A41: CONFLICTEN BIJ DE VLEET.
Westende, 21 september 1938.
De nijdige reactie van zijn moeder op dat stomme epistel sloeg Leon compleet van zijn à-propos. Toen hij ermee uit de voortuin kwam aandraven verwachtte hij dat ze er eens honend mee zou lachen. Zij, die toch altijd overtuigd scheen dat Dis in de ontploffing verpulverd werd en hooghartig haar voeten veegde aan de roddel in het dorp...Zij had in dat opzicht toch steeds vast front gevormd met Tante Jetje, die zijn spookaffaire ook altijd hardnekkig onderuit trachtte te halen.
Maar dat vaste front scheen sinds kort lelijk gebarsten. De twee vriendinnen bezagen elkaar de laatste dagen maar koeltjes, had Leon gemerkt. Waarschijnlijk wat woorden gehad, die nacht van de kermis, toen zij hem uit zijn eerste slaap hadden gewekt met dat kinderachtig gejengel op straat. Zijn moeder had met een stuk in haar voeten aanhoudend " Ludo!" geroepen tot Jetje haar met een klets de mond had gesnoerd. Of was 't omgekeerd misschien? Ludo, een mislopen kermisflirt van Jetje waarmee zijn moeder haar had geplaagd? Hij kende in 't dorp anders geen enkele vent met die naam, en hij kon er nu moeilijk zijn moeder over aanpakken...Daarbij ,grotemensen-zaken interesseerde het hem geen blaas!
Toch besloot hij Joseph er eens mee te verrassen. Want sinds bij hen beiden de liefdesavonturen op een laag pitje stonden, viel er 's avonds in hun bed op zolder niet veel meer te konkelfoezen. Met die brief vol plakletters kon hij alvast bij zijn broer wat eerbiedige erkenning afdwingen. Joseph, vond hij, had hem al weken genegeerd. Waarschijnlijk jaloers omdat hij met zijn zomerstage op de Astrid zoveel geld had verdiend en daardoor moeders lieveling was geworden...
Die gazettenbrief intrigeerde Marie sterker dan ze wilde laten blijken. Nog dàgen later pijnigde zij haar hersens wié er in godsnaam belang bij kon hebben haar zo te pesten.
De insinuatie op zich dat Dis nog leefde, vond ze te zot om dood te doen. Wie dàt geloofde had een vijs los. Dis was, zoals de paster zei, bij Heer Jesus in de hemel, en daarmee uit! En dat hij zich daar met de engeltjes amuseerde, misgunde ze hem zelfs niet. Maar wie dat onnozel hersenspinsel, dat hij in Duinkerke lag te vrijen met een minnares, zo agressief als een vaste wààrheid rondbazuinde, moest daar een bedoeling mee hebben! En een kwàde bedoeling nog wel!
Vraag was: wie? Wie had er belang bij te beweren (op papier nog wel!) dat Marie de mensen bedroog door Dis op een leugenachtige wijze dood te verklaren? In de eerste plaats dacht ze natuurlijk aan de garde. Die zou àlles doen om haar ongeloofwaardig te maken. En dat hij aan de basis lag van alle roddel die in het dorp rond dat thema verspreid werd, wist ze ook al ééuwen. Maar ze zag zo direct geen reden die hem er toe zou aanzetten hààr deze flauwe kul - op schrift - voor de voeten te gooien! De hoop koesteren,daarmee de valse weduwe uit wroeging tot een publieke biecht te dwingen? ...Neen, zo zat kon hij nooit geweest zijn! Daarbij had ze een sterk vermoeden dat die tekst vol schrijffouten stond en ze wist zéker dat de garde zich zo'n kemels niet kon permitteren in zijn gemeentedienst...
Een ogenblik speelde ze zelfs met de mogelijkheid dat Jetje haar een pee wilde stoven na die zatte ruzie, de nacht van de kermis. Niet eens kwaad bedoeld; eerder speels, als een soort aprilgrap. Ha-ha. Ze lachte zich kapot!... Maar ook Jetje kon veel béter schrijven dan dàt en zou zéker nooit al die fouten hebben gemaakt...
Een andere sleutel zocht ze in het soort papier waarop de letters waren gekleefd. Een blad uit een gewoon schoolschrift met het watermerk van De Zaaier zoals alle schoolkinderen er minstens één hadden, in alle gezinnen...Daarmee kwam ze ook niet verder. En de letters waren uit De Kustwacht geknipt, had ze in de Lekkerbek ontdekt, toen ze daar zondag even binnenliep: zelfde soort druksel. Maar in élk café van heel de kust kon je dit blad inkijken...Hopeloos!
Die avond kwam Leon op hun scheerzolder met zijn verrassing voor de pinnen maar het was een slag in 't water. Een naamloze brief vol plakletters uit de gazet?
"Maar Puist, dat heeft iedereen toch al eens gemaakt! En rond een kei verpakt in de voorhof smijten, die farce is zo versleten als mijn klompen! Al die moeite om te zeggen dat ons va nog leeft? Te stom om te helpen donderen!"
Hélà! Dat kon Leon niet zo maar over zijn kant laten gaan! " Ten eerste zat er geen kei in, en ten tweede is 't juist dat ons va nog leeft! Ik heb hem zelf gezien!" Het was eruit vóór hij het wist: daar gíng zijn geheim eedverbond met Jetje!
Even viel er een pijnlijke stilte. Toen draaide Joseph zich spottend om: " Hoezo, g'hebt hem gezien? "
Leon besefte dat hem nu enkel nog de vlucht voorwaarts overbleef: " Zeker weten! In Duinkerke! In een café verdomme! Hij stond achter den toog toen wij daar op schoolreis waren!"
Joseph keerde zich met een meewarige zucht naar de muur: " Ge zijt zot."
Dat was Leon teveel:" Tante Jetje is 't in Duinkerke gaan controleren !"
"Slaapt, zot! Of moet ik soms eens stompen!"
Plots hing Leon, steunend op zijn elleboog, over zijn broers schouder heen, en spuide fluisterend in korte heftige zinnen heel het verhaal over het spook in Duinkerke en de zinloze fietstocht van Jetje naar Veurne.
"Ze heeft mij in 't begin ook voor zatlap uitgemaakt, maar nooit voor zot !"
Waarop Joseph sneerde: " Das ook niet meer nodig, lijk gij nu doortrapt! " En na een korte stilte, kwaad:
" Luistert Puist! Als die smeerlap het expres aftrapte naar een Franse hoer en ons met moeder liet stikken, dan is hij in mijn ogen toch dood en begraven! En moest hij binnen een jaar weer opduiken dan snij ik hem garantie de stroot over! "
De volgende avond ontplofte de bom. Leon was gaan voetballen met de broertjes Berkenhout in de wei van 'Ons Rustoord' en Joseph zat aan de keukentafel zijn schooltaak te maken toen Marie van haar werk thuiskwam. Een enige gelegenheid om zijn moeder te vragen of hij die brief eens mocht lezen?
" Wat brief?" Ze schrok, merkte Joseph boosaardig. En na zijn heel nauwkeurige beschrijving met veel overbodige details zei ze nukkig:" Och dàt? In de stoof gesmeten, hé..." Een stomme leugen, vond ze zelf.
"Ja? Ha bon...En wie zou die gemaakt hebben, denkt ge? Ge hebt toch zeker een gedacht? ..."
"Bah, een farce van Jetje peins ik, om te lachen"
Maar hij wilde zich niet als een idioot laten afschepen:"Jetje? Die weet toch dat het allemaal gelogen is! Zij is lijk ieder van ons zéker dat ons va zijn eigen heeft opgeblazen. En ze doet alle moeite om ook Leon daarvan te overtuigen."
"Waarom is dàt nodig?! Hij was er toch bij ! Wat is dàt voor zever! "
" Zever? Misschien...Want die zot denkt dat den Dis levend en wel in Duinkerke zit, bij zijn lief! Hij zou hem daar overlaatst nog gezien hebben...Jetje heeft dat uit zijn kop trachten te klappen en speciaal voor ons Leon zijn schoon ogen is ze aan een heel onderzoek begonnen, dààr in Duinkerke en in Veurne. Jetje kunt ge gerust vergeten: die schrijft zo geen brieven! "
Hij grinnikte toen ze bijna van haar stoel viel.
"Watte? !...Duinkerke? ...Veurne? ...Jetje? ..."
Met een duivels plezier deed Joseph nu heel de spookgeschiedenis van naaldje tot draadje uit de doeken.
Nog geen kwartier later viel Marie bij Jetje binnen en Joseph hoorde haar tot de overkant van de straat roepen: waarmee die zich in godsnaam moeide verdomme, en dan nog zo achterbaks! Dàt voor een vriendin! Had ze niets beters te doen dan een kind van zijn moeder weg te trekken? En patati en patata!
Joseph wist dat het hem niet sierde maar toch moest hij er smakelijk om lachen: dat was zijn weerwraak voor haar maandenlang gekijf sinds hij uit de cadettenschool was gevlogen. Laat die twee vriendinnen elkaar maar eens flink in de haren zitten! En moeder zal nu misschien een ànder gedacht krijgen van haar Leonnetje, die zot met zijn verschijningen! Hij leek wel Bernadette van Lourdes! ...
Toen Marie uitgeraasd was zei Jetje: " Zet-je! " Ze zag nog wel wat bleek van het schrikken, maar tot bijkomende ergernis van haar opgewonden tegenspeelster was ze onder al die verwijten ijzig kalm gebleven.
" Een tas koffie? Of gaat ge zo blíjven roepen? "
" Doe geen moeite, 't is toch niet gegund! " Maar Marie ging wél aan tafel zitten. Jetje schoof zwijgend bij en liet met een grimas van 'zoals-je-wilt' de koffiekan op de stoof staan: " Is 't nu aan mij, ja? ... Luistert. Gelijk ge zegt: dat is al een tijdje aan de gang met Leon, ja. Die gast ligt volledig in de knoop, al sinds dat hem op schoolreis is geweest naar Frankrijk. Ik maak u geen verwijten dat want met uw laat-werken komen die gasten 's avonds eerst bij mijn boterham stoom afblazen, eer gij thuis zijt. En vooraleer ze iets over hun problemen willen zeggen moeten ze erop kunnen vertrouwen dat het onder ons blijft. Wel, als IK ze kan oplossen moeten ze er u niet mee lastig vallen: g'hebt al zorgen genoeg rond uw oren. Maar ik heb moeten beloven dat heel die affaire onder ons getweeën zou blijven. En dat ben ik nog altijd van plan..."
" Wel Georgette, merci voor de confiëntie! "
" Ge neemt het lijk ge wilt, Marie. 't Enige wat ik daarover kan zeggen is hoe het begon. Want toen meester Engelborghs mij dat toevertrouwde moest hij in feite eerst bij u zijn...maar ge waart er niet."
" Engelborghs!? Zit die er ook al tussen?!"
Terwijl Jetje in korte woorden haar eerste contact met de meester uit de doeken deed zocht ze in de lade van het buffet naar het deus-ex-machina: " Ha, hier zie, ik heb het! Wat dénkt ge dààrvan!? " En net als voordien met Leon kletste ze diens tekening van de schoolreis vóór Marie op tafel: " Herkent ge dié? "
Wat laatdunkend wierp Marie een blik op het kunstgewrocht van haar zoon: " Dis? Hij trekt er toch wat op...Achter de toog van een café??"
Nu was het de beurt aan Jetje om wat uit de hoogte te doen: " Ja, in Duinkerke, Marie. En uwe kleine gelooft mordicus dat zijn vader daar stond! Wat zoude gij gedaan hebben als hem deze ontdekking almeteen onder ùwen neus had geduwd? ...En ge weet wat ze in het dorp vertellen over Dis en die entraîneuse uit de "Cambrinus" Héwel Marie: 't is aan u! "
Toen haar vriendin zwijgend naar de tekening blééf staren, legde Jetje uit dat zij, voor hààr part, die cafébaas hield voor een Frans familielid van Dis. En dat ze om dàt te bewijzen was gaan graven in de verre afkomst van Bompa Petré. Om daarbij van de ene tegenstrijdigheid in de andere leugen te vallen.
" Ik weet nog de helft niet, maar vinden zàl ik! "
Marie stond stijfjes op en schepte de tekening mee van tafel: " Wel, veel chance Georgette! " Exit...
Joseph kwam juist de barak uit toen Marie het tuinhek opende: " Leon is daarjuist komen roepen dat de soldaten in de school zijn komen kamperen met een veldkeuken en een paar tenten! Ik gaan ook eens zien! " Zo ontsnapte hij aan de uitlopers van haar "vliegende koleire" want hij wist uit ondervinding dat zij zich op hem zou afreageren. De boodschapper van slecht nieuws deelt altijd in de klappen.
Aan de jongensschool in de Duinenweg leek het wel kermis. Het krioelde er van de soldaten - zandstuivers van het zestiende Linie - die op hun dooie gemak drie vrachtwagens en een twintigtal paardenkarren aan het afladen waren. Kisten met uitrusting en dozen met voorraden werden onder geïnteresseerd commentaar van de halve dorpsjeugd in de turnzaal opgeslagen.
In de jeugdherberg 'Herwig' aan de overkant van de straat kipte boer Soete onder het toeziend oog van een sergeant-foerier nors de opgeëiste balen stro van zijn hoge hooiwagen. En een ploegje oudere jongens hielp geestdriftig bij het optrekken van de legertenten. Naar 't schijnt had de Kwartiermeester hen na afloop een pint beloofd, waardoor zij hun eretaak bazig afschermden tegen een overaanbod vreemde helpers: veel varkens maken de spoeling dun...
Joseph had niet veel zin om zich vuil te maken en kwam bij het rond drentelen tussen de dorpelingen naast de meesters Bloesaert en Denolf te staan. De oude hoofd-onderwijzer maakte zich duidelijk zorgen over wat het leger allemaal aan 'zijn' school ging verneuken. Maar de jonge Bloesaert stelde zich garant: als reserve-officier had hij al contact opgenomen met de bevelvoerende kapitein om de scherpe kantjes af te ronden. Daarbij, heel het kader verwachtte hier maar kort te blijven kantonneren: een paar weken, hoogstens twee maanden. Dat hing van het wapengekletter in Sudetenland af, declameerde hij met een rode kop luidop en zelfzeker. Kreeg Hitler daar op één of andere manier zijn zin dan konden ze de alarmfase van 'Versterkte Vredesvoet' zonder veel broks terug afbouwen en de soldaten weer naar hun kazerne sturen. Mocht het daarentegen écht oorlog worden dan zou het leger kazematten bouwen in de duinen en de troep in de villa's op de dijk legeren: de school zou hoe dan ook vóór de kerst weer vrijgegeven worden.
Ocharme Leonnetje, dacht Joseph: wéér een streep door zijn rekening! Want die maakte er geen geheim van dat hij ferm tegen zijn goesting aan zijn laatste jaar bij meester Denolf was begonnen: de 'Astrid' had hem helemaal in de ban! Zou dié even een kop trekken moest de oorlog uitbreken en de vissers vaarverbod krijgen! !
Joseph wilde voortlopen toen hij de hoofdonderwijzer aan zijn jonge collega hoorde vragen: "Wat denkte van de Sudeten, Georges: gaat dien Hitler er voor vechten? "
" Mijn gedacht: ja...Hij wil dat Duits gebied aanslaan, en ik zie niet wie hem zou tegenhouden. De Tsjechen hebben nu één miljoen man onder de wapens, maar den Duits vijfmaal méér! En ondanks alle schone beloften moet Praag niet op hulp rekenen van de Britten of de Fransmans ,want dat den Duits nog massa's gasbommen heeft uit den Groten Oorlog weet het kleinste kind! En sindsdien zal hij wel nóg grotere smeerlapperij hebben uitgevonden waartegen géén masker bestand is...Ja, als Praag niet toegeeft krijgen ze zeker het spek aan hun been..."
" Och, dat ze hem al rap die paar boerendorpen weergeven, dan is hij content! 't Is tenslotte ZIJN volk! De vrede is duizend keer méér waard! "
" Ja, maar als wij niet oppassen met Eupen-Malmedy is 't daarna aan ons! Dat zijn óók Volksduitsers lijk hij zegt...Ik wed dat Hitler één voor één alle gebieden die ze in '18 van hem hebben afgenomen beetje bij beetje terug zal eisen."
" Vragen is nog niet krijgen, hé Georges! "
" Bah, Oostenrijk hééft hij al, en Italië zal Zuid-Tirol moeten lossen: die gaan daar zéker niet voor vechten! En mits wat drukken krijgt hij van Frankrijk den Elzas terug: een referendum zoals met Saarland en 't is gebakken! "
" De Fransman? Die geeft niks terug! "
" Denkt gij? Premier Blum met zijn 'Front populair' heeft het Franse leger gecastreerd! Na de slachting van de Somme en Verdun hebben de Fransmans hun buik vol van 'Mort-pour-la-Patrie'...En dan de Corridor van Polen: niemand wil sterven voor Danzig, hé...Zo langzaam links en rechts wat pikken en binnen tien jaar heeft Hitler het oude keizerrijk hersteld, zonder dat zijn tegenstanders dààrvoor een nieuwe oorlog riskeren...Elke kleine terugvordering is nooit een oorlog waard..."
" En den Engelsman, gaat die de Duitse koloniën teruggeven, zomaar? "
Maar vóór Joseph het orakelen van meester Bloesaert verder kon afluisteren stootte Leon hem in de ribben.
" Moest gij officier zijn, zoudt ge dan ook in een tent mogen slapen "
" Vaneigens! Zo'n ronde, heel voor mij alleen! En hebt ge dat wit paard gezien in 't weitje, daar voor de school? Da's van de kapitein. Op zoiets zou ik ook gereden hebben..."
" Toch jammer dat ge 't al naar de kloten hebt geholpen met dat afscheuren van de plakbrieven op de laatste stemming..."
" Zeg, begint gij ook niet te zagen lijk ons moeder hé! Ten andere, ze heeft u naar huis gecommandeerd: de konijnenkoten moeten nog gekuist worden...Nu! "
Leon was de geschikte bliksemafleider om het rothumeur van Marie te ontladen...
Toen ze de kleine in de abri zag duiken, riep ze hem kortaf binnen en plantte hem nors vóór zich op een keukenstoel.
" Wat is dàt? !" Zoals ze ook Jetje had zien doen kletste ze de beruchte tekening met de vlakke hand vóór zijn neus op tafel. Hij schrok zich een bult! Hoe kwam moeder in godsnaam aan zijn gewrocht? Of had Jetje hem verraden?
" Allee vent, rap een beetje!
Struikelend over vlugge leugens en halve waarheden bevestigde hij tenslotte in stukken en brokken Jetjes verhaal. Toen het eruit was en Marie in diep peinzen verzonk herwon hij vlug zijn kalmte. Al bij al had hij niemand kwaad gedaan met de waarheid te vertellen: hij had Dis in Duinkerken achter de toog van dat café zien staan en daarmee basta! Dat Jetje deze ontdekking mordicus wilde saboteren door uit het verleden van de Petré's een dubbelganger van het spook op te diepen, was hààr zaak! Hij had niet om haar speurtochten gevraagd. Ook al wierpen die dan wél een nieuw licht op het beeld dat hij van zijn vader koesterde...Hij besloot kalmweg moeder op zijn beurt om bevestiging te vragen, al was dat wél de rollen omkeren.
" Wist gij dat, van 't weeshuis en Vroman en zo? "
Marie schrok op, en hij moest zijn vraag tweemaal herhalen vooraleer zij begreep dat hij het niet brutaal bedoelde, en enkel met hart en ziel naar een opklaring van het enigma verlangde. Maar ze kon eenvoudigweg dat kind niet in vertrouwen nemen en scheepte hem af met de eeuwige dooddoener: " Dat gaat u niet aan, ventje, daarvoor zijt gij nog véélst te klein..."
Hij hààtte haar!
En hààr niet alleen. Want Leon kreeg al vlug in de gaten dat Joseph de kat de bel had aangebonden. Jetje zou nooit uit eigen vrije wil bekend hebben dat ze al maandenlang achter de rug van Marie had zitten konkelfoezen met haar zoon. Neen, hij wist het zeker: Joseph had het lont aangestoken! Aan moeder verklapt - met kwaad opzet, natuurlijk! - wat Leon hem in bed vertrouwelijk in het oor had gefluisterd, de smeerlap! Hem naar huis sturen met dat smoesje over het kuisen van de konijnenkoten was toch het beste bewijs, zeker! Zo zorgde die vuile verrader er voor dat broertje onmiddellijk de volle laag kreeg van dat vuurspuwend monster...
Dat hij zélf verantwoordelijk was voor het lek naar zijn broer toe, wilde hij maar node bekennen: dat was een lapsus geweest, daar op de zolder. Een verspreking, en uiteindelijk het toevertrouwen van een ontdekking onder het zegel van de geheimhouding. Zoals alles wat ze elkaar in bed toefluisterden daaronder viel! Joseph had daar nooit met moeder over mogen spreken, punt.
Maar Jetje daarentegen kon nog minder begrip opbrengen voor zijn lapsus.
" Gijsse stommerik! Ge moet de schuld nu niet op Joseph afschuiven hé! Ge hebt gezworen van ons verbond aan niemand te verraden en bij d'eerste kans verklapt ge alles lijk een viswijf! "
" Een viswijf?! En gij dan! Hoe komt ons moeder aan die tekening van mij, als gij die zélf niet gegeven hebt? Legt dàt eens uit! "
" Ik moést wel, verdomme! Hoe kon ik ànders justifiéren dat ik al die opzoekingen naar de afkomst van Dis had ondernomen, als het niet ware om haar zoontje van een spook-obsessie te bevrijden! "
" Ja-ja en ondertussen hebt g'u samen kapotgelachen zeker, met die vliegende zot die lijk Bernadette verschijningen ziet? ...Of tóch niet? ! Omdat ge alle twee heel goed weet dat ik gelijk heb: ge moet het niét afstrijden...Ik heb moeder zwaar en lang zien peinzen toen ik zei dat ons va in Duinkerke bij een ànder wijf zat. Maar ze was veel te straf geambeteerd om dat tegen mij toe te geven! "
" Och zwijgt toch vent: ge doet me braken! Ware het niet dat ik nu al de paster voor mijn kar heb gespannen, ik liet u in uw sop stoven! "
" De paster? Wat heeft dié daar zakens mee?!"
Jetje liet even de melk zakken en zei na een diepe zucht:" Hij moet voor mij de toelating van de bisschop bekomen om de oude doopregisters van het klooster te gaan inzien. daar zal wel iets bijstaan over de ouders van Dis ,of - als hij een vondeling is - over zijn peter of meter...Maar dat kan gemakkelijk twee weken duren vooraleer ik die permissie krijg"
Leon proestte minachtend :" voor mijn part duurt het twee jaar !"
|
