B03a SPIONITIS.

 

  Westende, 12 mei 1940.

Op de keukentafel tekende Joseph op een groot stuk  bruin inpakpa­pier met een blauw potlood een blinde kaart van België, zijn schoolatlas naast zich. Eerst Brussel, in het midden. Dan Antwerpen en Luik, het Albertkanaal er tussen, de Maas met Eben-Emael...Na een moment van twijfel streepte hij de laatste naam in 't rood door:  dat fort was volgens de geruchten toch al veroverd... Hij vervolledigde het kunstwerk met de provinciehoofd-steden en plaatste toen op de kustlijn de bolletjes voor Oos­tende en Nieuwpoort chauvinistisch even groot als Brus­sel... Een kruisje in zee gaf de plaats aan waar het vliegtuig was neergestort...  

Pas hing de kaart met duimspijkers tegen de muur van de slaap­kamer, of Marie kwam thuis voor het middageten. Ze wist het al van die neergehaalde Duitser. Als het überhaupt een Duitser was, hé, want in het dorp ging het gerucht dat de vissers een doodgebloede piloot aan wal hadden gebracht...met Engelse papieren!   

  " Die mannen van de D.C.A. zullen toch het verschil wel kennen tussen vriend en vijand, zeker! ", opperde Joseph veron­gelijkt.

Maar Marie wist wel beter :"Die bende onnozelaars schiet op al wat beweegt! " stelde ze bitter vast, en daarmee was dat heldhaftige wapenfeit weeral afgehandeld. " Maar 't is de vraag of wij wel goed weten wie de vijand is", voegde ze er na een tijdje cryptisch aan toe.                       

Toen Joseph haar niet-begrijpend bleef aankijken, haal­de ze wat moedeloos de schouders op en ging met een diepe zucht aan tafel zitten.   

" Och, er is weer wat aan de gang, op het gemeentehuis..." zei ze nors:" ze hebben weer wat nieuws uitgevonden om de mensen te pesten..."                     

Joseph zette zich over haar. "Ze moeten een lijst opstellen... een zwarte lijst...van al de mannen die bekend staan als ofwel uiterst rechts of uiterst links, zoals ze dat noemen...In feite van al diegenen die vroeger gepakt werden omdat ze bij de verkiezingen vantijd tegen de rooi, de blauw of de geel hebben gevochten, of cafés kapotge­klopt en dergelijke zaken..."

" Mensen, dat zijn er heel wat! ",spotte Joseph.    

" Ge moet er verdimme niet mee lachen...'t komt van de Staats­vei­ligheid, de geheim polies, en het ligt er dik op dat ze al die van ons gedacht zijn willen nekken: de vechtjassen van het V.N.V.­,de Grijze Brigade,'t eerst, en de miliciens van 't Verdinaso...De communisten ook wel, maar die schoelies lopen hier niet vet in 't rond: misschien  Achiel de schoenmaker, de opvolger van Zotte Steiner... Maar die sukkelaar is al bijna zeventig, en ver dood van de longen. Zo rap zal die nog geen revolutie plegen, of onze Koning willen verja­gen, denk ik..."

Joseph zweeg even perplex.  

" En wij ?.. ."     

" Ja-ewel, en wij, hé! ...Al chance dat ge nog niet meerder­ja­rig zijt, of ge had er ook aangehangen! "... Triest loosde ze een diepe zucht: " De kopmannen van onze partij zitten natuurlijk bijna alle­maal bij den troep, maar al de ouderen die niét gemobi­liseerd werden, moeten iedere morgen gaan stempelen op het gemeente­huis, om ze gedurig in 't oog te kunnen houden..."     

" Ziede meester Engelborghs al gaan stempelen ?!"

" Chance dat ze hem met de laatste shift ook nog opgeroepen hebben voor het leger, gisteren, of hij had het spek aan z'n been! ..."              

" Miljaarde zég, van 'n hoerechance gesproken!", spotte Joseph en Marie moest ongewild mee lachen.         

 

Met dat woord 'stempelen' moest Joseph plots aan Arthur denken, die hij door de commotie sinds gisteren helemaal was vergeten...Die moest met zijn pa ook iedere dag het register gaan tekenen bij de garde...Belachelijk, hé:  die was niet links of rechts, en een vioolvirtuoos lijk meneer Birnbaum kon je toch moeilijk een gevaar voor de staat noemen, hé!  En dan daar bovenop zo'n mensen nog eens huisarrest geven: dat was helemaal té zot om los te lopen!  Die bietekwieten van de staatsveiligheid wierpen er maar wat met hun klak naar, de zotten!

Na het eten sprong Joseph op de fiets en peddelde naar Arthur om te horen hoe het verlopen was, dat zogenaamde 'stempelen'. Maar op zijn herhaald bellen kwam geen enkele reactie...Was er niemand thuis, of hielden ze zich binnen gedeisd ?... Of - flitste het door zijn hoofd - misschien waren ze al heimelijk naar Blankenberge vertrokken en op hun nieuwe zeiljachtje naar Engeland gevaren ?!...

Uit pure balorigheid bonkte hij nog een paar maal nijdig met de vuisten op de voordeur, maar zonder succes. En in het midden van de straat de naam van zijn vriend omhoog staan schreeuwen van 'Eiby!Eiby!' had enkel voor gevolg dat Annita Lansens uit de groentenwinkel om de hoek even naar het kabaal kwam kijken.

Onder zijn schreeuwen hoorde hij plots Annita roepen: " Ze zijn wég! " En even later opnieuw: " Opgepakt door de gendarmes! "

Annita kwam resoluut naar hem toe en legde hem heel het drama uit: " Gister na de noen zijn de gendarmen van Nieuwpoort samen met onze garde madam Birnbaum en haar dochter komen oppakken met de dievenkar. We mochten er niet dicht bij komen, maar ik zag toch dat het meisje ferm schreide...Veel tijd om te pakken kregen ze niet: twee valiesjes en hop, weg!  Hun familie, die in de 'Villa SYBARIS' was ingekwartierd, zat ook al in de dievenkar...alleszins de moeder en de dochter..." 

" En Arthur en zijn vader, hebt ge dié gezien ?"

Neen dus. De rest van haar schel gekwebbel liet hij voor wat het was: die Annita had hij nooit écht gemogen... 

Al met al wist hij nog steeds niet juist wààr Arthur nu kon uithangen. Maar het mooie sprookje met dat zeiljacht in Blankenberge kon hij nu wel vergeten... Zonder de vrouwen zouden de Birnbaums nooit gevlucht zijn...

 

De rest van de dag bleef zijn vriend Arthur door zijn gedachten spoken: Héél de familie Birnbaum opgeschept door de gendarmen van Nieuwpoort! En nog wel als spionnen! Zelfs een operazangeres als de moeder en een schuchter schaap als dat zusje!  Waanzin, complete onbegrijpelijke misdadige waanzin! Wie vindt er nu zoiets uit!? Wie kon die mensen nu zó haten ?...

Maar 's avonds kreeg hij al een eerste antwoord op zijn vraag...

Tegen kwart voor acht stapte Joseph wat wrokkig de 'Lekkerbek' binnen om het laatste legerbericht op de radio te beluis­teren.            

Het rokerige lokaal zat weer bomvol buren uit de straat die hem maar scheef bekeken. En toen hij aan de toonbank een pint bestelde, lachte cafébaas Maurice monkelend:   

" Ewel Joseph, moete gij nog niet gaan stempelen ?"

"Ik peins dat ik nog altijd niet gevaarlijk genoeg zijn, Maurice! ", gek­te hij terug, maar het ging niet erg van harte.    

De 'zwarte lijst' van de plaatselijke landverraders, en de neergeschoten Britse piloot vormden het gesprek van de dag, maar toen het nieuwsbericht begon, vielen alle verhitte discussies stil.                                        

De Ardense Jagers vochten nog steeds hun heroï­sche vertragingsslag uit, volgens plan afzakkend naar de Maas. De forten rond Luik brachten de vijand zware verliezen toe en langs die kanten ontruimden de onzen met succes een rits toeris­tische steden, zonder groot militair belang, zoals Spa en de grotten van Han. Het opperbevel liet waarschuwen voor saboteurs en parachutisten die, zelfs vermomd als burgers, het veilig verloop van de operaties bedreig­den.

" Dat moeten wree mannen zijn, die parachutisten! " opperde de waard, en de garde knikte peinzend.

"Na alle verdedigingsmiddelen te hebben uitgeput moesten de vestingstroepen van het fort Eben-Emael zich om elf uur deze morgen gewonnen geven."...

Gemor alom bij de perplexe omstaanders...        

"De Duitse doorbraak rond het stalen fort was echter volledig afgegrendeld en verdere pogingen van de vijand om onze verdedigingslijnen achter Maas en Albertkanaal op te rollen, hadden hem veel doden gekost en een nog groter verlies aan zware wapens..."         

" Dat wisten we al! ",dacht Joseph ongeduldig.      

" ...Ons vliegwezen had heel de dag de bruggen van Vroenho­ven en Veldwezel heldhaftig met bommen bestookt, en aldus de massale vijandelijke aanvoer een definitief halt toegeroepen"

Joseph betwijfelde of dat 'roepen' iets zou uitha­len­...Toen de nieuwslezer triomfantelijk ter kennis bracht dat onze luchtafweer opnieuw een kleine honderd vliegtuigen had neergehaald, schoot het volk in een brullende lach!

" Als het maar weer allemaal geen Engelsmans zijn! "

Dan volgde nog wat bla-bla over de moedige Nederlanders, die na uitgevoerde opdracht, volgens plan terugtrokken op hun versterkte 'Vesting Holland', en dàt was het...    

Een paar man gekte buiten op het terras nog wat schreeuwerig na over de zogenaamde hecatombe van de Luftwaffe en Joseph stootte zijn buur aan: " Wist gij dat wij bommenwerpers hadden?"

"Wij bommenwerpers?!" Hij grinnikte even mis­troostig:" Dat zijn geen echte bommenwerpers, hé vent!  Die hebben ze overlaatst nog rap-rap aangekocht met het geld van de nationaal collecte, ge weet wel: die leurders aan de kerk bij 't uitgaan van de Hoogmis, verleden jaar!  De regering had er geen cent voor over en dan hebben de oud-strijders of de boyscouts het geld bijeen moeten bedelen, met collectebussen 'lijk voor de te­ring-lijders!...Als ik me goed herinner hebben ze er zo hoop-en-al een klein dozijn kunnen aankopen, van die oude goedkope bommenwerpertjes, maar zeker niet méér!  En aan de vaart waaraan ze de vliegmachines tegenwoordig naar beneden kletsen, zullen er nu nog niet teveel van overblijven...De Fransmans, ja dié hebben échte bommenwerpers!  En de Engelsmans allicht ook een kluts. Maar wij!? Doe me niet lachen, hé : dat zijn àànvalswapens ,en dat màg niet van de Sossen !"             

Triestig peinzend slurpte hij aan zijn Export en toen Joseph aanstalten maakte om op te breken zei hij moedeloos: "Nee, 't gaat slecht, jong...Als ze stoefen hoe heldhaftig die van ons daar vechten, dan is het ver om zeep!  Ik wed dat den Duits al bij Namen zit. Daar heb ik indertijd mijn dienst gedaan...Schoon wijven, daar, dàt wel..."

              

Leon wist er ook alles van, van die neergeschoten Engelse piloot: schipper Titteca van de 'Charlotte' had hem met moeite aan boord kunnen trekken, maar kreeg het bloed uit de kapotte schouder niet gestelpt...   

" Och arme toch! ", zuchtte Marie.     Ja, die sukkelaar was op dek leeggelopen 'lijk een gekeeld varken: niets meer aan te doen...Enfin, verdiend loon voor 'n Duitser, dachten ze...'t Is maar nadien dat ze aan z'n soldatenboek zagen dat het een Engelsman was: 'Englische Air Force' stond er op, of zo iets...    

" Die klootzakken van 't Jonkershof gaan zekerlijk een fameuze fakkel smoren! " voorspelde Leon vastberaden, alsof het aan hem lag om dat te beslissen.               " Zie, daar is die vlieger vet mee! ",en geërgerd blies Marie in het kommetje van haar handpalm de petroleumlamp uit.          

 

Alsof het daarmee nog niet genoeg was, haalde de D.C.A. (of Défence Contre Avions, zoals dat heette) de volgende middag een Frans vliegtuig naar beneden, maar ditmaal liep het minder dramatisch af: de piloot kon een noodlanding maken op het hulpvliegveldje van Koksijde.

Rond vier uur werd Oostende voor het eerst gebombardeerd, en zo'n barbarij zou de stad in de loop van de oorlog nog ruim een dertigtal keer moeten verduren, échte bombardementen !

Joseph werkte juist op de scheerzolder de kaart bij aan de hand van de laatste berichten, toen hij de houten vloer onder zijn voeten voelde trillen, en het doffe gerommel van de inslaande bommen de ruiten liet rinkelen. Iedereen op straat vroeg zich af wat er nu weer aan de hand kon zijn...Hij besloot met een paar jongens mee te lopen naar hun hoge 'uitkijkpost' op de duintop bij de 'Welkom'. In de verte ontwaarden ze de rookpluim achter de havenhoofden van Oostende: waarschijnlijk een paar hotels of zo die in de fik stonden...Werkelijk beang­stigend...      

's Avonds repte het legerbe­richt er met geen woord over, maar Maurice, de patron, wist dat er méér dan tien burgers waren gedood.                       

" En geen énkele soldaat ?!",vroeg er één agressief, alsof hij vond dat die er eerst allemaal aan moesten, voor de burgers aan de beurt kwamen...          

" Dat zeggen ze nooit, hé vent! ",zei de patron gewich­tig. "Dat is geheim , 'secret militaire', hé:  den Duits mag dat niet te weten komen..."             

De nieuwslezer legde wel erg de nadruk op de terreur­aanval op Hasselt." Met zware verliezen voor de plaatselijke bevol­king..." 

De Ardense Jagers hadden zich met succes op de lin­keroever van de Maas teruggetrokken, om daar de statische verdedigingslijn te versterken...      

" Voilà, heb ik het niet gezegd! ? We zijn al meer als d'helft van 't Walenland kwijt!", zei die triestige tooghanger van gisteren bitter.        

" Morgen zijn we er misschien helemaal van af..." medi­teerde een andere flamingant hardop, maar merkte aan de blik van de baas dat hij verder beter z'n kop dicht kon houden!  

...Ten zuiden van het Albertkanaal werd nog steeds hardnek­kig weerstand geboden tegen een sterke vijandelijke infiltratie...              

" Hoe ze dat flikken, versta ik niet goed: al de schiet­gaten van die betonnen bunkers langs het kanaal zien uit op de oever van de overkant, en nu worden ze langs achter aangevallen...Hoe kunnen ze dan hardnekkigen weerstand bieden, verdomme!'t Zal daar nondedju fameus stinken, als ge 't mij vraagt... miljaarde! "...       

...Franse troepen waren in zware gevechten gewikkeld rond Turnhout ten noorden van Antwerpen...               

" Dat zijn van tien-negen die zatte gasten die hier eergiste­ren passeerden!",veronderstelde Joseph's gebuur, "veel tijd om hun kater te verzuipen hebben ze niet gekregen! ..."              

Volgde weer een oproep tot de bevolking om uit te zien naar saboteurs en parachutisten. Elke verdachte persoon moest onmiddellijk aan de gendarmerie gemeld worden...    

"Hoe kunt ge die herkennen, die...heu...verdachte din­ges", vroeg Sooi Coene , niet meer helemaal helder.    

" Aan hun bakkes, natuurlijk! ",zei zijn maat overtuigd " Ze zien er uit 'lijk brigangs, met een loensen blik, en niet goed geschoren en zo..."            

Sooi dacht eens diep na, en bekende verschrikt: "Maar miljaarde!  Dan heb ik er zo al veel gezien... de zondagavond...op café..."        .             

Ze gierden het uit!  De mop van de dag! ...

<!--[if gte mso 9]>