Als ik later terugkijk, ontdek ik wel dat dit kind af en toe te kennen gaf, dat het soms moeilijk was. Maar wie groeit op zonder groeipijnen?

Wanneer ik later verneem dat hij aan schizofrenie lijdt, moet ik denken aan de anti-psychiater Laing, die het had over 'schizofreen-makende ' moeders. Ja, ik stond er alleen voor, ja ik moest zorgen voor een inkomen zodat de kinderen zich konden terugtrekken in een warm nest. Neen ik was er niet altijd wanneer de kinderen mij nodig hadden en neen ik was niet 'de perfecte' moeder. Gelukkig maar dat er zo veel beperkingen in mijn omgang met de kinderen tussen kwamen, hoe zouden ze anders kunnen uitkijken naar iemand anders die hun leven vervulde?

Wat oorspronkelijk een eenheid vormde, wordt verscheurd. Je zou zo graag je kinderen de pijn van leven besparen … gelukkig kan je dat niet. Door de kwetsuren van het leven aan te gaan worden ze zelfstandig, groeien ze uit de symbiose van het ouderlijke nest tot de volwassenen die ze worden.

En Arne ging zijn eigen weg, niet meer gedragen door de ouderlijke droom van onbezorgd naar zichzelf toegroeien. Hij moest de confrontatie aan met de wereld buiten het warme nest. Die wereld was uitdagend, boeiend … maar soms ook vernietigend. Zo werd hij als vierjarige seksueel misbruikt door iemand waarin hij een vertrouwensfiguur zag. Pas veel jaren later ontdekte ik het. Neen, ik heb mijn zoon niet kunnen beschermen tegen dat misbruik.

We komen samen om de verjaardag van Arne te vieren. We spreken zijn naam uit, omdat hij ons dierbaar is en we zonder hem, dat gezin niet vormen dat we nu zijn. Hij hoort er bij zoals ademhalen bij leven.

13 Februari is de verjaardag van Arne, een maand later stapte hij uit het leven. Hij zou nu 42 jaar worden. Maar in mij blijft hij verder leven als de jongeman van toen: pas 25 jaar.

Met hem is het begrip ' de rode draad' verbonden. Hoe vaak heeft men mij niet proberen te troosten met 'de rode draad in zijn leven' wijst toch op een positieve evolutie. Hij vecht zich een weg door het leven.

Het kon mijn zorgen, mijn angsten niet bedaren. Schizofrenie is een diagnose die niet veel goeds voorpelt. Het duurde bijna vier jaren voor ik kon accepteren dat hij inderdaad leed aan schizofrenie. Van uit mijn opleiding (criminologie) wist ik maar al te goed wat die diagnose betekende en dat was weinig opbeurends. Daarbij was de kans op zelfdoding zeer hoog: 95% van de mannelijke schizofrenen met zijn achtergrond stapten uiteindelijk uit het leven.

Natuurlijk kon hij nog tot die 5% behoren die de stap niet zette. Maar welk leven ging hij tegemoet?

Het medeleven van degenen die het hadden over 'de rode draad' verwarmde me wel een moment, deed me even hopen. … het was immers allemaal zo goed begonnen. Een kind dat verwacht werd, een zoon nadat eerst een dochter was gekomen.

Waarschijnlijk omdat zijn verjaardag en zijn sterfdag een maand later, zich in deze periode van het jaar afspelen, houdt die rode draad mijn aandacht gevangen.

Mijn eerste werk is een statement: een wezen omringd door liefde en zorg, gedragen door de oneindige beweging van de kosmos.

De Haachtse KOL is een tekenatelier voor volwassenen. Tien jaar geleden is het gegroeid uit het geregelde KunstOverLeg van de gemeente Haacht met plaatselijke kunstenaars. De toenmalige schepen van cultuur, de cultuurfunctionaris en enkele kunstenaars besloten, als voorlopig alternatief voor een Haachtse academie, om met een vrij atelier te starten. Sinds 2003 werkt het atelier onder leiding van Sigrid Joosen.

Dit atelier stelde ten toon … en ik ging een kijkje nemen.

Ik was aangenaam verrast door wat ik zag. Geen wereldschokkende prenten maar toch werken die mochten gezien worden. Hieronder enkele beelden.

Ik lever mijn werk af bij mijn dochter en Carlo, de schoonzoon, ontfermt er zich over. Na uren intens meten, nog eens passen, boren en een haak in de muur schroeven, is het zo ver: het werk hangt op zijn plaats.

Zoals beloofd sturen ze me een foto door ... helaas ligt de foto op de zijde in deze blog en krijg ik ze niet correct weergegeven.

En dan kan ik de bestelde wissellijsten gaan ophalen. Ik voel me echt opgeladen. Nu kan ik het werk afmaken en een dag afspreken om ze naar mijn dochter te brengen.

Het inlijsten verloopt vlot: het systeem is gemakkelijk te hanteren. Eerst poets ik het glas wat op en dan leg ik heel voorzichtig de tekeningen op hun plaats, net een sacraal ritueel. Zo is het ook wel een beetje: door die omlijsting komt het werk pas tot zijn recht.

Wanneer ik een foto wil maken, lukt dat niet zo goed: ik heb nergens een muur waar ik het werk kan op hangen, dus leg ik het op de grond. Maar het werk is te groot om er een mooie opname van te maken, althans voor mij in combinatie met mijn fototoestel.

Wanneer het op zijn plaats hangt moet mijn dochter maar een foto maken die het werk wel tot zijn recht laat komen. Ik heb mijn deel van het project gerealiseerd … en ben er blij mee.

Eerst wordt het papier op maat gesneden en dan kan het tekenen beginnen. Veel woorden moeten er' niet voor gebruikt worden: de tekenpen neemt alle aandacht in beslag.

Ik werk rustig maar intens verder. Op de achtergrond klassieke muziek. Ik denk aan mijn dochter waar het werk zal heen gaan, ik denk aan de andere kinderen. Ik wens hen allen de levensenergie toe die ik probeer vorm te geven.

Op deze foto is het werk te zien zonder omlijsting … op de lijsten is het nog even wachten: ze zijn besteld.

Nu ik weet wat ik wil vorm geven, voel ik me naar het definitieve ontwerp toegroeien. De levensenergie komt in beeld door het gele vlak dat bijna uitdagend over de ruimte is gespannen. De zwarte vlakken hou ik nogal strak, maar ik voel dat ik er toch wat meer soepelheid in mag steken.

Ik kan bijna niet wachten om met de definitieve versie te beginnen.

En dan weet ik plots wat ik ga uitwerken. Het zal de naam 'Ruach' krijgen. Een begrip uit de bijbel dat kan vertaald worden als 'levensenergie'. Dat wil ik aanwezig stellen. Die levensenergie typeert niet alleen mijn dochter en haar man, maar ook de vrienden die hen omringen.

Ik probeer een wat strakkere vorm uit. Ondertussen groeit het concept in mij. Ik hou rekening met de afmetingen waar het werk gaat hangen: de muur is 240 cm op 160 cm. Ik denk aan een dubbele wand van drie lijsten van 50 cm op 60 cm en daartussen twee lijsten van 40cm x 30cm en 20cm x 30cm.

Maar eerst moet ik de gepaste vormgeving vinden. En dat is zoeken.

De oudste dochter vroeg me of ik voor haar een werk wilde maken met Oost-Indische inkt dat bij hen in de gang zou hangen. Leuk dat kinderen je werk waarderen. Na het afbreken van de tentoonstelling in Baal ging ik aan de slag voor dat project.

Eerst liet ik de opdracht op mij inwerken. Wat typeert mijn dochter en haar man? Zeker beweging en elegantie: ze hebben een dansschool uitgebouwd die er mag zijn (zie Dansschool Aike Raes). Het niveau van de dansopleiding is hoog en de organisatie om zoveel verschillende soorten en niveaus van opleidng te verzorgen vraagt organisatietalent. Maar centraal in die enorme onderneming is vriendschap die voor iedereen een vorm van thuiskomen creëert in het complexe geheel.

Eerst wil ik wat vormen uitproberen die voor mij het bewegen oproepen.

En dan haalt de uiterlijke wereld je in. Alles wordt in vraag gesteld. De buitenwereld dringt zich aan je bewustzijn op. Je kan niet anders dan het geweld ervan ondergaan. Je wereld wordt doorkliefd met het vreemde en je oude wereld stort in. Je kan niet anders dan nadenken over wat zich aanbiedt. Zo heeft de zachte revolte van '68 huis gehouden op zowat alle vlakken van de samenleving. De sexuele revolutie kreeg de ondersteuning van het gebruik van anti- conceptiva: men mocht genieten van het lichaam, zonder er meteen een kind bij te maken. Het autoritaire opvoedingsysteem kreeg een zware deuk: het 'gehoorzamen omdat ik het zeg' verdween en men probeerde een kind het 'waarom' duidelijk te maken. Niet iedereen was daar gelukig mee.

Grenzen kunnen ook onder druk van uiterlijke omstandigheden verlegd worden. Niet dat dit altijd door iedereen als positief ervaren wordt. Ik denk aan mijn moeder. Zij hield zich overeind door te geloven wat de kerk haar voorhield … haar kinderen verlieten zowat samen met het ouderlijke dak de kerk en bijhorende rituelen. Naarmate ze ouder werd en merkte dat haar kinderen en kleinkinderen niet meer kerkelijk waren, klampte ze zich sterker en sterker vast aan haar innerlijke overtuiging. Haar kinderen en kleinkinderen zag ze te graag om het door haar kerkelijke opvattingen tot een breuk te laten komen. Ze trok zich terug in haar wereld met haar overtuiging … waar ze waarschijnlijk in alle eenzaamheid de confronatie aanging met haar leven en het einde ervan. Ze werd 91 jaar, helder van geest tot het laatste moment, maar de kloof die haar scheidde van haar kinderen was niet te overbruggen.

De uiterlijke energie wordt weergegeven door de rode lijn die dreigend op de eigen wereld afstevent.

Toch kan niet elke innerlijke crisis geheeld worden. Er is psychisch lijden dat geen herstel toelaat. Men probeert door medicatie en allerlei therapiën een leefbare situatie te creëren. De innerlijke verscheurdheid blijft en wie daarmee moet leven voelt zich vaak in de hel. Dan is de wens om uit het leven te stappen vaak heel dichtbij.

Wanneer een innerlijke crisis wat tot bedaren komt, probeer je jezelf opnieuw vorm te geven. De oude zekerheden zijn neergehaald, die hoef je niet meer. Je probeert nieuwe wegen uit.

Hoeveel vrouwen en mannen moeten de confrontatie aangaan met het verlies van een partner, een scheiding, een zware tegenslag. Je moet terug tot jezelf komen … alleen draag je een 'verleden' mee. Hoe los je dat op?

Je bent dapper, houd je overeind … en stilaan wordt het ademen terug iets normaal. Je ontdekt dat je weer kan lachen, van harte, als iets dat bij het leven hoort. Er komt meer vastigheid in je leven. Wellicht bieden zich nieuwe mogelijkheden aan. Wat je onderste boven haalde probeer je een plaats te geven in je leven. Je kan bitter worden maar ook de weg op gaan van mildheid en begrip voor wat 'des mensen' is.

Op de begrafenis spreek ik de woorden uit: liefde is sterker dan de dood. Langzaam worden die woorden concreet in mijn leven. Ik reorganiseer me innerlijk en wordt rustiger. Ik laat de prangende vragen van 'waarom' aan mij voorbijgaan. Elke poging om te vatten waarom mijn zoon uit het leven stapte, is toch naast de kwestie. Het enige antwoord dat ik in mezelf aantref is dat ik van hem hou. Het verwarde kind dat hij jarenlang was in zijn schizofrene wereld, wordt nu een zoon die rust heeft, een zoon die verder leeft in de warmte van het graag zien, in de intense aanwezigheid die zich in mijn geheugen nestelt.

Ik ben getekend door zijn leven en dood maar ook dankbaar dat ik van hem mocht houden en hem mijn zoon mocht noemen.