A06BIS   DE GROTE OFFENSIEVEN 1937-1938.

Tijdens de laatste maanden van 1936 wonnen de 'nationalisten' van Generaal Franco ,met kleine plaatselijke offensieven ,gestaag terrein. Door de verovering van San Sebastian (5/9/36) konden ze in het noorden het Baskenland van Frankrijk afsnijden en drie weken later bevrijdden ze de 'rechtse' verdedigers van het Alcazar in Toledo. Heel de maand november trachtten zij verwoed met de steun van de pas aangekomen Italiaanse divisies Madrid te omsingelen, maar dat mislukte, vooral dank zij de heldhaftige inzet van de eerste Internationale Brigade (2.000 man). Mythische leiders als generaal Lister en "La Pasionaria" galvaniseerden de weerstand van de Madrileense linkse arbeidermilities met de beroemde slogan:"No pasaràn !" (+/- = “Ze komen er niet door !) ,een slagzin die in de loop der jaren bij links voor alles en nog wat werd misbruikt en ondertussen wat belegen is.

 Wel moest de republikeinse regering noodgedwongen haar zetel naar de zuidelijke havenstad Valencia verplaatsen en de verdediging van de hoofdstad overlaten aan een "defensiecomité" onder leiding van de communisten. Dit comité werd sterk gesteund door Russische "raadgevers" die, eerst vanachter de schermen maar later steeds openlijker, in Madrid de teugels in handen namen.    Op 8 februari '37 veroverde Franco met Italiaanse steun de havenstad Malaga maar zijn offensieven tegen Madrid werden een maand later achtereenvolgens bij Aranjuez, de Jaramarivier en Guadalajara door het volksleger en Internationale Brigades teruggeslagen. De toestand rondom de bedreigde hoofdstad zou nog twee jaar onbeslist blijven, ondanks een laatste groot links tegenoffensief bij Brunette (6-26 juli 37) dat echter jammerlijk mislukte.

Begin april 1937 startte de rechtse generaal Mola de "opruiming" van het noordelijke front : op 26/4 werd Guernica door het Condor legioen van de Duitse Luftwaffe platgebombardeerd, Bilbao viel op 19 juni en tegen half oktober '37 was heel Noord-Spanje vollledig in nationalistische handen.

Ondertussen werd echter tijdens de eerste week van mei '37 in de straten van Barcelona een machtstrijd binnen het linkse kamp uitgevochten ,tussen enerzijds de Guardia Civil en de communisten en anderzijds de anti-Stalinisten van de P.O.U.M (Partido Obrero de Unificacion Marxista) en de anarcho-syndicalisten van de C.N.T. en de P.A.I. Deze broederstrijd duurt 4 dagen en eist 2.000 doden en gewonden. De P.O.U.M. werd buiten de wet gesteld en haar leider Andrés Nin op 22 juni '37 door Sovjetagenten vermoord.       De (linkse) 11.Divisie onder generaal Lister onderwierp vervolgens gewelddadig alle (eveneens linkse !) arbeidersmilities,  ontwapende ze of schakelde ze in bij het volksleger. Alle anarchistische verworvenheden van de revolutie werden vanaf 10/8/37 door 'Madrid' afgeschaft. De onteigende fabrieken en bezette landbouwgronden werden, mits een verwarde "arbeiderscontrole", aan de vroegere eigenaars teruggegeven. Wie zich verzette werd door  de communisten als "Trotskist" of als "agent van het internationaal fascisme" geëlimineerd...De nieuwe republikeinse slogan luidde vanaf nu :éérst overwinnen en dàn pas hervormen !          

De "Russen" benoemden op 31/11/37 een nieuwe regering geleid door de communist Dr Negrin, met zetel in Barcelona. Ze richtten de Militaire Inlichtings Dienst S.I.M. op, een geheime politieke politie van 6.000 man onder bevel van de Russische Tcheka-generaal Orlov die tot het einde van de burgeroorlog terreur bleef zaaien binnen de eigen republikeinse rangen. Alle linkse non-conformisten werden opgespoord, opgesloten en gemarteld in privé-gevangenissen waar hen meestal het nekschot wachtte.      

Dankzij het hardhandig temmen van de revolutionaire chaos kreeg het republikeinse volksleger een tweede adem. Terwijl de nationalisten tijdens de zomer '37 vanuit het westen steeds meer opdrongen in de richting van de nieuwe republikeinse hoofdstad Barcelona, lanceerden de roden op 15 augustus een sterke tegenaanval naar Zaragoza.

Onder de gloeiende zon bestormden de linksen er de ene heuvel na de andere en de Franquisten moesten 20 km wijken voor ze met in allerijl aangevoerde versterkingen een front konden opbouwen bij het stadje Belchite. Want Franco beschikte, in tegenstelling tot de roden, over sterke transportkorpsen die hem toelieten zijn reserve-troepen vlug aan te voeren. Voor het bezit van Belchite werd een week lang bloedig slag geleverd, tot het roden, die bij al hun offensieven steeds te weinig reserves achter de hand hielden, op 24 augustus '37 uitgeput terugtrokken.

Op 14 december, poogden ze met een aanval op Teruel opnieuw de druk van Franco op Barcelona te verlichten. Na dagenlange  strijd in ijzige sneeuwstormen, dreven ze de nationalisten uit de stad. Maar dezen gaven niet op en voor elk beschuttend dak werd verbeten gevochten. Beide kampen verloren dan ook meer manschappen door bevriezing dan door vijandelijk vuur. Bij de roden herhaalde zich evenwel het drama van Belchite : hun reserves waren uitgeput toen de nationalisten medio februari '38 in de tegenaanval gingen met verse troepen. Deze waren vrijgekomen na de vernietiging van de laatste republikeinse weerstand in Asturië (Noord-Spanje). Een week later, op 24/2/38, was Teruel weer 'nationalistisch'...

Franco gunde zijn tegenstanders geen rust en lanceerde op 10 maart '38 vanuit deze sector Teruel zijn groot lenteoffensief naar het zuid-oosten. Op 14 april '38 bereikten de Franquisten bij Sagunto, even ten noorden van Valencia, de Middellandse Zee en sneden zodoende het republikeinse grondgebied in twee delen :enerzijds het gebied rond "hoofdstad" Barcelona, waar de republikeinen zich volledig gedemoraliseerd opmaakten voor de ultieme strijd, en anderzijds de driehoek Madrid-Valencia-Granada, waar de "Russen" de laatste souvenirs in de valiezen pakten.

Premier Negrin poogde nog - via Frankrijk - Franco tot vredesbesprekingen te pramen, maar deze eiste de onvoorwaardelijke overgave. Daarom besloten de "Russen" de Spaanse roden door te laten vechten tot het bittere einde, in de hoop dat ze het konden volhouden tot het uitbreken van de tweede wereldoorlog waarin de "democratische landen" openlijk de republikeinse zijde zouden moeten kiezen in de strijd tegen het fascisme. En mochten ze onverhoopt toch vóór het uitbreken van W.O.II door Franco geëlimineerd  worden, dan konden ze nog altijd van nut zijn als heldhaftige martelaren voor de linkse propagandamolen...