Dan zie ik foto’s van kinderen. Ik denk aan mijn kinderen toen ze zo oud waren. Wat ging er in hem om? Wisten ze wat hen te wachten stond? Wat ging er bij de ouders om die niet bij machte waren hun kinderen te beschermen?

Ik teken maar, vervuld van droefheid om toen, om nu.

De foto’s in het boek tonen concrete mensen: voor hun deportatie, tijdens, in de kampen, als lijken en bij de bevrijding. Beelden die in de tijd tot stilstand kwamen, toen. Is er verschil met de beelden die we dagelijks bij het nieuws meekrijgen, buiten de kleur en kwaliteit? Toen was er een führer, nu een president. De ideologie zal een andere formulering hebben, maar het grote gelijk … daar werden en worden levens voor geofferd, liefst die van een ander. Alles verpakt in woorden die het bloeddorstigste in een mens boven halen.

Ik kan alleen maar tekenen om de wanhoop in mezelf te bestrijden.

Ik heb een boek over de Holocaust op mijn tekentafel gelegd. Bladzijde na bladzijde doorblader ik het boek. Foto’s van mensen: mannen, vrouwen, ouderen, jongeren, kinderen. Beeld na beeld grijpt me aan. Vaak denk ik: stel dat ik de vervolgde was, dat mijn familie door het politieke systeem werd gebrandmerkt tot de dood … mijn moeder die stierf toen ze 91 was, wat zou er met haar gebeurd zijn. Toch hebben hoogbejaarden de weg naar het gas moeten gaan. Het is allemaal zo onvoorstelbaar … hoewel, we moeten niet verder reizen dan Syrië of …

Vanuit die gegrepenheid begin ik aan een serie portretten. Het gaat er mij niet om of ze gelijken of niet. Maar ik wil de waanzin van toen in eigen beelden vastleggen. Woorden geven aan een gebeuren is een eerste stap naar herstel: beamen dat het gebeurd is. Hoeveel levens heb ik nodig om al die concrete mensen te herdenken, niet alleen van de Holocaust, maar van allen die gedood werden omwille van het geloof in een bepaalde overtuiging … ook een godsdienstige overtuiging, ook de Rooms-Katholieke?

Ik ben te oud om alles te bevatten, om alles te dragen. Hoe kan je echter proberen om die vernietiging te weerhouden, woorden en overleg te gebruiken om tot een humane samenleving te komen?

Als ik de zomaar neergezette vlekken eens wat richting ‘een dier’ duw? Eerst is het nog aarzelend en braaf, maar dan krijg ik er plezier in: niet meer nadenken maar vanuit de beweging van een dier naar het tekenblad.

Eerst een compact dier, waar beweging niet direct een inspiratiebron is. De compactheid van de schildpad helpt me over mijn faalangst heen.

Ik wil wat een meer uitgesproken ‘dierlijkheid’. Iets dat doet denken aan een schreeuw uit het oerwoud.

Dan komt het beeld van iets katachtigs opzetten: mager, taai, niet te vernietigen.

Tussendoor nog een vogel, geen kanarie als je het mij vraagt.