01BIS: HET DRAMA VAN EBEN-EMAAL.

 

Na het incident van Maasmechelen kende het Belgische opperbevel alle details van de Duitse plannen om ons grondgebied binnen te vallen en liet Leopold III definitief onze steriele neutraliteitspolitiek varen.         

Voorzichtig werden de twee geallieerden (Frankrijk en Groot-brittanië) gepolst in hoeverre zij Belgie zouden kunnen steunen bij een Duitse inval. Zo ontstond het Dijleplan ,waaruit al snel bleek dat de geallieerden de vijand niet verder tegemoet zouden treden dan de lijn Leuven-Namen-Givet :van steun op het Albertkanaal of op de middenloop van de Maas - onze hoofd verdedigingslijn - kon hoegenaamd geen sprake zijn.

Er zou wel nog een Franse troepenmacht (7.Leger) door Vlaanderen optrekken om tussen Walcheren en Bergen-op-Zoom de verbinding tussen het Belgische en het Nederlandse leger te verzekeren. Onderwijl moesten wij de Duitsers zolang mogelijk (5 dagen) in de Ardennen ophouden en weerstand bieden op de lijn Namen-Luik-Antwerpen. Zohaast de geallieerden hun stellingen op de Dijle betrokken hadden ,mochten de Belgen aan hun zijde de K-W-lijn bezetten tussen Antwerpen en Leuven. De sector Leuven-Waver zou verdedigd worden door de Engelse B.E.F. (British Expeditionary Force , ongeveer 200.000 man) en het stuk Waver-Givet viel de Fransen toe ,al bleven de forten rond Namen in Belgische handen.                               .

Op 9 mei rond 20.30 uur ontving het Belgisch Algemeen Hoofdkwartier het bericht dat de aanval voor 04.30 uur verwacht werd en tegen O3.OO uur waren de gevechtsposten overal "bemand" ,of beter gezegd "onderbemand". Want veel soldaten waren daags voordien nog met speciaal verlof vertrokken en 50% van de paarden moesten in het holst van de nacht bij de boeren worden teruggehaald...

De Luftwaffe bombardeerde voor het krieken van de dag massaal de kazernes en de vliegvelden waardoor tegen 05.00 uur de meeste telefoonverbindingen aan het front verbroken waren en 60 van onze 180 vliegtuigen - waaronder de meest moderne - op de grond werden vernietigd. Ondertussen voltrok zich het drama van Eben-Emaal...

Met een paar zweefvliegtuigen - een hier volledig onbekend wapen - landden kleine groepjes Duitse elite-troepen àchter elke bunker die een brug over het Albertkanaal rond het fort beveiligde en negen van die tuigen streken zelfs neer bovenop (!) de zwak verdedigde superstructuur van de vesting :een nooit vertoonde stunt ,maar wel grondig vooraf ingeoefend...Bij veel bruggen mislukte hun huzarenstuk en konden de kunstwerken nog tijdig opgeblazen worden. Maar die van Vroenhoven en Veldwezel konden ze onbeschadigd veroveren ,hoofdzakelijk wegens de vernietiging van de commandopost in de kazerne van Lanaken ,een kwartuur voordien ,waardoor geen bevel tot opblazen meer gegeven kon worden... 

De 70 Duitse 'Fallschirmjäger' die bovenop het fort waren geland slaagden er in minder dan één uur tijd in alle zwaar gepantserde artilleriekoepels met holle springladingen buiten gevecht te stellen ,zodat ze na aankomst van de versterkingen konden beginnen met vlammenwerpers - nog zo'n onverwacht wapen! - het netwerk van galerijen onder de kazematten 'te zuiveren'. Tegen de avond van 10 mei had het bolwerk zijn militaire waarde verloren en was het de Duitsers in Vroenhoven en Veldwezel gelukt reeds een bruggenhoofd van 2 km diepte op de westelijke oever van het Albertkanaalte veroveren .             

De Ardense Jagers en het tankkorps Keyaerts putten zich heel de dag, samen met de Franse Cavalerie ,uit in vertragende gevechten en zouden zich pas na het vallen van de volgende nacht (11/12 mei) grotendeels achter de Maas terugtrekken :twee dagen gewonnen...al had de legerleiding minstens op het drievoudige gehoopt !   

Maar ,zoals gezegd ,reeds op 11/5 om 12.30 uur moest het "oninneembare fort van Eben-Emael" zich met 12OO verdedigers overgegeven ,volledig overdonderd na de vijandelijke inzet van allerlei ongekende strijdmiddelen. Later zou blijken dat de parachutisten - nog schrikwekkender krijgers dan de barbaarse Uhlanen van 1914 ! - de "holle lading" gebruikten ,waarmee de zwaar gepantserde geschutskoepels moeiteloos werden opgeblazen. Kort daarop trok ook de 7.Infanterie-divisie ,die voor de verdediging van de omstreken van het bolwerk verantwoordelijk was ,overhaast terug ,nadat de geallieerde luchtmacht er niet in was geslaagd de intacte gebleven bruggen van Vroenhoven en Veltwezel met bommen te vernietigen. Wél waren bij de drie opeenvolgende luchtaanvallen van 11 mei 60% van de ingezette vliegtuigen verloren gegaan :10 Belgische ,33 Britse en 13 Franse.           

Om de ramp àf te maken braken de Duitsers nog dezelfde dag massaal door tussen Luik en Tongeren ,ons leger en de in paniek vluchtende burgerbevolking voor zich uit stuwend. Maar ze drongen niet hard aan ,met de bedoeling zoveel mogelijk geallieerde divisies aan te lokken en te binden. De Fransen en de Britten ,die in analogie met 1914 de Duitse hoofdaanval ten noorden van de Maas verwachtten ,liepen in de val...Want de 3e en 4e Duitse Panzerdivisies rukten met veel gedruis van Tongeren naar Hannut op in de richting van de onafgewerkte fortenlinie tussen Waver en Namen. Dus besloot het Franse opperbevel dààr al haar reserves samen te trekken en twee lichte tankdivisies vooruit te sturen om de vijand te stoppen. Maar na de eerste desastreuze schok bleek alras dat van stoppen geen sprake zou zijn :tegen de gecombineerde overmacht van bétere tanks ,zwààrdere artillerie én de gevreesde Stuka's waren de Fransen ,ondanks hun heldenmoed ,niet opgewassen.                     

Ondertussen begon op 12 mei (dus drie dagen tevroég) het Belgische leger zijn sector op de K-W-linie tussen Antwerpen en Leuven te betrekken ,sommige divisies na een tuchtvolle terugtocht ,andere (de 2.,3.,4.en 7. Infanteriedivisie) na een chaotische vlucht...  

Toch zal het daar aan de zijde van de geallieerden "fier standhouden" tot 15 mei , ietwat verwonderd dat dit zo gemakkelijk ging...Dat ze daar in feite voor pietje-snot stonden en de oorlog ondertussen élders beslist werd ,zou pas drie dagen later tot de Belgische legerleiding doordringen...        

Want op 13/5 kwam het bij Hannut tot de eerste tankslag van de Blitzkrieg waarbij 650 Duitse Pantzer ongeveer 200 Franse gevechtswagens niet zonder moeite tot achter de K-W-linie terugwierpen. Tijdens hun aftocht werden de Fransen bovendien moordend bestookt door zwermen Stuka's en operationeel praktisch uitgeschakeld.

Deze ramp werd nog duidelijker toen de Duitsers diezelfde dag erin slaagden tussen Namen en Sedan vier bruggenhoofden over de Maas te werpen ,net zoals ze in hun plannen voor "Fall Gelb" hadden  voorzien. En het is misschien pijnlijk te herhalen dat sinds 10 januari '40 ,ten gevolge van het incident bij Maasmechelen ,alle geallieerde hoofdkwartieren volledig op de hoogte waren van dit Duits strategisch voornemen ,maar het als onzinnig hadden verworpen...                       

Maar keren wij even terug naar de morgen van 10 mei in het - voorlopige - rustige Westende...

B02  DE VLAM IN DE PAN !         

          Westende, 1O mei’40

 

 Joseph kon zijn oren niet geloven, toen het luchtafweer­geschut bij 't Jonkershof plots nijdig het vuur opende op een zilveren stipje hoog in de blauwe ochtendhemel, en het ijle uit­spansel erom  bezaaide met tientallen zwarte wolkjes.                                    

Het was halfacht, de tram naar Oostende had al een kwartier vertraging en kwam nog steeds niet in zicht. Bertrand Berkenout, die samen met hem en een groepje jongelui aan de halte van de 'Welkom' stond te wachten, vertelde daareven wel opgewonden dat de oorlog was uitgebro­ken, maar niemand had het echt geslikt :de laatste tijd vlogen daarover teveel 'kwakkels' in 't rond en een 'enkel­voudig alarm' werd door de ver­hitte verbeel­ding al vlug opgeblazen 'van een scheet tot een don­der­slag'...De paar rijke mensen in het dorp, die over een radio­toestel beschikten, zegden in alle toonaar­den dat - volgens de "spieker" - het ver­spreiden van valse geruchten over de landsver­dediging zwaar gestraft kon worden. Een bedreiging die hen meteen het monopo­lie van de waarheid bezorgde, want wat de "nieuwslezer van Brussel" verkondigde was immers evangelie...Daarom hielden de meesten zich toch voorzichtig op de vlakte als er weer eens zo'n sensatie­berichtje in het openbaar gelanceerd werd over Hitler & Co.           

Nu leek het evenwel dat de Bertrand er niet ver naast zat en met een opdringerige geest­drift eiste hij bij de omstaan­ders de erkenning op van zijn gelijk :    

" Ziede't wel, ziede't wel! 't Is oorlog! 'k Heb het toch gezegd :'t is oorlog!"         

Niemand wilde hem echter dat plezier gunnen, want reik­halzend bleven de jongelui obsti­naat naar de zwarte explosie­wolkjes aan de hemel staren en de Bertrand was eraan voor z'n moeite. Pas toen het vuren op­hield en het zilveren stipje onverstoor­baar in de felle morgenzon verdween, mocht hij uitleg­gen dat Tjeppe-de-facteur hem dat nieuws in het voor­bij­rijden had toegeroepen..." En dat het geen school was !...",voe­gde hij er fier aan toe, om toch op de valreep - al was het enkel maar bij de studentjes - nog waar voor zijn geld te krijgen. Maar dat was een beetje teveel van het goede en ze lieten hem verder links liggen :in zo'n zaken moet ge best niet overdrijven...                     

De tram van tien na zeven liet het definitief afweten en toen ook die van tien na acht niet verscheen, moesten ze node toegeven dat langer wachten geen zin meer had :de boel stond op stelten, zoveel was wel zeker.

Met een vreemde tintel in zijn lijf liep Joseph opnieuw de Bassevillestraat in, naar huis. Marie stond met gekruiste armen te buurten met haar vriendin Jetje :de tamtam werkte op volle toeren, want ze wisten hem zelfs te vertellen dat Duits­land niet alleen België laffelijk was binnengevallen, maar ook Holland en Luxemburg en dat er aan de grenzen zwaar werd gevochten.

               

"Gevochten, verdom­me !?" Joseph kon zich niet voorstel­len dat de mannen uit het dorp, die met de laatste mobilisa­tieoproep waren vertrokken, nu misschien in de Ardennen met een geweer van achter een boom op een troep Ulanen lagen te schieten. Of met een mi­trailleuse, allee zeg! Dóódschieten hé ! Zoiets kon toch eenvoudig­weg niet...          

"Ziede meester Bloesaert al staan vechten tegen een hoop Duitse soldaten ?" Als reserve­officier had die natuurlijk een sabel, maar Jezus-Maria, dat was toch geen mens om te staan vechten, hé !       

Dat het evenwel serieus was merkten ze een uurtje later, juist toen ze van plan waren op te houden met comméren :de luchtafweer sloeg opnieuw aan 't keffen en raakte ei zo na het zilveren vlieg­tuigje waarop de kanonnen met hun zwarte spikkels hun woede uitwerkten. Het ding maakte plots met een brede bocht rechtsomkeer en verdween in de schittering van de zon. Als dat zo voortging beloofde de oorlog nog spannend te worden...

Nu het schieten had opgehouden, hoorden ze allen tege­lijk het gestaag brommen van achter de duinen opwellen, uit de richting van de Koninklijke Baan. Verdomme, wat was dat nu weer ? Joseph, die toch niets beters te doen had, besloot met de fiets even een kijkje te gaan nemen. Pas was hij de straat uit, of hij be­merkte voor zich aan de tramhalte verderop, hoe de éne na de andere legercamion in een ononderbroken sliert voorbij tufte, grijsbruin geschilderd, valer dan wat hij van onze eigen troepen gewoon was.    

" 't Zijn Fransmans...Ze komen ons helpen vechten tegen den Duits !",riep één van de wuivende omstaanders opgewonden boven het helse motorenlawaai uit :"Er zijn zeker al vijftig camions gepasseerd, en er komt nog geen eind in 't zicht..."         

En inderdaad, zover Joseph kon zien, de rechte baan af tot aan de bocht, een kilometer verder, was het één lange stoet walmende vehikels, die uit de richting van Nieuwpoort naar hem toe reden...              

"Da's 't zevende leger van de Fransmans ,zeggen ze :dat wil zeggen dat ze er zo minstens nog zes àndere gereed hebben staan ! En ge moet eens goed zien :er zijn negers bij ! Daar zie ,nevens de chauffeur, zied'ém:...helemaal zwart !!"            

Ja, effectief :daar, naast een norse chauffeur zag Joseph er één zitten, lachend met reusachtige witte tanden !

Miljaarde, was die zwart, zeg ! Om schrik van te krijgen, ondanks hun schijn­baar brave inborst... 

De meeste voorbijrijdende militairen droegen eenzelfde helm op hun kop als onze eigen soldaten, maar 't waren toch vreemden, dat zag je direct :een wat bruiner gezicht en allemaal een donker snorretje, meer zoals Joseph zich de Italianen van de films voorstelde...De meeste chauffeurs keken strak over hun groot stuurwiel voor zich uit, alsof ze met iets heel moeilijks bezig waren, maar de bijrijders wuifden af en toe goedmoedig naar al die blije burgers langs de baan.                  

Soms stokte de snelheid in de colonne wat en opeens stond alles stil. De auto's schoven bumper tegen bumper en de roke­rige rij klapte dicht als een vermoeide accordeon.                       

" Hé, la môme, t'as rien à boire ici ?",riep zo'n zwarte van boven z'n open portier. Maar het wuivende schoolmeisje week ver­schrikt giechelend  achteruit als voor Nicodémus, de negerknecht van Sinterklaas. Mensen, was dat verschieten zég! Die bloed-doorschoten bolle ogen..., en die reusachtige gezwollen lippen...,en zo bangelijk dicht­bij !  Hij stak uitnodigend z'n bleke duim in z'n mond, en riep verwoed " Gloe-gloe ! Gloe-gloe ! Gloe-gloe", als een uit z'n voegen gebarsten baby...   

Maurice, de baas van de 'Lekkerbek', begreep deze vak­term onmiddellijk, en riep tegen zijn zoon in een plotse opwel­ling van patriottisme :" Gaston, rap, haalt een bak Export uit de kelder !", om er dan bedachtzaam aan toe te voegen :" Klein flestjes, hé !!"  Maar Gaston was al weg naar het café, hon­derd meter verder...Toen hij met het volle houten krat op zijn schoft hijgend terug kwam lopen, was de colonne al weer in beweging gekomen en Zwarte 'Gloe-gloe' in een stinkende wolk uit­laat­gassen verdwenen...           

Mensen toch!",huiverde het meisje nog na, "ge zoudt gezegd hebben :juist één van de cirque!"...Maar Gaston verbeterde :" Neen, 'lijk een 'Merci' op den toog bij Julia!"... ,waarmee hij de plaas­te­ren offerblok bij de dorpskruidenier bedoelde, met het negerbeeldje dat dankbaar knikte bij elke aalmoes voor de missies.               Wat een ononderbroken sliert sensaties, zeg! Nog nooit gezien! En het blééf maar doorrollen, eindeloos...

Een fietser uit het dorp kwam fier melden dat over de Nieuwpoortse steenweg door de dorpskom allemaal grote tracto­ren met zware kanonnen voorbijtrokken, maar ook hier aan de tramhalte defileerden reeds de raarste wapentuigen, feestelijk versierd met grote boomtakken, volop in blad.

De jeugd geraakte er niet op uitgekeken, en twee oud-strijders van '14 stonden er trots bij te wenen, de borst vol decoraties en zwaaiend met Franse vlaggetjes die tijdens het seizoen de strandcabines opfleurde...

Tegen twee uur besloot Joseph dan toch maar eerst iets te gaan eten thuis, en wonder boven wonder maakte Marie geen trammelant over z'n laattijdige verschijning.  

" Moeder, ge moet gaan zien, 't is formidabel !", juich­te­ Joseph, " Duizenden en duizenden ! En kanonnen, mens ! Dien Duits zal nogal verschieten, miljaarde !"

" Jongen, kalmeert eens wat ! En vergeet niet dat het maar een jaartje gescheeld heeft, of ge moest zelf ook gaan vech­ten...Ik mag er niet aan peinzen...Want ik kan u verzeke­ren dat dàt niet zo plezant is ! God weet hoeveel er van deze soldaten de volgende maand nog leven ...Of een been kwijt zijn, of blind voor de rest van hun dagen, of van de gas gepakt 'lijk Bompa Petré zaliger...Den oorlog is niets dan rotte miserie, gelooft  me vrij !"

Maar dat gezever kon het enthousiasme van Joseph niet koelen. Zijn laatste hap nog nakauwend sprong hij alweer op de fiets, recht naar de dorpskom.

Hier waren het allemaal vreemdsoortige, rechthoekige stadsbus­sen zonder motorkap die, afgeladen vol brallende branieschop­pers, in niet-aflatende regelmaat walmend voorbij bromden. De dorpelingen op het voetpad geraakten al wat blasé, en zelfs een beetje ontstemd door de vele lege flessen die de heren met een losse pols, of een brutale brede zwaai vanop het open balkon, ongegeneerd op de kasseien keilden. Een groot gedeelte van die goedgeluimde gasten had duidelijk al een druppeltje teveel op, en hing groen door een open venster te kotsen, zodat de toeschouwers dikwijls in min of meer jolig afgrijzen  achteruit moesten springen. Maar zatlapperij was nu éénmaal zo innig met de Vlaamse volksaard verweven, dat enkel de kwezels daar aanstoot aan namen. De mannen van het dorp monkelden genadig, zelf met een pint in hun 'pollen': mensen, wat een zicht, wat een belevenis!

Toen er weer een sliert bussen vol zwarte soldaten voor­bij bolde, sloeg de jeugd weer aan 't juichen, maar dié mannen keken meestal ernstig en bloednuchter op de dorpelingen neer.       

" Senegalezen! Dat zijn mosselmannen, die mogen genen alkool!",riep naast hem Sooi Coenye, die ook aan de Ijzer had gestaan. " Maar wreed-goei soldaten, man ! Die kropen in '14 in 't donker op hunnen buik naar de Duitse tranchées en tegen de mor­gen kwamen ze terug met een koperdraad vol afgesneden oren... Wreed-goei gasten !" riep hij goedkeurend boven het motorlawaai uit,en tuitte waarderend zijn lippen, als een schoolmeester bij de prijsuitreiking.                                  

Tegen vier uur kreeg een autocar bij de kerk een lekke band door al die gebroken flessen op de rijweg en stropte de verkeersstroom. Onmiddellijk troepte het volk rond het scheef­hangend vehikel. Een bende brutale soldaten maakte van de gelegenheid gebruik om de twee dorpscafés te overrompelen en gratis bij te tanken, tot ze door een paar oversten met ge­trokken revolver terug de bussen werden ingedreven. De mannen van het voertuig met de lekke band werden door een drietal onderofficieren over de andere cars verdeeld, en na een half uurtje kon de colonne weer walmend voort hotsen.

Rond zessen werd het defilé luguber afgesloten met een lange rij Rodekruiswagens en plots viel een vreemde stilte over de dorpskom, al rinkelden hier en daar de glasscherven onder het ritmisch geveeg van verontwaardigde huismoeders.             

Thuis gekomen zag Joseph hoe Leon met handen en voeten verslag uitbracht bij moeder, over wat hij in Nieuwpoort had gezien en meegemaakt, maar hij liet zijn jongste broer wat pinnig opmerken dat diezelfde gasten hier ook gepasseerd waren...en ondertussen nog een héél stuk zatter dan toen Leon ze had gezien ! De kleine liet zich echter niet zomaar de mond snoeren en zette zijn bazige broer schaakmat met het nieuwsje dat die 'Frans­mans' naar Holland trokken, om het gat tussen de Neder­landse stellingen aan de Rijn en de Belgische fortengor­del in de Kempen te dichten, ten oosten van Breda.

" Allee zeveraar, hoe kunt gij dat nu weten :zo­iets is een groot geheim...Dat gaan ze niet aan je neus hangen, wees maar gerust!"                      

" Wel, dan is het nu zekerlijk géén groot geheim niet meer, want iedereen op de kaai wist ervan en de gendarmerie heeft een telegram gekregen van Brussel, met al de kruispunten  die ze moesten vrijhouden, van De Panne tot in Holland ! Dat is ook niet waar, zeker ?!"  

" Dat wil niks zeggen...",was alles wat Joseph nog kon bedenken om zonder gezichtverlies de discussie af te sluiten. In elk geval, moest dat waar zijn, dan stond de Duitsers in Breda een ferme peer op hun bakkes te wachten... Miljaarde !             .                                        

Of den Duits onze Fransmans rustig hun roes zou laten uitslapen, hoopte Joseph op de radio te horen,  toen hij die avond om tien uur een pint ging pakken in de 'Lekkerbek', om de hoek. Het café zat goed vol, maar zohaast de nieuwslezer met het legerbericht begon, kon je een speld horen vallen. In de Ardennen leverden onze Jagerdivisies met veel succes een vertragend gevecht, zo heette het...Het fort van Eben-Emael, op de samenvloeiing van het Albert-ka­naal en de Maas, was in een heroï­sche strijd gewikkeld met Duitse parachutisten die ook bij verrassing de bruggen van Vroenhoven, Kanne en Veldwezel hadden kunnen veroveren, maar deze doorbraak was weer afgegrendeld. Overal hield ons Leger held­haftig stand en brachten de vijand zware verlie­zen toe. Tachtig Duitse vliegtuigen waren door de zware luchtafweer neerge­haald. De burgerbevolking werd ernstig gewaarschuwd uit te zien naar verdachte personen en alle parachutages achter de front­lijn onmiddellijk aan de Rijkswacht te melden. In Nederland meldde men hevige gevechten aan het ...

De mensen luisterden al niet meer en barstten los in opgewonden commentaar :Eben-Emael, de oninneembare vesting, de trots van onze landsverdediging, beter dan de Maginotlinie van de Fransen... Aangevallen door parachutisten? Wat was dàt voor zever ? Onmogelijk! Dat was zeker verraden werk, of sabotage van die smerige linkse pacifisten... Eben-Emael, dat ons miljar­den had gekost... Natuurlijk sabotage, hoe kon het ook anders !   

" Onze Gustaaf, die aan 't Albertkanaal ligt, vertelde verleden maand nog dat ze munitie hadden gekregen voor hun anti-tankkanon die er helemaal niet in paste ! Legt dàt verdimme maar eens uit !                   

" En onze oudste, de Jean, ligt daar ook, en die heeft een Duitse spion van een binnenschip aangehouden, die in 't voorbijvaren altijd maar foto's pakte van de bunkers en de bruggen en heel de rattaplan !...Wat wilt ge dan nog deftig gaan vechten, als d'ander alles weten ! En z'hebben overlaatst eens kogels gekregen voor al hun vier Maximmitrailleusen met rijnzand in inplaats van poeier, door die rooi stakingen in Frankrijk ! Ze moesten z'allemaal ophangen, die vuil saboteurs, allemaal miljaarde, zonder pardon !..."

Al bij al, als ze het goed begrepen, was de Duitser reeds over het Albertkanaal geraakt, zo'n zwaar versterkte hindernis ! Dat is toch niet meer normaal, hé !

" Maar nee, ge zijt mis, hij heeft gezegd dat ze terug­ge­slagen zijn met zware verliezen!"                           

" Dat is toch zever in pakstjes, vent ! Dat zeggen ze altijd, voordat ze gaan lopen, de lafaards! Is het dààr niet dat die divisie ligt, waarvan de flaminganten in opstand zijn gekomen,  overlaatst ?...'t Is aan die kanten vergeven van de landverraders en de zwarthemden ! Niet te verwonderen dat den Duits er is doorge­broken, als die van ons niet eens op hem schieten :dàn is 't vaneigens nogal gemakkelijk, verdomme!...Aan den Ijzer maakten wij korte metten met die gasten, in der tijd :tegen de muur, en...vlam! Finito!"  

" Maar hij is niet doorgebroken! Miljaarde, kuist uw oren uit, oude zeveraar!!"         

Toen het er bovenarms dreigde op te zitten, muisde Joseph er stilletjes van onder. Hij voelde het met zijn elle­bo­gen :" Als we verliezen, zal het weer de schuld van de Vlamin­gen zijn, ge zult wel zien..."                        

's Anderendaags, na het ontbijt, wilde hij juist zijn schoolatlas bovenhalen om eens nauwkeurig te situeren wat hij gisteren allemaal had opgestoken in de 'Lekkerbek'. Plots begonnen de kanonnen van 't Jonkershof weer katoen te geven als of het niet meer opkon.

Buiten stond wat volk omhoog te staren naar het nu reeds vertrouwde toneel van poppende zwarte wolkjes in de blauwe hemel, uitgezaaid rond een koppig voort vliegend zilveren stipje. Neen :drie stipjes, waarvan er één plots een zwart streepje begon te trekken en de formatie verliet!          .                   

" Z'hebben hem! Z'hebben hem!", jubelden de buren in de straat. Het toestel zakte in een wijde spiraal gestaag lager, zijn zwarte zog steeds dikker en dikker, tot het met een langgerekte janktoon achter de duinen uit het zicht ver­dween.        

In de beklemmende stilte na het neerstorten riep plots iemand :" Daar zie! Een parachute!"               

Als geobsedeerd had Joseph de val van het vliegtuig met de ogen gevolgd, maar nu zag hij ook, halverwege de rookpluim, een wit bolletje langzaam dalen boven Nieuwpoort-Bad, blin­kend in de ochtendzon.

"Da's dan numéro éénentachtig..." ,flitste het door zijn hoofd, terwijl hij met een paar jongens de straat uitrende, recht naar de hoge duinen aan het strand bij de 'Wel­kom'.. Maar toen ze daar twee minuten later naar adem snakkend boven­op stonden rond te pieren, was er niets meer te zien, tenzij een verwaaide zwarte wolk aan de einder boven zee en een paar visserssloepen die zich schenen te groeperen, een mijl buiten het witte staketsel, wazig in de morgenmist...                  

" Als hem nog niet dood is, zullen de vissers die smeer­lap nu wel z'n vet geven!",wist er één te verzekeren...                         

" Dat ze er met hun poten maar afblijven! Als hem niet gewapend is moeten ze hem gerust laten en aan 't Rood Kruis geven, of aan de gendarmen: dàt is de wet!" De kozijn van de veldwachter was een autoriteit op dat gebied..." Of aan 't leger..." ,liet hij hen grootmoedig wat speelruimte," maar de burgers mogen zich met die zaken niet be­moei­en! "...Voilà, dat wisten ze weeral!                                  

<!--[if gte mso 9]>

B03a SPIONITIS.

 

  Westende, 12 mei 1940.

Op de keukentafel tekende Joseph op een groot stuk  bruin inpakpa­pier met een blauw potlood een blinde kaart van België, zijn schoolatlas naast zich. Eerst Brussel, in het midden. Dan Antwerpen en Luik, het Albertkanaal er tussen, de Maas met Eben-Emael...Na een moment van twijfel streepte hij de laatste naam in 't rood door:  dat fort was volgens de geruchten toch al veroverd... Hij vervolledigde het kunstwerk met de provinciehoofd-steden en plaatste toen op de kustlijn de bolletjes voor Oos­tende en Nieuwpoort chauvinistisch even groot als Brus­sel... Een kruisje in zee gaf de plaats aan waar het vliegtuig was neergestort...  

Pas hing de kaart met duimspijkers tegen de muur van de slaap­kamer, of Marie kwam thuis voor het middageten. Ze wist het al van die neergehaalde Duitser. Als het überhaupt een Duitser was, hé, want in het dorp ging het gerucht dat de vissers een doodgebloede piloot aan wal hadden gebracht...met Engelse papieren!   

  " Die mannen van de D.C.A. zullen toch het verschil wel kennen tussen vriend en vijand, zeker! ", opperde Joseph veron­gelijkt.

Maar Marie wist wel beter :"Die bende onnozelaars schiet op al wat beweegt! " stelde ze bitter vast, en daarmee was dat heldhaftige wapenfeit weeral afgehandeld. " Maar 't is de vraag of wij wel goed weten wie de vijand is", voegde ze er na een tijdje cryptisch aan toe.                       

Toen Joseph haar niet-begrijpend bleef aankijken, haal­de ze wat moedeloos de schouders op en ging met een diepe zucht aan tafel zitten.   

" Och, er is weer wat aan de gang, op het gemeentehuis..." zei ze nors:" ze hebben weer wat nieuws uitgevonden om de mensen te pesten..."                     

Joseph zette zich over haar. "Ze moeten een lijst opstellen... een zwarte lijst...van al de mannen die bekend staan als ofwel uiterst rechts of uiterst links, zoals ze dat noemen...In feite van al diegenen die vroeger gepakt werden omdat ze bij de verkiezingen vantijd tegen de rooi, de blauw of de geel hebben gevochten, of cafés kapotge­klopt en dergelijke zaken..."

" Mensen, dat zijn er heel wat! ",spotte Joseph.    

" Ge moet er verdimme niet mee lachen...'t komt van de Staats­vei­ligheid, de geheim polies, en het ligt er dik op dat ze al die van ons gedacht zijn willen nekken: de vechtjassen van het V.N.V.­,de Grijze Brigade,'t eerst, en de miliciens van 't Verdinaso...De communisten ook wel, maar die schoelies lopen hier niet vet in 't rond: misschien  Achiel de schoenmaker, de opvolger van Zotte Steiner... Maar die sukkelaar is al bijna zeventig, en ver dood van de longen. Zo rap zal die nog geen revolutie plegen, of onze Koning willen verja­gen, denk ik..."

Joseph zweeg even perplex.  

" En wij ?.. ."     

" Ja-ewel, en wij, hé! ...Al chance dat ge nog niet meerder­ja­rig zijt, of ge had er ook aangehangen! "... Triest loosde ze een diepe zucht: " De kopmannen van onze partij zitten natuurlijk bijna alle­maal bij den troep, maar al de ouderen die niét gemobi­liseerd werden, moeten iedere morgen gaan stempelen op het gemeente­huis, om ze gedurig in 't oog te kunnen houden..."     

" Ziede meester Engelborghs al gaan stempelen ?!"

" Chance dat ze hem met de laatste shift ook nog opgeroepen hebben voor het leger, gisteren, of hij had het spek aan z'n been! ..."              

" Miljaarde zég, van 'n hoerechance gesproken!", spotte Joseph en Marie moest ongewild mee lachen.         

 

Met dat woord 'stempelen' moest Joseph plots aan Arthur denken, die hij door de commotie sinds gisteren helemaal was vergeten...Die moest met zijn pa ook iedere dag het register gaan tekenen bij de garde...Belachelijk, hé:  die was niet links of rechts, en een vioolvirtuoos lijk meneer Birnbaum kon je toch moeilijk een gevaar voor de staat noemen, hé!  En dan daar bovenop zo'n mensen nog eens huisarrest geven: dat was helemaal té zot om los te lopen!  Die bietekwieten van de staatsveiligheid wierpen er maar wat met hun klak naar, de zotten!

Na het eten sprong Joseph op de fiets en peddelde naar Arthur om te horen hoe het verlopen was, dat zogenaamde 'stempelen'. Maar op zijn herhaald bellen kwam geen enkele reactie...Was er niemand thuis, of hielden ze zich binnen gedeisd ?... Of - flitste het door zijn hoofd - misschien waren ze al heimelijk naar Blankenberge vertrokken en op hun nieuwe zeiljachtje naar Engeland gevaren ?!...

Uit pure balorigheid bonkte hij nog een paar maal nijdig met de vuisten op de voordeur, maar zonder succes. En in het midden van de straat de naam van zijn vriend omhoog staan schreeuwen van 'Eiby!Eiby!' had enkel voor gevolg dat Annita Lansens uit de groentenwinkel om de hoek even naar het kabaal kwam kijken.

Onder zijn schreeuwen hoorde hij plots Annita roepen: " Ze zijn wég! " En even later opnieuw: " Opgepakt door de gendarmes! "

Annita kwam resoluut naar hem toe en legde hem heel het drama uit: " Gister na de noen zijn de gendarmen van Nieuwpoort samen met onze garde madam Birnbaum en haar dochter komen oppakken met de dievenkar. We mochten er niet dicht bij komen, maar ik zag toch dat het meisje ferm schreide...Veel tijd om te pakken kregen ze niet: twee valiesjes en hop, weg!  Hun familie, die in de 'Villa SYBARIS' was ingekwartierd, zat ook al in de dievenkar...alleszins de moeder en de dochter..." 

" En Arthur en zijn vader, hebt ge dié gezien ?"

Neen dus. De rest van haar schel gekwebbel liet hij voor wat het was: die Annita had hij nooit écht gemogen... 

Al met al wist hij nog steeds niet juist wààr Arthur nu kon uithangen. Maar het mooie sprookje met dat zeiljacht in Blankenberge kon hij nu wel vergeten... Zonder de vrouwen zouden de Birnbaums nooit gevlucht zijn...

 

De rest van de dag bleef zijn vriend Arthur door zijn gedachten spoken: Héél de familie Birnbaum opgeschept door de gendarmen van Nieuwpoort! En nog wel als spionnen! Zelfs een operazangeres als de moeder en een schuchter schaap als dat zusje!  Waanzin, complete onbegrijpelijke misdadige waanzin! Wie vindt er nu zoiets uit!? Wie kon die mensen nu zó haten ?...

Maar 's avonds kreeg hij al een eerste antwoord op zijn vraag...

Tegen kwart voor acht stapte Joseph wat wrokkig de 'Lekkerbek' binnen om het laatste legerbericht op de radio te beluis­teren.            

Het rokerige lokaal zat weer bomvol buren uit de straat die hem maar scheef bekeken. En toen hij aan de toonbank een pint bestelde, lachte cafébaas Maurice monkelend:   

" Ewel Joseph, moete gij nog niet gaan stempelen ?"

"Ik peins dat ik nog altijd niet gevaarlijk genoeg zijn, Maurice! ", gek­te hij terug, maar het ging niet erg van harte.    

De 'zwarte lijst' van de plaatselijke landverraders, en de neergeschoten Britse piloot vormden het gesprek van de dag, maar toen het nieuwsbericht begon, vielen alle verhitte discussies stil.                                        

De Ardense Jagers vochten nog steeds hun heroï­sche vertragingsslag uit, volgens plan afzakkend naar de Maas. De forten rond Luik brachten de vijand zware verliezen toe en langs die kanten ontruimden de onzen met succes een rits toeris­tische steden, zonder groot militair belang, zoals Spa en de grotten van Han. Het opperbevel liet waarschuwen voor saboteurs en parachutisten die, zelfs vermomd als burgers, het veilig verloop van de operaties bedreig­den.

" Dat moeten wree mannen zijn, die parachutisten! " opperde de waard, en de garde knikte peinzend.

"Na alle verdedigingsmiddelen te hebben uitgeput moesten de vestingstroepen van het fort Eben-Emael zich om elf uur deze morgen gewonnen geven."...

Gemor alom bij de perplexe omstaanders...        

"De Duitse doorbraak rond het stalen fort was echter volledig afgegrendeld en verdere pogingen van de vijand om onze verdedigingslijnen achter Maas en Albertkanaal op te rollen, hadden hem veel doden gekost en een nog groter verlies aan zware wapens..."         

" Dat wisten we al! ",dacht Joseph ongeduldig.      

" ...Ons vliegwezen had heel de dag de bruggen van Vroenho­ven en Veldwezel heldhaftig met bommen bestookt, en aldus de massale vijandelijke aanvoer een definitief halt toegeroepen"

Joseph betwijfelde of dat 'roepen' iets zou uitha­len­...Toen de nieuwslezer triomfantelijk ter kennis bracht dat onze luchtafweer opnieuw een kleine honderd vliegtuigen had neergehaald, schoot het volk in een brullende lach!

" Als het maar weer allemaal geen Engelsmans zijn! "

Dan volgde nog wat bla-bla over de moedige Nederlanders, die na uitgevoerde opdracht, volgens plan terugtrokken op hun versterkte 'Vesting Holland', en dàt was het...    

Een paar man gekte buiten op het terras nog wat schreeuwerig na over de zogenaamde hecatombe van de Luftwaffe en Joseph stootte zijn buur aan: " Wist gij dat wij bommenwerpers hadden?"

"Wij bommenwerpers?!" Hij grinnikte even mis­troostig:" Dat zijn geen echte bommenwerpers, hé vent!  Die hebben ze overlaatst nog rap-rap aangekocht met het geld van de nationaal collecte, ge weet wel: die leurders aan de kerk bij 't uitgaan van de Hoogmis, verleden jaar!  De regering had er geen cent voor over en dan hebben de oud-strijders of de boyscouts het geld bijeen moeten bedelen, met collectebussen 'lijk voor de te­ring-lijders!...Als ik me goed herinner hebben ze er zo hoop-en-al een klein dozijn kunnen aankopen, van die oude goedkope bommenwerpertjes, maar zeker niet méér!  En aan de vaart waaraan ze de vliegmachines tegenwoordig naar beneden kletsen, zullen er nu nog niet teveel van overblijven...De Fransmans, ja dié hebben échte bommenwerpers!  En de Engelsmans allicht ook een kluts. Maar wij!? Doe me niet lachen, hé : dat zijn àànvalswapens ,en dat màg niet van de Sossen !"             

Triestig peinzend slurpte hij aan zijn Export en toen Joseph aanstalten maakte om op te breken zei hij moedeloos: "Nee, 't gaat slecht, jong...Als ze stoefen hoe heldhaftig die van ons daar vechten, dan is het ver om zeep!  Ik wed dat den Duits al bij Namen zit. Daar heb ik indertijd mijn dienst gedaan...Schoon wijven, daar, dàt wel..."

              

Leon wist er ook alles van, van die neergeschoten Engelse piloot: schipper Titteca van de 'Charlotte' had hem met moeite aan boord kunnen trekken, maar kreeg het bloed uit de kapotte schouder niet gestelpt...   

" Och arme toch! ", zuchtte Marie.     Ja, die sukkelaar was op dek leeggelopen 'lijk een gekeeld varken: niets meer aan te doen...Enfin, verdiend loon voor 'n Duitser, dachten ze...'t Is maar nadien dat ze aan z'n soldatenboek zagen dat het een Engelsman was: 'Englische Air Force' stond er op, of zo iets...    

" Die klootzakken van 't Jonkershof gaan zekerlijk een fameuze fakkel smoren! " voorspelde Leon vastberaden, alsof het aan hem lag om dat te beslissen.               " Zie, daar is die vlieger vet mee! ",en geërgerd blies Marie in het kommetje van haar handpalm de petroleumlamp uit.          

 

Alsof het daarmee nog niet genoeg was, haalde de D.C.A. (of Défence Contre Avions, zoals dat heette) de volgende middag een Frans vliegtuig naar beneden, maar ditmaal liep het minder dramatisch af: de piloot kon een noodlanding maken op het hulpvliegveldje van Koksijde.

Rond vier uur werd Oostende voor het eerst gebombardeerd, en zo'n barbarij zou de stad in de loop van de oorlog nog ruim een dertigtal keer moeten verduren, échte bombardementen !

Joseph werkte juist op de scheerzolder de kaart bij aan de hand van de laatste berichten, toen hij de houten vloer onder zijn voeten voelde trillen, en het doffe gerommel van de inslaande bommen de ruiten liet rinkelen. Iedereen op straat vroeg zich af wat er nu weer aan de hand kon zijn...Hij besloot met een paar jongens mee te lopen naar hun hoge 'uitkijkpost' op de duintop bij de 'Welkom'. In de verte ontwaarden ze de rookpluim achter de havenhoofden van Oostende: waarschijnlijk een paar hotels of zo die in de fik stonden...Werkelijk beang­stigend...      

's Avonds repte het legerbe­richt er met geen woord over, maar Maurice, de patron, wist dat er méér dan tien burgers waren gedood.                       

" En geen énkele soldaat ?!",vroeg er één agressief, alsof hij vond dat die er eerst allemaal aan moesten, voor de burgers aan de beurt kwamen...          

" Dat zeggen ze nooit, hé vent! ",zei de patron gewich­tig. "Dat is geheim , 'secret militaire', hé:  den Duits mag dat niet te weten komen..."             

De nieuwslezer legde wel erg de nadruk op de terreur­aanval op Hasselt." Met zware verliezen voor de plaatselijke bevol­king..." 

De Ardense Jagers hadden zich met succes op de lin­keroever van de Maas teruggetrokken, om daar de statische verdedigingslijn te versterken...      

" Voilà, heb ik het niet gezegd! ? We zijn al meer als d'helft van 't Walenland kwijt!", zei die triestige tooghanger van gisteren bitter.        

" Morgen zijn we er misschien helemaal van af..." medi­teerde een andere flamingant hardop, maar merkte aan de blik van de baas dat hij verder beter z'n kop dicht kon houden!  

...Ten zuiden van het Albertkanaal werd nog steeds hardnek­kig weerstand geboden tegen een sterke vijandelijke infiltratie...              

" Hoe ze dat flikken, versta ik niet goed: al de schiet­gaten van die betonnen bunkers langs het kanaal zien uit op de oever van de overkant, en nu worden ze langs achter aangevallen...Hoe kunnen ze dan hardnekkigen weerstand bieden, verdomme!'t Zal daar nondedju fameus stinken, als ge 't mij vraagt... miljaarde! "...       

...Franse troepen waren in zware gevechten gewikkeld rond Turnhout ten noorden van Antwerpen...               

" Dat zijn van tien-negen die zatte gasten die hier eergiste­ren passeerden!",veronderstelde Joseph's gebuur, "veel tijd om hun kater te verzuipen hebben ze niet gekregen! ..."              

Volgde weer een oproep tot de bevolking om uit te zien naar saboteurs en parachutisten. Elke verdachte persoon moest onmiddellijk aan de gendarmerie gemeld worden...    

"Hoe kunt ge die herkennen, die...heu...verdachte din­ges", vroeg Sooi Coene , niet meer helemaal helder.    

" Aan hun bakkes, natuurlijk! ",zei zijn maat overtuigd " Ze zien er uit 'lijk brigangs, met een loensen blik, en niet goed geschoren en zo..."            

Sooi dacht eens diep na, en bekende verschrikt: "Maar miljaarde!  Dan heb ik er zo al veel gezien... de zondagavond...op café..."        .             

Ze gierden het uit!  De mop van de dag! ...

<!--[if gte mso 9]>

EERSTE VLUCHELINGEN.

De volgende morgen bij het boodschappen doen bemerkte Joseph de eerste vluchtelingen, voor het gemeentehuis: een dik bestofte open vrachtwagen, hoog opgetast met meubeltjes, beddegoed en klerenbundels, waartussen een drietal kinderen lagen te slapen. De vuilgrijze bomma zat inééngezakt te soezen in de cabine, een sjaal als stofmasker voor mond en neus. Twee vreemde vrouwen, ook al wit bestoven, stapten juist de bakke­rij buiten, elk met een groot rond boerenbrood in de arm. Drie mannen in hemdsmouwen hingen voorover gebogen onder de beide motorkapvleugels als aan een sterfbed consult te houden. Die verdomde mekaniek liet hen weer eens overduidelijk in de steek.                

" Heetgelopen ",dacht Joseph van op een veilige afstand, wegens de straal stoom die langs de nikkelen radiatorknop sis­send ontsnapte. Een paar taterwijven op hun dorpel, achter hem, volgden het hele gedoe met de grootste interesse, al leunend tegen de deurpost, de dikke blote armen als een bumper op de boezem gekruist. Ze waren zichtbaar wàt fier, hem bij de scène aan de overkant kosteloos commentaar te kunnen geven, heet van  de naald:                 

" Hals over kop moeten gaan lopen, die mensen, toen den Duits voor Maaseik stond...en nu al twee dagen onderweg, 't is toch wreed, hé! "...                 

" Ja, hé, en ze zijn al verschillende keren gemitrailleerd geweest door de vliegmachiens, en van de route geduwd door de militaire colon­nes die alsmaar op- en afreden! ..."    

" Ja, hé, en daarbij nog drie keer een 'platte tuub' gekregen!  En nu weeral in panne! ...Mensen toch, 't is gods­ge­klaagd! ..."       

Hun medelijden was nog maar pas gelucht, of ze merkten al hoe voorbij de kerk een koppel boerenkarren kwam aangereden, in trage tred getrokken door een dubbel span Brabanders en volgeladen zoals de stomende vrachtwagen aan de overkant, torenhoog. Het hele gezin lag tussen de rommel te dommelen of wezenloos rond te staren, de starre angst nog in de ogen.  

Achter elke kar liep een bonte koe gebonden, onwillig voortge­sleurd, de poten stijf en paniek in de bloeddoorlopen bologen. Zonder stoppen of omzien sjokten de vluchters als verdoofd traag voorbij en achter elkaar het dorp weer uit, richting Nieuwpoort, schommelend en wiegend volgens de onregelmaat waarmee de ijzerbeslagen wielen knerpend put en bult in de kasseiweg afmaalden.

De roep ging zoals vanouds, dat het dappere Belgische leger zich uiteindelijk weer achter de beschutting van de Ijzer zou terugtrekken, om daar de ultieme slag te leveren, zoals in '14. Een uitkomst voor wie verder vluchten kon, maar voor de mensen van het dorp en omliggende niet zo'n erg leuk vooruitzicht: in de vorige oorlog waren van Westende geen twee stenen héél geble­ven!  Dus als de militairen zonodig een duel op leven en dood wilden knokken, dan graag ergens anders, als het even kon...  

In de 'Tramstatie' wist Odette, de waardin - van horen zeggen, hé  - dat een volledige Vlaamse divisie zich langs de kanten van Tongeren 'en bloque' had overgegeven. De vluchtelingen met de zwarte vrachtwagen kwamen uit die streek, en hadden moeten sprinten "lijk zot" om niet door de doorgebroken Duitse tanks te worden ingehaald en verpletterd. Want die mannen zien naar niets!  En ze zagen ook nog hoe de Belgische gendarmen twee nonnen fusilleerden langs de wegkant, want deze droegen bottines van parachutisten...VerkledeDuitse spionnen,vaneigens!                       

" Ge moogt niemand meer vertrouwen, hé! Maar nonnen ! God-ten-ere, wat een situatie!  Verraad en sabotage, 't is al wat de klok slaat! ..."           

" Allemaal de schuld van die zwart­zakken! ",riep de Miesten van Juliette, een vaste klant, die uit zijn vierde pint het recht puurde om van zijn hart niet langer een moord­kuil te maken:

" We hebben het veel te ver laten komen! ...Ze hadden al een jaar geleden allemaal in de bak moeten vliegen, dan was er nu niets gebeurd! " En hij lachte kwaadaardig toen Joseph overhaast opstapte.

" Zwartzakken ? Spionnen ? Zo'n paar losse beschuldigingen van een zwijmelende zatlap zijn tegenwoordig al voldoende om iemand in 't gevang te krijgen...Merci! " 

Buiten reden een paar zwetende fietsers voorbij. Vreem­den, en zo te zien geen toeristen, want veel te zwaar bela­den, met pak en zak op stuur en bagagedrager. Ook zij zagen niet om en duwden verwoed op de piepende pedalen: de Ijzer, de veilige eindmeet, lag nog slechts op vier kilometer...            

Iets verderop kwam Twanne, de garagist van het dorp, bedenkelijk naar de dampende motor van de zwarte vrachtwagen kijken. Hoog in de lucht bromden een paar vliegtuigen voorbij, zonder enige reactie vanuit de luchtafweerkanonnen rond het Jonkershof: die hadden hun lesje blijkbaar geleerd...

 

  Die vluchtelingen deden Joseph plots weer aan Arthur denken, die ook compleet uit zijn huiselijke kring en gezapige dagelijkse doen was weggerukt. Wie weet waar dié nu rondzwierf. Tenzij hij erin geslaagd was vóór de gendarmen te vluchten of zich tijdig ergens te verstoppen...Want Annita Lansens had wél de vrouwen, maar geen mànnen zien oppakken...

Die knagende onzekerheid...zo ging het niet verder. Joseph moést en zou er het fijne van weten en besloot het huis van zijn vriend eens van wat dichterbij te gaan bekijken. Langs de voordeur kon hij niet binnen, dat had hij halvelings eergisteren al gemerkt, maar langs de garage, vanachter?

En inderdaad: de blauw-witte zijdeur naast de garagepoort zat niet op slot. Hij wierp een schichtige blik over zijn schouder, maar op eerste zicht had niemand in de omgeving hem in de gaten. Vlug de fiets naar binnen geduwd en met de voet de deur toe gezwiept: hij stond in het halfduister van hun 'vertrouwde studeerkamer'. Vreemd, maar nu Arthur niet bij hem stond voelde de sfeer alles behalve 'vertrouwd' aan en het duurde even voor hij deze rare beklemming van zich af kon zetten...

De "studeerkamer" leek niet rommeliger dan gewoonlijk, ja omzeggens hetzelfde als vier-vijf dagen geleden toen hij samen met zijn vriend dat roze bevelschrift van de garde had vertaald. Maar toen zijn blik bij de bureeltafel bleef hangen kreeg hij bijna een stom in de maag: het blad lag vol scherven van de stukgeslagen blaker erboven! ...Dus tóch!  Dit was hun afgesproken geheime teken om te beduiden dat Arthur tegen zijn wil was weggevoerd, net alsof hij door de nazi's zou zijn opgepakt en niet kon verzekeren spoedig terug te komen...Joseph voelde een bittere smaak in de mond, nu hij zich herinnerde hoe ze destijds zo stom en lichtzinnig met deze zuiver theoretische mogelijkheid hadden gespeeld. Gespééld verdomme !! Luguber om te bedenken dat het nu 'in 't echt' was uitgekomen en ze er beiden mee geconfronteerd werden.

Maar veel tijd om te grienen kreeg hij niet: hij moest zoals afgesproken 'HET TESTAMENT' uitvoeren en de eed gestand doen, die hij toen half-lachend gezworen had. Alles wat hen verbond moest in veiligheid worden gebracht, al hun mooie herinneringen bewaard... Met de bedoeling dat er bij Arthurs terugkeer aan het kader van hun vriendschap niets zou ontbreken... Makkelijker gezegd dan gedaan. En nog een geluk dat de villa tijdens de paar dagen dat het onbeheerd stond niet door de soldaten was geplunderd. Of door de buren, want daarvan deden ook al heel rare verhalen de ronde. In Oostende, bij voorbeeld,  hadden na het eerste bombardement de zogenaamde redders naar ze zegden meer gestolen dan mooi was om zien...

Bon, eens kijken waar Arthur écht van hield...Zijn dure jazzplaten, natuurlijk, en de draagbare koffergramofoon...,zijn boeken van Karl May en een paar àndere...,zijn affiches van de negro-singers, de raceauto's, de luchtschepen en de transatlantische watervliegtuigen... Dat zal het zo ongeveer wel moeten zijn, zeker ? Zijn nu nutteloze schoolboeken zullen we maar vergeten, hé: die zal hij niet missen, voorlopig toch niet ... Alhoewel, die tien Assimilplaten met de cursus 'Engels' kunnen er ook nog bij...

" Ik schat dat ik beter tegen donker even terug kom met het karretje achter de vélo, dan is alles in één rit verhuisd...En heb ik de ondertussen wat tijd om eens dieper na te denken..."