Uit "Een zestigtal Rapporten over Huisindustrie in Nederland"

Cartonnage-arbeid te Weert

Omvang: Deze huisarbeid is zeer beperkt, daar de uitgifte door een enkele firma geschiedt en alleen de typografen, op bedoelde inrichting werkzaam, daarvoor in aanmerking komen. Bij groote bestellingen, die in korten tijd geleverd moeten worden, breidt het aantal huisarbeiders zich uit. Want ofschoon niet verplichtend, werkt de lage loonstandaard deze huisindustrie in, de hand.

Techniek: De huisindustrie is zeer licht en vereischt geen speciale vakkennis. De gestansde cartons vouwdoozen voor boterverpakking worden aan één zijde beplakt, nadat uit de sluitopeningen de uitgestansde reepjes carton verwijderd zijn. Deze laatste bezigheid, die aan het plakken voorafgaat, geschiedt veelal door de kinderen, ook wel overdag na de huishoudelijke bezigheden door de vrouw. Deze geplakte cartons worden door den man naar de fabriek medegenomen en zijn dan gereed voor aflevering. De hoeveelheid cartons, welke medegegeven wordt, wisselt af van 500 tot 1000 stuks.

Loon en arbeidsduur: Het loon voor 1000 cartons op deze wijze behandeld is gesteld op 85 ct., ongeacht kwaliteit of formaat. Plakmateriaal wordt kosteloos door de fabriek verstrekt. Daar de productie ongeregeld is en geheel afhankelijk van eventueele bestellingen, zijn de inkomsten zeer wisselvallig. In voorraad kan niet worden gewerkt. Het maximumloon is niet hooger te stellen dan f 3.50 wekelijks. Bij verreweg de meesten varieert het tusschen f 1.25 en f 2.50.

Zonder uitzondering is het cartonneeren avondwerk. Nemen de arbeiders eene hoeveelheid na hun tien-urige dagtaak mede, en is er speling in den leveringstijd, dan kunnen overdag vrouw en kinderen daaraan arbeiden. Daar dit niet altijd mogelijk is, wordt er dikwijls 's avonds tot elf en twaalf uur door volwassenen aan gewerkt. Zonder hulp van kinderen is gemiddeld voor 2 personen een arbeidstijd van 5 uur benoodigd voor de 1000 cartons. Het gezamenlijk uurloon is gemiddeld 7 ½  cent.

Gezinshulp: Bij groote gezinnen komt hulp der schoolgaande kinderen voor. Daar zij voorbereidende werkzaamheden verrichten, geschiedt hun hulp na schooltijd tot zoo noodig 's avonds acht of negen uur. Waar alleen de vrouw medewerkt, is haar arbeidstijd des avonds gelijk aan dien van den man.

De cartonnage arbeid te Enschedé.

Omvang: Evenals het cartonnagewerk op de fabriek is deze huisarbeid in handen van vrouwen of meisjes.

Het aantal der werksters wisselt af met de minder of meerdere hoeveelheid werk. Het is wel gebeurd, dat zelfs in huisarbeid buiten Enschedé werd gewerkt o.a. in Borne. Nog slechts één firma geeft geregeld dit soort werk in huisarbeid uit. Onder de werksters zijn veel weduwen en enkele jonge meisjes, die vroeger op een fabriek haar routine in dezen arbeid hebben gekregen.

Techniek: De doosjes worden onderscheiden in ronde doosjes en schuifdoosjes. Het carton en omplakpapier krijgen de arbeidsters op maat gesneden mede; de omplakpapieren zijn gegomd. De cartonnen strookjes worden om ronde of vierkante houten blokjes in den vereischten vorm gebracht, de gegomde omplakpapieren op een natten doek bevochtigd en daarna om de doosjes gewerkt en aangewreven met een vouwbeen. Deze bewerking is omslachtiger en tijdroovender dan die der vouwdoozen.

Arbeidsduur en loon: Er heerscht in deze branche eenige arbeidsverdeeling. Men heeft speciale werksters voor de ronde en voor de schuifdoosjes. Er ontstaat daardoor geleidelijk eene zekere routine. Zelden wordt deze regelmaat onderbroken. Enkele werksters krijgen geregeld arbeid, de meesten echter zeer ongeregeld.

Het loon voor schuifdoozen is 25, 35 en 45 ct per 100. Het loonverschil ontstaat zoowel door de afmeting als door de meerdere bewerking, die vereischt wordt.

De hiergenoemde loonen zijn de meest voorkomende.

Bij geregelden arbeid der schuifdoozenwerksters van gemiddeld 60 uur per week, bedraagt het loon f 5.--; voor zeer ordinaire soorten is de arbeidstijd voor 100 doosjes 3 uur.

Bij geregelden arbeid van 65 a 70 uren per week behalen de ronde-doozenwerksters een verdienste van f 5 - a f 5.50. Moeilijk is het den arbeidsduur van 100 stuks op te geven, daar de ronde doozen van de meest verschillende prijzen en kwaliteiten zijn. Voor de minst betaalde doosjes bedraagt het per 100 2 uur.

Gezinshulp: Kinderarbeid werd niet aangetroffen. Wel wordt dikwijls, om tijdverlies te sparen, aan de schoolgaande kinderen opgedragen de afgewerkte doosjes naar de fabriek te brengen.