Familie Iding ten Bosch - Varsseveld - Heurne - Huissen - Westervoort - Lichtenvoorde
07-07-2008
Familie historie en cultuur 19
Vervolg nalatenschap Jan Berend Hulshof
schuld aan de Mark van Lichtenvoorde 322,00
schuld aan de kerk van Harvelde 2022,00
afschrift van testament van Jan Berend Hulshof d.d.15-12-1866
akte van afgifte van legaat d.d. 30-4-1859
extract uit een proces verbaal van veiling d.d. 20-10-1848
akte van scheiding onderhandse, d.d. 5-8-1861
extract van akte van scheiding d.d. 21-2-1857
De Boerderij
Bakhuisje
1868 Juli 21. Ten Huize Iding van Uum, De Heurne gemeente Dinxperloo Molenhuis Teunismolenweg no 1.
In de Heurne gemeente Dinxperloo wordt Gerardus (Gerrit) Iding, broertje van Stephanus (Opa Iding) geboren uit het huwelijk van Hendrikus Iding en Aleida van Uum.
1868Oktober 13. Lichtenvoorde Fam. ten Bosch de Groot
Te Lichtenvoorde trouwt de 26 jarige slager Jacob Ten Bosch, (broer van Antonius Aloysius die met zijn broer Izaak en zijn zusje Catharina het joodse geloof bleef behouden) met de 26 jarige in Doesburg geboren Lena de Groot.
Ouders van de bruidegom zijn Mozes ten Bosch en Rachel Samuels, die van de bruid Izak Levi de Groot (de Groote) bijna 40 jaar voorganger in Doesburg en Betje Lijser Levie.
1868 December 30. Aalten Fam. Roozendaal ten Bosch
Te Aalten trouwt de 30 jarige in Lichtenvoorde geboren Catharina ten Bosch (zus van Antonius Aloysius) met de in Eibergen geboren 28 jarige koopman Jacob Rozendaal. De ouders van de bruid zijn koopman Mozes Simon ten Bosch en Rachel Samuels, die van de bruidegom Salomon Rozendaal en Johanna van Gelde.
Genlias
Huwelijk Catharina ten Bosch en Jacob Rozendaal
Archieflocatie Gelders Archief
Algemeen Toegangnr: 0207
Inventarisnr: 6761
Gemeente: Aalten
Soort akte: Huwelijksakte
Aktenummer: 64
Datum: 30-12-1868
Bruidegom Jacob Rozendaal
Leeftijd: 28
Geboorteplaats: Eibergen
Bruid Catharina ten Bosch
Leeftijd: 30
Geboorteplaats: Lichtenvoorde
Vader bruidegom Salomon Rozendaal
Moeder bruidegom Johanna van Gelder
Vader bruid Mozes Simon ten Bosch
Moeder bruid Rachel Samuels
Nadere informatie beroep bg.: koopman;
beroep vader bg.: koopman;
1869.*
Hendrikus Johannes Iding, kleinzoon van Hendrik Iding en Petronella Jorissen en neefje van Stephanus (probant), wordt geboren uit het huwelijk van Dirk (Derk) Iding - Antonia Cornelissen
1869 September 19. Lichtenvoorde Huize ten Bosch Hulshof;Wijk B No 172 a Nr 178
Te Lichtenvoorde wordt Maria Henrica Aleida ten Bosch, oudste zusje van Johannes Bernardus Franciscus en Johanna Geertruide ten Bosch (Oma Iding) geboren uit het huwelijk van Antonius Aloysius ten Bosch en Johanna ten Bosch Hulshof.
No. 59.Heden den twintigsten der maand September één duizend acht honderd negen en zestigis voor ons Adrianus Wouter Cris van Zweers, Burgemeester en Ambtenaar van den Burgerlijken Stand der Gemeente Lichtenvoorde, in het huis der Gemeente verschenen: Antonius Aloysius ten Bosch oud dertig jaren, van beroep Koopman wonende binnen deze gemeente, Wijk B No 172 a welke ons heeft verklaard, dat op Zondag den negentiendender maand September dezes jaars des namiddags ten een ure, ten zijnen woonhuis is geboren, een kind van het vrouwelijk geslacht, uit zijnen huisvrouw Johanna Hulshof zonder beroep bij hem wonende, welk kind zal genaamd worden Maria Henrica Aleida. Waarvan wij deze acte hebben opgemaakt in tegenwoordigheid van Adolf Wilhelm Wette, oud negen en vijftig jaren, van beroep -gepensioneerd-en van Jan Willem Klein Nibbelink oud drie en dertig jaren, van beroep smid, beide wonende binnen deze Gemeente, door den Comparant als getuigen medegebragt, welke acte wij, na in de twee daartoe bestemde Registers ingeschreven en voorgelezen te zijn, hebben getekend met den Comparant en de getuigen.
A.A. M. ten Bosch, J.W. Klein Nibbelink,A.W. Wette ?Z..?
Te Aalten wordt NN Rozendaal (gesl. M) levenloos geboren. Ouders Jacob Rozendaal en Catharina ten Bosch. (zus van Antonius Aloysius)
1869 Oktober 4. Aalten Bredevoort Fam. Rozendaal ten Bosch
Te Bredevoort (Aalten) overlijdt de in Lichtenvoorde geboren Catharina (Kaatje) ten Bosch echtgenote van Jacob Rozendaal op 31 jarige leeftijd. Haar ouders zijn wijlen Mozes Simon ten Bosch en Rachel Samuels.
Genlias
Overlijden van Catharina ten Bosch
Archieflocatie Gelders Archief
Algemeen Toegangnr: 0207
Inventarisnr: 6690
Gemeente: Aalten
Soort akte: overlijden
Aktenummer: 101
Aangiftedatum: 04-10-1869
Overledene Catharina ten Bosch
Geslacht: V
Overlijdensdatum: 04-10-1869
Leeftijd: 31
Overlijdensplaats: Bredevoort (Aalten)
Vader Mozes Simon ten Bosch
Moeder Rachel Samuels
Partner Jacob Rozendaal
Relatie: echtgenote
Nadere informatie geboortepl: Lichtenvoorde;
1870 Januari 2. Velp
Jacoba Iding geboren te Velp, echtgenote van Willem Sanders en tante van Stephanus, overlijdt te Arnhem op 39 jarige leeftijd. Ouders Hendricus Iding en Petronella Jorissen.
1871 Februari 2.Lichtenvoorde Huize ten Bosch Hulshof Wijk B Nr 172 a
Dochter Maria Johanna Geertruida wordt geboren uit het huwelijk van Antonius Aloysius ten Bosch en Johanna Hulshof. Zij werd 0 jr.
1871. April 1
Door zijn observaties concludeertde cultuurhistoricus Jan ter Gouw dat 1 april in de negentiende eeuw een algemeen bekende dag is en dat de grappenmakerij een onschuldige bezigheid is geworden voor kinderen en schooljeugd. Vóór 1871 nam volgens hem iedereen deel aan de traditie, ook intellectuelen die er een denkspel in zagen. Het moet toen voor veel slachtoffers een weinig zachtzinnig gebruik zijn geweest, waarbij veel slachtoffers op hun tocht om onmogelijke boodschappen een flink pak slaag konden verwachten.
1871*
Hendrika Iding, nichtje van de inmiddels 13 jarige Stephanus Henricus Iding (probant), wordt geboren uit het huwelijk van Gerrit Iding en Arnolda Peters
1871 Juli 1. Velp
Derk Iding geboren te Velp, echtgenoot van Antonia Cornelissen en oom van Stephanus Henricus Iding, overlijdt te Arnhem op 36 jarige leeftijd. Zijn ouders zijn Hendricus Iding en Petronella Jorissen.
1871 November 30. Huize Iding van Uum, De Heurne gemeente Dinxperloo Molenhuis Teunismolenweg no 1.
In de De Heurne gemeente Dinxperloo wordt Aleida Iding, zusje van de 13 jarige Stephanus (Opa Iding), geboren uit het huwelijk van Hendrik Iding en Aleida van Uum.
1872 Februari 2. Ten Huize Iding van Uum, De Heurne gemeente Dinxperloo Molenhuis Teunismolenweg no 1.
In de Heurne gemeente Dinxperloo overlijdt Aleida Iding 2 maand oud. Ouders zijn Molenaar Hendrik Iding en Aleida van Uum.
Historie de Heurne: Boerderij Oldemoatshuus, helaas afgebroken
1872 Juni 23.Lichtenvoorde Huize ten Bosch Hulshof Wijk B 172a Nr 178
Te Lichtenvoorde wordt Johanna Geertruide ten Bosch (Oma Iding) geboren uit het huwelijk van koopman Antonius ten Bosch en lanbouwster Johanna Hulshof.
No. 31. Op heden den vijf en twintigsten der maandJuni één duizend acht honderd twee en zeventigis voor ons Johan Hendrikus Antony van Barten Batenburg, Burgemeester en Ambtenaar van den Burgerlijken Stand der Gemeente Lichtenvoorde, in het huis der Gemeente verschenen: Antonius Aloysius ten Bosch oud drie en veertig jaren, van beroep Koopman wonende binnen deze gemeente, Wijk B 172a - No 178 welke ons heeft verklaard, dat op Zondag den drie en twintigsten der maand Juni dezes jaars des avonds ten negen ure, ten zijnen woonhuis is geboren, een kind van het vrouwelijk geslacht, uit zijnen huisvrouw Johanna
Hulshof zonder beroep en bij hem wonende, welk kind zal genaamd worden Johanna Geertruide Maria. Waarvan wij deze acte hebben opgemaakt in tegenwoordigheid vanJan Willem Klein Nibbelink oud zes en dertig jaren, van beroep smid en van Antonie van Baat(?k) oud zes en twintig jaren, van beroep -zonder- beide wonende binnen deze Gemeente, door den Comparant als getuigen medegebragt, welke acte wij, na in de twee daartoe bestemde Registers ingeschreven en voorgelezen te zijn, hebben getekend met den Comparant en de getuigen.
A.A. M. ten Bosch, J.W. Nibbelink, Anton Baat(?k)
In de Joodse wet geldt dat iemand Joods is, als hij/zij een Joodse moeder heeft of tot het Jodendom is toegetreden. Voor de Joodse wet is Oma Iding derhalve niet joods omdat haar moeder Johanna Hulshof niet joods is. Door de nazi’s die bij “de zuivering van het Germaanse ras” uitgaan van bloedverwantschap zullen Oma en zelfs haar 12 kinderen worden geregistreerd als Zugehörig zur jüdischen Rasse.
De Knipmuts
De knipmuts wordt al door jonge meisjes gedragen, meestal wat eenvoudiger dan die van Johanna Hulshof op deze foto. Er is een duidelijk verschil tussen de dracht van katholieke en protestantse vrouwen. Bij de katholieke vrouwen is de achterzijde van de muts fijner geplooid en wat breder. De meeste vrouwen beschikken over meer mutsen voor verschillende gelegenheden. In het oosten vaak van Duitse oorsprong, met romantische taferelen erop.
1873 Augustus 20 Lichtenvoorde Huize ten Bosch HulshofWijk B No 172 a No 178
Dochter Louisa Aleijda Maria wordt geboren uit het huwelijk van Antonius Aloysius ten Bosch en Johanna Hulshof. Zij werd 4 jr.
1874 September 30 Lichtenvoorde Huize ten Bosch Hulshof Wijk B No 172 a No 178
Zoon Franciscus Antonius Mariawordt geboren uit het huwelijk van Antonius Aloysius ten Bosch en Johanna Hulshof. Hij werd slechts 1 jr.
1874 November 26 Arnhem.
Hendrikus Sanders kleinzoon van Hendrik Iding en Petronellea Jorissen overlijdt in de leeftijd van 11 jaar. De ouders van het kind zijn Willem Sanders en Jacoba Iding.
1875 Februari 24.
Op 15 jarige leeftijd vertrekt Ida Iding, zusje van Stephanus, naar Bocholt Pruisen.
1875 Oktober 17. Lichtenvoorde Huize ten Bosch Hulshof
Wijk B No 172 a
Te Lichtenvoorde wordt Henrica Maria ten Bosch, zusje van Johannes Bernardus Franciscus en Johanna Geertruide ten Bosch (Oma Iding) geboren uit het huwelijk van Antonius ten Bosch en Johanna Hulshof.
No. 81. Op heden den achttienen der maand October een duizend acht honderd vijf en zeventig, is voor ons Johannes Hendrikus Antony van Barten Batenburg, Burgemeester en Ambtenaar van den Burgerlijken Stand der Gemeente Lichtenvoorde, in het huis der gemeente verschenen: Antonius Aloijsius Maria ten Bosch oud zes en dertig jaren, van beroep Koopman wonende binnen deze gemeente, wijk B no 172 a, welke ons heeft verklaard, dat op Zondag den Zeventienden der maand October dezes jaars, des morgens ten acht ure, ten zijne woonhuize is geboren, een kind van het vrouwelijk geslacht, uit Zijne Huisvrouw Johanna Hulshof zonder beroep bij hem wonende, welk kind zal genoemd worden Henrica Maria Antonia. Waarvan wij acte hebben opgemaakt in tegenwoordigheid van Jan Willem Klein Nibbelink oud negen en dertig jaren, van beroep smid en van Johannes Bernardus van Harx¿ en oud achtenveertig jaren,van beroep brievengaander beide wonende binnen deze Gemeente , door den Comparant als getuigen ten deze medegebrcht, welke acte wij, na in de twee daartoe bestemde Registers ingeschreven en voorgelezen te zijn, hebben geteekend met den Comparant en de getuigen . A.A.M ten Bosch, J.W. Klein Nibbelink, H. Harkx¿en
Nadere Informatie: Zuster Alexandrina, lid van de congregatie van de zusters van liefde. Ingetreden 1 April 1900 en geprofest 4 augustus 1904 en overleden te Tilburg 21 September 1964
Getuige Jan Wiilem Klein Nibbelink geboren in lichtenvoorde en gehuwd met de in Aalten geboren bakkersdochter Berendina Swijtink was in navolging van zijn vader Jan Klein Nibbelink smid. Hoewel hij op 34 jarige leeftijd huwde in Aalten oefende hij zijn beroep waarschijnlijk uit in Lichtenvoorde waar ook zijn vader smidsbaas was.
1877 Mei 17 Bocholt.
Hedwig Schäpers (toekomstig echtgenote van Johannes Bernardus ten Bosch) wordt geboren
1877 Maart 3.Lichtenvoorde Huize ten Bosch Hulshof Wijk B No 172 a
Dochter Antonia Josephina Maria wordt geboren uit het huwelijk van Antonius Aloysius ten Bosch en Johanna Hulshof.
1877* Arnhem
Te Arnhem wordt Jacob Riksen, kleinzoon van Derk Iding, geboren uit het huwelijk van Stephanus Riksen en Elisabeth Iding
1878 Augustus 4. Lichtenvoorde Huize ten BoschHulshof Wijk B No 172 a
Dochter Louisa Aleijda Mariawordt geboren uit het huwelijk van Antonius Aloysius ten Bosch en Johanna Hulshof. Zij wordt slechts 4 jaar
1879 November 4.
Op 11 jarige leeftijd vertrekt Gerrit Iding, broertje van Stephanus (Opa Iding) naar Westervoort.
De wereld is klein, Oma Iding ten Bosch (Johanna Geertruide) en Oma Sala van Houten (Joanna Elisabeth) zijn de eerste pensionaren op het st. Anna pensionaat te Groot Zundert in de Molenstraat
De Westbrabantse gemeente Zundert is tevens grensgemeente. Wat tegenwoordig bekend staat als Zundert, heette vroeger Groot-Zundert, in tegenstelling tot de kern Klein-Zundert
Van internaat tot een moderne vertaling van kloosterarchitectuur.
Midden in het centrum van Zundert, aan de Molenstraat, staat al sinds 1832 het St. Annaklooster met de diepe kloostertuin. Vele Zundertenaren kennen dit klooster en haar bewoners nog goed uit tijden toen er nog een internaat en een school in gevestigd waren.
Na jaren van leegstand heeft zorgvoorwonen het pand en de kloostertuin gekocht. In samenwerking met Buro 5 Maastricht en Dhondt Stedenbouw Architectuur en Advies werd een een plan ontwikkeld dat aansluit op de woonwensen van de inwoners van Zundert. Daarbij moet natuurlijk rekening gehouden worden met de eisen die gesteld zijn aan de monumentale gedeelten van het pand. Het resultaat: een moderne vertaling van ‘kloosterarchitectuur’ waarbij zoveel mogelijk de authentieke ornamenten en ruimten zijn benut en de nieuwbouw een herinterpretatie is van de vleugels uit het verleden.
1880 Februari 17.Lichtenvoorde Huize ten Bosch Hulshof Wijk B No 217
Te Lichtenvoorde wordt Franciscus Antonius Josephus ten Bosch, broer van Johannes Bernardus Franciscus en Johanna Geertruide ten Bosch Iding (probanten), geboren uit het huwelijk van Antonius Aloysius ten Bosch en Johanna Hulshof.
No. 15. Op heden den negentienden der maand Februarij een duizend acht honderd tachtig, is voor ons Johannes Hendrikus Antony van Barten Batenburg, Burgemeester en Ambtenaar van den Burgerlijken Stand der Gemeente Lichtenvoorde, in het huis der gemeente verschenen: Antonius Aloijsius Maria ten Bosch oud veertig jaren, van beroep Koopman wonende binnen deze gemeente, wijk B no 217, welke ons heeft verklaard, dat op dinsdag den Zeventienden der maand Februarijdezes jaars, des middags ten een ure, ten zijne woonhuize is geboren, een kind van het mannelijk geslacht, uit Zijne Huisvrouw Johanna Hulshof zonder beroep bij hem wonende, welk kind genaamd zal worden Franciscus Antonius Joseph. Waarvan wij deze acte hebben opgemaakt in tegenwoordigheid van Gerrit Jan IJdink ? Ikink ? oud twee en zeventig jaren, van beroep landbouwer en van HendrikusJohannes Jacobus Frank, oud vijf en twintig jaren, van beroep Kleermaker beide wonende binnen deze Gemeente, door den Comparant als getuigen ten deze medegebrcht, welke acte wij, na in de twee daartoe bestemde Registers ingeschreven en voorgelezen te zijn, hebben geteekend met den Comparant en de getuigen. A.A.M ten Bosch,G.J. IJdink ? Ikink ?, H.J.J. Frank.
1881 Juni 12.Lichtenvoorde Huize ten Bosch Hulshof Wijk B No 217
Te Lichtenvoorde wordt Anton ten Bosch, (broer van Johannes Bernardus Franciscus ten Bosch en Oma Iding probanten) geboren uit het huwelijk van Antonius Aloysius ten Bosch en Johanna Hulshof. (roepnaam oom Antony)
Herbert en Marianne ten Bosch waren de latere kinderen van oom Antony en tante Adele en neef en nicht van de twaalf Idings.
Zoon Herbert ten Bosch, was gehuwd met operazangeres Charlotte Bernardo.
Dochter Marianne ten Bosch was gehuwd met ingenieur Piet Hille.
1882 Februari 22. Arnhem
In Arnhem trouwt de 20 jarige in Arnhem geboren Elisabeth Iding met de 23 jarige in Ede geboren Stephanus Riksen. De ouders van de bruid zijn Derk Iding en Antonia Cornelissen, die van de bruidegom, Jacob Riksen en Hendrika Duifhuis
1883 Februari 16 Aalten.
Sara ten Bosch overlijdt 19 dagen na haar geboorte. De ouders zijn slager Jacob ten Bosch en moeder Lena de Groot.
1883 Maart 3. Lichtenvoorde Huize ten BoschHulshof Wijk B No 217
De weduwe Hendrika Hulshof Wieggers komt bij haar dochter Johanna en schoonzoon Antonius Aloysius wonen. Zij komt van ‘Het Hulshof’ waar zij vanaf haar huwelijk met Jan Berend Hulshof woonde.
Zij overlijdt 18 dagen later op 21-3-1883 bij haar dochter en schoonzoon.
1883 Mei 22. Dinxperlo Lage Heurnseweg nr. 44
Het gezin Iding van Uum (Vader, Moeder en de thuiswonende kinderen Elisabeth, de 25 jarige Stephanus en Johannes) verhuist van de Teunismolenweg no 1. naar de Lage Heurnseweg (huis 243) nr. 44 te Dinxperloo alwaar Hendrikus winkelier wordt.
Tot die tijd hebben vader Hendrik en zoon Stephanus bij de Teunismolen gewerkt.
De Teunismolen
De Teunismolen gelegen aan de Teunismolenweg (huidig) nr. 4 in de Heurne gemeente Dinxperlo sectie F nr. 1112 (Aalten) is de achtkantige stellingmolen in 1822 gebouwd door Vriesen en Buynink voor het malen van graan.
De huidige naam van de molen, voorheen “De Haan” is ontleend aan de nabij gelegen boerderij “Het Teunishuis”, in de volksmond “Tönnismölle”.
De Nederlandse molendatabase over de geschiedenis van de molen:
Naast de familie Ormel, die de molen liet bouwen en lange tijd in bezit had, moet ook de naam Iding worden genoemd. In April 1858 vestigde Hendrikus Iding zich met zijn vrouw in het molenhuis aan de (tegenwoordige) Teunismolenweg nr. 1 en ging op de Teunismolen werken.
Ook een zoon, Stephanus Iding, heeft later op deze molen gewerkt. De molen is in 1942 en in 1987/1988 gerestaureerd.
Binnenroede: 23,50 m., ijzer, gelast, fabr. Groot-Wesseldijk te Lochem, nummer 20, bouwjaar 1987, met Ten Have-kleppen
Buitenroede: 23,50 m., ijzer, gelast, fabr. Groot-Wesseldijk te Lochem, nummer 19, bouwjaar 1987
As: Gietijzer, fabrikaat, nummer en jaartal onbekend, lengte 5,45 m.
Vang: Vlaamse vang, vangtrommel
Bovenwiel of aswiel: 53 kammen, steek 13,8 cm., ø ?? m.
Kruiwerk: ? houten rollen, kruihaspel
Biotoop: AanvaardbaarLees meer...
Specificaties: Bonkelaar: 26 kammen
Spoorwiel: 75 kammen, steek 11,0 cm.
Steenschijfloop: 24 staven
Overbrengingsverhouding: 1:6,3
Maalstenen: 1 koppel 16er kunststenen
Luiwerk: elektrisch luiwerk
Stellinghoogte: 2,90 m.
RD-coördinaten: 231,832-435,409
GPS-coördinaten: 51°54,11'N 6°30,22'O
Geschiedenis
De molen is in 1942 en in 1987/1988 gerestaureerd.
In 1981 overleed G.J. Heinen, van beroep bakker. Zijn achtergebleven broer H.J. Heinen, van beroep molenaar en schoonvader van de vrijwillige molenaar A. Kraan, verkocht de molen in 1986 aan de gemeente Dinxperloo. Kort daarna startte een ingrijpende restauratie.
Zie de complete reportage over de molen in deze seriehier
In De Heurne; bekend als Het bruggetje bij ter Horst. Op de achtergrond de Meibrink
1883 Juni 1.
Te Arnhem overlijdt de 6 maanden oude Jacob Riksen. Ouders zijn de bierbrouwersknecht Stephanus Riksen en Elisabeth Iding
1884*
Hendrika Johanna Brinkenberg wordt geboren uit het huwelijk van Jan Brinkenberg en Johanna Iding (Johanna is de dochter van Dirk Iding en Antonia Cornelissen)
1884 Ruurlo.
Isaak ten Bosch 47 (zoon van Simon ten Bosch en Rachel Samuels) en zijn vrouw Heintjen Windmuller 43 jaar betrekken het huurhuis (van eigenaar Joseph Windmuller) te Ruurlo met schuur en erf (kad. Sectie B, nr 2077, groot 4 are en 5 ca).
1884 Augustus 31 Lichtenvoorde. Huize ten Bosch Hulshof Wijk B No 217
Te Lichtenvoorde wordt Johann ten Bosch, broer van Oma Iding, geboren uit het huwelijk van Antonius en Johanna ten Bosch Hulshof.
Johannes Lodewijk Antonius ten Bosch (Johann) slager, werd geboren te Lichtenvoorde 31-08-1884. Hij vertrok op14-06-1905 uit Lichtenvoorde naar Ahrweiler Duitsland waar hij twee jaar werkzaam was bij de zusters Ursulinen. In augustus 1907 krijgt Johann een getuigschrift.
Mogelijk van hieruit of in ieder geval later ging hij naar Franrijk .
Hij werd ereburger van een stadje nabij Parijs.
Burgerlijke Stand Lichtenvoorde
Opmerkelijk was dat in de kolom aanmerkingen, met een blauwe balpen was bijgeschreven: 14-10-1967 overleden te 57----Racrange (Fr). Of dat door een ambtenaar van Lichtenvoorde is gedaan of iemand anders die zich in het verleden al eens in ten Bosch heeft verdiept is mij niet duidelijk, aldus Bennie Schilderink.
De 80 jarige Johann ten Bosch, kwam op 28 Augustus 1964 op de motor uit Parijs naar Urmond om het 60 jarig priesterfeest van zijn broer Franciscus Antonius Josephus (Pater Eusebius) bij te wonen. Hij had een tentje bij zich en weigerde in het klooster te slapen. Hij bracht de nacht door in zijn tentje.
In die laatste jaren bezocht de bejaarde Johann samen met zijn chauffeur nog verschillende familieleden in en rond Eindhoven. De chauffeur wist te vertellen dat hij regelmatig met zijn hengel op pad gestuurd werd om verse forellen te vangen voor Johann.
1886* Arnhem.
Hendrika Antonia Riksen wordt geboren uit het huwelijk van Stephanus Riksen en Elisabeth Iding (Elisabeth is de dochter van Dirk Iding en Antonia Cornelissen)
Datum onbekend Arnhem.
Stephanus Riksen wordt geboren uit het huwelijk van Stephanus Riksen en Elisabeth Iding (dochtervan Dirk Iding en Antonia Cornelissen)
1886 Oktober 21.
Te Dinxperlo trouwt de 25 jarige te Dinxperlo geboren Ida Iding met de 47 jarige eveneens te Dinxperlo geboren Hendrikus Bernardus Bolwerk, weduwnaar van Geertruida Geurink en van Hendrika Lageschaar.
De ouders van de bruid zijn Hendrik Iding en Aleida van Uum.
De ouders van de bruidegom zijn Hendrik Jan Bolwerk en Johanna Beenen
Datum onbekend Arnhem.
Stephanus Riksen wordt geboren uit het huwelijk van Stephanus Riksen en Elisabeth Iding (dochtervan Dirk Iding en Antonia Cornelissen)
Stephanus Riksen wordt geboren uit het huwelijk van Stephanus Riksen en Elisabeth Iding (dochter van Dirk Iding en Antonia Cornelissen)
1886 Oktober 21.
Te Dinxperlo trouwt de 25 jarige te Dinxperlo geboren Ida Iding met de 47 jarige eveneens te Dinxperlo geboren Hendrikus Bernardus Bolwerk, weduwnaar van Geertruida Geurink en van Hendrika Lageschaar.
De ouders van de bruid zijn Hendrik Iding en Aleida van Uum.
De ouders van de bruidegom zijn Hendrik Jan Bolwerk en Johanna Beenen
1888*
Maria Aleida Bolwerk wordt geboren uit het huwelijk van Hendrikus Bernardus Bolwerk en Ida Iding (dochter van Hendrik Iding en Aleida van Uum)
1888 Maart 16.
De 22 jarige molenaar Johannes (zoon van Hendrik Iding en Aleida van Uum) vertrekt naar Bocholt Pruisen.
Opgetekend door MariaHedwig Henrica van der Heijden Iding.
(Hedwig dochter van Johanna Geertruide)
Ieder krijgt zijn deel op aard
Ieder heeft wat hem bezwaard
Ieder hart en ieder huis
Heeft zijn eigen smart en kruis
Het ene kruis is openbaar
Het ander wordt men niet gewaar
Het een is klein het ander groot
’ t Een van hout ’ t ander lood
Deze heeft een enkel kruis
Gene een driedubbel thuis
Maar dít is het wonderbaarst
Ieder vindt ’ t zijn het zwaarst
Ook houdt bij ’ t zijne menigeen
Zijns naasten kruis al was ’ t er geen
En als het mocht en mogelijk waar
Dan ruilden velen met elkaar.
Zag men echter op een rij
Al die kruisen van nabij
Ieder koos voor zich en nam
Waar hij mee ter markte kwam
Van een ander schijnt het kruis u licht
Maar gij bedriegt u in ’ t gewicht
En wie weet of gij verdroegt
Waar nu diens schouder onder zwoegt
Niet aan ieders voorhoofd staat
Hoe het hem van binnen gaat
Dikwerf heeft zo menig hart
Midden onder ’ t lachen smart
Dus dragen wij naar ’ s Heren wil
Steeds met gelatenheid en stil
Gij uwen kruis en ik mijn leed
Wijl God ons beider krachten meet
Het kruis te kiezen naar zijn zin
Heeft voor zeker niet veel in
Alsof men zich ten ene maal
Wil ontslaan van kruis en kwaal
Door zijnen duur drukt ons het kruis
Maar ’ t leidt ons eens naar ’ t Vaderhuis
Het wordt een brug die van het strand
Ons veilig voert naar d’overkant.
Mor dus niet, maar hoe het ga
Denk aan het kruis van Golgotha
En aan, die kruis en kracht
Geeft waar hij het nodig acht
Weest in geluk en tegenspoed
Met al wat God geeft welgemoed
Wat uit de hand der Godheid vliedt
Is weldaad al begrijpt men ’ t niet.
Johanna Geertruide ten Bosch en haar broers Johann en Anton (Antony)
1888 Juni 13. Arnhem
Te Arnhem trouwt de 21 jarige in Rheden geboren Johanna Iding met de 25 jarige in Arnhem geboren Gerrit Brinkenberg. De ouders van de bruid zijn Dirk Iding en Antonia Cornelissen.
1888* Arnhem.
Wilhelmus Antonius Riksen wordt geboren uit het huwelijk van Stephanus Riksen en Elisabeth Iding (dochter van Dirk Iding en Antonia Cornelissen)
1889*
Jan Brinkenberg wordt geboren uit het huwelijk van Jan Brinkenberg en Johanna Iding (dochter van Dirk Iding en Antonia Cornelissen)
1889 April 19.
De 26 jarige Elisabeth Iding, zus van Stephanus (Opa Iding) vertrekt naar Wisch gemeente Varse Veld.
1889 April 19.
De 20 jarige Gerardus (Gerrit) Iding, broer van Stephanus (Opa Iding), inmiddels uit Westervoort terug in De Heurne, vertrekt nu naar Bocholt Pruisen.
1889 Juli 16.
Wilhelmus Antonius Riksen oud 1 jaar overlijdt te Arnhem. Ouders zijn Stephanus Riksen en Elisabeth Iding, dochter van Derk Iding en Antonia Cornelissen.
1890.
Willem III Alexander Paul Frederik Lodewijk koning der Nederlanden en groothertog van Luxemburg overlijdt. Adelheid Emma Wilhelmina Theresia, de tweede vrouw van Willem III wordt Koningin (Emma) regentes der Nederlanden gedurende de periode dat haar dochter Wilhelmina (troonopvolgster) minderjarig is.
1891 Mei 10.
Te Assen trouwt de 31 jarige in Gieten geboren Kreuntje ten Bosch (halfzusje van Izaak, Kaatje, Salomon en Jacob, kinderen uit het eerste huwelijk met Rachel Samuels) met de 25 jarige in Slochteren geboren Jozef Wolf. De ouders van de bruidegom zijn Samuel Jozef Wolf en Klara Zuidema. De ouders van de bruid zijn Mozes Simon ten Bosch en Schoengen Schoontje Zandman.
Genlias
Huwelijk van Jozef Wolf en Kreuntje ten Bosch
Archieflocatie Drents Archief
Algemeen Toegangnr: 0166.002
Inventarisnr: 1891
Gemeente: Assen
Soort akte: Huwelijksakte
Aktenummer: 24
Datum: 10-05-1891
Bruidegom Jozef Wolf
Geboorteplaats: Slochteren
Bruid Kreuntje ten Bosch
Geboorteplaats: Gieten
Vader bruidegom Samuel Jozef Wolf
Moeder bruidegom Klara Zuidema
Vader bruid Mozes Simon ten Bosch
Moeder bruid Schoontje Zandman
Nadere informatie bruidegom: 25 jaar.; bruid: 31 jaar
Bron; Dutch jewish genealogical data base
Bosch, Kreuntje ten
g. 25 FEB 1860 Gieten, Drenthe, Nederland
o. 1 FEB 1943 Auschwitz
Geslacht: Vrouwelijk
Ouders:
Vader: Bosch, Mozes Simon ten
Moeder: SandmannZandman, Schoengen-Schoontje
Familie:
Huwelijk: 10 MAY 1891 Assen, Drenthe, Nederland
Partner: Wolf, Jozef
g. 18 MAY 1865 Slochteren, Groningen, Nederland
o. 26 SEP 1908 Annen, Anloo
Geslacht: Mannelijk
Ouders:
Vader: Wolf, Samuel Jozef
Moeder: Zuidema, Klara
Kinderen:
Wolf, Samuel Jozef
Wolf, Jeannetta Jacoba
1891 September 13.
In Assen wordt Samuel Jozef Wolf, kleinkind van Mozes Simon ten Bosch en Schoengen Schoontje Sandman, geboren uit het huwelijk van Jozef Wolf en Kreuntje ten Bosch.
De geschiedenis van de Drentse hoofdstad begint eigenlijk pas in 1258, toen er een nieuwe plek gevonden moest worden voor het klooster Maria in Campis, dat als boetedoening in de buurt van Coevorden was gebouwd. Het stond daar in een arm veengebied dat regelmatig ook nog eens onder water liep. Een betere en dus vooral drogere plek voor het Cistercienzer klooster werd gevonden in de marke van Witten, op een plek waar destijds alleen een paar boerderijen stonden. Rondom lagen buurtschappen als Deurze, Witten en Peelo. Van het laatste gaat de bewoningsgeschiedenis terug tot de tijden dat de hunebedden werd gebouwd, maar het ligt nu ingeklemd tussen twee nieuwbouwwijken van Assen.
Klooster
Het klooster werd gebouwd aan wat nu de Brink van Assen is. Op de plaats van het klooster staat nu het Drents Museum, in 1882 gebouwd als provinciehuis. Slechts de Abdijkerk, de singelstructuur rond het vroegere kloosterterrein en wat gedeelten van muren herinneren nog aan het de religieuze start van de stad.
Wapen
En ook het stadswapen, want dat erg lijkt op het aloude zegel van het klooster. Het gemeentewapen van Assen was oorspronkelijk het midden-zegel van de Landschap, maar is in 1807 aan de gemeente als wapen toegekend. Men meende het namelijk voor de provincie (toen departement geheten) niet meer nodig te hebben. Het geeft ook aan hoezeer de stadsgeschiedenis verweven is met die van het provinciaal bestuur. Dat heeft te maken met het feit dat rond 1600 de abdijgoederen werden geseculariseerd. Maria in Campis bestond niet meer, maar de gebouwen nog wel. Door de centrale ligging van Assen en het feit dat het bestuur van wat toen nog 'de Landschap Drenthe' heette een dak boven het hoofd zocht voor bestuur en ambtenaren is Assen zetel geworden van het provinciaal bestuur en daarmee feitelijk ook hoofdstad van de provincie.
Drents Haagje
Van een gemeente Assen was zelfs in kerkelijke zin nog geen sprake. Er was dan wel een Abdijkerk, maar Assen viel kerkelijk en bestuurlijk onder Rolde. In1615 kreeg Assen pas een eigen predikant. In 1807 kreeg Assen een eigen gemeentebestuur. In de jaren daarvoor had het dorp zich al bestuurlijk los gemaakt van de Rolder zeggenschap. In 1795 al stuurde Assen een eigen vertegenwoordiger naar de Landdag. Een gemeentebestuur overigens dat in veel gevallen in de schaduw opereerde van het provinciaal bestuur dat zich altijd prominent in het 'Drentse Haagje' heeft gemanifesteerd. Het gemeentebestuur kwam er ook voornamelijk door toedoen van provinciale bestuurders als gouverneur Petrus Hofstede. Dat was tegelijk degene die Koning Lodewijk Napoleon bij diens toer door Drenthe ertoe bracht om Assen stadsrechten te verlenen, het sterrebos (nu uniek gelegen midden in de stad) over te dragen, geld voor 'Nieuwe Huizen' te leveren en een stadsuitbreidingsplan te laten maken. Aan die tijd dankt Assen ook de veelzeggende bijnaam 'het Herenbolwerk'. Stadsrechten
Assen telt nu bijna 60000 inwoners, maar een stadse omvang kreeg het pas na de Tweede Wereldoorlog. Toch is het al sinds 1809 officieel stad. Na Coevorden werd het toenmalige dorp van zo'n zeshonderd zielen de tweede plaats in Drenthe met stadsrechten, verleend door koning Lodewijk Napoleon, die met het dorp grootse plannen had. Een plan om het tot een echte stad te maken is destijds opgezet, maar helaas voor Assen werd het Koninkrijk Holland in 1810 ingelijfd bij het Frankrijk van Napoleon Bonaparte en kwam er van de plannen bitter weinig terecht.
Als bestuurlijk centrum trok Assen energieke en welgestelde inwoners en daarmee ook initiatieven, die bijdroegen tot een langzaam maar zekere groei van voorzieningen en aanzien. Zoals een krantendrukkerij in 1823, een Latijnse school in 1825, een diligencedienst op Groningen in 1830,een rechtbank in 1840, een eerste aanzet voor een garnizoen in 1852 en een spoorwegstation in 1870. Niet onbelangrijk was ook de Drentse Hoofdvaart die tot aan het hart van het stadje werd doorgetrokken (met aan weerszijden van het water nu de statige herenhuizen van de initiatiefnemers) en het openstellen van het Noord-Willemskanaal in 1861. De belangrijkste monumenten van de stad dateren dan ook uit de negentiende eeuw.
Industrie
Rond de eeuwwisseling begon voor Assen ook de industrie een rol te spelen. Het was op en top een ambtenarenstadje, maar exportslachterij, zuivelfabriek en ijzergieterij doorbraken die eenzijdige ontwikkeling, zodat de groeimogelijkheden breder werden. Rond 1930 kreeg de stad ook een centrumrol voor de gezondheidszorg door onder meer de bouw van een psychiatrisch ziekenhuis.
Groei
Toch telde Assen tot de laatste oorlog niet veel meer dan zo'n 20000 inwoners. De TT had het stadje op de Drentse hei inmiddels bekendgemaakt, maar pas door de aanwijzing als industriekern eind jaren vijftig kwam de vaart erin. De Nederlandse Aardolie Maatschappij vestigde zich in de stad en daarmee was een trend gezet, die sindsdien alleen maar versterkt is. Nu is Assen niet alleen meer bekend om de TT, Bartje en de Drentse Rijwielvierdaagse. Het is ook de snelst groeiende stad van Noord-Nederland, kent de werkgelegenheid in met name de zakelijke dienstverlening een ongekende groei en zijn nieuwe bouwkavels al verdeeld voordat de uitgifte is begonnen. Als spin in het noordelijke autowegennet blijkt de abt van het klooster van Aduard destijds een plek met toekomst te hebben uitgezocht voor de Cistercienzer nonnen.
Te Arnhem trouwt de in Rheden geboren 22 jarige Hendrikus Johannes Iding met de 23 jarige in Nijmegen geboren Jacoba Adriana Strijbos. (wettiging 1 kind) De ouders van de bruidegom zijn Derk Iding en Antonia Cornelissen.
De ouders van de bruid zijn Hendrikus Strijbos en Willemina Petronella Weijers.
1892 Januari 13.
In Westervoort trouwt de 26 jarige in Westervoort geboren Berendina Iding met de 22 jarige in Arnhem geboren warmoezier Albertus Johannes Arnoldus van Maanen. De ouders van de bruidegom zijn de warmoezier Wijnand van Maanen en Geertruida Aleida Wilhelmina Dicker. De ouders van de bruid zijn de tapper Johannes Iding en winkelierster Berendina Kummeling .
1892 April 28.
In Westervoort trouwt de 30 jarige in Westervoort geboren Wilhelmina Iding met de 37 jarige in Duiven geboren landbouwer Paulus Brouwer. De ouders van de bruidegom zijn Theodorus en Johanna Gerarda Rutjes
De ouders van de bruid zijn Johannes Iding en winkelierster Berendina Kummeling
Westervoort Viaduct Stations-Koffiehuis
1892* Arnhem
Te Arnhem wordt Maria Jacoba Iding geboren uit het huwelijk van Hendrik Johannes Iding en Jacoba Adriana Strijbos
(Hendrik Johannes is de zoon van Derk Iding en Antonia Cornelissen)
1893* Dinxperlo
Te Dinxperlo wordt Wilhelmina Maria Bolwerk geboren uit het huwelijk van Ida Idingmet Hendrikus Bernardus Bolwerk. (Ida is de zus van Opa Iding en de dochter van Hendrik Iding en Aleida van Uum)
1893 April 1. Assen
Te Assen wordt Jeanette Jacoba Wolf, kleinkind van Mozes Simon ten Bosch en Schoengen Schoontje Sandman, geboren uit het huwelijk van Jozef Wolf en Kreuntje ten Bosch.
1893*
Ida Berendina Bolwerk wordt geboren uit het huwelijk van Ida Iding (dochter van Hendrik Iding en Aleida van Uum) met Hendrikus Bernardus Bolwerk.
1893*
Cornelia Antonia Brinkenberg wordt geboren uit het huwelijk van Jan Brinkenberg en Johanna Iding, dochter van Derk Iding en Antonia Cornelissen.
1893 November 7. Westervoort
Te Westervoort trouwt de 36 jarige in Westervoort geboren Johanna Iding met de 37 jarige in Lith geboren winkelier Arnoldus Jacobus van Brug. De ouders van de bruidegom zijn de leerlooier Godefridus van Brug en Theodora Barten
De ouders van de bruid zijn de winkelier en winkelierster Johannes Iding en Berendina Kummeling
De 17e eeuw kon voor Arnhem niet beter beginnen dan met de aanleg van de schipbrug in 1602. De stad was nu beter bereikbaar voor de boeren uit de Betuwe en voor de kooplieden uit Nijmegen. Om de laatste handelscontacten nog verder uit te breiden werd een trekvaart tussen Arnhem en Nijmegen gegraven: de Grift.
De stad bloeide als nooit tevoren. De oorlogshandelingen van de Tachtigjarige Oorlog werden minder en twee jaar na de Vrede van Münster vond Arnhems welvaren haar bekroning in de bouw van een achthoekige “lantaarn” (stenen opbouw) op de toren van de Grote Kerk.
Met de kunsten maakte Arnhem niet zo’n bloei door als het gewest Holland, maar de landschappen van Joris van der Haagen, in de stijl van Rembrandt, werden ook buiten de gemeentegrenzen graag gezien. Joris van der Haagen woonde in Den Haag, maar had zijn jeugd in Arnhem doorgebracht en keerde daar ook regelmatig terug om schilderijen en tekeningen te maken.
De stad werd ook in de eerste helft van de 17e eeuw geteisterd door een hevige stadsbrand in 1633. Drie jaar later liet ‘de zwarte dood’, de pest, de stad niet ongemoeid. In 1666 werd de stad voor het laatst door deze ziekte getroffen.
De grootste ramp voltrok zich in het rampjaar 1672. Het leger van Lodewijk de Veertiende, de Zonnekoning, met generaal Turenne aan het hoofd belegerde de stad twee dagen alvorens deze in te nemen. De Franse bezetting zou twee jaar duren en in die tijd moest Arnhem hen kost en inwoning verschaffen. Bij hun vertrek eisten de soldaten een groot geldbedrag onder de bedreiging anders de stad te plunderen. Het duurde jaren voordat de stad dit bedrag kon betalen. Pas in 1690 konden weer investeringen in de stad zelf worden gedaan.
Arnhem in de achttiende eeuw
De achttiende eeuw wordt in de geschiedenisboekjes over Arnhem bijna overgeslagen. Een uitzondering wordt gemaakt over de machtsstrijd tussen regenten en patriotten, uitmondend in de Franse bezetting in het jaar 1795. Die gebeurtenissen worden op een andere plek binnen deze “Arneym-site” beschreven.
Wij beperken ons ook hier tot enkele opzienbarende gebeurtenissen:
In 1735 werd de heerlijkheid Westervoort en het daarbijbehorende veer over de IJssel aangekocht.
In 1737 stond de Grote Eusebiuskerk, na een blikseminslag, weer in de brand. Omdat men geloofde dat een brand door blikseminslag met melk i.p.v. met water gedoofd moest worden, gebruikte men 640 kannen melk voor het bluswerk.
De macht van bestuur en handel kreeg gestalte in de bouw van een nieuw Waaggebouw op de Markt.
In 1772 verkreeg de stad het aan de overzijde van de Rijn gelegen Meynerswijk. Daar op de ‘Paaschweide’ werd altijd (tot 1877) de kermis gevierd.
In de binnenstad, en vooral in Bakkerstraat, verschenen grote patriciërshuizen in barok en rococostijl.
Van de stadsmuren bevrijd
In 1808 wist Arnhem in het bezit te komen van de buitenwerken rondom de stadsmuren. Na een gedeeltelijke sloop, werd de stad in 1812 weer geheel versterkt. Tevergeefs, zoals we gezien hebben, want het Duits-Russische bombardement en daaropvolgende bestorming in 1813 sloegen grote gaten in de middeleeuwse verdedigingswerken.
Nadat Arnhem in 1817 officieel de hoofdstad van Gelderland was geworden, kreeg het in hetzelfde jaar van Koning Willem 1 toestemming om de buitenwerken te veranderen in bolwerkplantsoenen. Daar bleef het niet bij. Kregen de meeste steden pas bij de Vestingwet van 1874 de gelegenheid om hun stadsmuren te slopen, Arnhem mocht dat al in 1829. In twintig jaar tijd werden de oude stadsmuren met de grond gelijk gemaakt. Het puin werd gebruikt om de stadsgracht, de singels, te dempen. De bolwerkplantsoenen verdwenen hierbij. Met het verdwijnen van de stadsmuur stond de stad nu direct in verbinding met de natuur. Rijke mensen uit het westen van het land werden door de ligging van Arnhem aangetrokken. Grote villa’s verrezen langs het Nieuwe Plein. Daarnaast trokken andere grote projecten veel arbeiders aan, zoals de bouw van Musis Sacrum in 1847.
Een ander groot bouwproject scheidde Arnhem weer af van de natuur. In 1845 was de treinverbinding met Utrecht-Amsterdam, de Rhijnspoorweg, in gebruik genomen. Daarvvor moest aan de westkant van de stad in het fraaie landschap zowel een spoordijk (Mariëndaal) worden gebouwd als een kloof (Heijenoord, Lombok) worden gegraven. De verlenging van deze lijn naar Zevenaar en Emmerik gebeurde, tegen de zin van het gemeentebestuur – langs de noordkant van de stad. Om de spoorlijn de hoogteverschillen langs de rand van de Veluwezoom te laten overbruggen, moest opnieuw spoordijk worden aangelegd, maar nu dwars door de stad. Met het gereedkomen van de spoorlijn in 1856 verdween het zo fraaie uitzicht van de villa’s langs de Jans- en Eusebiussingels.
Een tweede teleurstelling was de route van de spoorlijn naar Nijmegen. Niet langs de haven en Elden, zoals de wens van de Arnhemse bestuurders was, maar via Oosterbeek
De grote doorbraak: de uitbreiding na 1853
De grote bouwprojecten in en om Arnhem trokken veel arbeiders aan, die in zeer slechte huizen hun onderdak vonden. Het gemeentebestuur richtte haar aandacht vooral op het aantrekken van nog meer welgestelden. In 1853 presenteerde stadsarchitect H.J. Heuvelink een nieuw uitbreidingsplan waardoor de laatste vestingwerken verdwenen en villabouw langs de singels en de uitvalswegen (Utrechtseweg, Velperweg, Amsterdamseweg) mogelijk werd gemaakt. In de tweede plaats werden de ergste arbeiderssloppenwijken opgeruimd en werden nieuwe arbeiderswijken (Klarendal, Weerdjes, Ruiterstraat, Rietbeek), uit het zicht, achter de villa’s en de spoordijk gepland. De toestand van de arbeiders bleef erbarmelijk en enkele cholera-epidemieën (1853, 1859, 1866) maakten veel slachtoffers.
Nog twintig jaar groeide Arnhem in bevolking en huizenbouw onstuimig. Daarna was het afgelopen. Arnhem raakte als woonstad uit de mode, andere steden (Nijmegen) sloopten ook hun stadswallen trokken de welgestelden aan. Dit verergerde door de suikercrisis van 1884/85 waardoor nog minder gepensioneerde oud-Indië-gangers hun weg naar Arnhem vonden. De belangrijkste reden voor de teruggang was dat het gemeentebestuur vast hield aan haar oude beleid van bevoordeling van de rijke bovenlaag en geen initiatieven ontplooide om industrie en nijverheid naar Arnhem te halen.
Door de aankoop van de landgoederen Klarenbeek (1886) en Sonsbeek (1899) verzekerde het gemeentebestuur Arnhem van een ‘groen’ imago
De nieuwe eeuw in
Met de woningwet van 1901werd Arnhem verplicht om de huizenbouw weer ter hand te nemen. Directeur W.F.C. Schaap van Gemeentewerken ontwierp in 1904 een nieuwe uitbreidingspan, waardoor wijken als de Burgemeesterswijk, het Ettypark (rond het voormalige Diaconessenziekenhuis), de Mussenbuurt, het Verschuerplein, het Goeman Borgesiusplein en het Talmaplein ontstonden. Alle bebouwing richtte zich nog op de noord- en oostzijde van Arnhem.
De werkgelegenheid in industrialisatie en dienstverlening van Arnhem bleef ver achter bij die van andere Nederlandse steden. Dat alles veranderde in 1911 als dr. J.C. Hartogs langs de Vosdijk de NV Nederlandsche Kunstzijdefabriek (ENKA) bouwde. In hetzelfde jaar kwam het hoofdgebouw van de Nederlandse Heidemaatschappij naar Arnhem (Apeldoornseweg). Met de bouw van een nieuw groot veilinggebouw en het rijden van de eerste elektrische trams betekende 1911 een ommekeer voor de stad
1914 Arnhem Stationsplein
1894 Januari 11. Elst
In Elst trouwt de 40 jarige in Westervoort geboren broodbakker Hendrikus Iding met de 29 jarige in Elst geboren Antonia Christina Baltussen. De ouders van de bruidegom zijn winkelier Johannes Iding en Berdiena Kummeling
De ouders van debruid zijn Ari¿n Baltussen en Maria Theresia Huisman
1894 December 31. Arnhem
Te Arnhem overlijdt Theodorus Johannes Iding, kleinzoon van Derk Iding en Antonia Cornelissen.
Vader is Hendrik Johannes Iding. Moeder is Jacoba Adriana Strijbos.
1894 Mei 26. Arnhem
Te Arnhem overlijdt Maria Jacoba Iding, kleindochter van Derk Iding en Antonia Cornelissen op 2 jarige leeftijd. Vader is Hendrik Johannes Iding. Moeder is Jacoba Adriana Strijbos
1894 November 20. Westervoort
Te Westervoort trouwt de 27 jarige in Westervoort geboren Helena Iding met de 38 jarige in Huissen geboren landbouwer Fredericus Jansen.
De ouders van de bruidegom zijn de landbouwer Gijsbertus Jansen en Anna Vermeulen
De ouders van de bruid zijn de winkelier en winkelierster Jan Iding en Berendina Kummeling
1894 November 21. Arnhem
Te Arnhem trouwt de 26 jarige
landbouwer Andries Sanders met de 34 jarige in Arnhem geboren Johanna Jacoba Mulder. Ouders van de bruidegom zijn arbeider Willem Sanders en Jacoba Iding. Ouders van de bruid zijn de kantoorbediende Evert Reinier Mulder en Elisabetha M¿hn
1895 Januari 29. Vorden
Te Vorden in het sterfhuis (wijk A, nr. 146) maakt de plaatselijke notaris in aanwezigheid van de erfgenamen een beschrijving van de inventaris en roerende goederen van Joseph Windmuller, die op 23 december 1894 was overleden. Bij de activa vermeld hij het door Izaak ten Bosch verschuldigde huurbedrag vanf61,98 over het jaar 1894. De huurvordering betreft het huis met schuur en erf te Ruurlo (kad. Sectie B, nr. 2077, groot 4 are en ca.) Izaak ten Bosch woonde er al sinds 1884.
1895 April 4 Arnhem.
Naamloos Iding (mannelijk) wordt levenloos geboren. Ouders zijn Hendrik Johannes Iding en Jacoba Adriana Strijbos.
1895 April 13.
Korenmolenaar Johannes Iding 29 jr, zoon van Hendrik Iding en Aleida van Uum, vertrekt van Bocholt Pruisen naar Noord Amerika.
1895 Oktober 17. Wish
Te Wish trouwt de 37 jarige in Ruurlo geboren koopman Sallie ten Bosch met de in Wish geboren eveneens 37 jarige Sophie Schnitseler. De ouders van de bruidegom zijn koopman Isaak ten Bosch. en Heintjen Windmuller.
De ouders van de bruid zijn koopman Godert Schnitseler en Willemiena Gans .
1895 November 27.
Stephanus Henricus Iding (Opa Iding) bijna 37 jr. voerman van beroep, vertrekt naar Bocholt Pruisen en vestigt zich als slager. Stephanus Henricus hier nog te boek als voerman, wordt kort daarop molenaar te Aalten.
Naar de overlevering werd Johanna Gertruide ten Bosch uitgehuwd aan Stephanus Henricus Iding. Op een dag verschijnt ten huize ten Bosch een grote forse man met een hoed op. Enkele dochters moeten een dansje voor hem maken. Wat zij niet weten is dat de man een van hen tot zijn vrouw zal kiezen.
In Winterswijk trouwt de 27 jarige in Dinxperlo geboren slager Gerrit Iding met de 44 jarige in Groenlo geboren weduwe van Johannes Theodorus Balink, Jacoba Grada Aleida Reirink.
Ouders van de bruidegom zijn korenmolenaar en kastelein Hendrik Iding en Aleida van Uum.
Ouders van de bruid zijn landbouwer Gerardus Johannes Reirink en Johanna Gerharda Florijn.
1897 Januari 30. Arnhem
Te Arnhem overlijdt de 4 jarige Cornelia Antonia Brinkenberg. Kind van Jan Brinkenberg en Johanna Iding. (Johanna is de dochter vanDerk Iding en Antonia Cornelissen).
1897* Arnhem
Te Arnhem wordt Bernhard Jozef Iding geboren uit het huwelijk van Hendrikus Johannes Iding (zoon van Derk Iding en Antonia Cornelissen) en Jacoba Adriana Strijbos.
1897 Mei 6 Lichtenvoorde
1897 Mei 6. Te Lichtenvoorde trouwt de de fors gebouwde 38 jarige in Dinxperlo geboren koopman molenaar Stephanus Henricus Iding met de
24 jarige in Lichtenvoorde geboren Johanna Geertruida Maria ten Bosch.
Ouders van de bruidegom zijn de molenaar koopman Hendrikus Iding en Aleida van Uum
Ouders van de bruid zijn koopman Antonius Aloijsius Maria ten Bosch en landbouwster Johanna Hulshof.
Uit dit huwelijk de twaalf kinderen Iding ten Bosch worden geboren. Tien van deze twaalf zullen nakomelingen krijgen. De leeftijdsverschillen in het nageslacht van deze tien kinderen Iding ten Bosch leiden er toe dat de kinderen van het oudste nageslacht Iding ten Bosch ouder zullen zijn dan het jongste geslacht Iding ten Bosch.
Genlias
Huwelijk van Stephanus Hendrikus Iding en Johanna Geertruida Maria ten Bosch
Archieflocatie Gelders Archief
Algemeen Toegangnr: 0207
Inventarisnr: 3829
Gemeente: Lichtenvoorde
Soort akte: Huwelijksakte
Aktenummer: 2
Datum: 06-05-1897
Bruidegom Stephanus Hendrikus Iding
Leeftijd: 38
Geboorteplaats: Dinxperlo
Bruid Johanna Geertruida Maria ten Bosch
Leeftijd: 24
Geboorteplaats: Lichtenvoorde
Vader bruidegom Hendrikus Iding
Moeder bruidegom Aleida van Uum
Vader bruid Antonius Aloijsius Maria ten Bosch
Moeder bruid Johanna Hulshof
Nadere informatie beroep bg.: koopman molenaar
beroep vader bg.: koopman
beroep vader bd.: koopman
1897 Mei 24 Bocholt
Te Bocholt trouwt de 30 jarige Johannes Bernardus Franciscus ten Bosch met de 20 jarige Sophia Hedwig Schäpers.
1897 September 2. Rheden
In Rheden trouwt de 26 jarige in Rheden (Velp) geboren Hendrika Iding met de 23 jarige in Arnhem geboren Johannes Wilhelmus Baumann. Ouders van de bruid zijn Gerrit Iding en Arnolda Peters
De ouders van de bruidegom zijn Johannes Wilhelmus Baumann en Maria Schuurs
1898 Januari 17. Bocholt
Heinrich Iding, het eerste kind uit het huwelijk van Stephanus Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch (probanten), Heinrich Iding, wordt geboren te Bocholt (roepnaam Hent)
1897. Foto ouderlijk huis te Bocholt gemaakt op de familiereis 1979
1898. Wilhelmina Helena Pauline Maria wordt koningin der Nederlanden.
1898*
Antje Brinkenberg wordt geboren uit het huwelijk van Jan Brinkenberg en Johanna Iding, dochter van Derk Iding en Antonia Conelissen
1898*
Cornelia Brinkenberg wordt geboren uit het huwelijk van Jan Brinkenberg en Johanna Iding, dochter van Derk Iding en Antonia Conelissen
1898*
Johanna Brinkenberg wordt geboren uit het huwelijk van Jan Brinkenberg en Johanna Iding, dochter van Derk Iding en Antonia Conelissen
1898 Maart 20 Bocholt. Huize ten Bosch Schäpers huis A 267?
Joseph ten Bosch wordt geboren uit het huwelijk van Johannes Bernardus Franciscus ten Bosch en Sophia Hedwig Schäpers (probanten)
1899 Augustus 17 Bocholt. Huize ten Bosch Schäpers huis A 267?
Karl (Karel) ten Bosch wordt geboren uit het huwelijk van Johannes Bernardus Franciscus ten Bosch en Sophia HedwigSchäpers (probanten)
1899November. Leuven
Franciscus Antonius ten Bosch, broer van Johanna Geertruide ten Bosch (probante) wordt in Leuven geprofest. Hij heet nu pater Eusebius. (Heeroom)
Hendrikus Iding 66 jr. en Aleida van Uum 69 jr. (ouders van Stephanus Henricus) vertrekken van De Heurne gemeente Dinxperloo, naar Wisch gemeente Varseveld, waar dochter Elisabeth, zich al tien jaar eerder vestigde.
1899 Maart 30.Bocholt Hemden Duitsland
Johanna Iding, het tweede kind van Stephanus Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch (Opa en Oma Iding) ziet het levenslicht te Bocholt Hemden Duitsland (roepnaam Jo)
1899 April 20. Wisch
In Wisch trouwt de 36 jarige in Dinxperlo geboren Elisabeth Iding (zus van Opa Iding) met de 35 jarige in Wish geboren Lambertus Kemperman. De ouders van de bruid zijn Hendrik Iding en Aleida van Uum. Die van de bruidegom zijn Willem Kemperman en Geertruid Hazenbrink
1900 April.
Henrica ten Bosch, zus van Johannes Bernardus Franciscus en Johanna Geertruide ten Bosch (probanten) wordt lid van de congregatie van de zusters van liefde. Zij heet nu zuster Alexandrina. (tante Rieka)
1900 Augustus 29. Ruurlo
In Ruurlo trouwt de 27 jarige in Ruurlo geboren Mathilda Johanna ten Bosch met de 26 jarige in Aalten geboren manufacturier Jacob Cohen. Ouders van de bruidegom zijn Simon Jacob Cohen en Susanna van Gelder. Ouders van debruid zijn koopman Isaak ten Bosch en Heintjen Windmuller.
1900 September 2. Lichtenvoorde
Leonardus Iding, het derde kind van Stephanus Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch (Opa en Oma Iding) wordt te Lichtenvoorde geboren. (Roepnaam Leo)
De peerdeschutterie anno 1900
Indien men over een paard beschikte, kon men zich aansluiten bij de peerdeschutterie. Dit waren veelal boeren, welke de paarden gebruikten voor het werk op de boerderij. En was men pachter van een boerderij of stuk land van de Landheer van Enghuizen dan stelde men dit als prioriteit. Beschikte men niet over een paard, dan werd men geacht zich aan te sluiten bij de Lopende Schutterie.
Enige dagen voor de kermis komen twee commissieleden een intekenlijst aanbieden en doen deze bedelarij vergezeld gaan van het verzoek de eer te mogen hebben het vaandel te slaan (Dit bij de notabelen van het dorp). Na toestemmend antwoord kunt u de avond voor de kennis geklop voor de deur horen. Er wordt een boompje geplant van ongeveer een meter hoog, versierd met aspergegroen en dahlia's. Dit is het boompje van de bielemannen. En u zult er goed aandoen daaronder een offer te leggen. De volgende morgen klinkt in de verte het bazuingeschal van de reveille blazers, welke de ruiters van de peerdeschutterie aanstalte geven hun paard te zadelen en zich aanstonds naar de dorpskern begeven. Hier speelt het dorpsmuziekkorps inmiddels vrolijke marsmuziek met daarachter de lopende schutterie. De stoet is inmiddels samengevoegd.
Wanneer men het erf opkomt, stelt de muziek zich op in een hoek. De schutters onder hoede van de Onder Commandant scharen zich erachter en de bielemannen doorzoeken het huis naar gevluchte en verschanste dienstmeisjes. Ook de ruiterij heeft zich inmiddels opgesteld.
De Commandant treedt naar voren, salueert met de sabel en spreekt de traditionele inleiding "Het vaandel zal geslagen worden voor......... (volgt de meer of minder juist aangegeven titulatie van degene voor wie het vaandel zal worden geslagen) en dezelfde familie". Plechtige stilte. De muziek zet een wals melodie in, de vaandeldragers zwenken het vaandel in groet en daarna om hals, borst, buik, benenen dezelfde weg omhoog. Geen tip van het vaandel met het wapen van de Landheer mag de grond raken.
Intussen zijn de Bielemannen opgedoken en dansen gedrieën om het boompje en wanneer het zwenkende dundoek het hoofd van de vaandeldrager weer heeft genaderd, hakken zij het boompje om, grissen de offergave, onder tromgeroffel, weg en onder het lang zal hij leven gezang, vliegt het boompje de lucht in.
Zo wordt een rondtocht gemaakt door het dorp en bij de notabelen wordt dit ritueel herhaald om hun zo eer te bewijzen. Na afloop van deze ceremonie maakt men zich op voor het ringrijden te paard. Hierbij wikkelt men zich in heftige strijd om de eer van de dag te winnen, n.l. het Koningschap. Wanneer men dit behaald had, mocht men zich een Koningin aan zijn zijde vragen. Na afloop van dit schitterende schouwspel vertrekt de gehele optocht naar het kasteel van de Landheer waar het defilé wordt afgenomen en de prijzen worden uitgereikt, welke die dag zijn gewonnen.
1901 Januari 1 Nederland. De Leerplichtwet wordt ingevoerd per 1 januari 1901.
1901 Februari 7 Arnhem.
Antje Brinkenberg, geboren Arnhem, overlijdt op 3 jarige leeftijd
De ouders van het kind zijn Jan Brinkenberg en Johanna Iding, dochter van Derk iding en Antonia Cornelissen.
1901 Februari 7 Arnhem.
Cornelia Brinkenberg, geboren in Arnhem, overlijdt op 3 jarige leeftijd
De ouders van het kind zijn Jan Brinkenberg en Johanna Iding, dochter van Derk iding en Antonia Cornelissen.
1901 Februari 19 Arnhem.
Johanna Brinkenberg, geboren Arnhem, overlijdt op 3 jarige leeftijd
De ouders van het kind zijn Jan Brinkenberg en Johanna Iding, dochter van Derk iding en Antonia Cornelissen.
1901 Maart 7. Aalten
In Aalten trouwt de 24 jarige in Aalten geboren slager Izaak ten Bosch met de 29 jarige in Doesburg geboren Bertha Cohen. De ouders van de bruidegom zijn slager Jacob ten Bosch en Lena de Groot.
De ouders van de bruid zijn Casper Jacob Cohen en Saartje de Groote (de Groot)
1901 Mei 21 Bocholt. Huize ten Bosch Schäpers huis A 267?
Johanna Maria Hendrika ten Bosch wordt geboren uit het huwelijk van Johannes Bernardus Franciscus ten Bosch en Sophia Hedwig Schäpers. (probanten)
1902 Februari 15. Lichtenvoorde
Franciscus Antonius Stephanus Iding, het vierde kind van Stephanus Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch ziet het levenslicht te Lichtenvoorde. (roepnaam Frans)
1903 Maart 6. Lichtenvoorde Huize ten Bosch Schäpers A 313 aan de Varsseveldseweg
Hedwig Josephina Antonia ten Bosch wordt geboren uit het huwelijk van Johannes Bernardus Franciscus ten Bosch en Sophia Hedwig Schäpers.
(probanten)
1903 Augustus 12. Arnhem
In Arnhem trouwt de 36 jarige in Arnhem geborenGerrit Sanders met de 34 jarige in steenderen geboren Grada Johanna Leeman. De ouders van de bruidegom zijn Willem Sanders en Jacoba Iding, dochter van Hendrik Iding en Petronella Jorissen. De ouders van de bruid zijn Hendrikus Leeman en Reinira van der Beek.
1903 September 29. Bocholt
Johan Gerhard Lambert Iding het vijfde kind van Stephanus Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch wordt te Bocholt geboren. (roepnaam Johan)
1904. Franciscus Antonius Josephus (Pater Eusebius) ten Bosch wordt priester gewijd.
1904 Juli 11. Wisch
In Wisch hertrouwt de 41 jarige in Dinxperlo geboren weduwe van Lambertus Kemperman, Elisabeth Iding (zus van Stephanus Henricus Iding) met de 34 jarige in Anholt geboren Theodor Gerhard Brus. De ouders van de bruid zijn Hendrik Iding enAleida van Uum. Die van de bruidegom zijn Hubert Bernard Brus en Gertrud Verholt.
1904 Augustus 4.
Zuster Alexandrina ten Bosch (zus van Johanna Geertruide) wordt geprofest.
1905 April 26. Lichtenvoorde. Huize ten Bosch Hulshof Wijk B No 217
Johanna ten Bosch Hulshof (de moeder van Johannes Bernardus Franciscus en Johanna Geertruide ten Bosch ) overlijdt te Lichtenvoorde op 64 jarige leeftijd. Zij heeft slechts vijf van haar kleinkinderen Iding gekend. Nazaten herinnerden zich haar inderdaad als een bijzonder beminnelijke vrouw.
Antonius Aloysius zal dan nog 25 jaar leven. Hoewel hij sober leeft bezoekt hij volgens overlevering de speeltafels van Monte Carlo die hem uiteindelijk veel geld kosten.
Aleida Maria Johanna Iding, het zesde kind van Stephanus Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch (Opa en Oma Iding) komt in Hemden Bocholt ter wereld. (Roepnaam Leida)
Omstreeks 1906
Johanna Maria Aleida Josepha Iding gaat als eerste van de zusjes naar het st. Anna pensionaat te Groot Zundert.
1907 Februari 26. Bocholt
Adele Iding, het zevende kind van Stephanus Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch (Opa en Oma Iding) wordt geboren te Bocholt. (roepnaam Adele)
1907 Augustus. Johann ten Bosch, broer van Johannes Bernardus Franciscus en Johanna Gertruide ten Bosch (Oma Iding) krijgt een getuigschrift van de zusters Ursulinen waar hij twee jaar werkzaam was.
1907 September 7 Arnhem.
Wilhelmina Maria Bolwerk overlijdt op 14 jarige leeftijd.
Haar ouders zijn Hendrikus Bernardus Bolwerk en Ida Iding, zus van Opa iding.
1907 December 24. Aalten
In Aalten trouwt de 32 jarige in Ruurlo geboren Heintjen ten Bosch met de 30 jarige in Aalten geboren koopman Salomon Cohen. De ouders van de bruidegom zijn Simon Jacob Cohen en Susanna van Gelder. De ouders van de bruid zijn koopman Izaak ten Bosch en Heintjen Windmuller
1907 Augustus 7. Nijkerk
Te Nijkerk trouwt de 34 jarige in Ruurlo geboren manufacturier en weduwnaar van Sophie Schnitseler, Sallie ten Bosch met de 34 jarige in Nijkerk geboren Petronella Hamburger. De ouders van de bruidegom zijn koopman Isaak ten Bosch en Heintje Windmuller. De ouders van de bruid zijn vleeshouwer Joseph Hamburger en Jantje van der Hoeden.
Aalten Achterstraat
Stephanus Henricus Iding
1908 Maart. Aalten. Stephanus Henricus Iding, heeft zijn wanten verloren.
Ze liggen bij Oosterbos of bij Bongers waar hij koffie heeft gedronken.
“Dit schrijven is van mijn grootvader, hij was toen 69 jaar oud, ze leerden in 1850 al schrijven”
De 85 jarige dochter Maria Modesta Gerharda Iding maakte de notitie bij het doorzien van albums en het ophalen van herinneringen.
Josephine ten Bosch overlijdt 3 weken na haar geboorte. Haar ouders zijn Sallie ten Bosch en Petronella Hamburger
1908 September 28 Slochteren.
Koopman Jozef Wolf, echtgenoot van Kreuntje ten Bosch en zoon van Samuël Jozef Wolf en Klara Zuidema overlijdt te Anlo.
1908 Oktober 22.
In Bergh trouwt de 41 jarige in Ruurlo geboren Lowie ten Bosch met de 29 jarige in Bergh geboren Julia Hijmans. De ouders van de bruidegom zijn Isaak ten Bosch en Heintjen Windmuller. De ouders van de bruid zijn Hartog Hijmans enSibilla Wertheim
1908 December 24 Dinxperlo.
NN Cohen (Gesl. M) wordt levenloos geboren.
Ouders zijn koopman Salomon Cohen en Heintjen ten Bosch
Aalten
In Aalten loopt Stephanus Henricus Iding (Opa Iding) een lelijke beenwond op als hem gevraagd wordt een bij de slacht dol geschoten stier te helpen bedwingen. Dat lukt de forse Hent wel maar de door de horens veroorzaakte beenwond zal nooit meer helen. Henricus lijdt aan suikerziekte.
1909 April 6. Aalten
Elisabeth Iding, het achtste kind van Stephanus Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch (Opa en Oma Iding) wordt te Aalten geboren (roepnaam Lies)
Aalten Laantje bij de Blekerij
Foto midden voor. Antonius Aloysius Maria (Antony) met vrienden.
(broer van Johannes Bernardus Franciscus en JohannaGeertruide ten Bosch, probanten)
Foto 1910 Antonius Aloysius Maria (Antony) ten Bosch
Foto Antonius Aloysius Maria (Antony) ten Bosch
Foto Stationshalte de Heurne
Ku’j èten van 1 april tut 31 meert:
Een moaltied veur noa een veurmeddag zwaar te hemme ge-arbeid. (kachelholt hakken, dössen, spaajen of zo-wat) en um doar noa een hötjen op de divan te slaopen.
Dit moj ow bi’j huus halen:
Zurg veur een homp goed wit gepekkelt vetspek, ut mooiste spek kump van een pog dat met roggemeal is gevoerd.
Nem van zo’n eigeste pog de speklappen met de zwoerd d’r nog an (zo dik sni’jen as owen doem) Een benneken dreugkòkende eapels; een greep sjiepels (bi’j ut sni’jen mot ow de ogen lopen as een pomp, dan hej de goeien); Een paar slieven kennemelk (den mot zo zoer wèzen datow ut witte van de ogen noar de rug drèèjt) Een paar handenvol weitebloem; Een paar kroppen slaat, ut liefs woar vul roepen in zit, (dan we’j zeker dat ze lekker bunt). Een penneke bruune bonen gedreugt op een wèjerige zolder, wel 2 dagen loaten weken. Zo moj ut maken:
Striek de speklappen in met grovven mosterd, ut liefs een dag van teveuren, dan kan ut d’r goed in trekken; Kòòk de bonen met vlot water en wat pekkel, tut ze goed gaar bunt. Sni’j ut vetspek in kleine brökskes, en broaj dizzen midden op den kachel uut in een penneke.
De speklappen köj now ook broajen, moar denkteran da’j ze neet te schieluk broaj (ze mot sleddderig blieven) schoef de pan betieds naar de kant en gebruuk nooit gin magarine of ander slekkevet moar echte botter.
Now kuj de eapels goan kôken en de slaat in den deurslag zetten. Ut spekvet waj uutgebroajen hep (een köpke spekvet moj effen terughollen um drek de sjiepels in te braojen) met de weitebloem binden, niet te heit stôken want dan vebrent ow ut grei en zörg da’j egaal ruurt andes kriej kloeten.
Dan geliek de kennemelk bi’j gieten en blieven ruuren tut da’j een mooi pepken hep. De uutgebroajen brökskes spek d’r dan ook bi’j in doen.
De borden könt op toafel en wat doar bi’j heurt. A’j de hele kraom gaar hep kuj de pannen op toafel zetten en ut volk neugen.
MariaHedwig Henrica Iding, het negende kind van Stephanus Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch (Opa en Oma Iding) wordt te Aalten geboren (roepnaam Hedwig)
1911 Juni 14.
Te Eibergen trouwt de 23 jarige in Dinxperlo geboren Maria Aleida Bolwerk met de 17 jarige in Eibergen geboren Johannes Hendricus Reirink. De ouders van de bruid zijn Hendrikus Bernardus Bolwerk en Ida Iding, zus van Stephanus Henricus Iding (Opa Iding) De ouders van de bruidegom zijn Johannes Theodorus Bernardus Reirink en Grada Lageschaar
1912 Juli 14. Berlijn
Egon Siecke (Vincent, later echtgenoot van Julia Iding) wordt geboren te Berlijn 14 Juli 1912
Foto 1912.Antonius Aloysius Maria (Antony) ten Bosch en echtgenote Adele …
Foto Herbert ten Bosch zoon van Antonius Aloysius Maria (Antony) ten Bosch en echtgenote Adele
1912 Oktober 17. Aalten
Maria Modesta Gerharda Iding, het tiende kind van Stephanus Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch (Opa en Oma Iding) wordt te Aalten geboren. (roepnaam Marie)
1912–1913 Aalten.
Henk (Heinrich), zoon van Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch (Opa en Oma Iding) gaat in de leer bij een bakker.
Omstreeks 1913
Omstreeks 1913 gaat Aleida, dochter van Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch (Opa en Oma Iding) naar het st. Anna pensionaat te Groot Zundert.
28-01-1913 Eibergen
Te Eibergen trouwt de 20 jarige in Dinxperlo geboren Ida Berendina Bolwerk met de 26 jarige in Eibergen geboren Gerhardus Bernardus Wilhelm Reijrink.
Ouders van de bruid zijn Hendrikus Bernardus Bolwerk en Ida Iding, zus van Stephanus Henricus (Opa Iding)
De ouders van de bruidegom zijn Johann Wilhelm Reijrink en Johanna Martha Esseling
1913 Augustus 5 Lichtenvoorde. Huize ten Bosch Schäpers A313 aan de Varsseveldseweg
Franciscus Johannes Josephus (Frans) ten Bosch wordt geboren uit het huwelijk van Johannes Bernardus Franciscus ten Bosch en Sophia Hedwig Schäpers. (probanten
Eerste Wereldoorlog 1914-1918
1914. De eerste wereldoorlog breekt uit.
Aleida Maria Johanna Iding ziet vanuit het zolderraam van het st. Anna internaat, België in brand staan.
Nederland is in de oorlog 1914 – 1918 neutraal.
Omstreeks 1913 gaat Adele naar het st. Anna pensionaat te Groot Zundert. Frans is de verplichte spreektaal op het internaat.
Later zullen de andere meisjes volgen.
Als Jo het pensionaat verlaat gaat zij werken op het postkantoor van Winterswijk, dat zij helpt opzetten.
Aleida 12 jaar
1916 Juni 8. Aalten
Julia iding, het elfde kind van Stephanus Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch (Opa en Oma Iding) wordt geboren te Aalten. (Julia)
1916 November 26. Lichtenvoorde. Huize ten Bosch Schäpers A313 aan de Varsseveldseweg
Hedwig, Bernadette Sophia Maria Wordt geboren uit het huwelijk van Johannes Bernardus Franciscus ten Bosch en Sophia Hedwig Schäpers
1917 Februari 23.
Het huwelijk van Hendrik Johannes Iding met Jacoba Adriana Strijbos wordt ontbonden.
Echtscheiding vonnis Arnhem 24-02-1916; gehuwd te 02-09-1891 Arnhem
Kindje, als je tegen me spreekt, moet je me aankijken
Omstreeks 1917 gaat Elisabeth Maria Antonia Iding (dochter vanStephanus Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch) naar het st. Anna pensionaat te Groot Zundert
Leonardus Bernardus Franciscus Iding (zoon van Stephanus Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch) leert het slagersvak bij een joodse slager
Johanna Maria Aleida Josepha Iding (dochter van Stephanus Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch) gaat als boekhoudster in dienst bij de boerenfamilie Reijrink in Aalten
Franciscus Antonius Stephanus Iding (zoon van Stephanus Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch) is in de leer bij een bakker en vertrekt later naar Tilburg.
Hoewel Moeder (Johanna Geertruide ten Bosch) bijzonder begaan is met het wel en wee van haar kinderen en later met dat van haar kleinkinderen, is zij zakelijker aangelegd dan Vader (Stephanus Henricus Iding) die een meer romantische natuur heeft. Hij jaagt graag, maar méér nog geniet hij van zijn wandelingen in de natuur. In de vakanties neemt hij zijn kinderenmee de boer op. Bekend is zijn uitspraak; “Kindje, als je tegen me spreekt, moet je me aankijken.”
1918 Januari 16. Arnhem
Te Arnhem trouwt de 21 jarige in Emmerik Duitsland geboren Bernhard Jozef Iding (zoon van Hendrikus Iding en Jacoba Strijbos) met de 21 jarige eveneens in Emmerik Duitsland geboren Louise Demont.
De ouders van de bruidegom zijn Hendrik Johannes Iding en Jacoba Adriana Strijbos
Ouders van de bruid zijn Albertus Demont en Louise Immand
1918 April 23. Arnhem
Te Arnhem overlijdt op 52 jarige leeftijd Berendina Iding, geboren in Westervoort en echtgenote van Albertus Johannes Arnoldus van Maanen. De ouders van de overledene zijn Johannes Iding en Berendina Kummeling
De familie Reijrink (verwanten van Stephanus Henricus Iding) verhuist van Aalten naar Hapert in Brabant. Johanna Maria Aleida Josepha Iding gaat met hen mee. Het bevalt haar goed in Brabant en ze vertelt thuis enthousiaste verhalen.
1918 Juni 26 Lichtenvoorde. Huize ten Bosch Schäpers A313 aan de Varsseveldseweg
Gerda Josephina Maria wordt geboren uit het huwelijk van Johannes Bernardus Franciscus ten Bosch en Sophia Hedwig Schäpers. (probanten)
1917. Familie Iding. Foto; Van links naar rechts: Leo 17, Jo 18, Frans 15, Lies 8, Vader (Stephanus Henricus iding) 59, Johan 14, Moeder (Johanna Geertruide ten Bosch) 45, Julia 1, Aleida 12, Marie5, Henk 19, Adele 10 en Hedwig 7.Julius is op deze foto niet te vinden, hij moet nog geboren worden.
1918 September 8. Aalten
Julius Iding, het twaalfde kind van Stephanus Henricus Iding en Johanna Geertruide ten Bosch (Opa en Oma Iding) wordt te Aalten geboren.
(roepnaam jules)
1919 Januari 7.
Jacob Cohen (manufacturier geb te Aalten) echtgenoot van Mathilda Johanna ten Bosch overlijdt te Dinxperlo op 44 jarige leeftijd. Ouders zijn Simon Jacob Cohen en Susanna van Gelder.
1919
Door het sluiten van de grenzen tijdens de jaren van de eerste wereldoorlog is de meelverkoop sterk teruggelopen. Stephanus Henricus Iding (Opa Iding) heeft weinig vertrouwen in de L.T.B. coöperatie van de Achterhoek en verwacht voor zijn zonen in Brabant een betere toekomst.
1919 Bochholt.
Rond 1900 telt Bocholt 200 joden (ca. 1 % van de totale bevolking). Velen van hen zijn actief in het zakenleven, in cultuur en liefdadigheid. Joden worden lid van de gemeenteraad: van 1908 tot 1927 Emil Cohen (Zentrum) en van 1919 tot 1932 Jeanette Wolff (SPD) De Jeanette-Wolff-Weg in Bocholt herinnert aan deze vroegere burger van de stad.
Foto 1919 Oktober 22. Arnoldus Maandonks en Johanna Maria Aleida Josepha Iding.
1919* Lichtenvoorde Huize ten Bosch Schäpers A313 aan de Varsseveldseweg
Detty ten Bosch wordt geboren uit het huwelijk van Johannes Bernardus ten Bosch en Hedwig Schäpers.
Bladel 1919 Oktober 22.
Te Bladel trouwt de in Netersel geboren 35* jarige Arnoldus Maandonks met de in Hemden (Bocholt) Duitsland geboren 20 jarige Johanna Maria Aleida Josepha Iding.
De ouders van de bruidegom zijn Arnoldus Maandonks en Maria Anna Aarts.
De ouders van de bruid zijn Stephanus Henricus Iding en Johanna Gertruda Maria ten Bosch.
De verkeringstijd heeft zó kort geduurd dat de pastoor ervan overtuigd is dat het een ‘moetje’ is en dat laat hij ook merken. Dat is echter niet het geval.
Johanna Maria Aleida Josepha Iding
Bruid op woensdag 22 oktober 1919 Bladel en Netersel
Bron: RANB inventarisnummer: 352 plaats: Bladel en Netersel
De collectie Arbeidsinspectie is ontstaan tijdens diverse onderzoeken naar de arbeidsomstandigheden in verschillende bedrijven aan het begin van de twintigste eeuw. De collectie Arbeidsinspectie bevat ongeveer 5000 fotos uit de periode 1900 tot 1955. De collectie bevat naast veel fotos van machines ook mooie tijdsbeelden van niet meer bestaande industrietakken. Inspecteurs van de Arbeidsinspectie maakten gebruik van fotografie om arbeidsomstandigheden en eventuele misstanden in bedrijven vast te leggen en konden met hun fotos hun rapporten kracht bijzetten met als doel de arbeidsomstandigheden te verbeteren. De fotos hebben een voorlichtende en educatieve functie en werden daarnaast ook gebruikt als bewijsmateriaal bij overtredingen.
VOORWOORD.
De Commissie van Enquête naar de Huisindustrie in Nederland heeft, in overleg met het Bureau, gemeend naar aanleiding van de Opening der Tentoonstelling van Huisindustrie eenige gegevens te moeten publiceeren, die als voorloopige resultaten der enquête zijn te beschouwen. In deze korte rapporten worden een vijftigtal takken van huisindustrie in ons land behandeld. Daarmee wordt geenszins het algemeene rapport, dat echter op zijn vroegst in den loop van het jaar 1910 zal kunnen verschijnen, overbodig gemaakt. Het hierachter afgedrukte bedoeld slechts een zeer algemeen beeld van de betreffende industrieën te geven en put in geenen deele het rijke materiaal uit, dat de Enquête-Commissie tot haar beschikking heeft. Ook worden in deze rapporten niet alle branches van huisindustrie behandeld, daar de Enquête-Commissie nog niet met haar onderzoek over geheel Nederland gereed is. Naar schatting is eerst de helft der huisarbeiders bezocht, zoodat het ontbreken van veleen soms belangrijke takken van huisindustrie hier niet behoeft te verwonderen.
Bij het verschijnen van dit werk moet nog dank betuigd worden aan de velen, die bij de samenstelling ervan behulpzaam zijn geweest, met name aan den heer J. G. VAN DILLEN, docts. i d Stw., te Amsterdam.
Een zestigtal Rapporten over Huisindustrie in Nederland 1.
Het vervaardigen van meubelen te Amsterdam.
Aantal: Ongeveer 160 thuiswerkende meubelmakers, die voor een groot deel in de Jordaan wonen, werden bezocht. Onder dit getal zijn ook 27 houtdraaiers begrepen, die in een eenigzins afwijkende positie verkeeren, evenals de huisarbeiders, die zich vooral met houtsnijwerk en het beeldhouwen van meubelen bezighouden.
Onder de eigenlijke meubelmakers vindt men een aantal, die allerlei meubelen maken, maar daarnaast bestaat in dit vak een vrij groote specialisatie, zoodat men afzonderlijke stoelenmakers, tafelmakers, kastenmakers en witwerkers onderscheidt. Ook het restaureeren en vervaardigen van antieke meubelen is een afzonderlijk vak.
Bedrijfsvorm: Deze meubelmakers staan op de grens tusschen huisindustrie en kleinindustrie. Zij onderscheiden zich van de gewone huisindustrieele arbeiders hierin, dat zij niet in vasten dienst van een patroon staan, maar hetzij werk aannemen hetzij op eigen risico meubelen vervaardigen en deze dan bij grossiers en winkeliers trachten te slijten.
Meestal koopen zij zelf het benoodigde hout in. Soms werken zij ook wel voor paticulieren. Vooral als zoo'n meubelmaker met een of meer knechts werkt, nadert hij zeer sterk het zelfstandige baasje. Echter staan de meesten in zóó groote afhankelijkheid van de grossiers, winkeliers en fabrikanten, voor wie zij werken, en vertoont hun toestand een zóó groote gelijkenis met dien der eigenlijke huisindustrieelen, dat men hen bij een beschrijving van de huisindustrie niet over het hoofd mag zien. De houtdraaiers en houtsnijders werken gewoonlijk voor de meubelmakers.
Arbeidsduur: Het voornaamste kenmerk van den arbeidsduur dezer meubelmakers is de groote ongeregeldheid; als zij werk hebben, werken zij lang, maar zeer dikwijls hebben zij gebrek aan arbeid. Dit is het gevolg van den achteruitgang van hun toestand in de laatste jaren en van de groote concurrentie, die in hun vak heerscht. In zeer vele gevallen bedraagt de gemiddelde arbeidsduur per week ongeveer 60 uur; door sommigen wordt echter 70 a 100 uur per week gewerkt, terwijl verscheidene meubelmakers door gebrek aan werk gemiddeld slechts 30 a 40 uur per week arbeiden. Als er werk is, worden vaak lange dagen gemaakt en komt ook Zondagsarbeid en nachtarbeid voor; vooral in de nacht van Vrijdag op Zaterdag wordt soms zeer laat gewerkt. Met inleveren en houtkoopen gaan nog ? uur per week verloren.
Loon: De loonen zijn buitengewoon laag. Van ongeveer 55% varieert het gemiddelde weekloon (het netto inkomen) van f 5 tot f 10.50, terwijl van 70% het loon f 12 of minder bedraagt.
Heel dikwijls komt een weekloon voor van f 7 a f 8, een bedrag, dat in verband met het dure Amsterdamsche leven, zeker zeer laag mag genoemd worden. Ongeveer 30 % verdient meer dan f 12 per week.
Door het geringe aantal uren, dat gemiddeld per week gewerkt wordt, is het uurloon hooger dan men zou verwachten. Toch blijft het meestal ver beneden het gemiddelde uurloon van 24 cent, dat op de meubelfabrieken te Amsterdam betaald wordt. Voor de thuiswerkers varieert het uurloon gewoonlijk tusschen 14 en 22 cent, soms echter is het hooger, soms lager.
Woning: De woningen zijn gewoonlijk niet slecht; steeds is er een afzonderlijke werkplaats, die dikwijls vrij goed is, maar ook in verscheidene gevallen niet aan redelijke eischen voldoet. Dikwijls wordt een zolder als werkplaats gebruikt en in verscheidene gevallen een onbewoonbaar verklaarde woning.
Vrij algemeen zijn deze meubelmakers lid van ziekenfonds maar bijna nooit van een vakvereeniging.
Het klompenmaken te Best en omstreken.
Aantal: 30 huisindustrieele klompenmakers werden in deze streken bezocht. Zij beschikken zonder uitzondering over een stukje land, soms over een vrij groot stuk van 100 a 175 roe.
Verhouding tot den werkgever: Zij werken uitsluitend thuis, direct voor den werkgever.
Arbeidstijd: De meesten werken 10 of 11 uur per dag, slechts enkelen langer of korter.
Loon: De meeste klompenmakers werken met een huisgenoot of knecht. Zij verdienen gewoonlijk van f? tot f 13 per week, maar de klompenmakers, die met een vreemden knecht werken, moeten daarvan nog f 5 a f 6 loon betalen. De enkele klompenmakers, die geheel alleen werken, verdienen slechts f 6 a f 7 per week.
Voorts zijn er nog enkele klompenschrabbers, die met een werktijd van 9 a 10 uur per dag slechts f 2 en f 2.50 per week verdienen.
Woning: De woning bevat meestal 3, soms echter 2 vertrekken. Van een afzonderlijk werkvertrek wordt slechts zelden melding gemaakt.
Roopdraaien te Den lip.
Aard van het bedrijf: Een zeer eigenaardige, doch uitstervende huisindustrie wordt nog gevonden te Den lip. Het is het z.g. roopdraaien.
Roop wordt gebruikt om het riet te bevestigen op molens en boerenhuizen en wordt vervaardigd van biezen. Deze biezen worden met de hand stevig in elkaar gedraaid op dezelfde wijze als touw gedraaid wordt. Wanneer door steeds nieuwe biezen te nemen, een lang eind verkregen is, wordt dit 50 maal om een gewone plank gewonden. Deze 50 windingen worden vastgebonden tot een bos. Vier bossen vormen een z.g. bond. Hiernaar wordt de stukprijs bepaald. Een bond wordt betaald met f ? Het werk is hoofdzakelijk vrouwenarbeid.
Een gewone roopdraaister vervaardigd 1 bond in 2 uur. Nooit is er echter dagen achtereen werk. Er is slechts één patroon die het doet vervaardigen en deze laat slechts dan werken als zijn voorraad bijna ten einde raakt.
Het draaien wordt in de huiskamer gedaan. Vele vrouwen willen het echter niet meer in huis hebben.
Het maken van stalen en sneuen te Maassluis.
Techniek: Stalen zijn gedraaide einden touw, die op de loggers, die ter haringvangst uitgaan, gebruikt worden om de hoeken aan de lijn te bevestigen.
Sneuen zijn dunnere en langere einden touw ; deze worden bij de beugelvisscherij gebruikt.
Het maken van stalen en sneuen is vrij licht werk en geschiedt met behulp van een wiel.
Bijverdienste: Dit bedrijf is meestal een bijverdienste en brengt een paar guldens in de week op. Maar voor enkele ouden van dagen is het vaak de voornaamste bron van inkomsten. Het maken van sneuen geschiedt dikwijls door de visschers in den tijd (December tot Juni), dat zij geen werk hebben.
Verhouding tot den werkgever: Deze huisarbeiders staan soms in dienst van een touwslagerij, die hun het touw levert. Het gebeurt echter ook wel, dat zij de stalen en sneuen direct aan de reeders leveren; hun verdienste is dan grooter, maar zij moeten dan, als ze een bestelling krijgen, dikwijls in korten tijd een massa afleveren, zoodat ze dan vaak 's nachts doorwerken.
Loon: Door den touwslager wordt voor 100 stalen 5 cent betaald. Een laag loon; immers het maken van 100 stalen kost ongeveer ? uur arbeid.
Zij, die direct voor de reeders werken, verdienen meer. Hun verdienste (dus na aftrek der kosten) bedraagt ongeveer f ? per 1000 stuks.
Het maken van sneuen (meestal direct voor de reeders) levert een verdienste van ±90 cent per 1000 stuks op. Een visscher, die 's winters den heelen dag, ± 15 uur werkte, verdiende met dit sneuenmaken f 3.50 per week.
Arbeidsduur: Hierover zijn weinig gegevens aanwezig. Door sommigen wordt den heelen dag van 's morgens vroeg tot 's avonds laat gewerkt, door anderen slechts een paar uur. Zooals gezegd, komt soms ook nachtarbeid voor.
Kinderarbeid: Het is een werk, dat gemakkelijk door kinderen kan worden gedaan. Kinderarbeid komt dan ook veel voor. Soms werken kinderen van 6 en 7 jaar al mee.
De stoelenindustrie te Noordwolde (Fr.)
Omvang: De stoelenindustrie te Noordwolde, Vledder en Beuil, het vervaardigen van wilgenhouten tuinstoelen, is in het jaar 1872 in het leven geroepen door den toenmaligen Noordwolder predikant Van der Tuuk en is uit de manden-vlechterij voortgekomen. Ze wordt deels in huisindustrie, deels in werkplaats gedreven door een twintigtal ondernemingen van grooter of kleiner omvang, die een 300 werklieden omvatten; daarvan is het aantal thuiswerkers ongeveer 80. Van hen zijn 70 stoelenmakers en 10 ruggenvlechtsters en roopdraaiers.
Organisatie: De meest gebruikelijke vorm van huisindustrie is het z.g. koopsysteem: de arbeiders koopen bij den patroon de grondstoffen en verkoopen aan hem de afgewerkte stoelen. Een klein deel werkt volgens het z.g. loonsysteem: de patroon verschaft hun de grondstoffen en betaalt voor de afgewerkte stoelen het standaardloon, dat voor de fabrieksarbeiders geldt en dat onlangs bij de regeling van het arbeidskontrakt opnieuw is vastgesteld. Zij, die volgens het koopsysteem werken, klagen algemeen dat ze niet uitkomen, d. w. z. door de duurte der grondstoffen het standaardloon niet kunnen verdienen.
Het uurloon varieert, al naar de werkvaardigheid van den arbeider, van 11 tot 15 cent, zoodat bij een gemiddelden arbeidstijd van 65 uur per week (Zaterdagmiddags worden geen stoelen gemaakt en ook op andere dagen kost hun land en vee hun, al naar den tijd van het jaar en de weersgesteldheid, eenigen tijd), ongeveer 9 gulden kan worden verdiend.
Vrouwen- en kinderarbeid: Er zijn 17 kinderen beneden 16 jaar in het bedrijf in huisindustrie werkzaam; ze maken meest het onderstel van den stoel of kinderstoeltjes en werken ongeveer even lang als de volwassenen. Vrouwenarbeid komt alleen bij het ruggenvlechten voor, maar dit wordt langzaam verdrongen door het steeds toenemend gebruik der z.g. Japansche matjes.
Woningtoestanden: De woning- en gezondheidstoestanden zijn bij de stoelenmakers veel gunstiger dan bij de mandjesvlechters; bijna allen hebben een afzonderlijk werkvertrek en sommigen 2 of 3-kamerwoningen. Degenen, die lid der vakvereeniging zijnen dat is ongeveer 60% der mannelijke thuisarbeiders boven 16 jaargenieten bij ziekte een wekelijksche ondersteuning van f 2.50.
Gedwongen winkelnering: Evenals de mandenvlechters zuchten ook de stoelenmakers onder de winkelnering al is de dwang dan ook niet zoo direkt: als bij genen, ze bestaat toch indirekt. Op 2 na hebben alle patroons, die thuiswerkers hebben, een winkel, waar allen zich vrijwel verplicht voelen te koopen, daar anders bij slapte ontslag pleegt te volgen. Bij sommigen betalen zij koffie 10%? (,suiker 20% en zeep 10 a 20% duurder dan in de vrije winkels te Noordwolde.
Dit en de omstandigheid, dat zij dikwijls grondstoffen te duur moeten betalen, zijn de bezwarendste toestanden, die op de huisindustrie in dit bedrijf drukken; de winkelnering drukt de geheele industrie. In andere opzichten is de toestand der huisarbeiders lang niet zoo ongunstig als meestal in de huisindustrie voorkomt. Behalve de iets geringere verdiensten is hun toestand in veel opzichten beter in ieder geval niet slechter dan die van de fabrieksarbeiders. Ten opzichte van andere huisindustrieele arbeiders hebben ze dit groote voordeel, dat de industrie een plattelandsche is; bijna allen hebben schapen of geiten of één of zelfs meer koeien en evenzoo een grooter of kleiner stuk land; door de opbrengst hiervan worden hun inkomsten vermeerderd en wordt hun leven minder eentonig gemaakt.
Uitvoer: Ten slotte zij opgemerkt, dat jaarlijks ongeveer 350,000 stoelen worden uitgevoerd uit Noordwolde. Venters, die op de Belgisch-Fransche grens wonen, in Rousselare en Dixmuiden, koopen ze op en trekken dan op wagens heel Frankrijk tot de Pvreneeën door om ze te slijten. In de laatste jaren worden ze ook afgezet in Italië en Engeland.
De mandenindustrie te Noordwolde (Fr.)
Organisatie: Het vervaardigen van mandjes geschiedt alleen in huisindustrie en is naar de grondstof in 2 verschillende deelen te onderscheiden: de teenen of twijgmandjes en de z.g. sportmandjes. De eersten worden door een groot deel van de Noordwolder bevolking alleen 's winters gemaakt en is dan voor hun het eenige bestaansmiddel; het laatste geschiedt gedurende het geheele jaar door vrouwen en meisjes en is meer een bijverdienste.
In het voorjaar gaan de mannen, die s winters twijgmandjes hebben gevlochten, overal heen om te werken als maaiers, zandgravers enz. Daardoor is het geheele aantal arbeiders, dat in deze industrie werkzaam bij uitstek lastig te bepalen.
Loon: Het loon, dat met het vlechten der mandjes verdiend wordt, bedraagt voor de teenen mandjes ongeveer per uur 5 cent, zoodat bij een gemiddelden werktijd van 70 uur per week ongeveer f 3.50 verdiend wordt. Arbeid van kinderen, beneden den leeftijd van 12 jaar komt bijna niet voor; boven dien leeftijd helpen zij hun ouders door het maken van bodems en het afknippen der randen; zelfstandige verdienste kan men aan de meesten niet toerekenen.
De mandenvlechters en vlechtsters behooren tot het armste deel der Noordwolder bevolking; hoewel bijna allen in het bezit van een stukje land (met of zonder hypotheek) laten de woningtoestanden nog veel te wenschen over. Verreweg het grootste deel leeft in éénkamerwoningen, terwijl een deel der huizen nog van riet en hout gebouwd is. Hun gezondheidstoestand is dan ook niet in alle opzichten bevredigend; het vlechten der mandjes is op zichzelf geen ongezond werk, maar des te meer is dit het koken en schillen van de twijg, dat een buitengewoon vieze lucht en damp verspreidt en meestal in dezelfde kamer wordt gedaan waarin ze huizen en slapen: slechts enkele doen het daarbuiten.
Vakvereeniging. Een vakvereeniging of ziekenfonds bestaat er onder hen niet, zoodat ze bij ziekte geen ondersteuning genieten.
Gedwongen winkelnering. Ten slotte de gedwongen winkelnering. Hoewel sinds 1 Februari 1909 wettelijk verboden, bestaat te Noordwolde nog de gedwongen winkelnering; deze, gevoegd bij het z.g. touwgeld, een korting van 10% door de meeste patroon-winkeliers in rekening gebracht, doet de schamele verdiensten tot het minimum dalen. Terwijl uitsluitend winkeliers de mandjes koopen, zijn de arbeiders verplicht bij hen te winkelen.
Geld wordt hun voor hun arbeid nooit betaald; met de mandjes betalen ze het over de afgeloopen week verbruikte en zelfs wanneer dat minder is dan de waarde der ingeleverde mandjes, wordt hun dat niet uitbetaald, maar als tegoed geboekt.
Uit de opgaven der arbeiders blijkt, dat voor koffie bij sommige winkeliers 10 % voor zeep 20 % en voor suiker bij sommigen ? % meer wordt betaald, dan in devrije winkels te Koordwolde.
Toekomst: In de Rijksrietvlechtschool wordt thans een geslacht opgekweekt, dat de oude mandenvlechterij in nieuwe meer kunstindustrieele banen kan leiden. In deze richting ligt onweersprekelijk de toekomst der manden vlechterij.
Het vervaardigen van stroohulzen te Oisterwijk en te Leende (N.B.)
Aantal: Hier werden 15 gezinnen bezocht, die zich bezig houden met het maken van stroohulzen voor flesschen enz.
Door middel van een ijzeren plaat wordt het stroo dubbel geslagen, waarna het met de machine gestikt wordt. Ten slotte wordt de huls gebonden.
Bijverdienste: Dit werk is een bijverdienste; het geschiedt meestal door vrouwen en kinderen, soms echter ook door mannen. De man is vaak schoenmaker (loon f 6 a f 7 per week). Deze gezinnen beschikken steeds over een stukje land.
Kinderarbeid: Een twaalftal kinderen beneden 14 jaar werken mee, waaronder kinderen van 8 en 9 jaar. Het aantal is misschien wel grooter.
Arbeidstijd: De arbeidstijd is zeer verschillend; meestal 7 a 14 uur per dag, soms echter maar 4 a 5 uur. De schoolgaande kinderen werken 4 uur per dag.
Loon: Voor het maken van 1000 stroohulzen wordt 90 cent betaald. Sommigen houden zich alleen met het binden bezig, waarvoor 40 cent per 1000 betaald wordt. Het uurloon varieert van 2, tot 5 cent.
Per week wordt door een gezin met dit werk meestal f 2 a f 3 verdiend.
Woning: De woning bevat meestal 2, soms 3 kamers. Slechts in een paar gevallen is er een werkschuur, meestal geschiedt het werk in het woonvertrek, dat dikwijls ook keuken en slaapkamer is.
Het reepschrabben te Oss (N.B.)
Techniek: Het reepschrabben is het van de schors ontdoen van dunne takken.
Aantal: Het reepschrabben geschiedt te Oss door ruim 30 vrouwen, die echter meestal door gezinsleden worden geholpen.
Kinderarbeid: In dit bedrijf bestaat zeer veel kinderarbeid. Er werden 28 kinderen beneden 14 jaar opgegeven, waaronder kinderen van 9, 8 e n 7 jaar. Deze kinderen werken na schooltijd, dikwijls 4 uur per dag.
Bijverdienste: Het reepschrabben is bijna steeds een bijverdienste. De man is soms hoepelmaker of los arbeider of klompenmaker; het meeste verdienen zij, die op een boterfabriek werken. Bijna steeds beschikken deze gezinnen over een stukje land. Het reepschrabben geschiedt alleen 's winters.
Arbeidsduur: De arbeidstijd van 15 dezer vrouwen is 4 a 6 uur per dag en van 9; 8 a 10 uur; enkele vrouwen werken echter langer dan 10 en enkele korter dan 4 uur.
Loon: Het stukloon bedraagt voor de verschillende soorten resp. 8, 12 en 14 cent per bos. Het uurloon is ten hoogste 3 ½ cent.
Het weekloon varieert natuurlijk zeer naar gelang er meer of minder door gezinsleden wordt meegewerkt en in verband met het verschil in werktijd. Een vrouw, die zonder hulp werkt, verdient met een arbeidstijd van ? uur per dag f 1.25 per week. Een andere vrouw, die 8 uur per dag werkt f 1.75 per week. Vaak verdienen zij, met hulp van gezinsleden, f 1.50 a f 2 per wreek, maar soms ook minder; een enkele bereikt met veel hulp een loon van f 3, f 5 of f 6 per week.
Woning: Steeds bevat de woning twee vertrekken, en bijna altijd wordt in het werkvertrek tevens gewoond, gekookt en geslapen.
Het vervaardigen van matten in het Noorden van Overijsel.
Aantal: Volgens een schatting in de Verslagen van de arbeidsinspectie, waaruit voor het volgende een en ander is overgenomen, zijn in de mattenindustrie in Overijsel ongeveer 1800 personen werkzaam. Vooral in de gemeenten Genemuiden, Hasselt, Wilsum en Grafhorst wonen zeer vele matters.
Techniek: De grondstoffen voor het maken van vloermatten zijn bies en rusch. Het snijden en bewerken van biezen en russchen wordt meestal des zomers door de matters gedaan. Het biezensnijden, waarbij men 8 a 9 uur per dag in het water staat, is een zwaar en ongezond werk.
De rolmatten worden geweven met behulp van een matten-raam, waarop een aantal draden van dun touw gespannen zijn, tusschen welke de biezen of russchen gevlochten worden.
Bedrijfsvorm: In de tweede helft der 18 de eeuw is de bedrijfsvorm der mattenindustrie zeer veranderd. Het is tegenwoordig niet meer een zuivere huisindustrie. Dat is ten deele het gevolg van een nieuwere wijze van verpachting der biesvelden, namelijk een verpachting in kleine perceelen met betaling eerst na maanden. Nu kan elk arbeider zich het noodige bies aanschaffen. Dientengevolge zijn de groote mattersbazen, die vele huisarbeiders in dienst hadden, voor een groot deel verdwenen en werken de matters voor eigen rekening. In plaats van de afhankelijkheid van de mattersbazen is nu een groote afhankelijkheid der matters van de opkoopers-handelaars getreden. Wel is het loon der eigenwerkers iets hooger, maar zij moeten nu het risico dragen van den biezenoogst en van de prijswisseling der matten. Echter komt ook nog wel het matten voor rekening van een patroon voor.
Arbeidsduur: De werktijd der matters is zeer lang.
Velen beginnen reeds om 4 a 6 uur 's morgens en werken dan tot 's avonds door.
Loon: Het weekloon van een matter, die voor een ander werkt, bedraagt ongeveer f 3 voor een biezenmatter en f 2 voor een russchenmatter. Voor eigenwerkers zijn deze cijfers ongeveer f 4 en f 2.80. Wel ontvangen de eigenwerkers wekelijks veel meer, maar daarvan moet worden afgetrokken het bedrag van de pachtsom van het bies en van het loon voor het biezensnijden.
Terwijl het uurloon der loonarbeiders 4 a 4,1 cent bedraagt, is dit cijfer voor de eigenwerkers 5 a 5,1 cent.
Kinderarbeid: Doordat het maken van kleine matten veel minder loonend is geworden, is de kinder-exploitatie veel geringer dan vroeger. Toch werken nog ongeveer 200 kinderen mee.
Andere inkomsten: Het mattenvlechten geschiedt alleen des winters en is dan voor de meeste gezinnen de eenige bron van inkomsten. Wel vindt men onder de matters enkele kleine boertjes, maar meestal zijn het losse arbeiders, die 's winters geen werk hebben. Des zomers verhuren zij zich bij een boer voor ongeveer f 6 per week; alleen in den hooitijd en in den tijd van het biezen snijden verdienen zij veel meer.
Gezondheid: De heer Meijers heeft aangetoond, dat de sterfte aan tuberculose in de mattersgemeenten meer dan tweemaal zoo hoog is als de gemiddelde sterfte aan deze ziekte in Nederland.
In het naburige Zwartsluis, waar grootere welvaart heerscht en dus niet gemat wordt, is het tuberculose-sterftecijfer slechts 1/3 van het cijfer voor Genemuiden. Dit is waarschijnlijk niet een gevolg van het mattersbedrijf zelf, maar van de armoede, de ondervoeding en de slechte woningtoestanden. De woning bevat meestal slechts één klein vertrek.
