Woensdagnamiddag zijn Jos en Jan, twee tekenleraren van de school voor buitengewoon onderwijs Terbank (type 2), de werken van hun leerlingen gaan ophalen in de Universiteitshallen in Leuven en hebben ze terug opgehangen in het Geriatrisch Centrum Damiaan in Tremelo in het kader van de toekomstige tentoonstelling van Kumbe (kunstenaars met beperking). De leerlingen zijn van 2 tot 14 jaar en hebben een matige tot ernstige mentale handicap.

De werken zijn allemaal zorgvuldig ingekaderd. Die kaders zijn een gift van een service-club. Ze laten die maken door een schrijnwerker, zodat ze stevig in elkaar zitten, want ze worden vaak gebruikt.

De werken moeten naar de eerste verdieping. We kunnen via de lift. Door de verbouwingswerken moeten we een lift in een andere gang nemen. Die zit wel ingewikkeld ineen. Om op de eerste verdieping te raken moet ik op 6 duwen. Geen probleem, ik worstel er me wel doorheen. Wanneer Jos en ik terug naar het gelijkvloers willen duwen we op 0 en neen, dit is niet de verdieping die we zoeken. Nog eens 0 indrukken … en we zijn weer op de eerste verdieping. Gelukkig komt er iemand met een keukenkar uit een andere lift. Die helpt ons verder: op 5 duwen en we zakken naar het gelijkvloers. Ik moet nog wat draden en haken voor het ophangsysteem bijvragen. Zo maak ik kennis met Nancy. En ja, ze gaat even mee om me te tonen hoe we met de lift naar de vierde verdieping kunnen. Daar komen de bewoners alleen om nog even tv te kijken en te slapen. Het personeel heeft daar voorlopig ook zijn eetruimte. We moeten dan wel door een gesloten afdeling van bewoners met een psychiatrische problematiek. Nancy weet niet of de confrontatie met die bewoners wel zo evident is voor buitenstaanders. Maar de geëxposeerde werken kunnen ook via de trap bereikt worden, en bezoekers die minder mobiel zijn kunnen dan via die lift.

Dan ben ik weer bij Jos en Jan die volop aan het ophangen zijn. Je ziet dat ze daarin vaardigheid hebben. De werken zijn prachtig. Ik voel me altijd warm worden als ik zo’n werken zie. Je kijkt door het schilderij heen naar de persoon er achter. Komt er een energie in me opzetten van: zie je wel hoe kostbaar zo’n mens is, want je weet hoe kwetsbaar die kunstenaars zijn.

De confrontatie met de bewoners van het Geriatrisch Centrum werk andersom. Hier zitten mensen samen die in meerdere of mindere mate dementeren. Het doet me pijn vast te stellen hoe iemand tegen zijn levenseinde aan niet alleen lichamelijk maar ook mentaal moet inleveren. Ik weet dat weldra mijn beurt komt om de boeken hier  te sluiten. Ik kan me zo moeilijk voorstellen dat ik wellicht over enkele jaren een plaats moet innemen naast mensen zoals ik die vandaag aantref. Toch is de sfeer niet wanhopig. De mensen zien er verzorgd uit. Het personeel gaat heel zachtaardig met ze om.

Nancy vertelt dat in België mensen maar een beperkte tijd meer in de psychiatrie kunnen verblijven. Daarna dienen ze door te stromen naar speciale verzorgingstehuizen zoals de gesloten afdeling hier. Op die afdeling verblijven mensen die al hun ganse volwassen leven ‘binnen’ zitten. Maar ook hier tref ik mensen aan die verzorgd zijn, meubilair dat fris aandoet. De bewoners zelf zitten verzonken in zichzelf, murmelen voor zich uit, ééntje roept, een ander geeft me een hand. Ik kan niet anders dan aan mijn zoon denken. Dat was een toekomstbeeld waar ik zo’n angst voor had en waarschijnlijk hij ook. Hij wist goed genoeg dat hij levenslang gekregen had. Schizofrenie is een vernielingzaaiende mentale kanker. Maar deze mensen zijn hier feitelijk goed af: ze krijgen de zorgen die ze nodig hebben en als ze geen weet meer hebben van hun situatie is dit misschien nog dragelijk. Ben ik laf omdat ik het troostend vind dat mijn zoon dit niet meer moet gaan? Dat hij gekozen heeft om uit de hel van zijn leven weg te gaan?

Het doet me deugd de jongere generatie bezig te zien. Je moet als leraar maar bereid zijn om op je vrije woensdagnamiddag met een camionette te gaan rondtoeren en te zorgen dat de werken van je leerlingen naar buiten kunnen. Ze zijn fier op hun ‘kinderen’. Ik zie hoe het personeel met veel geduld iemand terug naar de afdeling brengt, koffie schenkt, een vraag beantwoord.

De mens is toch een mooi gegeven. Naast het oorlog voeren dat altijd al bestaan heeft is er ook die andere beweging, van zorg dragen en liefhebben. De kleuren van de kinderen drukken dat zo sterk uit. Iets om dankbaar voor te zijn

Kan je nog mooier zeggen dat je iemand graag ziet?

Vorige zondag was het modeltekenen voor tekenaars, d.w.z. dat degene die model staat (man of vrouw) houdingen van korte duur aanneemt. Het is zeer intens werken, want je wil die 10 minuten gebruiken om een zo goed mogelijke schets af te leveren.

B. stond al verschillende keren model. Ze brengt dan telkens haar zoontje mee. Die trekt zich terug in een hoek, omringt door zijn autootjes en nog enkele dozen met speelgoed … maar tot hiertoe heeft hij alleen maar oog voor zijn wagenpark.. Het is een leuk kereltje van ongeveer acht jaar. Zijn moeder probeert hem te motiveren om bij verandering van houding mee te tekenen. Hij trekt dan zijn schetsboek op zijn knieën en ik zie hem dan kijken, tekenen, weer kijken. Wanneer hij vindt dat hij genoeg getekend heeft, richt hij zijn aandacht weer op de autootjes. Hij is erg gedisciplineerd, stoort niet, maakt geen lawaai en dit gedurende voor hem toch drie lange uren. Toen ik vorige keer vroeg of ik zijn tekeningen mocht bekijken, toonde hij heel fier zijn werk. En ja hoor, hij probeert de lijnen te volgen die hij aantreft: horizontale en opwaartse lijnen. Het resultaat is vaak ontroerend: dan weer iets dat een giraf deed vermoeden, dan weer een abstract werk. Terwijl de mama geld verdient, krijgt hij een opleiding als kunstenaar.

Vorige zondag was hij er weer bij. Toen ik binnenkwam zat hij reeds uitgebreid in zijn speelhoek zijn auto’s te regisseren. Hij gaat helemaal op in zijn spel. Van tekenen komt niet veel terecht, vermoedelijk heeft hij niet veel zin en trekken de autootjes teveel zijn aandacht. Ik zie zijn mama soms bezorgd naar hem kijken. Heeft ze er geen vertrouwen in dat hij deze keer de uren stil zou uitzitten? Soms ontmoeten de ogen van de kleine jonge die van zijn mama, dan glijdt zo’n warme bemoedigende glimlacht over haar gezicht. Haar glimlach vertelt hem dat ze ontzettend van hem houdt en hij het opgelegde stilzitten wel zou halen.

Ik zit iets meer dan een meter van de speelhoek. Ik hoor hem binnensmonds een hele uitleg geven. Vermoedelijk beseft het kereltje niet meer waar hij zit. Zijn wereld is bevolkt met reizen van zijn tractors, jeeps, trucks, auto’s. Waarschijnlijk bestormt hij de hemel in zijn gefantaseerde ruimtewagens, niets kan hem weerhouden zijn dromen waar te maken.

Tegen het einde van de sessie wordt zijn ruimteverovering meer aardegebonden. Hij zit wat voor zich uit te staren en lusteloos een wagentje over en weer te schuiven. Wanneer het poseren beëindigd wordt springthij op van blijdschap, armen in de lucht, wellicht verheugd om terug naar huis te kunnen. Ik heb wel bewondering voor dat kereltje. Hij laat zijn moeder haar werk doen, zonder lastig te worden of op een of andere manier de aandacht te trekken.

Soms zijn kinderen toch echte schatten en dan vergeef je de momenten dat ze het bloed vanonder je nagels halen. Anderzijds, met zo’n liefdevol glimlachende mama … wellicht heb je dan als kind geen behoefte om de boel op stelten te zetten.

Soms denk ik aan middeleeuwse ballades bij het lezen van Davids gedichten. De woorden komen recht uit het hart. Kan het nog spontaner?

In de academie worden 10 lessen per jaar budgetair voorzien voor tekenen of schilderen naar naaktmodel. Niet elke docent organiseert zo’n sessies. Zelf heb ik al enkele sessies kunnen volgen, maar veel te weinig om het vlot te kunnen. Het vraagt veel oefening om iets behoorlijks op papier of op doek te zetten, vooral als het om een houding gaat met ‘verkortingen’. Door het perspectief wordt de lijn van bv. een been korter dan de werkelijke lengte. Voor wie interesse heeft is modeltekenen erg boeiend. Je moet vooral leren ‘kijken’, hoe zit dit lichaam in elkaar, hoe draait het om zijn as, hoe teken je de verkorting om een natuurlijke houding te verkrijgen. Zuchten, zweten … en steeds opnieuw beginnen.

Begin vorig jaar kreeg ik de kans om aan te sluiten bij een groep die om de maand samenkomt bij iemand privé. Vrijdagavond is bestemd voor boetseerders: het model neemt één houding aan, die gedurende drie uur wordt volgehouden. Het model blijft zitten, de deelnemers verwisselen van plaats, zodat dezelfde houding van alle kanten kan benaderd worden. Natuurlijk kunnen de spieren af en toe eens ontspannen worden en halfweg koers is er pauze en wordt iets gedronken. Zondag na zo’n vrijdag, is er weer een sessie. Dan komt men tegemoet aan de tekenaars: het model verandert van houding: laat ons zeggen om de 10 tot 20minuten.

Die maandelijkse sessies vinden plaats in een erg mooi en ruim atelier. De deelnemers hebben ruimte om rond het model te zitten en het is behoorlijk verwarmd (wat ben ik toch een koukleum). Rondom om hangen de schilderijen van de inviterende artieste. Je zou die ruimte tot een woonkamer kunnen inrichten: vervang ezels, tafels en stoelen door zetels, kasten en een niet te missen tv en je voelt je thuis.

Eind vorig jaar kreeg ik het aanbod om op een tweede plaats elke vrijdag te gaan modeltekenen. Het atelier is van een beeldhouwer … en die charme straalt helemaal door de ruimte. Een gaskachel verwarmt de ruimte … maar de warmte verdwijnt door het glazen dak en door de spleten van de deuren. Het atelier is niet zo groot, d.w.z. de beschikbare ruimte waar we zitten. De vloer is aangeveegd, … maar het model is fantastisch en de sfeer onder de tekenaars, hoe leg je dat uit: eens we beginnen wordt er niet alleen geen woord meer gezegd, maar zelf kuchen of hoesten hoor je niet. Je duikt het tekenen in uitgenodigd door het model dat haar lichaam ‘geeft’ om de deelnemers mee te nemen naar de gratie van vrouw-zijn, van wat lichaam zijn kan betekenen. Deze sessies duren maar twee uur, met een korte koffiepauze tussen in. Dan wordt het model ‘Nele’. Een smoezelige badjas geeft haar identiteit terug en dan ontdek je een (niet meer zo?) jonge vrouw die haar lichaam tot in onvermoede verten heeft verkend en dit kan meedelen zonder schroom en de ‘kijker’ zijn voyeurisme ontneemt maar tekenend deelgenoot maakt van lijf-zijn, zich thuis voelen in de huid van een vrouw.

Ik ga telkens naar huis met het gevoel ‘iets intens beleefd’ te hebben. Wat zou ik graag die beleving in tekentaal omzetten … maar daarvoor ben ik nog te onkundig, ik stamel lijn na lijn, een kleuter die leert spreken … wat zou ik graag als een volwassene willen verwoorden.

Enkele dagen terug ontdekte de moeder van David onderstaand artikeltje in de ‘Passe-Partout’. Was dit een moment voor David. De foto is genomen in het danscentrum Aike Raes in Heverlee waar op dit ogenblik een deel van de collectie hangt. Christel, Davids zus, e-mailde me dat David ‘kei-fier’ was, wie zou dat niet als niet alleen je naam maar ook een foto van jezelf en een deel van je werken verschijnt. Ter info: Brigitte Bott verzorgt de relaties van ‘Gesigneerd’ met de pers, vandaar dat haar naam in de tekst vernoemd wordt.

Een eerste gedichtje van David. De beeldkwaliteit is vaak niet zo goed omdat het scans zijn van een fotokopie. Maar je moet het kunnen zien en lezen zoals David het tekende en schreef. Laat je ontroeren om zoveel echtheid.

Samen zaten we 54 jaar terug voor het eerst samen in de klas: opgroeiende jonge vrouwen die voor onderwijzeres wilden studeren. Ik weet niet of je ons toen echte vriendinnen zou kunnen noemen, maar we trokken wel vaak samen op. Veel mogelijkheden om samen activiteiten te ondernemen bood de normaalschool niet: ’s morgens in lange rijen de kapel inschuiven voor de misviering, op de bel eten en tafels afruimen, een andere bel dwong ons naar de studiezaal … het enige wat ons wat vrijheid bood was de ‘speeltijd’ op een kleine ingebouwde geplaveide binnenruimte met een paar struiken en een halfwas boom, waar we op en neer liepen en vrijuit konden praten.

Drie jaar later verhuisde ik naar een andere onderwijsinstelling: ik had het voor mezelf en de opvoedsters onmogelijk gemaakt om nog samen te functioneren, rebelse puber dat ik was. In die andere school was geen sprake meer van problematisch gedrag. Er was ruimte, sportvelden om de lange speeltijden door te brengen, een andere mentaliteit … men vond dat ik wijzer geworden was.

Vanuit de oude normaalschool werd ik via brieven op de hoogte gehouden van het reilen en zeilen. Dergelijke brief werd klassikaal opgesteld: ieder schreef zijn stukje. Ik weet dat ik soms schaterde om wat er verteld werd. Die briefwisseling werd volgehouden tot we afstudeerden, vijftig jaren terug. We hoorden niks meer van elkaar, tot enkele maanden terug iemand contact met me opnam: via internet had ze …

In oktober was er een reünie in O.L.Vrouw Presentatie (zie 22.11.11 en volgende). Een eerlijk en heerlijk weerzien. Ook Iris was aanwezig. Veel tijd om elkaar te spreken was er wel niet. Op zo’n dag overdonderen je zoveel gesprekken. We spraken af elkaar eens apart te ontmoeten. Na een paar e-mails heen en weer voor een mogelijke dag en plaats, maakten we het weerzien concreet: trefpunt Mechelen. Ieder zou vanuit zijn dorp naar Mechelen sporen, ongeveer evenveel kilometers voor ons allebei.

Gisteren kwamen onze treinen met nauwelijks een minuut verschil in het station toe. Een warme omarming. Waar gaan we heen? Wellicht biedt de Oude Markt het wel mogelijkheid om iets te eten en te drinken. Iris had vernomen dat de bussen allemaal langs de Oude Markt reden, dus zoeken we een bus op. Er staat een lange bus klaar om te vertrekken. Nee, dames, daarvoor moet je die kleine stadsbussen nemen aan de andere kant van het plein. De bus zit vol, geen chauffeur te zien, even navragen bij een passagier: ja hoor, deze bus rijdt naar de Oude Markt. Even later stapt de chauffeur achter het stuur (‘k bedenk dat chauffeurs ook af en toe nood hebben aan een sanitaire pauze) en het avontuur begint. Mechelen is niet groot. Even later uitstappen en op zoek naar iets aantrekkelijk om de komende uren door te brengen. We installeren ons, bestellen koffie … en vier uren later zitten we nog aan tafel. Ondertussen is de zaak volgelopen en terug leeggelopen met mensen die iets willen eten. Dan is het weer de beurt voor bezoekers die op zoek zijn naar ‘een koffietje na de middag’. Ondertussen hebben we ook gegeten en laten een laatste koffie aanrukken.

De verhalen bieden zich aan. Deugddoend: twee vrouwen die proberen zonder schroom dit leven in woorden te vatten. We beseffen dat we tot een generatie behoren die het financieel meer dan goed hebben. Toch heeft het leven zich soms in ons vastgebeten om er als een razende te keer te gaan. De nachten van niet slapen om kinderen die zich problematisch aanbieden, en dan gaat het niet om een sigaret die ze stiekem rookten. Het gaat niet alleen over de  kinderen. De verhalen duiken ongepland tussen ons op. Vroeger en nu dwarrelen door elkaar. Ik vermoed, mocht het tafeltje tussen ons een kleur mogen kiezen: het zou roodgloeiend staan van intensheid.

We besluiten op te stappen. Netjes betalen, buitenlucht inademen, zoeken naar een stopplaats voor een bus … en terug naar het station. Onze treinen vertrekken weer met 1 minuut verschil. Iris trekt naar perron 5, ik moet op perron 1 zijn.

Wanneer we boven zijn, ieder op zijn perron, zwaaien we nog eens naar elkaar. Ik merk plots dat ik zin heb om te huilen, zoals vroeger toen ik van een vakantie met de jeugdbeweging terugkwam en wist dat tijd van samen zijn voorbij was. Maar nu hebben we ons voorgenomen geen 50 jaren te wachten om elkaar weer te zien, er is immers nog zoveel te vertellen.

Op de trein blijven flarden gesprek mijn denken in en uit gaan. Gelukkig kan ik vanavond nog gaan modeltekenen: zo kan ik me verplichten mijn aandacht aan iets concreets te hechten en kan ik innerlijk stilaan tot rust komen. Ik weet, zo’n ontmoeting ebt nooit helemaal weg, het is alsof je zo diept geraakt wordt, dat je erdoor verandert. De ruimte van het gesprek maakte meer waarheid zichtbaar, voorwaarde voor innerlijke vrijheid.

Samen met zijn ouders kwam David naar de tentoonstelling van zijn zus Christel en mij kijken. Een man van 35 met het syndroom van Down. Nadien vertelde Christel dat hij ontzettend mooie dingen maakte: tekeningen en gedichten. Ze moest die tekeningen maar eens meebrengen. Ik was er onmiddellijk weg van. Kippenvel kreeg ik van die gedichten, pure liefdeslyriek. We kwamen overeen dat we met die tekeningen naar buiten zouden komen. Ik had al onmiddellijk een titel klaar: Davids Hooglied. Omdat het werk van David niet voldoende was om een volledige tentoonstelling te vullen, zochten we andere kunstenaars op met een gelijkaardige beperking als David … en Kumbe zag het licht. Op dit ogenblik wordt Kumbe gekoesterd door kunstkring ’Gesigneerd’, is er een collectie van een 75 werken, worden deze werken op dit moment op 2 plaatsen ten toon gesteld: Danscentrum Aike Raes in Heverlee en De Universitaire Hallen in Leuven en verhuist de ganse collectie eind januari naar het Geriatrisch Centrum Damiaan en Huize De Veuster in Tremelo (Ninde) waar ze vanaf 3 februari kan bezichtigd worden tot 13 mei 2012.

Op 2 februari wordt een receptie georganiseerd voor de kunstenaars. De directeur trakteert met pannenkoeken op die dag, want: er is geen vrouwtje zo rijk of zo arm, of ze maakt haar panneke warm.

Ondertussen heb ik David en zijn ouders leren kennen. Wat zijn ze fier op hun zoon.

Het is hartverwarmend hoe liefdevol ouders met hun kwetsbare kinderen omgaan. Hoe ze hun kind ‘voor geen geld van de wereld zouden willen missen’. Natuurlijk zullen ze zorgen en moeilijke dagen kennen omwille van die kinderen. Maar blijkbaar verstevigt dit de band;

Af en toe zal ik iets tonen van David of iemand anders. Die kunstenaars vragen niet alleen zorg omdat ze niet zelfstandig kunnen leven, ze hebben ons ook iets te bieden. Hun werken stralen spontaniteit en vaak een blijheid uit die we niet zo vlug tegenkomen. Ze hebben geen last van prestatiedwang of regels van vb. het juiste perspectief. Soms met moeizame bewegingen laten ze de verfkwast over het papier schuiven en genieten van wat ze doen … zoals ze denkelijk zullen genieten van die lekkere pannenkoeken. Ik verheug me nu al.

 De laatste activiteit van eindejaar achter de rug: een etentje met de schilderklas. Gezellig, deugddoend. Nu zijn we weer vertrokken tot het einde van het schooljaar.

Ik heb de indruk dat de eindejaarsfeesten steeds meer energie gaan innemen: een viertal verjaardagen, een feestje met mijn kinderen, een feestje met de kinderen van Karel, een feestje met mijn pleegdochter en haar gezin, feestjes met de academie. ‘k Zou ze voor geen geld willen missen … maar ik voel de jaren.

Toch ook lekker bij de warmte onder een dekentje veel gelezen. Als ik weet dat ik tijd heb begin ik graag aan een kanjer. Een van de boeken: Marie Antoinette, van Antonia Fraser. Een biografie van de koningin (1755 – 1793) die stierf onder de guillotine bij de Franse revolutie. Antonia Fraser is niet alleen een goede geschiedkundige, ze is ook een goede schrijfster. Ze roept de wereld van ‘toen’ heel levendig op zodat je als lezer je kan ‘inleven’ in die wereld van poeder, hoepelrokken, brokaat, rijtuigen, feesten. Feitelijk was de wereld van Lodewijk de XVI een wereld van weinig hygiëne waarover poeder en parfum laag na laag hun best deden om de stank te verdoezelen. Ondertussen werden er intriges opgebouwd, de massa met roddels en pamfletten opgestookt tot de nieuwe leiders ook ten val werden gebracht. En de prachtige leuze: vrijheid, gelijkheid, broederlijkheid was niet bestemd voor het proletariaat of de vrouwen (waren dit wel volwaardige mensen?). Stilaan kregen die woorden een eigentijdse inhoud en spreekt men liever van vrijheid, gelijkheid, solidariteit of democratie. Ondanks de Franse revolutie toch al 200 jaren achter ons ligt heb je de indruk een hedendaags verhaal te lezen. Natuurlijk, de omstandigheden, de uiterlijkheden zijn veranderd, maar de mens is dat niet. Ik kan het iedereen aanraden die graag wat geschiedenis verkent.

Het was ook de tijd van wensen en kaartjes schrijven. Normaal moet ik me altijd nog haasten om voor het einde van januari de kaartjes beantwoord te hebben. Nu is het mij gelukt netjes op tijd de wensen op de bus te doen. Ik beleef plezier aan die formule van wensen ronddelen. Ik maak de kaartjes zelf, het is altijd afwachten wat het resultaat gaat zijn. Ieder die me schrijft krijgt een kaartje terug. Er zijn een paar vaste ‘kaartjesschrijfsters’ waarvan ik alleen iets verneem via deze vorm van communicatie. Feitelijk zit ik te wachten op hun wijze van ‘even langs komen’. Geen groots gebeuren, alleen een teken dat we nog aan elkaar denken en dat met een positief gevoel.

Ook Cecile schreef me een kaartje … maar de briefomslag vond ik zeker zo goed als de zelfgemaakte kaart (zie foto). Met wat een zwierige zorg zijn de letters geschreven. Als we dit jaar eens op een dergelijk manier met elkaar zouden omgaan, de wereld zou er mooier op worden.

Het is de laatste dagen druk geweest. Ik voel het. Het gaat niet meer zo goed in de academie: mijn concentratie is weg en ik ervaar de opdrachten als loodzwaar.

Ook de weg naar de pc lijkt me langer dan ooit. Wat heb ik nog te vertellen. Alleen wat aanzeuren dat ik moe ben.

Daarom het besluit genomen: ik ga er even tussen uit. Ik beperk mijn afspraken tot het allernoodzakelijkste en nestel me onder een dekentje met een goed boek in handbereik. Zo overwinteren zie ik wel zitten.

Volgende weken komen de feesten eraan. We zullen klinken op oud en nieuw. Na Nieuwjaar hoop ik weer fris te zijn om deze blog verder te zetten.

Ondertussen aan alle lezers (m/v) prettige eindejaarsfeesten. Prosit!

Ik heb goed kunnen slapen en kan wat meer uitgerust aan de laatste dag van de kerstmarkt beginnen. Wanneer ik de zaal binnenkom is Christel al druk aan het borstelen: wat een stof kunnen mensen binnenbrengen.

Tegen 13 uur komen de eerste bezoekers, maar pas na een uur of drie wordt het druk: dan is de koers gedaan (ik weet niet meer waar en welke) en is er tijd voor cultuur en bijhorende pannenkoek of taart.

Met enkele mensen komt een intens gesprek op gang. Beginnend bij Kumbe, dagcentrum naar dagcentrum van dementerende vader, de zorgen daarvoor. Ik ken de vrouw niet, maar ze was naar de kerstmarkt gekomen om er even uit te zijn. Ook een vroegere vriend van Deepak komt langs. Een lang verhaal kort vertellen … het lukt. Hij blijft die lieve man van vroeger, een beetje veel op zijn ziel getrapt. Er zijn ook andere gesprekken, soms met veel humor. Ondertussen loopt het goed aan het standje van Kumbe. Christel pakt in en ik ontvang de centen, een spontaan gegroeide taakverdeling.

Om zes uur kunnen we inpakken. Met alle standhouders en hun pakken door één deur … het lukt. Wanneer iedereen weg is begint de opkuis. Zou een film waard zijn. Als een mierennest ontdekt ieder een taak: stoelen versjouwen, tafels verplaatsen (er is een plannetje waarop staat hoeveel stenen er tussen moeten) en afwassen, stoelen omgekeerd op tafel, vloer borstelen, versiering wegdragen. Alles lijkt voorbeeldig op elkaar afgestemd. Op vrij korte tijd is de klus af, weg het schrikbeeld dat het nachtwerk zou worden.

Wanneer ik rond half tien thuis kom kijkt Karel blij op, hebben we toch nog een stukje uitwarmen samen.

zoonlief aan het werk terwijl mama haar standje klaarmaakt

poppen waarvoor je smelt