A59 CURIEUZENEUZEN EN VRAAGSTAARTEN.
WESTENDE, 1 maart '39.
"Maar nù valt mijne frank! " sneerde Jetje: "Die gescheurde mouw van uw hemd, gisteren, dat was niet van aan de pinnendraad te blijven hangen! Tarzan is het weer eens met zijn vuisten gaan uitleggen achter de school, hé! En zoiets moet ik dan van d'ander mensen te weten komen! "
"Maar g'hebt mij geen tijd gegeven om het deftig uit te leggen!" riep Leon verontwaardigd: "Gelijk gij mij gisteren direkt zijt beginnen verwijten voor "stommekloot" en "wildebras. Daarbij, ik heb niét gelogen: ik zijn échtig in den draad blijven haken over de schoolpoort! Dré Vermote hééft er mij ingeduwd bij het vechten. 't Is dàn dat ik hem een lap op zijn smoel heb gegeven dat zijn neus bloedde! Maar voordien had hij mij in 't uitgaan uitgemaakt voor hoerenjonk en zijn broer Roger treiterde mij dat ons Joseph een bastaard was. Dien heb ik efkens mijn knie in z'n spriet gevlamd! Ze hadden verdomme rap gedaan met zingen! "
"En ge zijt er nog fier op ook! Die gast had verdorie voor de rest van zijn leven ongelukkig kunnen zijn, als ge verstaat wat ik wil zeggen
...Zoiets doet ge toch niet: hij had verdimme wel dood kunnen vallen! "
"Zegt dat tegen Nonkel René: : 't is hij die 't mij geleerd heeft! Een goei kniestoot in hun kloten en z'hebben gedaan met koeioneren: zo gaat dat bij de vissers, zei hem. En zijt maar zéker dat 't werkt! "
"Foei! Laat ons hopen dat er maar niks van komt, want moeder Vermote ging deze noen haar beklag doen bij meester Denolf over die kapotte neus en die stamp
"
"Da's al gedaan. Ten twaalven stond ze in de klas en de meester heeft mij in de gang doen nablijven terwijl zij binnen stond te janken en te liegen dat ze blauw zag. Nadien moest ik er efkens bijkomen om mijnen uitleg te doen over dat schelden van bastaard en hoerenjonk en die scheen hij méér te geloven! Hij keek haar in elk geval maar vies aan. Ik heb nog mijn gescheurde mouw laten zien die gij zo schoon genaaid had en ik zijn weer buiten gestuurd, zonder straf. Dat zegt toch genoeg hé! "
Maar 's avonds op hun scheerzolder vertelde hij aan Joseph de rest van het verhaal: het stààrtje dat hij voor tante Jetje wijselijk verzwegen had.
"Gijsse stommerik, om te gaan lopen! Nu weten we nog niks! Had ge verdomme blijven luisteren, dan waren we misschien het fijne van die roddel in het dorp te weten gekomen...
Rudolf
, ik heb die naam nog horen vernoemen. Daar ís iets mee, met die Rudolf, maar 'k weet verdomme niet wàt! Gijsse kloot! "
"Bon-bon, ge zult nog lang mogen wachten voor dat'k nog eens iets vertel!"
......................................................;
In de garage brandde enkel de lamp boven de bureeltafel waaraan Joseph nog even hun huiswerk overliep. In de schemerhoek bij de pick-up lag Arthur lui mee te neuriën met een kreunende Billie Holiday. De nieuwe plaat had hij pas drie dagen geleden tijdens de middagstudie in de radiozaak van de Langestraat gekocht en ondertussen zó grijs gedraaid dat het Joseph op de zenuwen begon te werken.
" Zeg verdomme, Tuur! Als ge niet rap iets anders oplegt, trap ik het af! Altijd maar "Strange Fruit" en nóg eens "Strange Fruit"! Er zijn toch plezantere songs dan dàt,hé
"
" Plezanter? Dàt zéker! Maar een tragischer en aangrijpender? Nog nooit kreeg ik zo de rillingen over mijn rug als van deze Holiday
" En met trillende stem begon hij haar intonaties na te apen: :
"Southern trees bear strange fruit
Blood on the leaves, blood on the root
Black bodies swinging in the southern breeze
Strange fruit hanging from the poplar trees
"
"Okee-okee! Wat is daar zo rillerig aan!?"
"Gijsse moerasbarbaar! Heb je dan nog altijd niet gesnapt dat ze hiermee het lynchen van negers aanklaagt in de USA? "
"Hoezo lynchen? Als de cowboys een neger ophangen zullen ze wel weten waarom, hé! "
" Waarom? Omdat hij zwart is natuurlijk! "
" Zomaar? Tuur, ge zegt zélf dat er daar méér dan tien miljoen negers rondlopen! Als ze die allemaal moeten opknopen, enkel omdat ze zwart zijn!
"
" Misschien hebben ze wel iets mispeuterd waarvoor een blanke een boete zou krijgen
Maar een zwarte krijgt een emmer petrol over zijn lijf en een vuurtje
. Simpel omdat hij zwart is.
Dat is net hetzelfde als met ons in Duitsland: bij het minste vlogen wij in de Knast, simpel omdat wij joods waren
: Stomme rassenhaat! Gij ként dat niet, Joseph, maar ik wél. Misschien is het daarom dat deze Billie Holiday mij zo in de darmen grijpt
"
" Ow-ow! Zegt nu niet dat ze in Duitsland alle dagen joden lynchen of opstoken, he makker! "
" Neen, dàt niet, maar bij de laatste pogrom van de Kristallnacht zijn er toch zeker méér dan honderd "van de trap gevallen",zoals de staatskrant het zo lollig formuleerde, en tienduizenden in de strafkampen opgesloten. Dat alle synagogen die dag "toevallig samen in de fik vlogen" kwam omdat de "Dreckjuden" bij hun occulte riten zo slordig met brandende kaarsen omsprongen. Wij werden openbaar afgeschilderd als een gevaar voor de Duitse samenleving. En dat enkel en alleen omdat een dolgedraaid Pools studentje - toevallig een jood - in Parijs op een lid van de Duitse ambassade had geschoten. Sinds die dag sprak niemand nog een jood aan met "Herr So-und-So" maar met "Schmaus"
Ja, Schmaus Birnbaum noemden ze mijn vader, verdammt nochmal toch de eerste viool van de Kölner Filharmoniker! En het ergste was nog dat je nergens klacht kon indienen zonder zelf de Knast intevliegen! "
" Bah, hier schelden ze óns wel uit voor bastaard en hoerenjonk: ik wéét ook niet waarom
...Daartegen kunnen wij ons ook niet verdedigen
"
Arthur kalmeerde even: " Wie 'óns'? "
" Wel: Leon en ik! En het is niet de eerste keer, hé. Van de week heeft mijn broer nog een paar pestkoppen daarvoor een bloedneus geslagen. Het kan iets te maken hebben met een oude familiehistorie:dorpsroddel...Een béter verweer dan het slaan van bloedneuzen slaan bestaat er nu eenmaal niet
"
" Och, in alle families loopt er wel een zwart schaap rond
! Bastaard en hoerenkind wijzen natuurlijk niet naar de grijze middeleeuwen, hé " meesmuilde hij: "Dat slaat op iets recents..." En alsof het hem plots te binnen schoot, lachte hij volop: " Dat heeft toch zeker niets te maken met die dreigbrief van vorige maand, hé? "
"Dreigbrief?!" schrok Joseph :"Wélke dreigbrief? Wat weet gij van een dreigbrief, verdorie? Wie heeft dat gezegd"
" Wel, deze die we toevallig in je brievenbus vonden toen Nadine en ik je met carnaval kwamen vragen voor de cinema. Je was niet thuis en we dachten dat je met dat briefje in de bus een bericht wou laten wààr je naartoe was
. Nadine las toen de tekst hardop: het ging erover dat alle kinderen recht hadden hun afstamming te kennen, of iets in dien aard...
We hebben hem onmiddellijk aan Leon gegeven die plots àchter ons opdook
"
" Aan Leon? Tiens-tiens
"
Die avond in bed kreeg broertje de volle laag!
" Zeg, Tarzan-van-mijn-kloten, waarom hebt ge mij vorige maand dien brief niet gegeven die Nadine in ons bus vond? Dat blad met die drukletters waar er sprake was van de afstamming van ons vader? Gijsse tweezak! "
Het duurde even voor Leon begreep waar het over ging: " Drukletters?
Wat afstamming?
Ha-ja!
En waarom had ik die aan meneer Joseph Petré moeten geven? Uw adres stond er toch niet op, hé! Die brief was gericht aan Marie, ons moeder, en niet aan u! "
" Ge hebt hem toch niet aan hààr gegeven zeker, gij stomme boer! Als die roddel over de afstamming van ons vader ging, dan zijn wij de eersten die dat moeten weten. Ons moeder zal daar al lang het fijne van kennen! "
" Zeg, sinds wanneer interesseert meneire zich aan de afstamming van ons vader, hé? Da's nu al een vol jaar dat ik met tante Jetje daarnaar aan 't graven was en ge hebt mij heel den tijd uitgelachen. Nu moet ge niet meer àfkomen met uwen zever, hé makker: : die spookhistorie van Duinkerke is 'amen-en-uít' Ik ga me daar niet opnieuw aan laten vangen! " En verongelijkt draaide hij zich demonstratief op zijn andere zij.
Joseph voelde dat hij er zó niet zou uitkomen en bond wat in: " Maar man, die vertelsels van Duinkerke en Veurne zijn oude koeien! Lijk ge zegt: dat interesseert geen kat meer. Ten andere: de roddel in 't dorp en het getreiter op school gaat allang niet meer over dat spook, maar over óns, makker! Gij en ik, en misschien ons gestorven broertje: : hebt ge dat nu nóg niet verstaan?!"
Maar Leon bewoog niet meer en deed alsof hij sliep.
"Ik heb indertijd ook zo'n soort brief gevonden " probeerde Joseph: " Maar ik heb hem aan Jetje gegeven en niét aan ons moeder, omdat ze volgens tante teveel verdriet zou krijgen van die leugens
" Hij voelde dat de snurker naast hem de oren spitste: "Wat zei ze toen ge haar ùw epistel liet lezen? "
" Niets
want ze heeft hem nog niet gelezen...Ik heb hem bijgehouden en op een geheime plaats wéggestoken
"
" Gijsse geniepigaard! Wat stond erin dat zo van belang was? Verstaat ge niet dat we dat geheim alleen kunnen oplossen als we alles sàmen op een rij zetten? "
" Ik zal er morgen eens over nadenken als ik veel goesting heb! Nu wil ik slapen! "
En daarmee kon 'meneire' het voorlopig stellen!
De volgende avond draaide Arthur op algemene aanvraag géén plaatjes tijdens het huiswerkmaken: Joseph wilde zijn aandacht houden bij een Franse vertaling terwijl zijn vriend in de luie zetel het buitenlands nieuws van 'De Dag' uitploos. Plots vloog hij op:
" Ziet ge wel dat wij van alles de schuld krijgen! Luister maar naar de laatste vondst van Hitler! Hier zie: 'Heu
bla-bla-bla
Als hierdoor een nieuwe wereldoorlog uitbarst, zal dat niét de schuld zijn van het Duitse volk maar van het internationale plutocratisch jodendom! ' Ziezo, dat weten we weeral! Dat monster slaat zo maar iets uit zijn nek, zonder het minste bewijs en dat volstaat om weer een paar duizend joden naar het werkkamp te sturen!"
" Het zal de joden verdomme deugd doen van wat meer te werken! En dat zeg ik niet voor je geestesgenoten in het Derde Rijk, hé! "
" Voor mij ?? Moet ik soms meehelpen vertalen? Terwijl gij, verdomde wijsneus, tóch altijd alles béter weet? En wat moet ik in godsnaam met Frans aanvangen in Amerika? !"
" Amerika? Daar zijt ge nog lange niet, makker! En hoe zit dat met al je gevloek? Ik dacht dat je overlaatst met Pesach, of hoe heet jouw hooggeprezen paasfeest, beloofd had de naam des Heren niet ijdel te gebruiken, zeg! "
" Dat doe ik ook niet: 'god' is niet de naam van onze Schepper. Wij joden noemen het Opperwezen 'Elohiem' of 'Adonai' of 'YaHWeH', al naargelang het Boek waaruit we citeren of de uitspraak van die voorhistorische lettertekens en hiërogliefen. Want niemand weet met zekerheid hoe bepaalde leestekens, die in de teksten de naam van het Opperwezen uitbeelden, verklankt moeten worden. Probeer dus maar niet mij te strikken met de leefregels en de voorschriften uit onze gewijde boeken: daar ként gij niets van. Al wat ik je over onze ritus vertelde was een lachertje, de uiterlijke schijn
. Onze wijsheren bestuderen al eeuwen de grondreden van onze cultuur - waarom is een jood een jood, bijvoorbeeld - en als je hen uitleg vraagt bekennen zij "Ik weet niets
" Wat kan ík je dan leren? Wij Birnbaums zijn maar joden van het achtendertigste knoopsgat: buiten de feesten doen wij niets aan het geloof."
" Dan is het plezant, om bovenop ónze kristelijke feesten er nog een reeks joodse op na te houden! En ik maar nota's nemen op school omdat meneer zou kunnen volgen! Wanneer ga je de volgende keer uit de bol? "
" Met Chavoe'oth, de aankomst in het beloofde land, vijftig dagen na Pesach. Rond 20 april, dus dat duurt nog wel even. Maar om over iets ànders te spreken: : heeft Leon nog wat verteld over die brief? " Hij wilde het duidelijk niet meer over zijn joodse roots hebben.
" Hij heeft mij een afschrift laten zien: de échte houdt hij achter de hand om later niet voor leugenaar te staan. De tekst laat uitschijnen dat Dis, ons vader, niet de vader is van dat eerste broertje dat bij de geboorte stierf. Maar als ge dààr in trapt zou ons moeder haar eerste kind gekregen hebben op haar zestiende! En dus voor écht gevogeld hebben op haar vijftiende ! Dat gelooft geen kat hé..."
