A84 RINGEN EN RINGELOREN.
Westende, 19 januari 1940.
De discussie in café 'Het Paard' tussen de notabelen van de gemeenteraad liep steeds hoger op: had koning Leopold nu gelijk of niet met zijn neutraliteitspolitiek, dàt was de vraag! Kon hij niet beter wat inschikkelijker zijn tegen Hitler in zake Eupen-Malmédy, of moest hij openlijk een verbond van onderlinge bijstand sluiten met de geallieerden? Om wat te bekoelen en geen stomme dingen te zeggen glipte Engelborghs even weg naar het pissoir op de koer. Halverwege de weldoende lozing kwam de notaris hem gezelschap houden. Terwijl ze alle twee geconcentreerd een paar dode vliegen in de zinken goot wegspoten, opende de notaris het vuur:
" Wel meester, ik moet u nog bedanken hé..." De aanhef droop van de ironie en die officiële aanspreektitel van "Meester" onder vrienden kwam Engelborghs verdacht voor... Maar hij trok het in een lach:
" En waarvoor dan wel, meester? " Dié zàt! Maar mijnheer de notaris zag er de humor niet van in en vervolgde stijfdeftig uit de hoogte: " Aaah, omdat gij mijn klanten wegjaagt hé! Ge moet niet gebaren van krommenaas want ge wist dat luitenant Gontrand via mijn studie een villa dacht te kopen: ik heb dat hier verleden maand nog gezegd..."
" Wel, merci voor de inlichting, notaris! Maar ik zie niet waarom mij dat aanbelangt hé..."
" Toch-toch vriend! Luitenant Gontrand is mij gisteren komen vinden om deze zaak op te schorten...Wegens lichte en tijdelijke geldelijke moeilijkheden, zei hij: omdat gij hem zijn spaarcenten afperst onder bedreiging van een artikel in de 'Kustwacht'. Een artikel dat zijn carrière zou kunnen vernielen! Zoiets heeft een naam, hé meester Engelborghs! Of moet ik het spellen? "
" Chantage, wilt ge zeggen? Als het verminken van die twee gastjes zijn carrière kan vernielen is dat zíjn eigen stomme schuld, en dat hij de toegebrachte schade in der minne vergoedt is niet meer dan normaal, zou ik zo zeggen. Potje breekt, potje betalen! Als dat de aankoop van een schone villa voorlopig bemoeilijkt, is dat jammer voor hém...én voor u, meneer de notaris. Ik zit daar voor niks tussen. Maar de invloed van de pers is een heel ànder paar mouwen! Want de vergoeding van de schade staat totaal los van de wijze waarop de pers zo'n incident voorstelt: drie lijntjes zijn de mensen onmiddellijk vergeten maar een half blad ,vet getiteld ,kost Gontrand zijn volgende bevordering, dat is een vaststaand feit! Dat ik mijn uiterste best doe om dat incident uit de gazetten te houden, en zo voor hem de schade te beperken, moest hem dankbaar stemmen. Want voor de schone ogen van Gontrand onthou ik ten onrechte mijn medeburgers mijn getuigenverslag van deze gebeurtenis, en dat kan mij vroeg of laat door het Vlaamse volk aangerekend worden! Of vindt gij soms een nachtelijke schietpartij op het strand, waarbij twee burgers levensgevaarlijk gekwetst worden - laat ons zeggen hé - geen normaal nieuws voor de gazet , waar iedere eerlijke burger recht op heeft, notaris? "
" Die twee onnozele schaafwondjes, levensgevaarlijk? Tu veux rire, oui ?!"
" Eén slachtoffer is minstens voor een maand werkonbekwaam! Honderdvijftig uren aan vijf frank per uur is zevenhonderdvijftig, als ik goed kan tellen! En de àndere zal misschien levenslang met een scheef bakkes moeten lopen! Géén kattepis, hé notaris, voor een beloftevol student die advocaat bij 't leger wilde worden en nù met een spraakgebrek zit! Die krijgt voorlopig hetzelfde bedrag voor pijn en smarten: binnen een maand zien we wel hoe dat evolueert. Vijftienhonderd frank samen, dat is de werkelijk geleden schade: eisen dat deze vergoed wordt door de man die moreel verantwoordelijk is voor deze slachtpartij, dat kunt ge maar moeilijk chantage noemen hé ! Als ik daarenboven alle moeite doe om te verhinderen dat het incident via de pers de carrière van meneer de luitenant zou ruïneren, mag hij daar naar eigen goeddunken een prijskaartje voor bedenken...Zeg uw cliënt maar dat ik tegen morgenmiddag zijn check verwacht, zodat ik nog op tijd in Oostende kan tussenkomen om de publicatie van het eerlijk verslag in de 'Kustwacht' tegen te houden. Zie ik, lijk zuster Anna, om twaalf uur nog niets komen, dan doe ik niks ,kruis ik de armen en trekt hij alleen zijn plan! Akkoord zo? "
" Neen, niét op die manier: géén afpersing! Dat is immoreel en illegaal! "
" Notaris, ik begrijp dat gij verblind zijt door winstbejag: liever uw percent opstrijken van de villa-verkoop dan die sukkelaars te vergoeden, zoiets vindt gij héél normaal. Okee, maar zwijgt dan onderwijl alstublieft over moraal en àndere hoogstaande begrippen, want dàt type mens heeft óók een naam, weet ge! "
" Haaa meester, en dewelke? "
" Harpagon! De geldwolf van Molière, die moet ge op tijd en stond eens herlezen! "
Aan de toog verliep de discussie minder hevig: over de neutraliteitsmanie van de koning waren ze vér uitgeluld: gewogen en te licht bevonden. Die twee gevangen Duitse spionnen van Maasmechelen hadden onze soldaten op staande voet ter plekke moeten neerschieten, lijk in '14-'18.. Maar van slappe vijgen lijk ónze autoriteiten kon je zo'n kordaat besluit niet verwachten... zég ,wat was dat toch feitelijk voor een flutleger, tegenwoordig? !
" Te weinig actief kader, hé " wist onze brouwer Biervliet. "Reserveofficieren genoeg - daar kunnen ze de straten mee plaveien! - maar dat zijn allemaal schoolmeesters! Die menen klein kinders te moeten sussen, in plaats van soldaten te drillen voor een harde strijd op leven en dood "
Miel Deputter, de hereboer, zag het helemààl niet meer zitten:" Zonder beroepssergeanten kunt ge het leger beter vergeten: dat zijn de énigen die de boel doen draaien! Eén goeie 'chef' is beter dan tien reserveluitenanten! "
Biervliet knikte: " Meester Bloesaert, die onderluitenant speelt bij de Cyclisten, zegt dat het grootste probleem ligt bij de Franstalige carrière-officieren die geen gezegend woord Vlaams spreken, of 't zou 'potverdom' moeten zijn...En als een Waalse luitenant - zoals de wet het tegenwoordig pertang voorschrijft hé - al eens een poging doet om zijn 'menschen' in stotterend koeien-vlaams toe te spreken, wordt hij negen kansen op tien weggelachen... Ja ,compleet wéggelachen verdomme ,stelt u dat voor ! Die Vlaamse jongens hebben natuurlijk groot gelijk dat ze niet met hun voeten laten rammelen, maar het is een ramp voor de disciplien hé! "
" De ergste ziekte in ons leger is het gebrek aan een zinnige dagvulling!" mengde meester Engelborghs zich in de discussie :"Wekenlang tranché's delven en nadien weer toesmijten: dat is nog zwaardere en zinlozer dwangarbeid dan op Cayenne! Of alle twee dagen een mars van twintig kilometer, zuiver om ze bezig te houden, dat is éven fataal voor de tucht als voor het schoeisel! Want dàt trekt ook op niks "
De waard deed ook zijn duit in 't zakje: " Toen Counye met kerstdag in verlof kwam, klaagde hij steen en been over de blauwe patatten en het eten dat altijd naar stront rook..."
" Dat zal dan wel aan zijn eigen kok liggen, hé!" vond Engelborghs zalvend :"Want alle eenheden krijgen juist dezelfde kisten met grondstoffen en voedselpakketten. De Walen die in onze school ingekwartierd zijn vreten in elk geval hun pens zo barstensvol dat hun uniformen na een maand al niet meer passen. En de kinderen van de klas vechten om de potten van de keukenwagen uit te likken, zó lekker dat dat is! Nu ze met die inkwartiering nog maar halve dagen les krijgen, hangen die gastjes daar gedurig rond te bedelen dat het een schande is om zien! "
" Ik heb nooit ànders geweten dan dat de kinderen rond die soldatenkeukens hingen..." mijmerde Deputter: "Ikzelf, in 14-18, bij de Fritzen in Middelkerke: "Schinkensuppe mit Knödel": ik droom er nù nog van! "
" Dan moet ge uw madam eens het kookboek van de Boerenbond geven, hé Miel! Lijk dat gij er onderkomen uitziet: een echte sukkelaar! " Onder luid gelach klopte Deputter goedkeurend op zijn dikke pens: " Da's niet van Trees haar eten, maar van al dat slecht bier, hier! "...
Drie dagen later mocht Joseph weer naar school en genoot van de belangstelling die het grote roze pleister op zijn jodium-bruine kaak hem bezorgde. Maar omdat zowel meester Engelborghs als zijn moeder - na het innen van een genereuze schadevergoeding - hem complete zwijgplicht hadden opgelegd, vertelde hij de klas maar dat hij 's nachts bij het visstropen op de golfbreker was uitgegleden en gevallen. Nadine en Françoise wisten dat het gelogen was, maar speelden het spelletje mee. Enkel Arthur kende alle details en mocht daarom in de late namiddag mee naar de Serruyskliniek van Oostende ,op bezoek bij Leon...
Het eerste wat deze vertelde was: " Mijn gat is zo stijf als een plank, en zelfs om te kakken of te pissen mag ik niet opstaan! " Fier wees hij op de vreemde platte pan onder het bed en de scheve witte karaf op het nachtkastje. "Niet gemakkelijk om juist te mikken hé! De eerste keer heb ik wat geklast, maar nu heb ik mijn brevet gekregen van de zuster: 'Grote onderschijting'! " Hij gierde het uit en de bedden naast hem monkelden mee uit sympathie: hij bleek nogal populair op de zaal - een schone schotwond in de kont tussen de àndere ordinaire gebroken armen en benen moést wel opvallen - en het zag er niet naar uit dat hij hier lang zou liggen wegkwijnen...
Van het schampschot door de kaak van zijn achterste kregen ze niets te zien, buiten twee kleine bloedvlekjes op het dikke verband: " Hiér is hem erin, en hiér er weer ùit gevlogen! " wees hij aan een breder publiek, terwijl hij zich in allerlei bochten draaide: " En in 't begin heb ik daar niks van gevoeld, tenzij die slag! Lijk een uppercut van Karel Seys die mij van mijn stekken sloeg: opeens - béng! - en ik lag naar de pieren te loeren! " Gelach in de zaal.
Nu Joseph gewaar werd dat de àndere bedden gespannen meeluisterden moest hij dringend een domper op de feestvreugde zetten: de 'invalide' dreigde met zijn leuk en kleurrijk verhaaltalent Engelborghs' moeizame persstop in de 'Kustwacht' volledig te ondergraven...Hij vond er zo rap niets beters op dan zijn broer bij de schouders te pakken en op zijn kussen neer te duwen, zich over hem heen te buigen en in zijn oor een reeks banbliksems te fluisteren waar deze even bij verstilde.
" Order van den Engelborghs makker! Kop dicht! Gijsse mislukte clown! "
Op weg naar de tram begon Arthur hem de pieren uit de neus te halen waarom ze zo abrupt bij Leon waren weggelopen: " Het leek juist plezant te worden nu hij zo flink op dreef kwam..."
Tenslotte moést Joseph wel zeggen dat die luitenant hen had omgekocht om verder over het incident te zwijgen.
" Omgekocht? Voor véél geld? " vroeg hij verlekkerd, alsof hij de schat van Ali-Baba aanschouwde.
Joseph tuitte de mond: "Alle hospitaalkosten betaalt hij sowieso. Maar daarenboven vergoedt hij het loonverlies van Leon, plus wat smartengeld voor mij: samen voorlopig bijna tweeduizend frank..."
" Is dat àl? ! Tweeduizend frank? Terwijl dat gespuis schoot om te doden en jullie maar op een haar miste? Jullie zijn voor je leven verminkt en dat koopt die vent af met tweeduizend frank? Zo-ot! "
" Zeg, met mijn kado van een dikke zevenhonderd frank maak ik héél mijn verloren seizoen goed! Mij hoor je niet klagen! "
" Maar stomme onnozelaar, je had normaal het viervoud moeten krijgen! En Leon zéker! Je hebt je laten ringeloren door die notaris, man: geen wonder dat die zo vlug betaalde! En staat het ergens op papier dat je voor dié som verder over die zaak moet zwijgen? "
" Nee, dat heeft hij waarschijnlijk apart geregeld via Engelborghs en mijn moeder, want die stonden nogal scherp om ons te verbieden daarover nog te spreken. Of misschien moeten ze dat zwijggeld wel terugbetalen als er tóch iets van in de gazet zou komen te staan..."
Arthur schudde meewarig het hoofd: " En zeggen dat dit incident je - met een goede advocaat - stinkend rijk had kunnen maken...Een dróóm van een schadeclaim! "
" Echt iets voor een jood hé " sneerde Joseph.
" Maar een jood zou zich in elk geval nooit op zo'n kinderachtige manier laten oplichten, snotneus! "
Ze stapten beiden wat nukkig zwijgend de straat uit vóór Arthur de draad weer opnam: " Zeg heb jij nog iets gehoord of de vissers weer volop uitvaren? Mijn vader begint onrustig te worden nu hij samen met Onkel Theodor elke morgen moet gaan 'pointeren' op het Westends gemeentehuis. Een mooie gezondheidswandeling, zou je zeggen, ware het niet dat die hokuspokus rond de twee Duitse officieren daar aan de Maas hem de stuipen op het lijf heeft gejaagd. Volgens Onkel Theodor kwamen die gewoon eens verkennen hoe makkelijk ze België konden binnenvallen, net zoals in Tsjechië, vorig jaar...Toen waren ze binnen de twaalf uur in Praag. En op twaalf uur kunnen wij ons onmogelijk in veiligheid brengen, als we niet op voorhand de vluchtweg verzekerd hebben...Als Leon weer fit is moet hij toch eens serieus zijn voelhorens uitsteken...Wie een uitweg vindt kan rekenen op een - euhum! - 'bescheiden vergoeding' laat ons zeggen...Maar dan toch een veelvoud van de aalmoes die je van je smerige oplichter hebt gekregen! "
" Daar heb je Rothschild weer! Ik heb toch al tot vervelens toe uitgelegd dat de vissers niet meer door de mijnenvelden van het Kanaal durven varen! Je zult het met valse papieren op de maalboot van Oostende moeten proberen...en je voordoen als Zwitsers, bijvoorbeeld."
Arthur haalde de schouders op: " Misschien wel... Maar wij wedden liever op twéé paarden, als jij het ons zou willen toestaan!...Ken jij geen zekere schipper Titteca in Nieuwpoort? Nee? Wel, de Leon zal wel weten wie ik bedoel... Die meneer Titteca zou naar het schijnt nogal avontuurlijk aangelegd zijn en, volgens Theodor hoorde zeggen, op café opgeschept hebben dat hij alle veilige vaarwegen kende tussen Duinkerke en Dover, dwars door de mijnenvelden. Kan die nonkel René van jou dat niet eens voor ons nagaan of met die man een eerste contact leggen, of zo? Je weet: er is boter bij de vis! "
" Daar hebben we het al eens over gehad, weet je nog? Ons akkoord: ik help jóú zoeken naar een vluchtweg en jij help míj mijn échte vader vinden... Hoe ver sta je dààr al mee, vriend? Of moet het weer allemaal van één kant komen? "
" Ik zei toch dat die fotograaf Hasard geen Rudolf heette en dat hij dus niet in aanmerking kwam..."
" Toch wel! Want de kans is groot dat Rudolf de schuilnaam was van àlle jonge gasten die dachten dat ze op Rudolf Valentino leken. En dat waren er nogal wat! Zoek dus gerust verder onder al de jonge vrijers van mijn moeder; één dezer dagen krijg je wel de onvolledige lijst!"
Marie had wel begrepen dat de hint van Joseph, over Jetje en die juwelier in de Witte Nonnenstraat, niet zo onschuldig bedoeld was als hij liet uitschijnen. Maar ze had zich door die snotneus écht niet laten verrassen. Ze vermoedde immers al sinds vorig jaar dat Jetje 'iets had' met die pronte brunette van de juwelier: een normale winkeldochter werpt toch tot afscheid geen kushandje naar haar klanten hé...En het feit dat Jetje Marie toen wel dégelijk achter de vitrine van de crèmerie had herkend, zónder krimp te geven, was bijna een bekentenis. Omdat ze destijds met elkaar overhoop lagen, was geen van beiden er toen verder op ingegaan...
Maar nu lagen de zaken ànders: hun hemel was weer wolkenloos en onder vriendinnen kon zo'n stom relatieprobleem makkelijk worden uitgeklaard, vond Marie. Niet omdat ze jaloers zou zijn op die Oostendse Trien, verre van! Want als Jetje absoluut bij dat mens in de koffer wou duiken moest ze immers Marie met die streken niet meer lastig vallen...Maar dan mocht dat toch eens klaar en duidelijk gezegd worden, nietwaar?
Bij het eerstvolgende koffie-uurtje zei ze monkelend langs haar neus weg :"Wat heb ik gehoord? Dat ge winkeljuffrouw geworden zijt in Oostende? "
Jetje trok verbaasde ogen als theekopjes: " Ik? Winkeldochter? In Oostende? Wie heeft er je dàt nu weer wijs gemaakt? !"
" Och de mensen hebben je overlaatst zien binnengaan bij de juwelier in de Witte Nonnenstraat en er het eerste uur niet zien buitenkomen...Met wat kan een meisje lijk gij ànders daarbinnen zo lang bezig zijn als het niet is om klanten te bedienen? Of hebt ge daar een post van kuisvrouw, misschien? ..."
" De mensen, hé! " Ze lachte niet meer: " Vanuit de crèmerie aan de overkant, zeker? Lijk verleden zomer? "
" Neen: verleden week! En 't was ik niet, die u gezien heeft, want ik zijn mijn kot niet uit geweest, de laatste tijd! Maar als ge er niet over durft spreken, Jetje, gaan ik je bek niet openbreken, hoor! " snoof ze spottend: "Elk zijn geheimen, hé! "
" Durven-durven! " schoot ze uit haar slof: " Daar is niks aan te durven! Ik ben daar een ringetje gaan kopen, als ge 't al moet weten! Met mijn eigen spaarcenten, als 't gepermitteerd is, ja? "
" Maar mens, wat kan mij dat schelen! Toch: moest ík geld hebben om zo'n bucht te kopen, zou dat geen uren duren voor ik mijn keus gedaan had! "
" Uren, hé..." Jetje werd er stil van, tot ze plots een ingeving leek te krijgen: " Ik wist niet dat het zo lang had geduurd. We zijn aan 't babbelen geraakt over van-alles-en-nog-wat...Ze verveelde zich zekers dood hé, want er komt daar weinig volk...Op den duur heeft ze voor ons twee zelfs een filter opgeschonken..." En toen ze de spottende blik van Marie opving voegde ze er uitdagend aan toe: " Ja! Met een stuk cake! "
Marie barstte nu in lachen uit, terwijl Jetje stijf recht stond en op de buffetkast het vaasje van Scherpenheuvel in haar handpalm omdraaide: " En durft dàt geen bucht noemen hé, madam! Met een échte bloedsteen! Weet ge wat dat kost? !"
Ze schoof de fijne ring over haar vinger en duwde haar hand bijna tegen de neus van Marie.
Er viel plots een lange stilte...
Leon genas goed: nog hoogstens twee-drie dagen en hij mocht naar huis. Gelukkig maar, want ze vonden dat broertje erg ongedurig werd. Joseph en Arthur trokken het dan ook niet lang bij de 'zieke', want ze moesten nog een boodschap doen in de stad.
Doel: de 'zélfde' juwelier in de Witte Nonnenstraat. Het Bat-Mitswa feest van Arthurs zuster - zeg maar haar joodse plechtige communie - naderde nu snel en de tijd om nog het juiste kado te kiezen begon flink te korten. Arthur verloor geen tijd met het aflikken van de vitrine: die kende hij ver van buiten en had vroeger al gemerkt dat er in zijn prijsklasse overschot van keus was. Onverschrokken duwde hij als een échte man van de wereld onder uitbundig carillongeklingel de deur open en sleurde zijn eerder beduusde vriend in zijn kielzog mee naar binnen in de duistere schatkamer van Ali-Baba.
De winkeljuffrouw kwam uit de achterkamer en knipte in één trek een zestal kleine elektrische schijnwerpertjes aan boven de dik-glazen pronkkasten achter de toog en langs de muren. Bam! Het overweldigend gefonkel van al dat goud en edelgesteente sneed Joseph zodanig de adem af dat hij niet eens merkte dat zijn vriend al volop met de dame in gesprek was vóór een stem uit de achterkamer de betovering verbrak. Een man kwam even door het gordijn piepen en zei zachtjes een paar vreemde woorden tegen de schoonheid. Zij verontschuldigde zich dat ze nog dringend boodschappen moest doen en trok zich terug in het bureautje, terwijl de man geolied overnam.
Joseph had het intrigerend gevoel dat hij die dame kende - vooral het wufte parfum dat ze achterliet - maar slaagde er niet in haar te 'plaatsen'...Plots viel het hem op dat Arthur tegen de man geen Nederlands meer sprak, maar het wel het rare soort Duits dat hij ook met zijn vader gebruikte. Jiddisch? Natuurlijk, nu zag hij het duidelijk: die juwelier was óók een jood...
Toen zijn vriend zijn keus blijkbaar gemaakt had, begon het pingelen. En hoe harder Arthur zich opstelde des te gluiperiger werd de man, slijmerig als een aardworm. En maar handjes-wassen! En maar kreunen of trieste kreetjes slaken als ware zijn laatste uur aangebroken. Joseph kreeg het ervan op zijn heupen en schraapte luid zijn keel. Op dit afgesproken teken zei Arthur nog twee joviale zinnetjes en trok Joseph dan lachend mee naar buiten, de man stervend op de toog achterlatend: " Die ziet ons niet meer terug! "
" Hij wilde niet genoeg rabat geven zeker? "
" Ook dàt! Maar wat mij het meeste tegenstak waren zijn kleffe handen! Die vent is niet normaal, denk ik: heb je niet gezien hoe hij altijd mijn vingers vast nam om die ringetjes te presenteren? Ik kreeg er rillingen van op den duur en heb het hem ook vlakaf gezegd..."
" Dat hij te slijmerig was? "
" Nee, dat ik tien percent wilde, en terug zou komen als de juffrouw kon bedienen! "
" Een ferm wijf, hé man! "
" Alleen al van die haar duizelige décolleté kreeg ik hoogtevrees! Je moet niet vragen, de rést! "
Ook nu weer kreeg Marie de primeur van hun belevenissen bij de juwelier en een opgehemelde beschrijving van de smakelijke brunette achter de toog. Maar ze stopte hem bruusk af: " Zeg, hou-de-manieren hé snotter!"
Toen wist hij genoeg :moeder mócht die juffrouw niet. En hij vermoedde wel waarom....
