Maandag, de eerste vakantiedag, wordt het hard werken in het danscentrum: alles moet verhuisd worden naar de sporthal: zowat de hele inboedel van het cafetaria van het danscentrum, de vele kledingrekken, schmink- en kapgerief, vuilniszakken, de hele keukenuitrusting, het naaigerief, strijkijzer  … De verschillende firma’s leveren hun bestelling: elementen voor podium en tribune, licht- en geluidsinstallatie. Moet je je inbeelden dat er een lege sporthal gehuurd wordt en dat je daar dan een podium opbouwt, zitplaatsen klaarmaakt, zorgt dat er een goede klank geproduceerd wordt, zorgt dat het licht de juiste effecten teweeg brengt, een opvang achter de schermen organiseert voor de 400 kinderen, een artiestenbar installeert waar de vele (185) medewerkers kunnen eten en drinken, een bar voor de toeschouwers klaar maakt, waar ze voor, tussen en na het optreden iets kunnen drinken … een nachtmerrie als je er aan denkt. Gelukkig zijn de meesten geroutineerde medewerkers die al jaren mee zorg dragen voor een geslaagd optreden. Velen nemen zelfs een paar dagen vakantie: ze willen erbij zijn want meedraaien in de vrijwilligersploeg is ook een vorm van feest vieren. Mensen leren elkaar kennen, worden vrienden en vinden het heerlijk om op zo’n manier iets voor hun kinderen te doen.

De elementen voor de opbouw van het podium en de zitplaatsen komen van Stageco, de firma die gegroeid is uit Torhout-Werchter dat evolueerde tot Rock-Werchter. Dat dubbelfestival begon als een minifestival van de Chiro in Werchter onder inspiratie en uitvoering van Herman Schuermans, nog altijd de grote man achter Stageco. Nu is die firma op wereldvlak gekend. De licht- en geluidsinstallatie komt van EML , een zusterfirma Stageco, met als grote man achter de schermen … Herman Schuermans. Omdat de elektriciteitstoevoer van de sporthal onvoldoende is, wordt extra stroom door een generator opgewekt. Deze generator wordt gehuurd bij de firma Powershop, met als grote man achter de schermen, inderdaad …. Blijkbaar stapte Herman Schuermans van Chiro naar giro over.

De elementen voor het podium en zittribune, licht en geluid worden door de firma aangeleverd. Nu komen de mannen en vrouwen met twee rechterhanden in actie. Eerst wordt licht en geluid uitgeprobeerd. Zoals vorige jaren zullen de onafscheidelijke broers Ketels daar voor zorgen: Jacob zit zoals altijd aan het licht, Andreas staat in voor het geluid. Bij het optreden zelf wordt hij vervangen door Philippe Poppe.

Vanaf dinsdag beginnen de repetities voor de dansers. Iedereen is verwittigd om welk uur ze er moeten zijn. Nu wordt het menens. Achter de scène zijn vrijwilligers druk bezig met hun taak: opvang van de kleinsten, de verschillende groepen op tijd naar de wachtruimte voor de scène brengen terwijl de toneelmeesters (vr.)  aan de hand van het draaiboek de juiste opvolging verzekeren. Zo wordt nagegaan of alles vlot in elkaar loopt, of er zich ergens achter de schermen problemen voordoen. Maar alles verloopt zoals gepland: de voorbereidingen waren grondig en de medewerkers kennen hun opdracht.

Wanneer woensdagnacht de lichten uitgaan, begint het aftellen naar donderdagavond.

een laatste blik op de grote zaal: tot gisteravond werd hier gerepeteerd. De zijkant van die zaal kan opengeschoven worden, zodat men de dansers als het ware op een podium aan het werk ziet

links de berichtenmuur, in de gang nog allerlei dat ook meemoet richting sporthal.

de dansschool wordt leeggehaald, straks komt een vrachtwagen alles ophalen.

de fluorescerende linten worden met veiligheidsspelden op de finale-kleding aangebracht, daar zullen ze het effect van bretels of een das oproepen.

een vierhonderd dansers moeten gekleed worden én voor hun dans én voor de finale, sommigen verwisselen soms verschillende malen per optreden van verpakking … alles moet tot in de puntjes voorbereid worden want tijd en ruimte voor improvisatie is er niet.

de kledij wordt per dans en per cast opgehangen. Bordjes duiden aan waarover het gaat. De accessoires gaan mee in grote zakken;

tot zelfs aan de wasmachine wordt een kledingrek geparkeerd.

Ja, in 2012 zou er weer een optreden komen van de Dansschool Aike Raes. Af en toe hoorde ik wel eens een opmerking in die richting. Meestal wordt er gewerkt achter de schermen van het bureau van Carlo: een zaal vinden en vastleggen, decoropbouw organiseren, lichtopbouw, geluidsinstallatie … Maar Carlo kent het klappen van de zweep. De afspraken met betrokken firma’s worden vastgelegd, de medewerkers die al jaren meedraaien worden opnieuw opgenomen in de crew. Het loopt zijn gangetje wel tussen de ander activiteiten die voorrang eisen … en waar heeft Aike dat fotoapparaat weer gelegd?

Na Nieuwjaar kwam er meer beweging: de kaders met de affiches van de voorbije optredens worden van de muur gehaakt en vervangen door lijsten met namen van kinderen. Gevraagd wordt om die lijsten na te kijken:staat iedereen er op, krijgt iedereen de juiste cast toebedeeld (de jongsten zijn verdeeld over twee casts zodat ze drie optredens kunnen meedansen, wat al een hele belevenis is en veel energie eist), kan iedereen meedoen met het optreden op de gestelde datum? Daarna verschijnen de lijsten met vragen naar vrijwilligers. Wie wil meedraaien voor naaiwerk, opbouw decor, schminken en haarverzorging van de dansers, verhuis, begeleiding van 400 kinderen en jongeren tijdens zes optreden … En toch, de lijsten geraken vol, meer dan 180 m/vr bieden zich aan.

Er lijkt ook wat meer beweging te komen bij de kledingafdeling. Kledingrekken verschijnen met de eerste ontwerpen en uitvoeringen ervan.

Naarmate de weken voorbijgaan verschijnen er rekken op alle mogelijke en onmogelijke plaatsen: het danscentrum geraakt vol. Gelukkig is het weer de laatste weken van de partij: de eerste zonnestralen lokken mensen naar buiten om in het zonnetje te genieten van koffie, frisdrank of een lekker biertje, tijdens het wachten op zoon of dochter. De stemming zit er in, het zal weer een spetterende show worden.

Tot die 13 maart komt: als een bom treft het nieuws van het busongeluk in Sierre het danscentrum. Ineens is het optreden verdwenen en gaat alle aandacht naar de getroffen kinderen en hun familie. Heel intens leeft het danscentrum mee. Volwassenen zijn met hun aandacht bij de doden en gekwetsten, kinderen schrijven hun meeleven uit in woorden en tekeningen om ze in een doos mee te geven naar het betreffende kind of familie. Pas als de dozen overgedragen zijn aan de geadresseerden kon het danscentrum opnieuw wat ademen. Om emotioneel terug te starten wordt het optreden opgedragen aan de betrokkenen en hun familie.

Zo wordt er weer flink tegen aan gegaan. De paasvakantie zit er aan te komen. In de verschillende doorlopen proberen de docenten tot een vlotte opeenvolging te komen: opkomende dansers verglijden in het geharrewar van dansers die achter de schermen verdwijnen. Extra oefentijden worden georganiseerd: iedereen wil ‘klaar’ zijn voor het optreden.

15 april 2012

Het is een drukke bedoening in onze tuin: vogels, vooral duiven, vliegen af en aan om stokjes, grassprietjes, mos te verzamelen om hun nest te bouwen. Aan de straatkant is het een andere drukte: mobilhomes (dat tweede huis op wielen) rijden, na hopelijk een deugddoende vakantie, weer naar huis, weer naar de routine. Natuur en cultuur tegenover elkaar … maar is een nest niet een stukje cultuur, door de genen aangeleverd en is reizen met een mobilhome geen restje dat overblijft van de mens als verzamelaar en jager?

Maar ondertussen groeit de rabarber naar hartenlust en begint de blauwe regen te ontbotten: het zachte purper van de trossen laat zich reeds vermoeden. Deze lentetekens steken dan af tegenover de bruine sparappels die, verwijzend naar herfst en winter, nog in overvloed, bijna wellustig aan de takken hangen.

Vandaag sluit de paasvakantie af. Ik ben gelukkig met de voorbije dagen: het optreden is goed verlopen, het beloofde verslag voor ARTRA, het viermaandelijkse tijdschriftje van het danscentrum, is net afgeraakt en zal wellicht eerst als blog verschijnen … nu zou er voor mij nog een weekje vakantie mogen aangebreid worden om de ideeën uit te werken die ik zou willen uitschilderen. Toch denk ik eerst wat te strijken, ook dat moet gebeuren. Ook het strijken is een creatief gebeuren. Of alles vouwloos vanonder het strijkijzer komt is niet mijn directe bekommernis. Maar ondertussen luister ik naar muziek en kan ik met aandacht het nieuws volgen. Als criminologe vind ik de laatste tijd wel mijn gading. Hoe vaak heeft men reeds een staking gevoerd voor meer veiligheid binnen de gevangenismuren, hoe vaak heeft men al meer personeel beloofd. Telkens als gevangenen ontsnappen krijgen deze problemen weer onze volle aandacht. Maar kan men gevangenissen zo beveiligen dat ze geen enkele kans tot ontsnapping bieden? Misschien, maar dat zal een onleefbaar klimaat scheppen en wat zijn de consequenties? Enerzijds worden gevangenen zo ‘tijdbommen’ die uiteindelijk nog meer risico voor het personeel inhouden en anderzijds, zijn wij bereid meer belastingen te betalen voor ‘criminelen’, dit uitschot van de samenleving, door naast elke gevangene een bewaker te installeren? Een deel van de gevangenen hebben altijd gepoogd te ontsnappen, meestal zwaar gestraften, hoe minder te verliezen hoe meer risico men wil nemen, en zij zullen blijven dromen dit te doen en daarvoor ‘routes’ uitproberen. Als ik mensen hoor praten lijkt het dat ze dromen van een samenleving zonder criminaliteit. Heeft dat ooit bestaan? Het is een illusie. Criminaliteit is de tegenhanger van de wetgeving. Er zullen altijd mensen zijn die tegen de normering van wetten ingaan, die zich niet kunnen onderwerpen aan het ‘burgerlijk’ samenleven. Of het nu om druggebruikers gaat of ramkrakers, seksuele delinquenten of moordenaars, handtasdieven of witteboord criminelen … tot het overschrijden van de snelheidsbeperking op de weg: de wet zal vaak meer als een hinderpaal gezien worden i.p.v. een organiserend middel in een samenleving.

Het overschrijden van de wet zit in de mens ingebakken, alleen willen we dit niet geweten hebben, het zijn steeds ‘de anderen’ die zich daaraan bezondigen. Het ligt allemaal zo ver van ons bed tot we als slachtoffer geconfronteerd worden met die problematiek. Dan voelen we ons zeer tekort gedaan en wellicht wraakzuchtig: de straf kan niet zwaar genoeg zijn. We moeten het doen met een onvolmaakt rechtssysteem, zijn verontwaardigd als iets fout loop. Binnen kort zijn het verkiezingen, waarom kan dit geen thema worden zonder dat het gekoppeld wordt aan een racistisch getint gedachtegoed? Of beperken we ons tot brood en beleg op ‘onze’ tafel?

weldra zullen de bloementrossen zich vol overgave tonen

Protest zit hem soms in een kleine hoek, vooral het individueel protest om duidelijk te maken dat het leven niet verloopt zoals men het wenst. Een baby die om eten vraagt en steeds luider zijn eisen kracht bij stelt is daarvan een voorbeeld van. In weeshuizen (vb. India) krijgen de kinderen die het luidst om eten schreeuwen en wellicht de meest levenskrachtige kinderen zijn het eerst te eten, waardoor hun levenskracht bevestigd wordt en toeneemt. Die kinderen komen ook in aanmerking voor adoptie; kinderen die te zwak zijn door bv. te sterke ondervoeding blijven nogal eens in het thuisland, omdat sterke ondervoeding vaak problemen geeft op allerlei vlakken bij het opgroeien.

Individueel protest kan sterkere vormen aannemen. Op een bidbank van een klooster waren de woorden: ik ga niet meer naar mijn baas gekerfd. Het verhaal er achter ken ik niet, maar om met een mes in hout te kerven moet de bewogenheid diep zitten. Liever in hout dan in een mens denk ik dan. Een meer gekende vorm van individueel protest is de zelfverbranding bij Oosterse monniken. Zij stellen ook duidelijk waarom ze de dood ingaan.

De vele vormen van gezamenlijk protest kleurt de geschiedenis, hoewel dit niet altijd in de geschiedenisboeken is terug te vinden. Gandhi die met zijn vorm van protest, nl.  burgerlijke ongehoorzaamheid, de wereld in beroering bracht is in de Indiase geschiedenis en die van de kolonisator Engeland niet weg te denken. Machteloosheid wordt kracht als men afziet van agressie en zich innerlijk zo opstelt dat men niets meer te verliezen heeft, ook zijn vrijheid, ook zijn leven niet. Toch heeft Gandhi zelf gezegd dat zonder een tegenaanval van de geallieerden de nazi’s en hun waanzin niet overwonnen konden worden. Blijft mij de vraag: wat doen we daar in het Oosten. Zijn we zo naïef te denken dat we daar de democratie gaan brengen? Of lokt de olie ons naar buiten?

Vroeger stapte ik nogal eens mee in betogingen, vb.tegen atoomwapens of de witte mars. Nu blijft mijn protest beperkt tot het toetsenbord van mijn pc en af en toe een schilderij. Maar in de gesprekken blijf ik mijn ‘neen’ gestand en wil ik vooral vrouwen aanmoedigen bewust te worden van hun situatie en als het moet er iets aan te doen.

Een gesprek is wellicht de meest voorkomende vorm van communicatie. Soms praat men uit beleefdheid of om de tijd door te komen of omdat men niet weet wat zeggen of om zakelijke of andere mededelingen te doen, om zijn hart te luchten, om te roddelen, om de stilte te doorbreken, om …

Soms wil men in een gesprek zichzelf kenbaar maken, m.a.w. het risico nemen om de kwetsbaarheid van mens-zijn in te gaan.

Toen nodigde ik ze uit voor een koffie: jong, verward, niet meer wetend waarheen met haar leven. Haar verhaal kwam er haperend en zoekend naar woorden uit, maar was niet meer te stuiten; voor de eerste keer vertelde ze over haar vader, het seksuele misbruik, nergens kon ze terecht. Ze kwam uit een nette familie, gezien in het dorp, wekelijks naar de mis.

Hoeveel verhalen heb ik zo beluisterd? Het was zowat 25 jaren terug. Het seksuele misbruik was nog geen item in het maatschappelijk gebeuren. Hoogstens kwam dit wel eens voor in gedegenereerde families, bij de laagste sociale klasse. Helaas weten we nu beter.

Eerst zochten vrouwen (en mannen) elkaar op om over hun ervaren te praten, om er woorden voor te vinden. Daardoor werden ze bewust van zichzelf, wat misbruik verwoest had in hun leven, kregen ze moed om dat verdomde leven weer in eigen hand te nemen. Vriendschapsbanden ontstonden die op moeilijke momenten uitkomst boden tegen de dreiging van zelfdoding. Soms was de dood toch sterker.

Het was de periode dat de praatgroepen opgang maakten. Die praatgroepen gaven vaak accenten die professionele hulp niet kon bieden. Het ervaren van solidariteit, waardering door de anderen, het inzicht niet alleen te staan, de kracht die ontmoeting schenkt. Vaak ziet men een goede samenwerking tussen praatgroepen en de professionele hulpverleners: ze verrijken elkaar.

Achttien zijn, nog niet meer van de wereld ervaren hebben dan studeren in een pensionaat (nu in Eeklo, waar ik goede herinneringen aan bewaar), het jaarlijkse kamp met de jeugdbeweging (waar ik naar uitkeek) het dorp waar we woonden (buiten wat ratelende boerenkarren en voetstappen van smokkelaars in de sneeuw niets dat de aandacht trok) en het gezin waar voor een opgroeiend meisje niet veel anders viel te rapen dan hard meewerken en wat tijd om te lezen.

Achttien zijn en plots op de radio het ‘Non, rien de rien’ van Piaf horen. Als een bliksem sloeg het bij mij binnen. Ineens wist ik: dat lied droeg de wereld van passie in zich. Ik kon dat toen nog zo niet benoemen, waar zou je immers die woorden geleerd hebben. Maar het verwees naar een wereld die in mij aanwezig was, geheim moest gehouden worden want het strookte niet met de heersende opvattingen. Ik kende amper genoeg Frans om de betekenis van de woorden  te snappen. Maar die stem sneed door de ruimte en plantte zich voor de rest van mijn leven in mijn bewustzijn.

Later, na lang genoeg geleefd te hebben, begreep ik ook de inhoud van die woorden. De dood van haar geliefde Marcel Cerdan heeft Piaf enorm aangegrepen en toch vindt ze de moed om op haar manier te zeggen dat ze herbegint, dat ze de pijn van het verleden vergeet en zonder verbittering weer de toekomst en nieuwe relaties aangaat.

Piaf gaf me door haar liederen gelegenheid om bewust te worden van de beperkte wereld van het fatsoen, het leven volgens ‘zo hoort het’, de heersende vooroordelen. Tot ik zelf de weg van de passie ging, voorbij de grenzen van fatsoen, niet meer levend volgens ‘zo hoort het’, op zoek naar een andere interpretatie. De jaren zestig kwamen ook Vlaanderen binnen met veel vernieuwingsdrang. Na vier jaren les gegeven te hebben vertrok ik naar Leuven: ik ging opnieuw studeren

Piaf vergezelde me op al mijn tochten, hield een bewustzijn in mij gaande dat uitkeek naar het grenzeloze. Ik leerde drinken: in de Expo ’58 cola, in Leuven alcohol, maar gelukkig bleef ik van de drugs. Met vrienden heroïsche discussies, tot laat in de nacht. Een wereld ging open. Ik leefde van diep uit mezelf.

Ter ere van Piaf voeg ik haar lied hier bij:

Non, Rien De Rien 

Non, rien de rien, non je ne regrette de rien,
Ni le bien qu'on m'a fait, ni le mal, tout ca m'est bien egal
Non, rien de rien, non je ne regrette de rien
C'est payé, balayé, oublié, je me fous de passé

Avec mes souvenirs, j'ai allume le feu,
Mes chagrins, mes plaisirs, je n'ai plus besoin d'eux
Balayés mes amours avec leurs tremolos,
Balayés pour toujours, je repars a zero

Non, rien de rien, non je ne regrette de rien,
Ni le bien qu'on m'a fait, ni le mal, tout ca m'est bien egal
Non, rien de rien, non je ne regrette de rien
Car ma vie, car mes joies, aujourdhui, ca commence avec toi!

In de normaalsschool te Sint-Niklaas beschikte elke klas over een kleine klasbibliotheek. Ik heb het nu over de jaren vijftig van vorige eeuw. Daarin zaten dan de geschikte boeken voor onze leeftijd. ’s Avonds, tijdens de avondstudie, mochten we ‘lezen’. Daar ik de meeste boeken nogal kinderachtig vond, probeerde ik leentjebuur te spelen bij iemand uit een hogere klas. Als het ontdekt werd … wee je gebeente.

Ik was en ben een verwoed lezer.

Zo herinner ik me nog de rondgang van de non met toezicht. Omdat ik zo verdiept was in mijn lectuur werd het boek van onder mijn neus weggenomen. Gelukkig kwam het uit onze bibliotheek: een verhaal van Karl May, met Winnetou als hoofdfiguur. Dat was het hoogste peil dat ons werd aangeboden. De rest waren meisjesboeken waar ze het steeds heerlijk vonden om ‘poffertjes’ te gaan eten. Ik heb nooit geweten wat ‘poffertjes’ waren, maar ik kon me wel de giechelgeluiden voorstellen die daarbij hoorden.

Nu denk ik: WOII was nog maar een paar jaren achter de rug … maar nergens kreeg ik daar informatie over. Thuis werd er in alle talen over gezwegen: de naoorlogse ervaringen waren te dramatisch. Soms kwam er wel eens iemand op bezoek die ‘zwart’ was en met leuren langs de deuren zijn brood moest verdienen. Moeder gaf hen altijd een uitgebreide broodmaaltijd en kocht wat garen of veters. Mijn beeld van ‘oorlog’ beperkte zich tot die momenten. Maar hoe alles in mekaar zat … nee.

Bij ons thuis werd verwoed gelezen. We beschikten over een kleine huisbibliotheek: boeken die verschenen bij het Davidsfonds. Die mochten we wel lezen. Daarnaast werd het leesvoer aangevuld uit de dorpsblibliotheek; daar werd ook volgens leeftijd geschift. Je mocht altijd boeken meenemen die voor een lagere leeftijd bestemd waren, maar nooit erboven. Vanaf 16 jaar mocht je al meer boeken meenemen voor volwassenen. Maar veel betekende dat ook niet. Dat zijn toestanden die nu verdwenen zijn. Wil iemand informatie: via internet is alles beschikbaar. Nu moet je zelf oordelen wat je met welke  informatie doet.

Denkelijk is door de beperking van het leesaanbod mijn eigen bibliotheek ontstaan: ik ben nu vrij te lezen waar ik zin in heb, geen censuur meer.

In vele vrouwenverhalen beluister ik vaak de thematiek van het moeilijk loskomen van de moeder, het realiseren van echt op eigen benen te kunnen staan. Hoe doen zij het nu met hun dochters, hun zonen?

Bij oudere vrouwen komen vaak schrijnende verhalen te voorschijn. Natuurlijk wordt dat ook bepaald door mijn houding: vrouwen voelen dat ze met hun verhaal bij mij terecht kunnen. Het ontroerende is dat elke vrouw dat op een eigen manier doet. Sommige hebben veel aanloopverhaal nodig om tot de kern van hun beleven te komen, anderen hebben zelf al veel nagedacht over hun ‘vroeger’ en komen onmiddellijk tot de verankering van hun pijn. Anderzijds leek het vroeger een evidentie dat een oudste (eventueel ook een andere in de rij) meisje de moeder vlug bijsprong in het meestal grote gezin. Het werd als zo’n evidentie beschouwd dat men dit ‘vermoederen’ van een kind niet eens in vraag stelde. Nu heeft men een benaming voor deze problematische situatie: ‘parentificatie’, het kind dat de plaats van de ouder in neemt. Nu gaat men er van uit dat een kind ‘kind’ moet kunnen zijn en niet de lasten van de volwassenen op zich moet nemen. Volwassenen moeten steun, vriendschap, hulp, seksueel beleven … zoeken bij andere volwassenen.

Kinderen kijken door de ogen van hun ouders naar de wereld. Racisme wordt doorgegeven aan tafel, in de warmte van een gezin. Het ‘geloof’, van welke aard ook, fanatiek beleden of zachtmoedig aanvaard, prent zich via de religieuze vieringen, uitspraken, morele opvattingen in het nog kneedbare bewustzijn van een kind. Wanneer een kind door ‘ervaring’ leert dat het gekleurde vriendje in de klas toch leuk is of dat de gesluierde vrouw vriendelijk lacht, komt het tot de ontdekking dat de ‘waarheid’ die thuis gehanteerd wordt niet zo waar is als beweerd. Wanneer het kind buitenshuis informatie krijgt waardoor goede eigenschappen niet alleen bij ‘hun’ godsdienst thuis horen, kan het zich vragen gaan stellen. Twijfel is de krachtige voedingsbodem om een eigen opvatting, interpretatie van de wereld rondom te ontwikkelen.

Hoe ging ik zelf niet stap na stap uit de warme beslotenheid, soms opgeslotenheid van thuis weg? Voor mij duurde het lang voor ik ontdekte dat er buiten het gezin nog een wereld bestond die anders kon benaderd worden dan met de vooringenomenheid, vooroordelen van thuis. En die vooroordelen waren maar een afspiegeling van het algemeen aanvaarde. Maar daarvoor moest ik eerst het leven in dat me confronteerde met een onbekende wereld van ervaringen, bedenkingen die niet klopte met wat ik eerst leerde.

Ineens weet ik wat ik als icoon ga gebruiken voor dit thema: een kinderhemdje als symbool voor de kwetsbaarheid van een kind.

10 april

Het regent behoorlijk, maar niet gezeurd. De grond vroeg om water. Plots is alles veel groener geworden en lijkt de rabarber uit zijn sloffen te schieten om zijn veroveringsmars te voltooien.

Vandaag komen vrienden uit Nederland. Via zijn blog schreef J. naar Karel … en het werd een intense correspondentie, na Nieuwjaar gingen beide heren skypen. Uren deden ze erover, ze konden er geen genoeg van krijgen. Ik luisterde met een half oor aan mijn tekentafel. Uiteindelijk werd het wekelijkse gesprek met J. iets waar zowel Karel en ik naar uitkeken. Karel had iemand gevonden waarmee hij zijn filosofische en andere overtuigingen kon bij uitspreken, zonder afgestraft te worden om zijn vaak nogal radicale opvattingen, J. bleef bij de les, en probeerde zijn opvattingen uit. Ze stimuleerden elkaar om juister te formuleren, verder te zoeken, nog meer te lezen. Heerlijk om horen. Ook ik begon uit te kijken naar de skype-gesprekken tussen hen beiden, het was een vorm van gezelligheid die zich aandiende. Soms zeg ik wel eens een goede dag tegen J., maar mijn rol bleef beperkt tot passieve toehoorder terwijl ik verder tekende of schilderde.

Tot J. opeens een datum vastlegde om uit Nederland naar Vlaanderen over te waaien, ook zijn vrouw W. zou meekomen. Zowel Karel als ik keken er naar uit. ’s Maandags extra gepoetst, zo’n bezoek stimuleert om ook eens de plinten en tekentafel een grondige beurt te geven, zonder te overdrijven … er moet nog energie overschieten om de rest van de dag creatief door te komen.

Toch is het ook wel spannend. Feitelijk kennen we elkaar niet, is de vriendschap ontstaan via een pc scherm dat niet meer weergeeft dan een gezicht. W. kennen we alleen uit de verhalen van J. Maar het is lente, een goede tijd om nieuwe vriendschappen uit te proberen: het uitgroeien zit in de lucht.

Wanneer ze de oprit opdraaien is zowel Karel als ik ‘aangedaan’. Even kan ik geen woord uitbrengen. Vriendschap die van zover komt.

En wat we verhoopten wordt gerealiseerd: we beleven een heerlijke dag samen. We beginnen met cava en Karel heeft lekker gekookt. Het gesprek huppelt soms over de verhalen van de kinderen, het werk, de situatie in Nederland tot het diepere gronden bereikt en we op skype-niveau belanden, met Spinoza als centrum.

Als ze vertrokken zijn gaan Karel en ik aan de slag: afwassen. Ondertussen kunnen we nog wat nagenieten, napraten … en een beetje ons verweesd achterblijven wegwerken. Het huis was zo boordevol woorden, eerlijke, intense aanwezigheid … en nu blijft een soort warme leegte achter.

Maar wellicht wordt er morgen weer geskypt en blijft deze dag als een warm nagenieten aanwezig in de herinnering.

Op het nieuws: hoog bezoek aan de gevangenis van Vorst. Na het meer dan twee uur durende bezoek: verontwaardiging. De accommodatie is onmenselijk. Er moet onmiddellijk iets aan gedaan worden.

De dag ervoor had ik het boek beëindigd: Gevangenisherinneringen van een anarchist van Alexander Berkman. Alexander Berkman werd geboren in 1870 geboren in Vilna (Rusland) uit Joodse ouders. In 1888 emigreert hij naar de Verenigde Staten. Ondertussen was hij een vurig aanhanger geworden van het Anarchisme. In de Verenigde Staten probeert hij Frick te vermoorden, een man die de staking van staalarbeiders trachtte te breken door met een leger van 300 gehuurde stakingsbrekers een bloedbad aan te richten. In dit boek probeert de schrijver een beeld te schetsen van zijn veertienjarige opsluiting in de Western Penitentiary, een staatsgevangenis in Pennsylvania.

Sinds de ervaringen van Alexander Berkman en het bezoek van de rechters aan de gevangenis in Vorst zijn iets meer dan honderd jaar verlopen … maar blijkbaar is de tijd blijven stilstaan achter gevangenismuren. Het is al jaren geweten dat het er in Vorst niet zo best voor staat. Maar materiële veranderingen kosten geld … en gevangenissen zijn niet direct geliefd kiesvoer, integendeel.

Hoe vaak hoor ik geen uitspraken in de zin van: ja, die gevangenen hebben een luxe-leven, ze zijn als in een hotel gelogeerd zonder er iets voor te moeten doen. Stemmen om de doodstraf in te voeren gaan steeds luider klinken: waarom zouden we voor die moordenaars, kinderverkrachters … gans ons leven belasting moeten betalen.

Sinds Dutroux is er in de samenleving iets veranderd t.o.v. de gevangenisstraf. Voor Dutroux accepteerde men de rechterlijke uitspraak: wie zijn gat verbrandt moet op de blaren zitten. Nu wil men naast de rechterlijke straf nog een extra straf opleggen, een soort wraak, zodat er een emotioneel genoegdoening volgt. Dutroux en konsoorten worden het licht van de dag niet meer gegund. Als ze niet ter dood gebracht kunnen worden: opsluiten in een kerker waar geen licht of geluid doordringt, zodat ze uit de maatschappij helemaal verdwijnen, met alleen het aller-noodzakelijkste om in leven te blijven. Het verwondert me telkens dat het christelijk gebod van de naastenliefde en het aanbieden van de andere wang dan plots verdwijnen als sneeuw voor de zon. Terwijl ons huidig gevangenissysteem van straffen ‘op cel’ ontstaan is om de gestraften de kans te geven tot inzicht te komen, berouw te tonen en terug te keren naar de maatschappij als een waardevol burger. De Quakers hebben daar een enorme rol in gespeeld. Jan De Hartog beschrijft dit op zeer aangrijpende wijze in zijn geschiedenis van de Quakers, vier turven van boeken.

Ik ben er nogal voor om me aan de wet te houden. Een rechtbank doet uitspraak en die zal opgevolgd worden. Is deze uitspraak altijd correct? Neen. Is de wet perfect? Neen. Wordt het juridische spel mede bepaald door de sociale klasse? Ja: wie geld heeft om een gekende advocaat te betalen heeft een voorsprong op de tegenpartij. Biedt een volksjury een objectieve uitspraak? Neen: de jury wordt door uitsluiting zo samengesteld dat ze de meest beïnvloedbare mensen eruit pikken, liefst geen intellectuelen, liefst vrouwen van middelbare leeftijd uit de middenklasse, die beleven dan de soap van hun leven.

Ondanks het gehele systeem discutabel is, kies ik ervoor om de wetten te eerbiedigen. Ook bij de strafuitvoering. Als gevangene heb je rechten en plichten. Daar van afstappen is het individu uitleveren aan willekeur. Wil je iets veranderen: verander de wet. Met gevoelsmatig te reageren in de zin van: ze moesten hem (haar … dat is al iets moeilijker) opknopen kom je niet verder dan een western waar ze zonder vorm van proces iemand lynchen.

Ik pleit criminelen niet vrij. Maar iemand die uitbundig de staat oplicht door belasting te ontduiken kan in een riante villa de rest van zijn leven in alle overvloed doorbrengen, hoewel hij in feite ook een crimineel is. Dat we voor de belastingoplichter mee betalen vinden we niets om over na te denken, maar wee als we vernemen dat de pot choco in de gevangenis niet van een wit product is.

Welke politieke partij zal de moed opbrengen om de problematiek van de gestraften ter sprake te brengen? Het is al zo moeilijk om een uitspraak te verkrijgen om in een ver afgelegen land iets te formuleren over mensenrechten die geschonden worden. Daar spelen economische motieven mee. Om een menswaardig leven in de gevangenis te eisen is nog moeilijker: de kiezer mag niet voor het hoofd gestoten worden.

Zoals bij een volksjury worden we tijdens de verkiezingscampagne bespeeld met bestudeerde slagzinnen. Gevangenis is zo’n afschrikwekkend woord, niet direct bruikbaar in een veroveringstocht.

* Jan  de Hartog: Het koninkrijk van de vrede (bestaande uit De kinderen van het licht; Het heilig experiment; Het uitverkoren volk; De oorlog van het Lam). Aanbevolen!

5 april

Vandaag even niet over de groeiende rabarber maar wel over de bloeiende camelia. Tijdens de winter merkten we het al dat hij in het voorjaar uitbundig bloemen zou dragen: groene botten zaten te wachten tot ‘hun tijd’ komen zou. Nu bloeit de struik in overvloed met twee soorten bloemen: diep zacht-rood en roze. Hoe de struik aan die bloeiwijze gekomen is weet ik niet. Wellicht is door tussenkomst van een of andere tuinier de struik gestekt om twee soorten bloemen te dragen.

Ook de blauwe regen dient zich aan. Sinds enkele dagen zie ik de toekomstige bloementrossen zich in botten naar buiten persen. We hebben die blauwe regen, tijdens de herdenking een jaar na het sterven van Arne, geplant als symbool van nieuw leven, verder gaan na zijn dood. Elk jaar zie ik met ontroering het bloeien ervan tegemoet. Zo blijft Arne bij ons als levengevende aanwezigheid: liefde is sterker dan de dood.

Nu er geen ‘school’ is, verdiep ik me in collages. Ik heb een serie kaartjes gemaakt, wenskaarten zo je wil maar zonder opschrift, waarin ik de affiche verwerk van het optreden van de dansschool. Een vorm van eerbetoon aan de gekwetste en overleden kinderen van de busramp in Sierre, waarvan er enkelen nu niet kunnen meedansen. Volgende week ga ik op groter formaat werken: dan is het optreden voorbij en neem ik de resterende affiches mee, zo kan ik volop scheuren en plakken. Zo krijg ik langzaam mijn droefheid omgezet in levenskracht. Ik benoem wat ik nu maak als ‘de vroege papavers van Sierre’: zo hoopvol, maar plots kwam het einde.

Laat de zon maar komen, een hittegolf mag van mij. Doorwarmd worden van licht en mogen uitkijken op nog een later. Hoeveel later weet ik niet. Met het aaneenrijgen der jaren wordt dit ‘later’ korter. Daardoor is het ‘nu’ zo belangrijk. Elk moment probeer ik ervan te genieten.