uitzicht over Parijs met de roodbruine schouwen vanuit het Centre Pompidou

Karel heeft me op tijd gewekt zodat ik me rustig kan klaarmaken. Toch voel ik me gespannen maar op een plezante manier: het is of een heel avontuur op me afkomt. Om twintig voor zevenen hoor ik Brigitte de oprit oprijden en even later komt Denise aanbellen om met haar mee te rijden. Haar man brengt ons en zal ons later terug komen ophalen.

Ruim op tijd komen we in Leuven aan. Nog even wachten op de anderen en na uitgebreide zoenen is de groep compleet. Zes vrouwen van drie verschillende generaties. Brigitte is dertig geworden, dan zijn er vier van (bijna) vijftig en ik voltooi met mijn zeventig de ouderdomswissel.

De eerste trein naar Brussel-Zuid is op spoor 2. Er is ruimte genoeg: het is nog vroeg en daarbij weekend. Voor de Thalys hebben we tijd zat, dus wat rondwandelen … en de eerste dakloze ontdekken die onder een deken slaapt … en dat terwijl het toch koud is. Er is nauwelijks iets te zien aan deze kant van het station, alleen maar leegte. Gelukkig laat de trein niet lang op zich wachten en we kunnen onze plaatsen opzoeken.

We installeren ons en Maggy ontdekt dat ze achterwaarts zal moeten reizen, waardoor ze binnen de kortste keren zich ellendig zal voelen. We spreken een treinbegeleider aan over dit probleem en wanneer de trein nog maar net vertrokken is mogen we met de groep verhuizen naar een compartiment waar we tegenover elkaar kunnen zitten en Maggy in de juiste richting kan reizen. Er is alleen nog een jonge vrouw aanwezig. Ik stuur een sms-je naar Karel om te melden dat we goed vertrokken zijn en prompt krijg ik een antwoord: afstanden bestaan niet meer.

De gezelligheid groeit … maar ik trek me terug in een boek dat ik meenam. Onderweg stopt de trein. Er komt een mededeling dat de trein moest stoppen omwille van mensen op de spoorlijn. Even voel ik me koud wegtrekken … toch niemand die tot zelfdoding wou overgaan? Gelukkig lijkt er niets speciaal aan de hand, wellicht werd er aan het spoor gewerkt. Even later vertrekt de trein weer.

Tegen het einde van de reis, wanneer we onze bagage samen zoeken, blijkt de jonge vrouw die met ons samen reisde, een Roemeense te zijn. Brigitte is ook Roemeense van afkomst. Onmiddellijk ontwikkelt zich een gesprek in hun taal. Jammer dat ze hun gezamenlijke nationaliteit niet vroeger ontdekt hebben.

Zo, we zijn zonder hindernissen in Parijs toegekomen. Ik kijk eens rond … maar feitelijk lijken alle grote stations op elkaar. Het is nu zoeken naar de toegang tot de juiste metro. Dit laten we over aan Kristel, Brigitte en Maggy … die zullen gans de reis vaardige ‘de weg waarheen’-zoekers blijken. Ondertussen gaat Christel aan de slag met haar fotoapparaat: een versiersel van de metrogang hier een hoekje met …

Parijs … hier zijn we!

     Brigitte en Kristel

Het werken met bister heeft me weer in de ban, het is heel anders van aanvoelen dan Oost-Indische inkt. Nu wil ik de lijnen in een dunnere uitgave proberen. De lichtnuances spreken me wel aan. Van hieruit kan ik precies vertrekken voor een verre reis: alle lijnen staan nu nog netjes in de rij, maar roepen het vermoeden op dat er nog zoveel te ontdekken is.

Als ik nu dezelfde opdracht van gisteren eens met bister uitvoer. Goede Oostindische inkt is opaak, terwijl bister meer nuances laat zien in het werk.

Wanneer ik bruine notenbister gebruik, zie ik inderdaad die nuances ontstaan, net of er zonlicht in komt spelen. Nu doen de lijnen me denken aan het grote gordijn in een schouwburg: het is nog gesloten, maar vol verwachting kijkt het publiek wat straks daarachter gaat gebeuren.

Ik neem nogal een fors besluit: lijnen trekken die bijna een vlak vormen. Ik gebruik daarvoor een kalligrafische pen van 5 mm. Elke lijn bestaat uit twee banen van de pen. Ik heb voor ogen dat dit een prachtig effect moet geven: heel aanwezig, heel gedisciplineerd … maar niets is minder waar. Terwijl ik mijn pen het werk laat doen, bedenk ik dat het fundamentalisme ook zoiets moet zijn: de lijnen zijn als ondoordringbare woorden zonder enige nuance en de zogenaamde ademruimte zijn de tralies waarin het genuanceerde, de bevrijdende twijfel wordt gevangen gezet.

Ik probeer uit wat het geeft als ik twee soorten lijnen samen breng, vb. de lijnen die doen denken aan verwrongen ijzer en soepel lopende lijnen die vooral speelsheid oproepen.

Het resultaat is niet zo denderend. De lijndikte is hetzelfde, want met dezelfde pen getrokken, daardoor onderscheiden beide soorten lijnen zich te weinig van elkaar. Dat gaat mijn volgende interessepunt worden: naast het karakter van een lijn, komt de aanwezigheid, de dikte aan bod. Een nieuw avontuur wacht.

De trip naar Parijs is voorbij. Het was prachtig, maar vermoeiend, zeker voor oude benen. Vandaag is het tekenles. Ik maak het me gemakkelijk: terug naar de theepot en een lijndichtheid uitproberen die de achtergrond wat zwarter maakt. Niet nadenken, gewoon geconcentreerd lijntje na lijntje neerzetten.

De uren dat ik me fris genoeg voel zit ik aan het toetsenbord een verslag neer te schrijven. Weer geniet ik van de voorbije dagen. Christel nam uitgebreid foto’s en ik mag daar gebruik van maken. Het resultaat zal je wel over enkele dagen  zien.

Wanneer ik de lijnen vanuit verschillende hoeken laat vertrekken en ze dan samen breng ontstaat er een complex geheel. Net zoals bij mensen: wanneer ieder zijn of haar verhaal aanwezig stelt wordt de intensheid van het gesprek verhoogd. Zo is abstract werken voor mij bezig zijn met het concrete.

Het nodigt uit om daarmee verder te werken, het spreekt me enorm aan.

Ik wil wat meer aanwezigheid in mijn werk. Ik duw mezelf over de rand van voorzichtig zijn. Tegen de witte achtergrond van het tekenpapier wil ik proberen een verhaal te vertellen met lijnen. Wat het zal worden weet ik niet. Zoiets moet ik ontdekken terwijl ik doende ben.

Wellicht omdat ik volop bezig ben heel gedisciplineerd lijnen te trekken op groot formaat papier, dat ik zin kreeg om er brutaler tegen aan te gaan. Beelden van verwrongen ijzer kwamen in me op. Nu, veel moeite moet je daar niet voor doen: even de tv aanzetten en de ruines stromen je huiskamer binnen.

Een eerste tekening is een voorzichtig verkennen van lijnen die niet zo vloeiend zijn. Het is wel leuk om doen: net of al wat zit te wringen in mij tot leven komt. Benieuwd waar me dit heen leidt.

Toen ik vannacht lag te denken aan de reis naar Parijs kwam die theepot binnen wandelen. Als ik die nu eens uit de achtergrond haalde, zodat hij wit zou aftekenen achtergrond ... dat zou toch mooi zijn?

Omdat het oor van de theepot die ik als model wil gebruiken niet zo mooi is om grafisch weer te geven, gebruik ik het oor van een andere theepot: zo ontstaat een mooi geheel.

Ik gebruik rechte lijnen, die eisen minder aandacht op, zodat het ‘weggelaten’ object alle aandacht krijgt. Ik vind de tekening wel leuk, maar de dichtheid van de lijnen valt wat tegen. Wellicht ga ik die theepot nog eens hernemen, maar dan met een achtergrond die ‘zwarter’ overkomt.

Brigitte, de leerkracht schilderen van de avondklas, heeft een reis naar Parijs georganiseerd, met als bijzonderste expositie: de retrospectieve van Edward Hopper. Gezien deze retrospectieve op 28.01.13 afsluit, moeten we ons haasten om er bij te zijn.

Ik heb wel geaarzeld om me ook in te schrijven. Maar Christel gaat ook mee en Brigitte beloofde rekening te houden met de ouden van dagen. Met Karel overlegd … en ik schreef me in. Er schreven nog vier collega’s in: een toffe groep van zes, dat zou leuk worden. Vooral toen het weer er nog zo weinig winters uitzag.

Zaterdag vertrekken we … en het weerbericht belooft koude met zelfs winterse neerslag. Mensen, hoe ga ik het overleven? Ga ik op tijd de Thalis halen in Brussel? Zullen er genoeg dekens voorhanden zijn om mijn koukleumerigheid onder te stoppen. En vooral: als ik nu eens in al mijn verstrooidheid verloren loop? En wat als ik al mijn papieren verlies? Wat een vragen een mens zich stelt, om niet meer van te slapen. Had ik me toch maar niet ingeschreven. Maar de reis is betaald … en anderzijds trekt de reis me aan. Dus al die angstige gevoelens wat bijeenborstelen en mijn verstand en aandacht gebruiken om de reis te doen slagen.

Christel belooft dat ze op mij gaat letten, zodat ik steeds bij de groep ben als we ergens heen trekken. We spreken ook af dat we met twee auto’s gebracht worden naar het station van Leuven om daar dan gezamenlijk naar Brussel te trekken. Karel wil er voor zorgen dat ik tijdig het bed uit ben, want we vertrekken hier rond half zeven, ontiegelijk vroeg voor gepensioneerden. Brigitte komt haar auto bij ons parkeren en samen laten we ons dan oppikken.

Deze week kregen we al onze papieren: metropasje voor twee dagen (zorgen dat ik de juiste data invul) , een museumpas en de reistiketten voor de Thalis. Wat kan er nog misgaan?

Ik neem een paar extra warme sokken mee voor in bed en desnoods voor het slapengaan iets hartigs drinken zodat ik doorwarm heb voor ik ga slapen.

Ineens wordt de reis uitdagend: nu de concrete problemen opgelost zijn is het uitkijken naar wat we zullen beleven: de tentoonstellingen, het samenzijn … en wellicht lekker eten.

Parijs … hier komen we.

Groot formaat. Een eerste variatie is het werken met licht: door al dan niet te drukken op de pen en door al dan niet de lijnen elkaar te laten kruisen ontstaan er vlakken met verschillende lichtdichtheid: het middenvlak is het donkerst en dan evolueert de tekening naar steeds lichtere vlakken.

Bij het opstaan begin ik met veel zin de dag: het is weekend en er zijn geen afspraken die ons buitenshuis doen belanden … met dit vriesweer is dit een prettig vooruitzicht. Laat het maar sneeuwen, vanuit een warme kamer kijk ik genietend naar het warrelen van de vlokken.

Aan mijn tekentafel ga ik even wat experimenteren met een speciaal penseel dat ik van een vriendin kreeg voor mijn verjaardag: het is een kruising van een penseel met een vulpen. Enige tijd terug was ik er al mee aan de slag gegaan en het leek me wel leuk om verder te doen … maar de vulling raakte op. Bij het eerstvolgende bezoek aan de winkel met tekengerief kocht ik meteen wat vullingen, zodat ik een tijdje zonder problemen kan verder werken.

Helaas … waar heb ik die vullingen gelaten. Ik probeer het uitpakken van het tekengerief terug op te roepen. Ik zie me nog de zak openmaken om die twee witte doosjes met vullingen eruit te halen … maar verder herinner ik me niets meer. Ik zoek al de plaatsen af waar ik tekengerei opberg. Normaal ben ik heel ordelijke en logisch … dat helpt me de dingen makkelijk te vinden en bespaart me tijd. Daarbij heb ik een hekel aan zoeken naar iets.

Ik trek laden en laatjes open, kijk in de bakken met tekenspullen, kijk op plaatsen waar ik het zeker niet kan gelegd hebben, maar je weet maar nooit. Ik voel de frustratie groeien. Na een tijdje besluit ik het zoeken maar te laten, ik word alleen maar kwaad op mezelf. Ooit zullen die doosjes wel eens uitkomen. Ik neem me voor terug bij de winkel met tekengerief te passeren en dan goed op die vullingen te letten.

Ik verplicht me mijn ontevredenheid neer te sabelen en naar mijn tekentafel te gaan en een blad tekenpapier klaar te maken. Ik zoek naar een setje tekenstiften met een zachte punt en haal er eentje uit. Even probeer ik die stift uit op een proefpapiertje. Het voelt helemaal anders dan pen en inkt of stift met harde punt. Ik voel me helemaal niet meer aangesproken om iets te beginnen … maar toegeven aan de frustratie brengt geen oplossing. Ik laat me maar inspireren door de sneeuw: horizontale lijnen met korte streepjes die, naarmate ze het blad vullen, verder uit elkaar staan.

Wellicht was er wel iets moois mee te maken, maar ik zie mijn ontstemd zijn door de streepjes heen dringen. Waarom moest ik zo nodig die vullingen verloren leggen? Ik weet dat er nieuwe te koop zijn en dat ze niet buitensporig veel kosten … maar ik ben ontgoocheld in mezelf. Grr!

We kunnen aan de rondgang beginnen … maar het is een rondgang met hindernissen: overal groepen met een gids: even meeluisteren … maar wat de gids vertelt is niet zo nieuw. Wanneer je een boek leest over Permeke ben je even diepgaand geïnformeerd.

Permeke doet me deugd. Het is een retrospectieve en veel schilderijen komen uit privé verzamelingen: die zijn nieuw voor mij. Anderen daarentegen heb ik vroeger al gezien. Er ontstaat daardoor een vertrouwdheid waardoor ik gewoon kan genieten van wat ik zie. Er komen ook jeugdherinneringen aanzetten: de bibliotheek van mijn vader waarin Permeke uitdrukkelijk aanwezig was. Vader bewonderde Permeke en daardoor maakte hij zijn kinderen warm voor die wijze van schilderen en zo raakte je thuis in de wereld van de moderne schilderkunst … die nu ook weer al zo lang achter ons ligt.

Ik probeer te achterhalen hoe hij technisch te werk ging bij de verschillende schilderijen. Soms lukt me dat, andere keren blijf ik een leek. Waarschijnlijk zal ook hij geëxperimenteerd hebben met allerlei materialen.

Tussendoor is er nog een ruimte voorbehouden aan Marlene Dumas. Zij geeft aquarelverf een uitdagend bestaan: gedaan met brave zeezichten maar brutaal neergezette vrouwenlijven. Alsof ze de toeschouwer wil wakker schudden uit zijn oubollig bestaan. Ook Thierry de Cordier heeft ruimte gekregen: enorme doeken die doen denken aan landschappen maar eerder beweging oproepen.

Gelukkig staan daar heerlijk ouderwetse banken, nog met fluweel bekleed. Iris zit er al en ik ga er graag bij zitten: feitelijk is een museum bezoeken erg vermoeiend: het trage rondwandelen, het intens bekijken van de werken en nu ook het rekening houden met de andere mensen om botsingen te vermijden.

De anderen komen er ook een voor een bij zitten, ook zij zijn moe … met een groep zeventigjarigen is dat niet zo’n abnormaal verschijnsel.

Iris heeft, omwille van het weer, gereserveerd in de Brasserie van Bozar, zo hoeven we niet naar buiten om een restaurant te vinden. Ook daar zit het stampvol. We hebben afgesproken van een menu te nemen. Die is echt lekker. Maar voor mij is er wat teveel lawaai … het kost me enorm moeite om de gesprekken te volgen en vaak ontglippen ze me. Zo merk ik dat ik met een ander soort zintuigen reageer op het samenzijn: blij zijn om opgenomen te zijn in de vriendschap, genieten van de welwillendheid waarmee iedereen de anderen bejegent. Wellicht omdat we elkaar niet zo vaak zien dat die intense vreugde zich kan aanwezig stellen. Als je elkaar voortdurend confronteert word je meer geïrriteerd door de kantjes van de ander die je niet zo leuk vindt.

Na de koffie stellen we vast dat het te laat is om nog iets anders te bezichtigen … dus spreken we af om nog samen iets te drinken onderweg naar de treinen. Ik opteer om dat laatste aan mij te laten voorbij gaan en rechtstreeks naar het station te gaan: ik ben gewoon doodop.

Ik neem afscheid, beloof er de volgende keer weer bij te zijn en zwaai uit. In de Ravenstein galerij kruis ik de dakloze die ik vanmorgen in het station aan de reling van de trap zag staan … nu heeft hij de bagage bij die onbeheerd tegen een tafel aan leunde. Hij is op weg … waarheen?

Ik stap verder naar het station, duik de diepte in, zie rechts van mij in de kruisende gang de stapel dekens liggen, loop verder door naar de loketten en probeer de borden te vinden met het vertrekuur van de treinen. Ik heb geluk: over een kwartier heb ik een trein die me in Leuven kan afzetten.

Nu is er meer ruimte in de trein: het is nog juist voor het spitsuur. Toch kan de lectuur me niet boeien: ik laat de beelden van de voorbije dag rustig voorbij trekken. In Leuven moet ik een twintig minuten wachten op de trein naar Haacht. Ik wandel het perron op en neer om me warm te houden en de tijd door te komen. In Haacht neem ik mijn wagen, blij dat er geen sneeuw gevallen is.

Veilig kom ik thuis … zouden die daklozen ooit dromen van een ‘thuis’ of is dat een woord dat voor hen geen inhoud heeft?