Zowel Karel en ik hebben het moeilijk na de woorden van de zoon van kapitein Gilson. Het militarisme straalt van die man af: kaarsrecht en met nog een krachtige stem, ondanks zijn 84 jaren. Dit hebben we met onze deelname aan deze tentoonstelling niet gewild, integendeel: we staan huiverig tegenover helden en overwinnaars.

Wanneer eindelijk (in mijn aanvoelen) de medewerkers bedankt zijn (de rest heb ik nauwelijks in mijn bewustzijn laten doordringen) en op het podium geroepen om de bloemen in ontvangst te nemen, spreken Karel en ik af, om zo vlug mogelijk te verdwijnen. Het is ook zo ontzettend warm en in die drukte kan ik mij niet voorstellen de werken, die rond concrete slachtoffers gemaakt zijn, goed te kunnen bekijken en tot mij te laten doordringen.

De volgende dag ga ik terug naar Aarschot. Ik ben even voor het openingsuur daar, zodat ik in alle rust kan genieten van de tentoonstelling.

Het Gasthuis is aan de voorkant mooi verbouwd, maar achteraan, waar de tentoonstellingsruimten zich bevinden, is de oorspronkelijke architectuur nog aanwezig. Dat schept een heel ideale sfeer voor deze tentoonstelling: kleine en grotere ruimten, vensters die het licht spaarzaam doorlaten, uitgesleten trappen, gangen waar de vroegere kloosterlingen waardig konden schrijden. Ik vraag me af of dit gebouw nog dienst deed tijdens WOI, of hier slachtoffers verpleegd werden van die lugubere dagen 19 en 20 augustus.

Het gedicht van Karel tref ik heel vlug aan op het gelijkvloers, in een betegelde ruimte. Vermoedelijk was hier vroeger de keuken. Ruimte na ruimte ontdek ik de werken. Ik lees de naam van het slachtoffer, zijn of haar beroep, de naam van de kunstenaar. Sommigen kunstenaars ken ik. Zo ontdek ik ook hoe ieder vanuit zijn discipline en zijn stijl met de summiere gegevens van het slachtoffer is omgegaan. Mijn werk heeft een mooie plaats gekregen: het hangt alleen op een witte muur, zodat het voldoende ruimte krijgt om te ademen. Het zonlicht valt er schuins op, waardoor het glas een spiegeleffect krijgt. Dat is juist mooi: de realiteit van nu is als een achtergrond aanwezig in het drama van toen en versmelt tot één geheel.

Na een tijdje begint er een zwaarte op mij af te komen: nog een naam, nog iemand die op die dag stierf. De rij lijkt eindeloos. Zo ‘voel’ je hoe diep 173 slachtoffers in een gemeenschap snijden. Ik ben blij dat ik alleen ben, dat ik mag zwijgen dat ik me innerlijk kan overgeven aan de verschrikking en de leegte na die moordpartij. Het is zo moeilijk te vatten wat die ‘soldaten’ bezielde. Ik besef dat elke soldaat, opgefokt tot de job ‘te doden’, kan overgaan tot dergelijke misdaden.

Neen, ik heb geen zin meer om nadien in de cafetaria nog een kop koffie te drinken. Ik wil direct naar huis, waar het veilig is, waar ik mijn gevoelens van opstandigheid, onmacht, angst, triestheid … een plaats mag geven.

Ik merk hoe die oorlog op mij invreet. Dan te beseffen dat een paar uren vliegen hier vandaan mensen hetzelfde lot moeten ondergaan. Het is een ondraaglijke gedachte.

Tijdens het optreden van de zoon van kapitein Gilson, dat als een sombere wolk over me heen kwam, moest ik denken aan twee andere zonen: Koenraad Tinel en Simon Gronowski. De zoon van kapitein Gilson is van 1930, Simon Gronowskivan 1931 en Koenraad Tinel van 1934. We kunnen zeggen dat ze leeftijdgenoten zijn.

Over de hartverwarmende vriendschap tussen Koenraad Tinel en Simon Gronowski verscheen een boek: ‘Eindelijk bevrijd’.

Op de flaptekst:

Het onwaarschijnlijke verhaal van een vriendschap tussen een kind ontsnapt aan Auschwitz en een kind van een nazi.

Simon Gronowski’s levensverhaal had dat van een gewoon kind in een gewone familie moeten zijn. Maar hij is een Jood. Op 17 maart 1943 werd hij samen met zijn moeder en zus door de Gestapo opgepakt. Toen hij op 19 april met het beruchte twintigste konvooi werd gedeporteerd, sprong hij uit de trein en kon hij als bij wonder ontsnappen. Hij was toen elf en een half jaar. Zijn moeder en zus verdwenen in Auschwitz.

Ook Koenraad Tinels levensverhaal is tragisch. Zijn vader was een fervente aanhanger van Hitler; zijn broers droegen het uniform en de wapens van de SS en verdedigden de idealen van de Führer.

Deze twee oorlogskinderen, Simon en Koenraad, gingen lange tijd gebukt onder het gewicht van hun verleden. Tot de zestienjarige Sacha Rangoni hen samenbracht tijdens een lezing die werd georganiseerd door de Union des Progressistes Juifs de Belgique. Uit die ontmoeting ontstond een hechte vriendschap, die haar neerslag vond in dit boek, een oprecht pleidooi voor menselijkheid. Koenraad leerde van Simon dat hij de last van zijn vaders schuld niet dient te dragen, terwijl Simon van Koenraad leerde dat hij niet het eeuwige slachtoffer hoefde te blijven om zijn verloren geliefden te eren.

Hun verhaal werd verwoord door Simon Gronowski, verbeeld door Koenraad Tinel en in perspectief geplaatst door auteur David Van Reybrouck.

Hier zijn geen helden of overwonnenen. Er zijn alleen mensen die in hun leven veel verloren hebben. Ze hebben beiden de moed om zich dat verleden te herinneren. Juist daardoor komen ze dichter bij elkaar, omdat ze de pijn die ieder in zich draagt ruimte geven, eerbiedigen en proberen te begrijpen. Het kan wat gebeurde niet ongedaan maken, het kan de sporen die de gebeurtenissen nalieten niet uitvegen, het kan alleen een weg aangeven om catastrofes te vermijden: elkaar proberen te begrijpen en daarvoor taal (tekenen is ook een taal) te gebruiken.

Zelfs na enkele dagen blijf ik met heel wat onbehagen rond het optreden van de zoon van kapitein Gilson zitten.

Elke zoon heeft nood om fier te kunnen zijn op zijn vader. De figuur van kapt. Gilson verwijst naar ‘vechten voor vorst en vaderland’. Dat heeft hij als militair gedaan. De zoon vertelt dat zijn vader in Belgisch Congo, onder Leopold II, gevochten heeft … onmiddellijk komen me minder fraaie verhalen voor de geest. Heeft kapt. Gilson deelgenomen aan de ‘misdaden tegen de menselijkheid’ die daar begaan zijn? Leopold II heeft toch niet zelf de bodem leeggeroofd, al die handen afgehakt, verkracht, verbrand en vermoord. M.a.w. wat nu herdacht wordt als een oorlogsmisdaad van het toenmalige Duitse leger werd wellicht een paar jaren vroeger door het Belgische leger zelf begaan. Congo werd gewoon bezet, zoals het Duitse leger België bezette.

Ik voel me koud worden van binnen. Ik kan de oude man begrijpen die de herinnering van zijn vader weer tot leven wil roepen. Wellicht hebben de Belgische soldaten zich heldhaftig gedragen, zoals ook in het Duitse leger heldhaftig werd gestreden. Maar waarom? De Belgen hielden het Duitse leger daar amper twee uren tegen. Daarna krijgt de burgerbevolking er van langs: soldaten kunnen moeilijk slikken dat hun kameraden sneuvelen en hebben dan een vijand nodig waarop ze wraak kunnen nemen.

Natuurlijk is dit een interpretatie achteraf. Toch vraag ik me af hoe de kinderen van de slachtoffers over ‘dat tegenhouden van de vijand’ gedacht hebben. Mochten zij de veronderstelling opperen dat, als kapt. Gilson vlugger de overmacht van de vijand herkende en zich teruggetrokken had, bezorgd om het leven van zijn manschappen … wellicht waren dan de burgers gevrijwaard bleven van die afschuwelijke represailles.

En weet men nu al waarom men die Eerste Wereldoorlog is begonnen? Duitsland was de agressor … maar waarom? De gekroonde hoofden van Europa waren zowat allemaal familie van elkaar. Was WOI een uitvechten van familiekwesties waarbij het gewone volk het gelag betaalde? Als men niet stierf voor het vaderland, vulde men de schatkist via belastingen. Oorlog is als een hand met een gat in. Oorlog doodt niet alleen, vernietigt niet alleen de infrastructuur van een land maar elke kogel, elke bom die gebruikt is, verdwijnt, is weg, moet door nieuwe kogels en bommen vervangen worden. Wapenproducenten hebben profijt aan oorlog, maar dat is maar een beperkte populatie. De anderen zien af.

Het Gasthuis, het cultureel centrum in Aarschot “brengt hulde aan de slachtoffers met de tentoonstelling ‘Gasthoven Invites’. Voor deze expo is het cultureel centrum op zoek gegaan naar 173 kunstenaars die elk een slachtoffer willen ‘adopteren’.

Het Stedelijk Museum richt een tijdelijke tentoonstelling in over de Martelaarstad Aarschot. Het chronologische verhaal start met de’ slag bij Aarschot’, waarbij de figuur kapitein Gilson uitvoerig wordt belicht en eindigt met de bevrijding van Aarschot.”

Op 9 augustus opent de tentoonstelling met een vernissage. Karel en ik gaan er heen. Karel heeft een gedicht geschreven rond de figuur van Pastoor Pieter-Jozef Dergent, ik heb een werk gemaakt rond de figuur van Gustave Michiels (zie blogs van 05.04.04 tot 17.04.14). We zijn benieuwd hoe ons werk getoond wordt.

De deuren van de theaterzaal, waar het inleidend gedeelte plaats vindt, gaan nogal stipt open … maar wat een massa volk moet er naar binnen en daarbij is het drukkend warm. Nu, de inleiding duurt een uurtje, dat zullen we wellicht overleven.

Wanneer iedereen zit, opent de avond met een improvisatie op viool door Ann Delnoy: ‘Impressie bij de gruweldaden in Aarschot’. Het is alsof we meegesleurd worden naar die uren van toen: een sneer, stilte, de beklemming van de catastrofe alsof alle leven zich terugtrekt. Nog een sneer, weer die stilte, je voelt de slachtoffers uit het leven weggeschoten worden. Het lijkt eindeloos. De zaal wordt stiller en stiller. Met ingehouden adem volgen we de klanken. Tot het doden ophoudt en de wanhoop zich aanbiedt. Het is een kort stuk, maar iedereen zit als het ware op zijn stoel genageld.

Daarna wordt het boek ‘Wie waren ze’ voorgesteld door de schrijvers ervan: André Delsaerdt en Johan Vanrensbergen. Een gedicht wordt gebracht.

Dan komt de zoon (84 jaar) van kapitein Gilson aan het woord.

Van het internet geplukt:

In de ochtend van 19 augustus komt het tot een gevecht dat bekend zou worden als de ‘Slag bij Aarschot’. In de vroege ochtend stuiten oprukkende Duitse troepen op de verschanste Belgen. Door een paar achter de berm geplaatste machinegeweren kunnen de Belgen de opmars even ophouden. Maar als de Duitsers hun artillerie opstellen, worden de posities snel onhoudbaar. De Belgen trekken zich terug, maar dit bevel komt te laat terecht bij de 4de compagnie van kapitein Gilson. Uiteindelijk trekken ze zich rond 08.00 u terug onder hevig vuur. In totaal sneuvelen een 120-tal Belgen. Een aantal gewonde en gevangengenomen Belgische soldaten worden door Duitse soldaten afgemaakt. In de buurt van het slagveld worden burgers uit hun huizen gejaagd en neergeschoten.

Hier beginnen de oorlogsmisdaden: 173 burgers worden omgebracht en een 400 huizen gaan in de vlammen op. 

Samen met Christel me ingeschreven voor een driedaagse workshop modeltekenen. De cursus wordt in Werchter gegeven, een reden te meer om er aan deel te nemen.

De Oude pastorie is enkele jaren terug prachtig gerenoveerd en herbergt een dienstencentrum onder zijn dak, waaronder ook dat van vorming en cultuur. De workshop heeft plaats in een zaaltje waar tijdens het jaar ook aquarel, naailes, bloemschikken … gegeven wordt.

Ik weet niet of ik er veel van verwacht, maar je ontmoet er wellicht mensen die je kent en andere die je leert kennen. Op drie dagen kan je geen diepgaande opleiding krijgen, maar je kan altijd wel iets bijleren.

’s Morgens komt Christel me oppikken. Ze komt goed op tijd, zodat er nog tijd is voor een koffietje en een babbel. Dan laten we Karel aan zijn rust over en vertrekken naar de Oude Pastorie.

De eerste dag is er vooral aandacht voor het skelet, de tweede dag voor de spieren en de derde dag kunnen we tekenen naar levend model. Er is ook voor een cursus gezorgd, zodat we thuis kunnen verder oefenen. Maar naar een bestaande tekening werken is niet zo boeiend. Zelf kijken en interpreteren geeft meer voldoening.

Voor mij is het niet de eerste keer dat ik naar levend model teken. Ik merk dat het me beter afgaat dan vroeger. Ik heb meer aandacht voor de verhoudingen in het lichaam. Leuk als je tevreden kan zijn over de geleverde prestatie. Dan voel ik de kriebels om me in te schrijven voor modeltekenen, maar ik blijf bij het kantwerk. Wellicht werken we een andere oplossing uit. Je kan met enkele mensen een groepje vormen en zelf voor een model zorgen. In elk geval heb ik de gegevens van het model gevraagd zodat we haar eventueel kunnen contacteren.

Ik kijk wel met plezier terug op de voorbije dagen … maar ik verlang weer achter mijn tekentafel te staan en mijn eigen ding te doen.

Nu probeer ik ovalen uit. Ook die ovalen raken aan elkaar. Wel zorg ik bij het uitsnijden van de binnenovaal dat de bovenste rand groter is dan de onderste. Het doet me denken aan een pauwenstaart.

Ik concentreer me nu op de cirkel. Ik plaats de cirkels naast elkaar zodat ze elkaar raken, zo blijft het geheel aaneen hangen. De buitenste cirkels blijven aan elkaar hangen en ik haal een cirkelvlak binnen deze constructie weg: zo ontstaan aan de buitenkant cirkels als lijnen en aan de binnenkant cirkels als vlak.

Hier is er nog aarzeling tussen rechte lijnen en de overgang naar ‘vlakken’. Wat blijft zijn lijnen, maar niet meer zo prominent als expressiemiddel. Wat weggesneden is komt als vlak om aandacht vragen.

Ik hou het nog even bij horizontale en verticale lijnen, maar laat ze niet meer in een strakke formatie over het papier evolueren.

Er komt wat speelsheid opduiken. Zijn de horizontale lijnen nog te voorspellen, de verticale lijnen gaan een eigen gangetje.

Ik blijf bij een rationeel lijnenspel, het geeft rust.

Om evenwicht te vinden in mijn emotionele reactie op al de oorlogsberichten en getuigenissen, zoek ik een rationele verbeelding bij het snijden. Rechte lijnen, niet nadenken, uitvoeren. Het blijft een kwetsbaar werk, maar door de rechte lijnen beschikt het over voldoende weerstand om overeind te blijven, om de ravage te overwinnen.

Met een vriendin trek ik naar een tentoonstelling in Museum M in Leuven met als thema: vernietiging van kunst en cultuur in tijden van conflict. Dit naar aanleiding van de verwoesting van Leuven honderd jaren terug: in de nacht van 25 op 26 augustus brandde het Duitse leger Leuven zowat plat. De brand duurde drie dagen: meer dan 200 inwoners lieten het leven, meer dan 1000 woningen worden door het vuur vernietigd en ook de bibliotheek van de Universiteit met haar kostbare inhoud wordt in de as gelegd. Vooral dit laatste zal op internationaal niveau veel weerklank vinden.

De tentoonstelling toont hoe de vernietiging van kunst en cultuur iets ‘des mensen’ is en niet alleen in WOI en II werd toegepast. Verhalen uit de Griekse Oudheid (Trojaanse oorlog) en de bijbel (Sodom) hebben kunstenaars geïnspireerd om deze vernietiging in beeld te brengen, naar aanleiding van verwoesting van steden waarvan ze als het ware getuige waren.

Oude en hedendaagse werken worden naast elkaar geplaatst, zodat de anekdotiek van het aangebodene verdwijnt om het dieperliggende universele drama aan bod te laten komen.

Stil word je ervan en immens triest. Kunstenaars werken rond vernietiging, maar het gaat niet alleen om ‘vroeger’. Dit gegeven is hedendaags, je moet de tv maar aanzetten en de beelden rollen zo maar je rustige wereldje binnen.

Dan kom je door een zaal waar o.a. boekverbrandingen aan bod komen: bv. beelden van Nazi-Duitsland, de Iraanse revolutie …

Daarna is de zaal van ‘EX libris’ helemaal boven het museum, erg aangrijpend. Ik haal de brochure aan die je meekrijgt bij de aankoop van een ingangskaart: ‘Ex Libris herdenkt de ongeveer dertigduizend boeken die in 1948 door de Israëlitische autoriteiten geroofd werden uit Palestijnse huizen, bibliotheken en instellingen. Zesduizend van deze boeken werden bewaard en geïnventariseerd in de Joodse Nationale en Universitaire bibliotheek van Jeruzalem onder de benaming “A.P.” (Abondoned Property – achtergelaten bezit).

Emely Jacir fotografeerde deze boeken met haar gsm (Nokia N8) tijdens herhaalde bezoeken aan de bibliotheek over een periode van twee jaar. Jacirs zoektochten en daaropvolgende selectie creëren een intiem verslag van sporen en fragmenten. Haar werk behandelt niet alleen de roof en vernieling van boeken, maar roept ook vragen op over repatriëring en restitutie.’

Beneden kon je op video ‘Ravage, mijn verhaal bekijken’: hoe er ravages gebeuren in het leven van mensen. Slachtoffers en daders (gedetineerden uit de twee Leuvense gevangenissen) vertellen elk hun verhaal en illustreren dit met foto’s (zie blog 09.04.14).

Maar we hebben genoeg gezien, die verhalen zullen we een andere keer aan bod laten komen. Nu hebben we behoefte aan lucht, gebouwen die overeind staan en iets warm om wat op te knappen.

In elk geval: deze tentoonstelling is een aanrader.

De afspraak ligt al lang vast: samen met L. (10 j;) en C. (12 j.) ga ik naar het dierenpark van Planckendael . Hopelijk zal het die dag goed weer zijn.

En het weer is schitterend. De kinderen hebben hun rugzak geladen met water en een frisdrank, want bij zo’n warm weer moet je veel drinken. En ja, ook nog een koek en een snoepje voor tussendoor. We gaan met de bus, die stopt niet zo ver van waar ze wonen. C. weet waar de bushalte is en als een goede gids leidt ze er ons heen. Daar is het even wachten, maar ondertussen nemen de verhalen een onstuitbare loop: oma Lut zien ze niet elke dag.

Bus op, plaats zat. Het is voor mij de eerste keer dat ik op deze busrit mee rij. Even hou ik mijn adem in als ik merk hoe de bus zich door de smalle dorpsstraten wringt. Maar de chauffeurs (m./vr.) kennen de weg en kunnen zich bijna blindelings door de bochten manoeuvreren. C. belt wanneer de halte van het dierenpark in zicht komt. Het is leuk om zien hoe prettig ze het vindt verantwoordelijk te nemen.

Via een ondergrondse gang het dierenpark in. Even aanschuiven voor de aankoop van de toegangskaarten. En dan het avontuur tegemoet;

Gelukkig is het dierenpark erg bezoekersvriendelijk bij zonnedagen: meestal loop je onder het gebladerte van bomen door, zodat je niet rood geblakerd naar huis moet. We hebben wel zonnecrème mee voor ingeval van … maar die kan in de rugzak blijven steken.

L. en C. hebben al vaker het dierenpark bezocht. Ik heb geen tijd om even afwezig te zijn met mijn aandacht want ze houden me bij de les. Ik zal samen met hen het dier ontdekken dat zich verborgen houdt. Neen, niet daar maar achter dat heuveltje, zie je dat niet bewegen? Dat is een … en dan volgt de naam van het dier. Pas als ik beaam dat ik het gezien heb, trekken ze verder. C. heeft het plannetje, dat we bij de ingang kregen, bij de hand. Zij gidst ons doorheen de continenten: op de kaart toont ze waar we zijn en welke weg we nu moeten nemen. L. heeft veel oog voor de lucht: hij is als het ware geobsedeerd door de ooievaars: kijk, daar vliegt er een en kijk, daar weer een nest.

Maar ze zijn erg oma-vriendelijk. Wanneer we voorbij een stellage komen, een soort brug van touwen, stellen ze voor die niet uit te proberen … want dat is niks voor oma Lut, ze zou er waarschijnlijk op blijven steken. En of ze gelijk hebben, zo’n toestanden zijn niet meer aan mij verkocht.

De kinderen tonen hoe goed ze geluisterd hebben toen ze de laatste keer met de school hier op uitstap waren. Zonder dat ik er om vraag krijg ik uitleg over de miereneter en het luipaard en de … En dan heb ik de pinguïns nog niet gezien: als bezoeker moet je op de voorziene weg blijven, maar de pinguïns kunnen vrij rondlopen en als ze op de weg van de bezoekers komen, mag je ze aaien.

De voormiddag is zo om. Op zoek naar iets eetbaars … en dat valt wat tegen. In ‘Amerika’ treffen we een eettent waar je hamburger en dergelijke kunt krijgen en frieten. Voor kinderen meestal een aantrekkelijk vooruitzicht. De hamburger is wat te goed doorbakken … en de man die ons bedient is niet wat je noemt ‘klantvriendelijk’. Waarschijnlijk heeft hij te slecht of te weinig geslapen, is het te warm en zijn er teveel klanten.

Zijn norse bediening neemt niet weg dat het heerlijk is om neer te zitten en te eten. Ik merk dat ik moe ben. Ik ben niet gewoon zolang te wandelen. Ook de kinderen kunnen de rustpauze gebruiken.

En dan gaan we verder. Het enthousiasme is wat gedaald maar een ijsje zal daar wellicht verandering in brengen. Op een bank, in de schaduw, genieten we ervan. Terwijl we zo rustig genieten komt er een donkere hemel opzetten. Dat voorspelt niet veel goeds. Er vallen zelfs enkele druppels als we weer verder gaan. Toch trekt de bui weer over. Maar de rek is er uit. Ik ben moe en de kinderen ook. We gaan nog iets drinken, ondertussen gaat L. de speeltuin uitproberen en daarna besluiten we om terug naar huis te gaan. Het was heerlijk om meemaken maar het is genoeg geweest.

Terug de bus op. Een uur vroeger dan voorzien zijn we weer thuis. De kinderen installeren zich voor een uurtje achter een of ander computerspelletje … en ik, ik haal mijn middagdutje in.

Dan komen de berichten over het vliegtuig dat neergehaald werd. Ik ben er onderste boven van. Waarom dienden die onschuldigen geofferd te worden? Welk ideaal kan aanspraak maken op een mensenleven? De impact van de raket laat een oneindig aantal stukken en stukjes door de lucht zweven voor ze neerdalen op de grond.

Ik vertrek vanuit een centrum en daarom heen snij ik, met de losse pols, plezier van leven.

Vanuit het chaotische van de bijenkorf organiseer ik me rond centrale vlakken. Het geeft meer rust.

L. (10 j.) komt een dagje bij ons doorbrengen. Wanneer hij toekomt, blijkt hij zijn tekenboek niet bij te hebben. Maar dat heeft hij vandaag niet nodig: hij wil zo’n dingen maken als oma Lut. Dus papier uitsnijden.

Ja, natuurlijk, waarom niet? Wat is er leuker dan je eigen ‘kunnen’ doorgeven aan een kind dat erdoor geboeid is. Alleen dat ‘uitsnijden’ houdt toch wat risico’s in. De mesjes zijn vlijmscherp en ik laat hem graag ‘heel’ naar huis gaan. Dus leg ik duidelijk uit dat hij alleen mag snijden als de vingers van zijn rechterhand (L. is links) achter het mesje zijn.

Eerst leg ik een snijmat op tafel: alleen op deze snijmat mag er met een mesje gewerkt worden. Maar L. is een slimme jongen en begrijpt dat hij alleen in het papier en niet in het tafelkleed mag snijden. Dan haal ik wat gekleurde repen papier uit de afvalbak om te oefenen.

Hij heeft geen aanmoediging nodig. Hij werkt heel geconcentreerd en hij doet het inderdaad veilig. Een eerste reep is bewerkt. Daarna volgt een andere. Neen, hij heeft voldoende aan het papier dat bij hem ligt. Daarna wil hij alles op een witte ondergrond kleven. En wat hij uitgesneden heeft zal hij ook gebruiken om zijn werk af te maken, hij heeft echt geen nieuw papier meer nodig.

Ik zorg dat die ondergrond een standaardmaat heeft. Straks zal ik op zoek gaan naar een passe-partout. Wat is dat een ‘passe-partout’ ? Met woorden en met een gepaste passe-partout die ik ergens nog heb liggen krijgt hij uitleg. Ik zie aan zijn gezicht dat hij die kennis op school wel zal aan bod laten komen.

Hij werkt tot zijn wangen rood zien van inspanning en opwinding. Ook het kleven, niet de gemakkelijkste klus, werk hij af zonder dat ik moet tussen komen. Uitleg geven is genoeg: wanneer hij snapt hoe het moet gebeuren kan hij alleen verder.

Eens alles af is, na meer dan twee uren intense arbeid zonder onderbreking, krijgt zijn werk niet alleen een passe-partout zoals bij echte schilderijen, maar ook nog een kader met glas ervoor.

Ik hang zijn werk aan de muur tot hij naar huis gaat. Ik vind het ook erg goed gelukt. Zelf zegt hij dat het hem doet denken aan een Egyptische muurschildering. Dat klopt: puur abstract roept hij die wereld op.

En thuis gaat hij iedereen foppen: hij gaat vertellen dat oma Lut het werk gemaakt heeft. Wedden dat ze het geloven?

Ik vergroot twee stukken laag uit en trek daartussen enkele lijnen. Er is geen boord die omkadert. Dat geeft het werk meer kwetsbaarheid.

Nu werk ik in lagen die ik met elkaar verbind door lijnen. Leuk om doen.

Dat snijden is wel verslavend: ‘s avonds voor het inslapen bedenk ik allerlei ontwerpen en ’s morgens kan ik niet vlug genoeg achter mijn tekentafel staan. Tussendoor neem ik wel wat rust: een koffie drinken, iets lezen, wat in de keuken rommelen … een ganse dag recht staan, zeker bij dit warme weer, is wel vermoeiend. De dagen vliegen voorbij. Zolang mijn handen het niet begeven snij ik enthousiast verder.