A26 VENTEN ONDEREEN.
Westende, 23 juli '38.
Een zonsondergang wordt wel gelijktijdig door miljoenen mensen bekeken, maar weekt niet overal dezelfde gevoelens los. In de Ebro-vallei poogde een lijkbleke Kameraad-Luitenant Rodrigo met zijn laatste starre blik op de rosgloeiende heuvels een troostend souvenir te bewaren voor zijn aanstaande reis naar het rode walhalla van de proletariërs. Op juist ditzelfde ogenblik genoten in Westende de vele romantische wandelaars langs de dijk van de warmpurperen avondschemer die onmerkbaar traag over de felrode streep aan de westerkim de zee ingleed. En toen even later de woedende Russische S.I.M.officier Amalia achter de geitenstal met drie kogels tussen de ogen van haar paniek verloste, floepte ook in het zwembad van de "Lac aux Dames" de onderwaterverlichting uit...Tweemaal het einde van een zware dag, maar voor de laatste zwemmers in het opale water enkel een discreet teken dat de redder het voor vandaag welletjes vond.
In het sfeervol verlichte restaurant onder de zwemkom leidde de gepommadeerde Italiaanse maitre d'hotel zijn eerste elegante gasten naar hun tafeltje terwijl het kleurige strijkje pseudo- zigeuners met lange valse tremolo's "Otchi Chornyye, oder Schwarze Augen" inzette. Deze onverslijtbare weemoedige poesta-ballade "deed" het bij de sjieke dames nog steeds. Het leverde de vleierige violist een eerste oogcontact op met zijn diep-gedécolleteerde melkkoeien, die telkens beaat glimlachend dankten voor zijn kruiperige muzikale attenties. Als hij straks,moegespeeld, tegen middernacht met een laatste csardas zijn rondgang tussen de tafeltjes ging afwerken, zou- den de giechelende dames, half tipsy, hun galante cavaliers wel aanporren een bankje achter de rode buiksjaal van "el maestro" te schuiven. Volgens alle Hollywoodfilms was deze manier van 'tippen' in betere Hongaarse kringen gebruikelijk...
Buiten, in de kuip tussen het restaurant en de badcabines, staakten de vier spelende kinderen op slag hun uitbundig setje handkaatsen-met-de-tennisbal-over-het-volleynet. Voor hen was het opzwepende "Schwarze Augen" iedere avond het sein nog rap als dessert een zoete boterham te gaan eten vooraleer aan de schoonmaak van de kleed-hokjes te beginnen. Als door een wesp gestoken zetten de twee broers samen een spurt in naar de kelderkeuken onder de betonnen zwemkom waar moeder Erte als naar gewoonte vijf grote koffiekommen had volgeschonken. Zoals altijd won Roland, de oudste, de sprint en kreeg weer van zijn broertje Robert huilerig de volle laag wegens onfair truitje-trek in de bochten...
Leon en zijn Olgatje waren blijkbaar minder uitgehongerd. Ze drentelden traag achterop, volop profiterend van deze korte momenten zonder chaperon om eindelijk stevig hand in hand van elkaars lijfelijke warmte te genieten. Hij voelde tijdens die goddelijke dertig seconden langs haar ineengestrengelde zweetvingertjes zijn ribbenkas vollopen met een stroom gelukzaligheid, juist voldoende om er het volgende etmaal mee te overleven... Als het hem eerst maar eens wou lukken voldoende frisse adem binnen te halen om het bonken van zijn hart te stillen!
Deze avond nam hij het vaste besluit om bij de eerstvolgende afspraak met haar, om samen gras te trekken voor de konijnen, boter bij de vis te eisen: een zoentje op de mond was toch niet teveel gevraagd, zeker! Ze liepen beiden op hun dertien en 'vreeën' nu tenslotte al bijna drie maanden! Drie maanden zeg ! 't Werd hoogtijd om zijn kaarten op tafel te smijten, hé !
De jongens zaten al aan tafel gulzig te soppen toen de twee verliefde kalveren met een rode kop als op een wolkje de keldertrap afdaalden. Yvonne Erte stond monkelend rechtop naast de buffetkast: een stevige mooie vrouw, zongetaand en stralend van gezondheid. In haar jeugdjaren had ze veel aan kampioenzwemmen gedaan en daarbij ook haar man Alberic aan de haak geslagen.
"Wel, zijt ge onderweg soms gestrunkeld?!"
Ze kon het niet laten haar schijnheilig dochtertje met die geile aanbidder even te plagen. Maar zonder hun antwoord af te wachten spiesde ze het grote ronde boerenbrood tussen haar borsten en sneed er met een vervaarlijk mes in drie-vier halen een paar dikke boterhammen af. Leon haatte die zure rabarberjam waar de Ertes schijnbaar verzot op waren, maar gaf manmoedig geen krimp omdat Olgatje verzekerd had dat het "vanbinnen alles opkuiste"...Dat was nu wel niet onmiddellijk zijn voornaamste zorg, maar enfin...
Olga stak het vuur aan de lont: "Leon gaat morgen wél met de knechtjesschool naar de inhuldiging van het nieuwe Albert-monument in Nieuwpoort: de twee hoogste klassen van meester Denolf, juist zoals wij met Soeur Angelique. Robert heeft gelogen met te beweren dat hij niet moest gaan! "
"Hé ,zotte trien! Ik heb niet gezegd dat ik niet moést gaan!" stoof die verontwaardigd op. "Maar dat ik niet ging omdat ik het laatste jaar uit heb en dat het nu grote vakantie is. Voor mij is de school gedaan, amen en uit! Meester Denolf heeft aan mij niets meer te commanderen! "
" En voor ons is het geen vakantie, zeker, voor ik en Leon? Waarom zouden wij dan wél gaan, in plaats van hier in 't water te spelen?!"
" Omdat, stomme geit, gij nà de vakantie een heel jaar bij Soeur Angelique voor straf kunt kruiskessteken als ge niet naar de inhuldiging zoudt gaan, dààrom! En voor Leon van 't zelfde!"
" Zeg, gaat het zo een beetje? " wierp ma Erte er tussen. "Daarbij 't zal Leon deugd doen te leren crocheteren! " (Leon lachte wat zuur met de hoop mee)"Om de visnetten te repareren, meende ik...En 't is niet iedere dag dat ge de koning van zo dichtbij zult zien passeren in zijn gouden koets..."
" Koning Albert? Is die niet dood? " vroeg Robert.
" Vaneigens, stommen uil! " spotte Leon: "Ge hebt weer liggen slapen in de klas, zeker? 't Is zijn zoon prins Leopold, de nieuwe koning, die misschien komt. Maar dat is nog niet zeker. Koningin Elisabeth, dié zal er zeker zijn, volgens de meester."
" Dat is de vrouw van Leopold, hé..."
" Krijgt nu verdikke de colique! " riep Leon vertwijfeld: "Dat was Astrid, snul! Maar die is met den ottoo tegen een boom gekletst. Elisabeth was infirmière, samen met haar vent Albert in den oorlog!"
"Ferme infirmière, zeg! Die nog geen auto- accident kan bemeesteren! "
Voor het verder uit de hand liep, merkte ma Erte rap op dat Leon door die schone inhuldiging dan waarschijnlijk 's namiddags de tennis zou moeten missen.
" 't School heeft gezegd dat de kinderen pas tegen de tweeën terug thuis zouden zijn en ze dus een boterham mee moeten nemen. Maar tegen 's avonds komt ge toch mee helpen de cabines kuisen, hé Leon? "
Deed zijn Olgatje daar een geheim teken door haar lipjes af te likken, of was het enkel een gulzig vissen naar die druppel jam onder haar neus? Zat zij voor morgenavond zoete plannen uit te broeden of gewoon wat rare snuiten te trekken?
Hij voelde dat, tegen dat het binnenkort tot zoenen en wrijven zou komen, hij zich dringend moest laten inwijden in de geheimtaal van de Liefde. Vraag was: door wié?? Jetje? Maar die had nog nooit een vrijer gehad...
" Leon?!" Hij schrok op: " Heu...ja-ja vaneigens madam Erte: morgenavond kuisen!" Een belofte die hij zich nog zeer zou beklagen...
Toen ze allen ver uitgesopt waren, viel plots Briek binnen: uitzonderlijk vroeg, want meestal werkte hij aan zijn pompinstallaties door tijdens het avondbrood van de kinderen. Dit was sinds de aardbeving de eerste maal dat Leon hem van zo dichtbij ontmoette: een kwieke gespierde atleet, geen gram vet aan zijn bruinverbrande lijf. Daarbij sportief gekleed in een lange flanellen flodderbroek met hoge taille, een singlet met het logo van de Lac-aux-Dames op de borst en een witte wollen cardigan los over de blote schouders geknoopt. Kortom, een knappe man, maar toch een halve kop kleiner dan zijn Yvonne die hem daarom altijd wat moederlijk "haar Boontje" noemde...
Briek zuchtte :" Rina Ketty die vanavond moest optreden heeft laten afzeggen: een valling op de stembanden naar 't schijnt. Vaneigens wel wat laat natuurlijk: de baas zal last hebben om op die paar uur nog een vervangster te vinden. Lucienne Boyer misschien, die in het Westend-Palace logeert: mogelijk dat die even acte de présence wil komen doen en een liedje zingen om de klanten te kalmeren. Anders hang ik er weer aan om heel de avond in 't aquarium m'n clownestreken op te voeren. Verdomme, met die kakwijven hebt ge toch altijd niks dan last! "
De kinderen proestten het uit, maar Yvonne kon die slipper niet over haar kant laten gaan: " Zeg Boontje: beetje manieren hé! Kakmadammen zal ook wel gaan zeker! "
Briek gebaarde het niet te horen en deed of hij nu pas de chérie van zijn dochtertje zag zitten: " Ha, Leon, weeral stevig op post? Gij laat niet af, hé vent! En heu...gaat het zo'n beetje? "
Wat dat ook mocht betekenen...Ondanks de verholen spot fleurde Leon toch op: de vader van Olgatje kénde zijn naam!
" Merci Meneer Erte, heel goed...En met u vansgelijken hé!" Als wederwoord geen echte billenkletser maar toch niet slecht gescheten voor een jonge duif, vond Leon, al zei hij het zelf...
" Ja-ja, vansgelijken hé... incasseerde Briek. Hij was nooit erg ad rem geweest ook al deed hij nog zo zijn best om leuk uit de hoek te komen: " En heu...wat ik vragen wilde, nu dat ge hier toch mijn schapraai plundert: Wat doet uw vader feitelijk voor de kost? " Doet, in de onvoltooid tegenwoordige tijd!
Tableau, Margot!! Heel het gezelschap versteef op slag in een ijselijke stilte en Leon zocht met een rode kop wanhopig naar een humoristische compilatie van cafébaas, hoerenloper, echtelijke deserteur en tettezot...
"Zijn papa is juist gestorven deze winter, door dat ongeluk met die obussen in de duinen." Duidelijk verongelijkt speelde zijn Olgatje moedig voor reddende engel:" Ik heb dat al verteld maar ge luistert nooit! "
" Ach ja... Obussen in de duinen, hé... En nooit niks meer van gehoord? " Wéér een flater, maar hij herpakte zich vlug: "Ik bedoel, niet van uw papa natuurlijk maar heu...van het onderzoek?" Oef! Aan zijn matrimoniale donderwolk naast het buffet zag hij dat hij voor de rest van de avond beter zijn stomme klep kon houden!
Leon voelde overduidelijk dat de Ertes allemaal op de hoogte waren van de dorpsgeruchten dat Dis naar Frankrijk gevlucht was met zijn maitresse. En alhoewel hijzelf sinds de schoolreis door deze overtuiging geobsedeerd werd kon hij daar onmogelijk ten overstaan van vreemden mee instemmen. Dis was dood en begraven, en daarmee uit! Wie daar schuld aan had moesten de gendarmen maar uitzoeken.
" Dat onderzoek? " hoorde hij zichzelf zeggen: "dat kan nog lang aanslepen: de garde zit daartussen...En vooral zotte Steiner, de rooi schoenlapper...Maar die is over de schreef geritst, zeggen ze: naar Frankrijk..."
Weer bracht Olgatje de redding: " En later gaat Leon kapitein worden op een echte boot! "
" Een mosselschuit, zeker! " sneerde Roland die voor een zakcent in de leer was als loodgieter bij zijn vader en de flinke verdiensten in de zeevisserij niet goed kon verkroppen.
" Gij jaloerserik! Een grote vissersboot, hé Leon, met twee masten! En een dezielmoteur zo groot als de tafel hier zie! " Olgatje wilde de man van haar leven niet zomaar laten kleineren door die puist van een broer, ook al had ze dan wat last om al die technische namen te onthouden die Leon voortdurend spuide.
Tijd voor Leon om zelf het roer over te nemen: " De Astrid een mosselschuit? ! Met een moteur Diézelle van bij de twee liter? Plus een vlotlijn van bijna twaalf meter lang? Ventje, die zou naar Ijsland kunnen varen als het moest! " Een beetje overdrijven kon geen kwaad: "En als ik mijn kappersbrevet heb, mag ik die boot overkopen van de schipper...in termijnen."
" Als-als! " Robert moest wegens zijn buis op het koningshuis ook dringend een duit in 't zakje doen: " Dat kan nog twintig jaar duren! En ge moet beginnen als scheepsjongen met het kuisen van de gemakken! "
Leon snoof verachtelijk: " Och zwijgt zot! Aan boord zijn geen gemakken! Wij kakken over de kant, lijk venten ondereen! "
Yvonne Erte vond deze voorlichting nu ruim voldoende: " Vooruit, begint maar rap te kuisen! En ziet dat ge gedaan hebt vooraleer Lucienne Boyer in de bar begint te zingen! "
Die nacht, vooraleer Yvonne Erte zelf in bed begon te zingen, fluisterde Briek haar in 't oor: " Die laatste vondst van uw dochter ziet er mij nogal een ruigen uit! Kakken over boord lijk venten ondereen! Ha-ha!" Een vuil woord doet soms wonderen na een uitputtende avond clown spelen onder water...
" Ze is in elk geval beter van tong dan haar vader!
" Aan mijn tong mankeert niks! Wedden? "
" Och zot!. ..Al goed dat gij het niet van uw kop moet hebben, hé Boontje! Aan dat ventje vragen Wat-doet-uw-pa-voor-de-kost als die arme mens al maanden dood is! Slim hé Casanova! "
" 'k Heb anders in 't dorp horen zeggen dat die arme mens voor 't ogenblik ligt te vogelen met een ferm mokkel aan de kanten van Duinkerke..."
" Och mn klein boontje, zwijgt en doet voort! Denkt maar straf dat gij ook in Duinkerke ligt bij een ferm mokkel, dan komt er misschien nog iets van, dezen avond! "
Ook de jongens konden door de warmte op hun scheerzolder maar moeilijk de slaap vatten.
" Hebt ge nog iets gedaan met Nadine? "
Zoals iedere avond maakten ze fluisterend en proestend een stand van zaken op over hun vorderingen bij de mokkels, waarbij ze nogal makkelijk hun wensen voor waarheid verkondigden... Dat ze een beetje overdreven hoorde nu eenmaal bij het spel: dat werd door de toehoorder zelfs verwacht. Want beiden wisten ze dat er wat zout bij de aardappelen moest om niet te vlug in slaap te vallen.
" Ik bij haar? Dat ziet ge van hier! Ze staat voor mij nu al zo zot als een achterdeur!. ..Moest ik haar niet wat tegenhouden, ze zou mij verdomme helemààl opvrijen... Tiens, zie, vandaag had ze weer iets nieuws uitgevonden: iedere keer dat ik haar in de garage een bierbak aangaf nam ze die aan óp m'n handen..."
" Hoezo, óp uw handen? "
" Wel ja, ik pak een bak aan de korte kanten vast en normaal zou zij die moeten overnemen aan de lange kanten, maar ze legt haar handjes over de mijn, verstaat ge 't, Puist! En als ik me niet zou loswringen, stonden we daar nog zo!"
Wat wil ze daarmee zeggen? " vroeg Leon gretig. Voor hem bestond het flirten uit een aaneenschakeling van geheime tekens die hij, gezien de omstandigheden, dringend onder de knie wenste te krijgen! Want stel je maar eens voor dat zijn Olgatje een discreet seintje uitzond dat hij niet kon ontcijferen of - erger nog - niet eens op zou vangen!
" Als ze uw hand vastpakken en niet meer willen lossen?! Verstaat ge dat niet, Kwibus? Dat is gelijk twee honden die aaneen hangen, hé! "...
" Da's verdomd nogal straffe toebak, hé..." overwoog Leon, dan moet die Nadine toch wel érg zot zijn van Joseph, om zoiets te doen...En om niet achter te blijven, fluisterde hij: " Olga heeft met mij ook iets aardig gedaan, maar 'k zeg het niet..."
" Dan moet ge d'er niet over beginnen, hein Puist! " Stilte op alle banken...
" G'hebt het toch overleefd, hé! Dan zal 't wel zo erg niet geweest zijn..." viste Joseph achteloos.
" Wel heu...,toen we gisteren dezelfde rij cabines aan 't kuisen waren, heeft ze een vuil mop verteld! " Hij merkte met voldoening hoe Joseph naast hem verstijfde.
" Een vuil mop!!!" Dat meisjes onderling zoiets zouden doen, tot dààr toe. De jongens deden dat tenslotte ook, de rode koppen dicht bijeen. Maar nooit als hun lief het kon horen: dat stond gelijk met heiligschennis. Een zuivere meisjesziel mocht je met dergelijke praat niet besmeuren: veel kans zelfs dat ze de dubbel-zinnigheden tóch niet verstond...Of bewéérde niet te verstaan, om beter de onschuldige maagd te kunnen uithangen, hé! Want het begon bij Joseph en Leon zo langzamerhand door te dringen dat meisjes-in-'t-algemeen ook een flink stukje komedie konden spelen, om niet te zeggen: de jongens graag voor de gek hielden! Die geiten begrepen zogenaamd nóóit de clou van een vuile mop! En om, tegen die gespeelde onschuld in, moeizaam met hand en tand te moeten uitleggen wat jongens onder elkaar met zo'n voos vertelsel deed brullen van 't lachen, was nogal pijnlijk én idioot. Vooral als de verrassing de mist in ging omdat ze 't na de tweede herhaling nóg niet gesnapt had!
Dat Olga nu uit haar eigen een smerige bak verteld zou hebben aan haar "vrijer", pakte toch even op de adem.
" Wat voor vuil mop? " De expert wilde er het fijne van weten. Leon genoot nog even van broers schunnige aandrang.
" Wel, ze zei zo: weet ge het verschil tussen een watervliegtuig en een boerenmeid..."
" Dat is geen mop, dat is een graadseltje!"
" Neen-neen, wacht maar, ge zult wel zien! Ik zei dus dat ik het niet wist en dan zei ze zo: " Wel, een watervliegtuig landt op het water en de boerenmeid piest op het land!"
" Piest? Heeft ze gezegd piest? ". ..
" Nee, ze zei watert, maar ze bedoelde pissen! Wat zou ze daarmee willen zeggen? "
Joseph liet een wanhopige diepe zucht: " Och godverdomse kloot! " en draaide zich ontmoedigd op zijn andere zijde.
" Ge hebt de mop niet verstaan, hé! " Meer dan een beledigd nastampen zat er voor vanavond niet in.
Dat 'och godverdomse kloot' van zijn broer vrat heel de nacht aan zijn viriele zelfzekerheid het goed te doen bij zijn lief. Inderdaad, wie weet wat Olgatje daarmee bedoeld kon hebben...Hij had nu wel Joseph uitgelachen de mop van die piesende boerenmeid niet te verstaan, maar misschien was hijzélf wel de stomste clown in heel dit liefdescircus!... Verdomme, die vrouwen! Waarom konden die niet eens gewoon zeggen wat ze wilden of graag zouden doen! Dat belachelijke gedoe om altijd in raadsels te spreken of geheime tekens te geven...
Maar hoe hij het ook hààtte, vroeg of laat zou hij het tóch moeten leren. Tot nu toe had hij gehoopt dat Joseph hem wel zou inwijden. Maar die pretentieuze zot deed niets dan hem uitlachen en dat moest nu maar eens gedaan zijn!. ..Vraag bleef natuurlijk bij wie hij dan wél in de leer kon gaan...Toch Jetje proberen?...
Bij het volgende vieruurtje rolde de vraag als vanzelf van zijn tong: " Tante Jetje, wat zoudt gij doen om aan een lief te geraken? " Hij speurde strak met een rode kop in zijn tas zwarte koffie en merkte dus niet dat zij op slag versteef. Maar toen hij geen antwoord kreeg wierp hij haar een sluikse blik toe, recht in haar kille ogen en schrok van zijn eigen tactloze brutaliteit. Beschaamd stotterde hij: " Ik wil zeggen hé...moest gij een jongen zijn...Wat voor geheime tekens...hoe kan ik die verstaan. Stelt dat een meisje mij iets wil zeggen zonder woorden... Of ik tegen haar...over gaarne zien en zo..."
Langzaam verzachtten de trekken rond haar mond tot een ironische glimlach: " Zo twee vingers in je neusgaten steken en onderwijl aan een oor trekken, is 't dàt wat ge wilt weten?... Of scheel zien en met één hand op je kop kloppen en onderwijl met d'ander over uwen buik draaien, hé?. ..Als ze dàt doet is het de moment van te gaan lopen, man! " Ze proestte het uit, maar kalmeerde vlug toen ze hem niet meekreeg.
Met een theatrale diepe zucht schoof ze een stoel bij en ging gemakkelijk wijdbeens voor hem zitten: " Ja het vrouwvolk hé! Met al hun streken die ge niet verstaat! ...Maar ik dacht dat ge al een lief hàd? Is 't àf? "
" Bijlange niet! Maar ze doet geheime tekens of gebruikt scheve woorden waarvan ik niet weet wat ze willen zeggen...Ziet dat ze ietwat van mij verwacht en dat ik haar in de kou laat staan..."
" Ja, " mijmerde Jetje, " in de kou staan is niet plezant..." Maar vlug gooide ze het over een àndere boeg: " De taal van de liefde, hé vent?. ..Niet gemakkelijk, gelooft me vrij! "
" Maar kunt ge mij niet een paar trucjes tonen, om te beginnen? Dat ik voort kan, en de rest làter leren? "
Ze lachte: " Losse trucjes? Ik weet niet, dat hangt al aaneen...Alles zit in d'ogen, de manier van haar blik te vangen en vast te houden... Nadien een vraag op uw wezen leggen, ge weet wel: zo'n smekende blik...Of een kleine knik van het hoofd: ja, nee, of volgt mij, komt ge mee naar buiten... Ge kunt zoveel zeggen met uw wezen zonder luidop te spreken. En als het tegen slaat heeft niemand het gehoord om u uit te lachen... Want dààr moet ge vooral op letten, dat die geheime tekens over en weer door niemand ànders van 't gezelschap worden opgevangen..."
" Nogal moeilijk hé, als ik daar open en bloot in haar gezicht staan toeten te trekken!"
" Ten eerste doet ge dat niet open en bloot in haar gezicht, maar in de spiegel, hé stommerik! Waarom denkt ge dat in de café's rondom rond spiegels tegen de muur hangen?! Langs daar kunt ge naar iemand ànders zien zonder in zijn directie te schouwen, verstaat ge? Ge vist achter haren blik, en als ze opziet kijkt ge rap in een àndere hoek. Den truc is iets te laat weg te zien, zodat ze weet dat gij naar hààr hebt geschouwd... Ge doet dat zo twee keren en als ze nadien naar u blijft kijken weet ge dat ge beet hebt. Ge doet zo nog wat tekens met uw wezen, nog altijd in de spiegel, een oogknip of zo... En als ge haar ziet lachen weet ge dat ze goesting heeft voor een babbeltje. Maar als ze daarentegen geaffronteerd doet, gebaart ge dat er een stoftje in uw oog zat en laat haar stikken, zo simpel is dat."
" Maar tante Jetje, ik héb al een lief! Maar 't zijn die geheime tekens van 't vrouwvolk die mij interesseren! "
" Als ge al een lief hebt bestaan er geen geheimen. Dan moet ge met elkaar klappen en eerlijk zeggen wat er scheelt. Tenzij er vreemd volk omtrent staat die het niet mogen horen : dan kunnen ze langs de spiegel wel eens teken doen. Zo van : drie keer aan uw oor trekken wil zeggen " Ik heb goesting om weg te gaan ; gaat ge niet mee buiten ?" Of als het meestje voor de spiegel haar lippen schildert en onderwijl zijn blik gevangen houdt, dan zou
