ze vernemen dat hun zoon veilig was … of werden ze ook vervolgd?

Het is een verschijnsel van alle tijden: de 'vreemden' roepen angst op. Ik denk aan de vluchtelingen uit Vlaanderen bij het begin van WOII: Frankrijk was ook niet dolgelukkig met die meute.

En dan raak ik aan mij volgend thema: grensverlegging. Ik pleit voor 'grenzen' … denkelijk kan niemand vermoeden wat dit betekent wanneer je geconfronteerd bent met een zoon in volle agressie bij een psychotische doorbraak die alle grenzen doorbreekt. Maar die grenzen moeten verantwoord zijn en niet ontstaan vanuit een angstreflex. We hebben grenzen nodig om samen te kunnen leven. Dit noemen we geven en nemen en in een democratie vertaalt zich dat in een wetgeving. Maar zoals een samenleving voortdurend verandert, moeten die grenzen, die afspraken, die wetten mee-evolueren. Grenzen moeten verlegd worden om groei te bevorderen. De 68-ers deden dat op hun manier. Ondertussen vloeide er al veel water naar de zee, wat zich vertaalde in een andere wijze van tegen problemen aan te kijken, ze durven te benoemen … en een samenleving opbouwen waar men vrijuit mag spreken. Ook zeggen dat die vluchtelingen, zelfs als men er nooit een gezien heeft, onze wijze van leven verstoren mag binnen onze samenleving ruimte krijgen. Maar zo wil ik ook ruimte krijgen om muren te tekenen als protest wetend dat muren ooit worden afgebroken. Een huis wordt te oud en moet verbouwd worden, een kleine gemeenschap wordt omgevormd tot een grote gemeente, en landen sluiten akkoorden om Europa vorm te geven.

En die vluchtelingen? Hoe is het vorige eeuwen met de volksverhuizingen of vluchtelingenstromen afgelopen? In Amerika zijn eerst de oorspronkelijke bewoners zowat uitgeroeid, daa rna zijn er avonturiers, criminelen en armoezaaiers op af gekomen. Vergeten we niet de massale invoer van slaven: allemaal vreemd volk. Nu kijken we vol bewondering tegen deze mastodont van een natie aan. Wellicht dat we over zoveel jaren leven in een samenleving die veel te bieden heeft ... met de nakomelingen van de vluchtelingen als extra rijkdom. Wat jammer dat ik er dan niet meer ben.

Ik kan bijna niet geloven hoeveel 'lichter' het in huis geworden is. Ook op mijn tekentafel. Wanneer ik buiten kijk ontmoet ik de lucht terwijl ik vroeger tegen sparren aankeek. Het is toch wennen. Toch mis ik de bomen een beetje. Bij wind zag ik aan het bewegen van de takken hoe fel die te keer ging. Deze barometer is weg nu.

Wat rest van de bomen zijn de in stukken gezaagde stammen. Enkele jaren laten drogen en dan zal wellicht een of andere open haard zich over het droge hout ontfermen.

Hieronder nog enkele beelden van hoe het er aan toe ging

Na een helpende hand op de grond klimt hij de boom in … of wat er nog van overblijft.

Heel deskundig zaagt hij stuk na stuk de stam tot op de grond.

De stam wordt vakkundig aangepakt. Zonder iemand te kwetsen of iets te beschadigen raakt het bovenste deel los van de rest.

Het afgezaagde stuk zweeft door de lucht de grond op.

Daar worden later de grote stukken verzaagd tot hanteerbare eenheden … hoewel, welke reuzen gaan zich hier een kromme rug werken om later alles netjes te satpelen?

En daar zijn de boomvellers: het is nog niet echt licht, maar voldoende om het materiaal aan te sleuren. Zoveel materiaal hebben ze niet bij: een stevige hakselaar, touwen en allerlei klimmateriaal, een electrische, een handzaag … het zien er eerder bergbeklimmers uit dan bomenvellers.

… en we kijken onze ogen uit. Het is gewoon spectaculair wat die mannen realiseren. De ene is een echte acrobaat. Met sporen aan de voeten en allerlei touwen en de zagen klimt hij de boom in. Er is vandaag nogal wat wind. Hij hangt meters boven de grond te wiegen terwijl hij zijn werk doet. Adembenemend. Van het zien hoe hij in de kruin van de boom heen en weer zweeft, voel ik me al zeeziek worden.

Ondertussen hakselt de grondwerker de takken die naar beneden komen of, wanneer hij opgeroepen wordt (ze zijn verbonden met een walkie-talkie) helpt hij de boomklimmer om de takken op de juiste manier op de grond te krijgen zonder bv. het tuinhuis te beschadigen.

Later vertellen ze dat ze een nieuwe manier van vellen uitproberen en ze vonden onze tuin heel geschikt daarvoor. Wij staan versteld van de efficiëntie en vakkundigheid waar mee alles uitgevoerd wordt.

De eerste boom wordt aangepakt. In een minimum van tijd hangt de boomklimmer tegen de kruin van de boom aan, de takken die hij op zijn weg vindt afzagend.

Tak na tak wordt via een constructie van touwen naar beneden gehaald.

Ook de dikke stammen worden veilig naar beneden geschoven.

Ze hebben een heel plan uitgedokterd om alles veilig en efficient te laten verlopen. Hier gaat nog een kruin naar beneden, maar ondertussen is er in een dichtbijstaande boom een constructie opgesteld die zal zorgen dat alle stukken naar de grond komen zonder rampen te veroorzaken

Nog enkele stammen in stukken zagen en hun werk zit erop. Na hun doortocht blijft in de tuin de in stukken gezaagde boomstammen en het gehakseld materiaal dat over de rest van de tuin verspreid is: zo kan het stilaan verteren en zich mengen met de grond.

Reeds vaak hadden we tegen elkaar gezegd dat de sparren rond ons huis toch veel licht wegnamen. En elk jaar groeien ze een stukje verder uit. En bomen worden ouder. Weerstaan ze nog heftige wind? En als ze zouden omvallen richting huis … wellicht is de schade dan niet te overzien.

Dit jaar heeft Karel beslist wat aan die bomen te doen. Verschillende firma’s heeft hij gevraagd om een offerte te maken. Tja, onze tuin is niet zomaar met grote machines te bereiken. We moeten dus iemand vinden die het zowat zonder machines aankan. De laatste man die we contacteren blijkt de juiste persoon te zijn: tegen een redelijke prijs wil hij de bomen dichtbij het huis vellen en ook meteen wat dode sparren tussen de overblijvende weghalen.

Het geeft wel een dubbel gevoel: prachtige bomen vellen die jaar na jaar gegroeid zijn, zoveel jaren lang en dat wellicht nog wel wat volhouden voor ze echt bezwijken onder de tijd. Maar de aanplant is al vele jaren geleden gebeurd. Hoelang zullen deze bomen het nog volhouden zonder problemen te veroorzaken?

Enkele dagen voor de afgesproken datum om de bomen te vellen, neem ik wat foto’s. Ik kijk nog eens bijzonder aandachtig naar de sparren die weg gaan. Na het vellen zal het wellicht wat aanpassen worden aan het nieuwe uitzicht en dan zal alleen nog een foto getuigen van hoe het vroeger was.

Toch ben ik ook benieuwd naar het resultaat … zullen we er spijt van krijgen of niet?

Op tweede kerstdag nodigt het weer uit om te gaan wandelen met Karel en Toby. Het is al een tijdje geleden dat ik meeging: als het regent of te hard waait blijf ik liever binnen.

Ik kan moeilijk geloven dat het winter is. Zoveel struiken en bomen beginnen te schieten en overal verschijnen bloemen. Karel neemt foto’s van de paardenbloemen, die uitdagend in de weide staan te pronken. Ook de brem staat in bloei en in een voortuin staan bloemen het zachte weer te vieren.

We maken een wandeling langs de Demer. Toby snuffelt zich te pletter: ook voor hem is het een feest.

Na een goed uur zijn we terug van weggeweest en kan ik met veel overgave in een zetel ploffen en wat bekomen. Daarna zal het nog eens zo goed lukken achter de tekentafel.

Elk jaar maakt Lieve, de docente kantklossen, een attentie klaar voor haar leerlingen. Nu heeft ze een doosje gemaakt van stevig papier in een turkoois-blauwe kleur. Rond dit doosje zit een strik van een heel dun draadje. Maar dat doosje vouw je zomaar niet open zoals een taartdoos van de bakker. Je moet een heel ritueel ontwikkelen.

Eerst dat strikje van dat dunne draadje ontknopen en wanneer je dan de bovenste flap uitvouwt ontdek je een andere flap met een witte lijn … ja, ja …kregen we dit jaar niet de opdracht om met lijnen te werken?