Wanneer we de tentoonstellingsruimte binnenkomen is het net of er geen plaats meer is: veel volk en vooral de lage plafonds (wat wil je met een gebouw uit vervlogen tijden) lijken me de adem te benemen. Later bedenk ik: ik ben een vrouw van ’buiten’, ben gewoon aan ruimte, groen …muren met middeleeuwse vensters benemen me de adem. Nochtans ken ik dit gebouw … ik ben hier komen les volgen. Maar dat is weer al zoveel jaren terug. Ik was het even vergeten.

Maar Denise ‘staat’ er, ontvangt iedereen met een vorm van waardigheid zie zo typisch is voor haar. Ze valt niet direct op, geen opdringerigheid, wel een warme aanwezigheid en geboeid door mensen.

Ik ga haar ook begroeten … en ontdek daardoor een collega van vroeger in de tekenles in Werchter en schilderklas in Rumst … net of twee pubers elkaar weerzien na de vakantie: veel blijdschap, uitwisselen van het vernieuwde email adres en de belofte van elkaar spoedig weer te zien

… en dan is het zoals in het liedje van Edith Piaf ‘La foule’ … voor ik het echt wil ben ik weer ergens anders beland. Dan wordt het toch kijken geblazen.

De stijl van Denise is me niet vreemd. In haar werken, ook haar tekenen, wil ze vooral een sfeer oproepen.

Toch merk je dat ze ook goed kan tekenen.

Christel is weer fotografe van dienst

Denise en ik zaten samen in de academie waar we tekenles volgden. We startten met een groep van zeven eerstejaars en drie ervan, waaronder Denise, volgden ook aquarelles in Rumst. Het jaar daarop ging ik ook met dat groepje mee naar Rumst om vertrouwd te raken met aquarel. Ik heb er veel van opgestoken. Ik schakelde over naar schilderen, volgde nog als vrije leerling tekenen en het aquarelleren werd een beetje veel. Toch blijf ik verliefd op aquarel: de poëtische zanger onder de verftechnieken.

Denise bleef het aquarelleren trouw, ook toen ze haar eindwerk voor tekenen indiende: ze koos om geen andere richting in de academie te volgen om zich volledig te wijden aan haar passie: aquarel. Ik denk dat aquarel haar in het bloed zit en dat ze niet anders kan dan zich in dat medium vorm te geven.

Ze volgt les in Rumst … in een gebouw(tje) met een hele geschiedenis.

Googgelen en …

Pieter Vandercruyse, een Rumstse officier van Karel De Stoute, keerde nadat hij door de melaatsheid was aangetast terug naar zijn geboorteplaats.

Maar vermits de melaatse zich niet naar de parochiekerk mocht begeven, en daarenboven uitgestoten was uit de gemeenschap, ontbrak het hem aan geestelijke bijstand. Pieter Vandercruyse trachtte dan ook vrij snel een eigen kapel te bekomen. Hij liet in 1460 een kapel bouwen, ter ere van de H.Lazarus (de wijk werd daarom Lazernij genoemd). Naast de kapel, een leprozenhuis, een soort verpleeghuis en in de omgeving melaatsenhutten(lazaretten). Dit blijkt uit een schrijven van keizer Karel uit 1531.

Dat de heilige Lazarus de patroonheilige was voor de melaatsengemeenschap van Rumst is geen uitzondering. Dit was ook zo voor o.a. Aalst, Beaumont, Bergen, Diest en Chièvres.
Er bestaat nogal wat betwisting over welke Lazarus er nu in feite vereerd werd : de Lazarus uit de parabel van de rijke vrek, of de Lazarus, die door Jezus uit het graf werd opgewekt. 
De bewaard gebleven “Litanie van den heyligen Lazarus, Patroon der Lazarussen of Hospitaelen, voor Besmettelijke Ziekten” daterend van 1791 heeft het wel degelijk over ”H.Lazarus, broeder van Martha en Magdalena, van Jesus zeer bemind, bid voor ons. H.Lazarus, die al vier dagen in het graf gelegen hebbende, ja stinkende, van jesus bezogt zyt geweest, bid voor ons”.

Het huidige gebouw dat gebruikt wordt door een kunstkring om plaats te bieden om lessen te geven, kunstactiviteiten (o.a. tentoonstellingen) te organiseren: 

Tegenover de kapel en de hoeve zijn de voormalige lazaretten (leprozenkamers) gelegen. Het nummer 8 is ingericht als galerij van de Rumstse kunstenaarskring "Lazernij”.

In deze ruimte volgt Denise les en stelt ze haar werken ten toon. Ik was benieuwd om haar werken te zien en Christel had er ook zin in. De mannen wilden ook wel gaan. Dus spraken we af: eerst een etentje en dan samen naar dat lazaret.  

verlangend keek ik uit

naar kinderen

uit mij

en tot mij geboren

in overvloed van warmte

noemde ik hun naam

legde ik hen te ruste

maakte plaats voor hun dromen

opgroeiend

gingen ze een eigen weg

en kwamen terug

om even uit te rusten

zich te koesteren

in aanwezigheid

die nooit ophield

er te zijn

ook al voldeed dat niet altijd

aan hun plannen

hun verwachting

toen die broer weg ging

uit de tijd

uit het leven

huilden we

ieder in een eigen verborgenheid

langzaam

leerden we woorden spreken

van gemis

ik heb je nodig

laten we de weg

hoe lang of kort

nog even samen gaan

we zijn onlosmakelijk

met elkaar verbonden

Woensdag 25/03/15 gaan we bij de oudste dochter haar verjaardag (die later volgt) vieren met een etentje bij haar thuis. We hebben samen gelegd om een cadeautje te kopen en de jongste dochter zorgt daarvoor. Woensdagavond zouden we (Karel en ik) langs rijden om haar en het cadeau op te halen.

Tot ik op de nieuwsflashes lees dat er een vliegtuigbom uit WOII achter het Leuvense station is te voorschijn gekomen bij graafwerken. In een perimeter van 800m moeten de bewoners hun huis verlaten. De jongste dochter woont zowat aan het station. De berichten volgen elkaar op. Er rijden geen treinen meer, DOVO zal om vijf uur de ontsteker uit de Engelse bom halen … m.a.w. we riskeren dat het ophalen van de jongste dochter problemen geeft. Ze zit nu op het werk, maar zal ze nog naar haar appartement kunnen als ze daar klaar is? We bellen elkaar en vinden een oplossing via de jongste broer die andere kant van Leuven woont. Later op de avond zien we elkaar dan bij de oudste dochter.

Het gebeuren bracht wat kleine emoties te weeg … maar was nadien even gauw vergeten.

Wij kunnen met een ‘oef’ ons van de oorlogsresten van vroeger af maken. Er zal nog wel wat tuig in de grond zitten. We hebben daar getrainde mensen voor die dat explosieve gedoe onschadelijk kunnen maken zodra het te voorschijn komt. Na 70 jaren is de vernieling van WOII wel verdwenen. Toen ik er ging studeren was Leuven een gezellige maar eerder een grauwe stad. Nu is Leuven aan het evolueren naar een moderne stad.

Ik moet echter denken aan de mensen die ‘nu’ in een oorlogsgebied wonen. Een vliegtuigbom zal daar dieper emotioneel aangrijpen dan wat spanning en nieuwsgierigheid en reorganisatie van de planning. Hoe houden die mensen het vol? Ik voel pijn als ik die kapotgebombardeerde appartementen zie. Het intieme leven is uiteengereten en wat overblijft is publiek geworden, voer voor de camera van buitenlandse journalisten. En waarom moeten die bommen vallen, wapens hun precisie bewijzen? Wie zijn die mannen/vrouwen die vinden dat bepaalde conflicten alleen met het geweld van de sterkste kunnen uitgevochten worden?

Dan voel ik me ontredderd in dit leven staan: dat oorlogsgeweld wil ik niet en toch betaal ik jaarlijks mijn bijdrage aan een leger dat de F16 wil vervangen door nog moderner tuig.

Laat ik maar met Toby wandelen gaan: hij zijn snuit dicht bij de grond terwijl ik kijk naar de ontluikende lente. Oorlogsgeweld of niet: elk jaar dient de belofte van nieuw leven zich aan … en op een puinhoop bloeien soms de prachtigste papavers. Ik mag de moed dus niet laten zakken omdat de jaren me minder weerbaar maken. Wellicht zullen ooit papavers bloeien zonder een puinhoop van kapotgeschoten huizen, maar gewoon omdat de natuur zo verrukkelijk overvloedig is.

Een vriend vertelde dat zijn moeder hem vroeg om het schuurtje nabij de woning op te ruimen. Dat schuurtje zat vol rommel van een lang leven van ‘niets wegwerpen zolang er plaats is’. Omdat de stappenteller toch op tafel lag, stak hij die op zak voor hij aan de klus begon, nieuwsgierig naar het resultaat. Toen het schuurtje leeg was bleek hij voldoende stappen te hebben gezet voor een flinke wandeling. Beweging is goed voor de gezondheid, maar je kan niet blijven schuurtjes opruimen.

Toen dacht ik aan Toby. Elke dag rond een uur of tien komt hij aan mijn voeten zitten of rond mij heen draaien om duidelijk te stellen: ’t is wandeltijd. Vaak moet ik een hoge drempel overwinnen om naar buiten te gaan: ‘k ben juist zo goed bezig aan mijn tekentafel, het is koud buiten, het waait te fel, ik voel nog de naweeën van de wandeling gisteren … maar Toby blijft aandringen en ik laat mijn verstand het halen op mijn verlangen om warm thuis te blijven. Dus jas aan, wandelschoenen aan mijn voeten, de halsband rond Toby zijn hals bevestigen, de wandellijn aanklikken, nagaan of ik poepzakjes meeheb … en mijn gsm niet vergeten. Zo, we kunnen op stap.

Vandaag was het in de voormiddag heerlijk wandelweer: zon en geen wind. Mijn kinderen gaven me enkele jaren terug een stappenteller cadeau. Denkend aan het leegmaken van het schuurtje stak ik die vandaag op zak: eens kijken hoeveel stappen ik met Toby zet.

We hebben een uur genoten van het wandelen, ik toch, maar ik denk de hond aan de lijn ook. Ik weet niet waarvan hij het meest geniet: het stappen zetten (hoe moet je die stappen tellen met die vier poten) of met zijn snuit al de geuren van de grond afspeuren. En wat een herrie als er ergens een poes opduikt, precies of hij dan pas tot leven komt. De poes in kwestie bleef doodbedaard in het zonnetje zitten, gunde hem nog geen blik. Dat moet toch een krenking van zijn ego geven … of zijn het alleen mensen die last hebben van een gekrenkt ego.

En het resultaat van de stappenteller? Toch meer stappen dan de vriend die het schuurtje leeg haalde. Gelukkig hoefde ik niets te versleuren. Ik kon gewoon genieten van de zon, zelfs geen zuchtje wind was te voelen.

Het kantwerkje voor het schildersatelier in Diest is af, nu nog een werkje voor het tekenatelier in Werchter. Dit is veel gemakkelijker. De docente wil een spel met schaduwen. Omdat in de tekenklas nogal eens gewerkt wordt met stillevens en houtskool, wil zij kantwerkjes op een witte muur aanbrengen en daarop een spot zetten: die kantwerkjes werpen dan hun schaduw af op die muur.

De kantwerkjes zelf zijn schaduwbeelden van foto’s van stillevens, allemaal flessen. In de klas werden stillevens samengesteld: flessen klaar zetten (wie heeft hier gespeeld: de juf of de leerlingen?), foto’s nemen, foto’s in de computer stoppen en uitprinten, schaduwbeelden arceren … en van die arcering worden kantwerkjes gemaakt met een eenvoudige slag. Een eerste laag kant geeft de lichtere schaduwkant aan, een tweede laag, apart geklost en er boven op aangebracht, de donkere. Het geeft wel een prachtig effect wanneer het op de muur gespeld wordt. Omdat die zwarte kantwerkjes nogal brutaal zijn, worden er ook enkele witte kantwerkjes gemaakt die dan een zachtere schaduw geven. Het is een schaduwspel: schaduw van schaduw van schaduw van … Maar door heen dat spel met schaduwen zie je duidelijk de oorspronkelijke objecten.

Het is een plezier om met zo’n schaduw aan de slag te gaan. Ik kijk echt uit wanneer het geheel zal voltooid worden. Het geeft een boost van samenhorigheid als iets van dergelijk niveau kan gerealiseerd worden. En nu duimen voor het eindresultaat.

Op de foto mijn werkje … maar de draden moeten nog weggewerkt en de delen moeten iets dichter bij elkaar aansluiten, maar dat is voor later.

In de kantklas ga ik op zoek naar een draad die ik kan verwerken in mijn ontwerp. Ik ontdek iets in plastic: een dikke en een dunne draad, zwart en in hetzelfde materiaal. Dat spreekt me wel aan. Als ik mijn ontwerp boven een fotokopie van mijn glasschildering maak, zie ik wel iets te realiseren.

Vol goede moed begin ik er aan. Het lukt wel … maar ik ontdek dat zo ‘klein’ werken niet erg inspirerend is voor mij. Ik zit al te dromen van een groot werk met kippengaas, prikkeldraad, touwdraad en heel dunne draad. Om dat te kunnen maken ben ik in kantklossen begonnen: het contrast tussen enerzijds het ruwe, kwetsende van vb. ijzer en het fragiele zo kwetsbare van dunne kantdraad. Dat contrast spreekt me enorm aan. Dat vorm kunnen geven: waw!

Maar die plastieken draad is niet ‘levend’ genoeg. Maar als voortbeweging met de lijnen op het glas ben ik wel tevreden.

Ik wil eens uitproberen wat het geeft als ik een draad doorheen het kantwerk laat evolueren. Een d raad die af steekt tegen de dunne draad die ik op mijn klossen gewonden heb. In een rommellade vind ik nog eens tuk touw dat ik uiteen haal. Het is stroef en liever zou ik een soepel touw bij de hand hebben … maar helaas is dat niet voorradig. Dus roeien met de riemen die ik heb, d.w.z. klossen met de draad die in huis is. Ook de kleur past niet goed bij het rode van de basisdraad. Toch ben ik tevreden van dit experiment. Ik weet dat in de kantklas draden voorradig zijn die wel voldoen aan mijn verwachtingen. Dat is echter voor later, nu op zoek naar een gepast ontwerp en wellicht doe ik toch iets met ingewerkte draden, maar dan niet met dat stugge koord.

Het eerste deel van dit werkje is nogal eentonig, nl. steeds dezelfde slag. Wel heb ik er wat ritme in gebracht door de slagen groter of kleiner te maken. Daarom werk ik er een vervolg aan. Het is echt zoeken naar een ontwerp dat past bij de glasschildering. Voor mij is dat allemaal nieuw om me zo vrij uit te leven in kantklossen. Ik geniet ervan, ook al is het resultaat niet direct om mee naar buiten te komen in de tentoonstelling. Wat zou me dat zorgen baren, wellicht lukt het volgende keer wel.

Thuis probeer ik een eerste ontwerp uit. Dat eerste probeersel is echt een ‘probeersel’: een verkenning en ontdekking van mogelijkheden. Ik probeer wat nieuwe slagen uit, waag me aan grote lussen, breng een andere kleur van draad binnen … en amuseer me. Ik heb er zin in en kijk uit naar een volgend experiment.

Eerst moeten we op een glas een tekening spatten met zwarte acryl verf. Van daaruit moeten we dan vertrekken om een kantwerkje te maken dat 10 cm op 10 cm van afmeting is. We moeten het werkje wat groter maken dan de basisafmetingen, want later worden de zijkanten weggesneden. Dat geeft een heel subtiel effect. Is het immers de bedoeling niet van kant van het subtiele, het kwetsbare, het fragiele vorm te geven?

Als eerstejaars sta ik er wel wat bedremmeld bij: de ouderen weten hoe met dergelijke opdrachten om te gaan. In de klas hangen voorbeelden van gezamenlijk gemaakte werken. Heel mooi.

Ik laat me niet intimideren. De grootte van het werkje valt best mee … ik kan er verschillende uit proberen en dan bekijken of er iets bij is dat mee kan in het geheel.

De mooiste foto van mijn grootmoeder vind ik zittend, haar brei in haar handen, bril op … en vooral die schort. Ik geloof niet haar ooit zonder schort gezien te hebben. Op enkele huwelijksfoto’s van haar jongste kinderen poseert ze wel zonder schort … de fotograaf zal gezegd hebben: allé Delfine, doe die schort nu eens uit. Vandaag moet je niet werken, ’t is feest.

’t Is net of ik haar alleen zo gekend heb: met een schort voor en een brei in de handen. Ze breide de ganse dag door. Zo had ze verschillende breiwerken opstaan. Als ze een tijdje aan de sokken van het ene kleinkind gebreid had, legde ze dat werk neer en nam de trui van een ander gezin ter hand. Zo kreeg ze de dag om door in gedachten van het ene gezin naar het andere te trekken. Om koffie te drinken stond ze niet recht: ze nam haar brei in de ene hand en in de andere hand de kop koffie. Ondertussen vertelde ze zonder ophouden.

Een van mijn vroegste herinneringen is bij haar thuis. Ze kon nog zelf haar huishouden doen. We waren op bezoek en ’t werd etenstijd. Grootmoeder had brood gebakken en liet ons niet vertrekken voor we een boterham hadden gegeten, want die kinderen hadden honger en ’t was toch nog een eind te stappen (wat inderdaad zo was voor die kleine benen). Ze had het brood zelf gebakken in de houtoven achter het huis. Dat was geen brood zoals wij gewend waren van bij de bakker zo’n normaal rond brood. Neen, haar brood had eerder de maten van een karrenwiel. Ze nam dat brood vast, plantte het tussen haar borsten, maakte met het broodmes een kruis over het brood, smeerde er ‘echte’ boter op, sneed de snede van het brood weg, gaf met het mes aan waar de boterham geplooid werd … en wij mochten eten. Ik weet niet of ik ooit nog lekkerder brood gegeten heb.

Toen ik 14 jaar werd, ben ik zowat van het dorp weggegaan. Eerst op pensionaat, daarna studeerde ik verderen en dan neemt het leven een eigen richting.

Erg veel contact met de familie was er niet. De neven en nichten zien elkaar nog eens op een begrafenis. We zien elkaar ouder worden. Met sommige is het contact wat intiemer dan met anderen. Alleen herinneringen blijven en het voelt goed om er op terug te kijken.

Delfine kwam in de 19^de eeuw haar plaats innemen op deze wereld, om precies te zijn: 26.11.1879.

Er zijn maar weinig foto’s van haar en die zijn genomen wanneer de twintigste eeuw al goed op weg is, o.a. na een tweede wereldoorlog. De foto hiernaast is waarschijnlijk een geposeerde foto voor haar huwelijk. Ze stierf op 2 april 1964, net geen 85 geworden. 

Tussen haar geboorte en nu hebben zich 135 jaren gevestigd … hoeveel oorlogen werden er ondertussen al uitgevochten, hoeveel vredesverdragen ondertekend en weer aan de kant geschoven?

Grootmoeder was een onderdeel van die grote geschiedenis. Een geschiedenis die zij wellicht nooit kon vatten. Trouwens, wie zou het haar toen uitgelegd hebben: geen radio, geen tv, geen internet, wel een lagere school … maar bij nonnen die niet verder konden kijken dan de kerk en het schoonschrift van hun leerlingen. Ik weet niet of Delfine leren lezen en schrijven heeft, wellicht kon ze wel haar naam spellen.

Zowel mijn grootvader (Pieter De Rudder, niet die van het Oostakkerse wonder, wel een stevige socialist die alleen met Pasen naar de kerk ging om zijn Pasen te houden en voor de rest van het jaar ’s zondags iets anders te doen had) als mijn grootmoeder komen uit wat men toen ‘het proletariaat’ noemde.

Een van de vroegste familieverhalen is dat Delfine bareelwachtster was. In ruil mocht ze gratis wonen in het huisje aan die overweg, een ‘routehuizeke’. ‘De route’ was de naam voor de spoorweg of de ‘ijzeren weg’. Als de trein in aantocht was, rinkelde er een bel en dan moest Delfine de bareel handmatig dichtdraaien. Ik weet niet of dat zwaar werk was, vermoedelijk wel, zeker als er zich weer een kind in haar buik aanmeldde.

Na zes zonen en als zevende kind een dochter, verhuisde het gezin naar een eigen, eenvoudige woning naast het routehuizeke. Dat was in 1928.

Wat mij vooral bijbleef was dat dit huis een varkensstal had, een houtoven om brood te bakken die van buiten uit bediend werd … en een ‘voutkamer’ boven een kelder. Die dingen kende ik niet en ik keek mijn ogen uit, vooral als het varken met zijn snuit aan de trog kwam bedelen om eten.

Delfine bestierde het huishouden en hield haar opgroeiend mansvolk gehoorzaam: niemand zou het gedurfd hebben zijn moeder tegen te spreken … trouwens haar man ging daarin zijn zonen voor, moeders wil was wet en daarmee uit.

foto uit ver verleden

oude vrouw

tanden weg

verrimpeld

handen

eindelijk rustend

mijn grootmoeder

geboren in een jaar dat ver weg ligt

herinneringen schuiven voorbij

de kracht van haar aanwezigheid

ze trotseerde zes zonen en een dochter

en een man

groot

sterk

met één oog dicht

schatte hij de lengte

en lachte

ik zie haar zitten

in haar zetel

naast de kolenkachel

de verhalen van het dorp vertellen

oordelen uitspreken

als orakels

waarom laat je je dochter niet studeren

naaien zal ze tussendoor wel leren

neen

een zoen hebben we elkaar nooit gegeven

dat paste niet in die rauwe cultuur

van overleven

wel breide ze

voor de ganse familie

sokken

truien

wat je maar vroeg

nu

is alles versleten

weggegooid

wellicht op een zolder

nog een vergeten relikwie

een vrouw om naar op te kijken

sterkte en warmte

levenskracht

binnen haar leefwereld

een vrouw

om te koesteren

en mee te dragen

een voor-vrouw

die ik graag

in de ruimte van mezelf

welkom heet

Hierbij het laatste vouwboekje dat ik straks zal afleveren om in de Art-o-maat gedeponeerd te worden. Ik ben benieuwd hoe dat toestel er gaat uitzien en hoe het werkt.

Nu moet ik al mijn aandacht op de kunstroute zelf vestigen. Christel heeft toegezegd met een paar van haar laatste werken bij ons thuis mee te doen. Ik verheug er me op, vooral omdat ik haar werk enorm kan waarderen.

Het belooft een gezellige kunstroute te worden: naast de mensen die gewoon de kunstroute volgen om te kijken, zijn er ook de vriend/inn/en die langs komen om aan te moedigen of gewoon om elkaar weer eens te zien.

De koffie of de wijn zal klaar staan.

Tussen de creatieve momenten door wacht er ook een tuin om de lente te verwelkomen. Het is wel even tanden op elkaar om aan dat werk te beginnen … maar eens ik met schoffel en hark de winter bijeen veeg voel ik me zalig. Diep ademen en als het ware in de grond kruipen, wel een beetje voorzichtig om die rug te sparen en in de tijd beperkt. Er komen nog dagen dat de tuin me zal uitnodigen.

Ik probeer heel bewust te genieten van wat ik “nu” doe: er komt een tijd dat ik het niet meer zal kunnen. Dan zoeken we een oplossing voor de tuin en dan zal ik dankbaar terugkijken op wat ik van dit stukje aarde mogen genieten heb.