A74 TUSSEN HANGEN EN WURGEN.
Le Barcarès, 15 september 1939.
Met Moos ging het helemaal de verkeerde kant op. Iedere avond vloog hij niet alleen Günter in de haren met allerlei verwijten vol jaloezie en zelfbeklag, maar ook Marco en Steiner kregen er regelmatig van langs omdat ze hem zogenaamd in de steek lieten. Die geplande vlucht met dat jol over zee was énkel bedoeld om van hem àf te geraken: ze wisten héél goed dat hij nog liever stierf dan in die boot te stappen. Er mee doorgaan betekende niet meer of niet minder dan dat ze hem dumpten!
Steiner had hem al voorgesteld zich lazarus te zuipen zodat ze hem in coma aan boord konden dragen, maar bij Moos ging het om het principe. Volgens hem had ieder lid van de groep het recht om op basis van ernstige redenen zijn veto te stellen en dan hoorden de anderen daar rekening mee te houden. Hij was nu eenmaal allergisch tegen varen en zeeziek worden: punt!
" Op volle oceaan in zo'n notendop word ik gek! Dat kan je mij niet aandoen! "
Enfin, mits wat brainstorming kon daar altijd wel een oplossing voor gevonden worden, al was knock-out slaan vanuit een hinderlaag wél de limiet. Het échte probleem lag bij zijn 'vriend' Günter. Die werkte iedere middag in de riethaag stugdoor aan een schijnhuwelijk met Selma en hij wond daar tijdens zijn nachtelijke scènes met Moos ook steeds minder doekjes om. De dag van de openbaring naderde waarop Moos zou begrijpen dat hij ook op Günter niet meer moest rekenen, en dan zou er een fameuze bom ontploffen, zoveel was zéker!
Ondertussen groeiden ook de spanningen in het kamp tussen de fanatieke partij-aanhangers en de meer bedachtzame realisten. Toen het eerste en énige offensief van het Franse leger in Saarland na een paar dagen vastliep in de mijnenvelden van de Siegfriedlijn en de eerste lijsten met de z.g. 'Gesneuvelden-voor-Danzig' in de 'rode Humanité' verschenen, riep de partij op tot pacifistische stakingen in de Franse wapenfabrieken. Ook in het kamp werd druk geageerd om overal waar de geïnterneerden aan de slag waren het werk neer te leggen. De kampleiding liet onmiddellijk uithangen dat ze, door zich met de binnenlandse politiek te moeien, hun beschermd statuut zouden omruilen tegen dat van 'ongewenste vreemdeling' én onmiddellijk geëxpulseerd konden worden...
Op 17 september spoelde dan het hek van de dam: de Sovjetunie viel op haar beurt Polen binnen! "Dolkstoot in de rug! " blokletterde de 'Courrier du Sud', maar de 'Humanité' noemde deze uitloper van het Duits-Russisch niet-aanvalspakt letterlijk: "...een nieuwe en onschatbare bijdrage tot het verstevigen van de vrede"...Haar oproep "om met alle middelen de imperialistische oorlogsinspanning van de regering te boycotten" veroorzaakte in het kamp een ware oproersfeer. Toen Parijs daarop antwoordde met het buiten-de-wet-stellen van de P.C.F.(Parti Communiste Française) en al haar organisaties vond Marco het de hoogste tijd om de koppen bijeen te steken en de neuzen te tellen.
Martini was al present lang vóór de middagpauze om met Marco onder vier ogen de timing van de operaties af te spreken. De 'patronne' zag geen graten in de vraag van haar 'boekhouder' om een uurtje met zijn vriend te gaan wandelen. Ze kon hem niets meer weigeren sinds hij vorige week een staking binnen het bedrijf had afgewend. Puur uit eigenbelang, maar dat wist ze nog niet: immers, bij een staking komt er geen nieuw geld in het laatje, en Marco mikte juist op een goed gevulde brandkast...
Wie er mee zou doen, wou Martini weten." Ikzelf en Rocco Steiner, dàt staat vast. Dan Günter, waarschijnlijk: die zal ik wel omklappen, want ik heb juist gelezen dat de Duitsers vrede met Frankrijk willen sluiten na de annexatie van de Elzas. Vroeg of laat komt dat er toch van, en dan zijn alle Elzassers op slag Volksduitsers. Oók die vettige Selma, waar Günter nù mee wil trouwen om Fransman te worden...maar door dat huwelijk in feite Duitser zou worden! Dat wordt dus een klucht op z'n eigen! Als ik dàt aan Günter uitleg, kiest die vlug eieren voor zijn geld. Hém neem ik er dus bij: da's drie. De laatste zou Moos moeten zijn, maar daar reken ik absoluut niét op..."
" Bon, je ziet maar... Met mijzelf en onze schipper Arsène erbij, dus vijf of zes: méér moet dat ook niet zijn. Al kunnen er makkelijk tién op die boot, bij een normale golfslag...Corsica ligt op een vijfhonderd kilometer van hier en ik reken dat te halen in maximum een week... Zorg dus dat iedereen voldoende te bikken heeft, en vergeet het drinken niet, hé! Tien liter de man. Ik zorg voor een vat water op de boot, als reserve. En in geval van nood kunnen we nog altijd onze eigen vis opeten. Ik heb het nagezien, voor het geval alles zou tegenslaan: Corsica ligt op de rechte koers Oost, en Toulon ligt halfwegÂ…. In één van de vele vissershaventjes van de 'calanques' kunnen we veilig binnenlopen voor een tweede adem...Als jij dan voor de poen zorgt is er geen probleem...Aan hoeveel had je zo gedacht ?"
" De patronne doet de inkomsten van de week iedere zaterdagmorgen naar de bank, na ons eerst te hebben uitbetaald. Als wij er de vrijdagnacht voordien mee vandoor gaan, en haar die last besparen, dan reken ik toch minstens op een acht à tienduizend francs... Tenzij er veel grote klanten rechtstreeks naar de bank zouden overschrijven: daar heb ik geen zicht op, want dat wisselt iedere dag."
Martini bromde vergenoegd: " Da's ongeveer rond de vijftienhonderd de man, laat ons zeggen, ja?... Putain de merde! "
" Reken jij schipper Arsène daarin mee ?"
" Als hij braaf is en meewerkt, krijgt hij na afloop zijn deel lijk de rest. Zoniet hoop ik dat hij goed kan zwemmen voor zijn leeftijd! "
Marco stak een bedenkelijke lip: " Kalm aan, hé man: wij willen geen gedoe! We houden het proper! "
" Wat jij proper noemt! Opgeruimd staat netjes, man! En de kapitein dat is Bibi, meester naast God: daar moet jij het hoofd niet over breken, verstaan! "
Nù had hij het moeten zeggen: " Dan doe je die boottocht maar in je ééntje, Martini! " Maar hij zweeg voor de lieve vrede en zou zich dat vlug beklagen.
Tijdens de middagpauze pakten ze beiden Günter aan, maar die had het gerucht over de Duitse eis om de Elzas te annexeren ook al gehoord. Toppunt: Selma had het hem daarjuist zélf verteld met haar stomme kop! Of misschien was ze het fikfakken van die armoedzaaier beu en kwam dat nieuwtje juist van pas om het àf te maken ? Ook mogelijk dat ze méér toekomst zag als nieuwe Volksduitse na Hitlers eindzege in het huidige conflict. Want dat die meneer de oorlog in de kortste keren zou winnen durfde niemand nog betwijfelen, zoals hij kipkap maakte van die Poolse stokebranden! Als nadien Frankrijk - dat haar jarenlang achter de tralies had gezet - óók kop zou moeten leggen, dan zou dat hààr geen windeieren leggen! Die Selma was misschien niét zo stom als ze eruitzag...
Hoe dan ook: veel moeite hoefden ze niet te doen om Günter te overtuigen dat het pad van de liefde met Selma doodliep tussen de braamstruiken, en dat hij beter met hén het wijde zeegat koos. Aan de lofzang van Martini te horen, was Corsica - nog méér dan Amerika, en zéker voor wie niet vies gevallen was - het land van de onbeperkte mogelijkheden...Dus vooruit dan maar, want veel àndere uitwegen bleven er niet open...
Zoals te verwachten, zat het er die avond met Moos bovenarms op. Maar omdat Günter hen vooraf gevraagd had niet tussen te komen, gingen Marco en Steiner op een bank achter de barak in het donker alvast overleggen hoe ze de brandkast van de patronne zouden aanpakken. Het meubel open krijgen had volgens Marco niets om het lijf. Hij kende het mechanisme van dat merk nog uit betere tijden: één wélgemikte hengst met een voorhamer in de flank deed het slot vanzelf wegdraaien. Vraag was énkel waar ze zo'n gereedschap konden vinden...
" De ploeg die hier doorlopend de omheining herstelt..."
" Juist Rocco, goed gezien! Zorg jij daarvoor? Zo voorhamer van een drie kilo zou prima zijn..."
Op dat moment kwam Moos woedend de barak uit en liep hen straal voorbij, de nacht in.
" Die moet hoognodig een tijdje afkoelen! "sneerde Marco: " want zó valt er geen land mee te bezeilen! "
Die nacht zagen ze hem alvast niet meer terug. Pas de volgende morgen heel vroeg vond een Italiaan hem in het latrinehok, koud, stijf en blauw wiegelend in de tramontane. Opgeknoopt aan het dakgebinte...
Nog dezelfde dag werd hij begraven in de uithoek van het kamp, vlak bij het meer, waar al een dertigtal terpjes lagen, de naamplanken schots en scheef...
De professor van Jena wou nog een grafrede uitspreken maar na een paar mooie volzinnen vroeg Günter ermee op te houden en hem alleen te laten bij het graf van zijn vriend. Hij had nog iets uit te leggen, misschien goed te maken "nu Moos hier nog is"...
De rest verliep zoals gepland. De inbraak stelde inderdaad niets voor, de buit evenmin: nauwelijks vijfduizend francs. Plus een geladen trommelrevolver, waar Steiner beslag op legde... Tijdens de lange nacht wachten op het strand spraken ze geen woord: alle drie in eigen gedachten verzonken. Maar hoe ze ook moeite deden Moos daaruit te weren, het lukte niet écht. Vooral Günter moest voortdurend moeite doen het vuur in zijn pijp aan de gang te houden.
Rond vijf uur, bij een kille dageraad, ramden de eerste sloepen met volle zeil de hoogwaterberm in, om er tot de volgende tij in de late namiddag veilig droog te liggen. Met Martini was afgesproken dat hij als de laatste van de vloot zou binnenlopen, een tweehonderd meter rechts van de collega's, niét onder zeil, en op motorkracht in de branding zou keren. Dat zou hij vooraf wel met de schipper regelen...Dan kregen zij maximum één minuut om met heel hun barda door de baren te waden en aan boord te kruipen.
Het liep al mis toen bleek dat het 'rechts' van Marco 'links' was voor Martini... Toen ze zijn sloep - goed uit koers - zonder zeil zagen opdagen, moesten ze met pak en zak een heel eind naar de andere kant van het strand sjokken om de sloep los te sleuren van de kant. Martini schuimbekte van de zenuwen, overtuigd van eigen gelijk, maar Marco liet zo maar niet op zijn kop zitten. En in de verwarring duurde het een hele poos vóór ze er in slaagden uit de branding weg te tuffen. Pas toén ontdekten ze het lijk in de boeg, bedekt door het neergelaten grootzeil.
" Een uurtje vóór we landden heb ik geprobeerd hem de situatie uit te leggen én de keus die we hem lieten, mét de betaling van zijn deel en de hele rataplan. Maar die ouwe keikop wilde geen rede verstaan en ik heb hem buiten westen moeten meppen met de helmstok... Misschien een ietsje te hard, maar ik mis dan ook wat oefening, de laatste paar maanden..."
" Maar die vent is morsdood, man! "voer Marco uit: "en al een héél tijdje, zo te zien! "
Inderdaad, de bruin gegroefde trekken van de grijsaard begonnen al groen uit te slaan, met zwarte bloedkorsten in de gele snor en het linker oor. Ook Steiner zag uit trieste ondervinding onmiddellijk dat de man al minstens drie-vier uur geleden was gestorven. Het was duidelijk dat Martini loog als een tandentrekker en vroeg of laat met een verklaring zou moeten komen. Maar eerst moesten ze het zeil uitzetten om ver genoeg in zee te geraken vóór de dag aanbrak, opdat ze vanuit de wal niet meer gezien zouden worden...
Het moest gezegd: Martini kénde er wel iets van en zijn bevelen waren niet mis te begrijpen, een kapitein waardig. Maar zohaast de landwind het driehoekszeil stevig bol blies en ze op koers lagen, recht naar de opkomende zon, besloot Marco orde op zaken te stellen. Om te beginnen moest dat lijk overboord: veel te hinderlijk bij de maneuvers... Maar Martini wilde wachten tot ze op volle zee waren, "anders spoelde Arsène vroeg of laat toch aan wal" Ze moesten steeds harder roepen om zich verstaanbaar te maken boven het fluiten van de wind en de kolkende golfslag tegen de boeg.
" Nou én ? Dan krijgt de ouwe heer tenminste nog een deftige begrafenis! " Het eerste schuim van een brekende baar sloeg Günter in het gezicht.
" En gaan ze zich allerlei vragen stellen en ontdekken dat hij niet verzopen is, maar geworgd: nogal ongewoon voor een drenkeling, vind je ook niet ?" sneerde de Corsikaan hautain: " Leer mij de zee kennen, zeg! "
" Wat zei je ? Geworgd ?" riep Marco boven het piepen van de maststagen: " Dat is iets nieuws hé ! Zeg, weet je nóg zoiets! "
" Och ja, tijdens de discussie wilde die sukkel mij te lijf gaan en moest ik zijn stroot wel dichtknijpen. Maar de ouwe was verdomd taai en kwam weer bij. Dan heb ik hem maar een flinke mep gegeven met de helmstok, anders blééf dat vervelende zottenspel duren: hij wou tóch geen rede verstaan...Of moest ik soms zeggen: "Ook goed, dan gaan we maar niét naar Corsica ?!"
Zijn drie maten staarden hem nors-schattend aan. Weer spatte een boeggolf binnen en confronteerde hen met de realiteit: die zee stond veel te wild! Marco moest niet lang nadenken: " Hier is het wel diep genoeg voor de schipper, zeker? En die koers van jou op Corsica, recht naar het oosten en de volle zee, die bevalt mij allerminst, makker! Er staat een veel te straffe wind: dat bootje is niet op deze golfslag berekend! Laat ons liever in het zicht van de kust blijven, waar de zee stukken rustiger is... Als er dan iets moest gebeuren, hebben we nog een kleine kans op redding..."
Als om deze woorden kracht bij te zetten begon Günter zo bleek als een lijk over boord te kotsen. Maar Martini kon er enkel meewarig mee lachen: " Luistert goed Marco: we waren akkoord vóór we vertrokken, nu wordt niets meer veranderd! Ik ben de kapitein, en ik bepaal de koers! Pal oost, basta! "
Een scherpe knal deed iedereen opschrikken, zelfs groene Günter staakte even het kokhalzen. Martini keek verwonderd naar de houtsplinters in de bank tussen zijn benen en dan naar Steiner die nonchalant naast de mast zat met een rokende revolver losjes in de hand: " Wat zal het zijn, kapitein ? Je kepi houden en je kloten verliezen, of ze in goede forme bewaren en het bevel aan Marco afgeven? Je bedenktijd van één minuut gaat nu in, vadertje! En geen zotte streken met dat roer hé! Zeg maar kalmpjes wat we met het zeil moeten doen om op een noordelijke koers te gaan liggen."
Een harde lach van Marco brak de spanning. Martini sputterde nog wat tegen: " Je weet toch dat de bochtige route langs de kust ons twee dagen méér zal kosten ?"
" Je moet het zó zien, kameraad" zei Steiner verzoenend:" Zij die jouw zeetochtje zéker willen overleven kunnen, op de route dicht langs de kust, op gelijk welk moment afmonsteren, als het hen te gortig wordt. Want ik betwijfel sterk of iedereen nog zo geestdriftig is om in deze vriendschappelijke sfeer de volledige reis naar Corsica uit te zingen... Ik alvast niét, makker! Geen sprake van !"
" Ik ook niet! " zei Marco opgelucht: "Voor mij is Marseille vér genoeg. Ik heb het nagezien op de landkaart in het bureeltje: maximum een 250 kilometer... twee à drie dagen. Dat is vol te houden, vind ik. En zoals Moos al zei is de rosse buurt van zo'n grote havenstad ideaal om onder te duiken
Günter staarde wit en wezenloos in de boeggolf en zei boe noch ba.
Na heel wat halsbrekende toeren kregen ze het zeil over stag en konden ze hun koers - afgaande op de zon - ongeveer een rechte hoek naar links verleggen. Evenwijdig met de baren en met een dwarse wind kregen ze nu wel meer buiswater binnen, maar de boot lag - tot ieders opluchting - véél veiliger in de hand. Vroeg of laat moesten ze zo weer de kust in zicht krijgen, die in dit deel van de 'Golfe du Lion' een wijde boog naar het oosten maakte. Nu werd het volgens Martini hoogtijd om schipper Arsène te dumpen...
Veel flauwe kul wilden ze daarbij niet verkopen: de ouwe had kind noch kraai en Martini was waarschijnlijk zijn enige menselijke relatie, 'menselijk' tussen haakjes dan. Want véél tranen plengde de Corsikaan niet toen Marco en Steiner het stijve lijk met een één-twee-hùp over de loefboord rolden...
Rond een uur of tien vond Marco dat het tijd werd dat hij het roer in handen nam, letterlijk. Martini stond duidelijk met tegenzin zijn plaats af en ging de rest van de morgen op de boeg zitten mokken. Steiner zette zich naast zijn maat om de zeilschoot te bedienen en de nieuwe situatie aan boord te bespreken. Van daaruit kon hij ook beter de norse Neptunus op de boegspriet in het vizier houden, want die mokker vertrouwde hij voor geen cent.
" Laat ons de buit van de kraak verdelen, " stelde Marco voor: " dat zal onze vriend misschien een beetje opvrolijken..." Mis dus, want Martini liet zonder omwegen verstaan dat hij méér had verwacht dan die povere twaalfhonderd francs.
" Ik ook! "viel Marco uit: " Maar als je denkt dat ik je rol, moet je het in mijn gezicht zeggen! " En dan wat kalmer: " Het is toch nog altijd méér dan het maandloon van een metser, moet je denken: na de reis kan je het daarmee toch de eerste dagen uitzingen..."
De zon brandde de hele middag ongenadig, maar het overspattend buiswater zorgde af en toe voor de nodige verfrissing. Tot rond vier uur de wind ging liggen: de golfslag bleef, maar het leek wel of de boot er geen zin meer in had. Het grootzeil hing slap en wapperde zinloos heen en weer met de deining, waardoor Marco alle knepen van zijn prille stuurmanschap moest aanspreken om die rotschuit op koers te houden. Steiner en Günter sliepen in de schaduw van het zeil ;enkel Martini lag nog op de uitkijk, blijkbaar goed opgepept door de binnenpretjes.
Na zessen werd het frisser en konden ze langzamerhand aan eten denken. Marco zat er zwaar verbrand bij door het lange onbeweeglijk sturen in de blekke zon en had geen trek. Günter vreemd genoeg wél. Martini scheen tot betere gevoelens gekomen en nam de leiding aan het fornuis: een wijdse omschrijving voor de oliebrander die in een cardan onder de boegbank hing. Op het menu stonden drie soorten vis die Steiner uit de vangst van schipper Arsène had gesorteerd en alvast schoongemaakt. Toppunt voor ex-saliniers: ze hadden zout vergeten! Maar Martini schraapte met een vervaarlijk mes, dat hij goed voor Steiners neus liet blinken, de kristallen van verdampt buiswater op de boegbank bijeen, en klaar was Kees! Een oude zeemanskneep waarmee hij vooral Günter begeesterde, die zijn lofbetuigingen er nogal dik op legde om zijn eigen slaptitude te doen vergeten...
De stemming aan boord was er, na het festijn van de geroosterde vis en een flink glas pinard, merkelijk op vooruit gegaan. Die windstilte was wel vervelend, maar dit zou door de afkoeling van de nacht wel goed komen, wist Martini. Erger was het gesteld met Marco: die begon flink koorts te maken en had duidelijk een zonnesteek opgelopen. Dus voorlopig uitgeteld, stelde de Corsikaan vast, die rimpelloos het roer overnam en een wachtrooster voor de nacht opstelde alsof hij van zijn leven nooit iets anders had gedaan... Marco kreeg een bandana om het hoofd geknoopt en zijn maats de opdracht die aanhoudend te besprenkelen, zelfs in zijn slaap...
Van slapen kwam niet veel in huis want midden in de nacht wakkerde de bries inderdaad aan, maar uit de verkeerde hoek! Recht op de poolster zeilen konden ze wel vergeten, want dààr kwam juist de wind vandaan. Het zou dus opkruisen worden, en ieder halfuur overstag gaan, wat met dat latijnse zeil in het donker géén akkevietje was. Maar hoe dan ook: tegen de morgen zagen ze dan toch eindelijk de eerste vuurtoren door de nevel priemen...
Wat nu gedaan ? Steiner wilde Marco, die in de laatste uren van de nacht was beginnen ijlen, zo vlug mogelijk bij een dokter krijgen. Martini zag zwaar tegen dat tijdverlies op: een herstel van een zonnesteek kon makkelijk een paar dagen duren en zou heel zijn tijdschema overhoop gooien, om niet te zeggen: de trip naar zijn vaderland op de helling zetten... Tussen de twee bekvechtende honden door gooide Günter plots een kluif: laat ons als vrienden uiteen gaan. Marco en Rocco wilden toch al altijd naar Marseille, en niét meer naar Corsica, nietwaar ? En Martini in de kortste keren recht naar zijn eiland ? Nou dan ,laat ons scheiden, in alle vriendschap ?...
" Maar ik kan de oversteek onmogelijk alleen aan!"
" Tel ik soms niet meer mee ?" vroeg Günter: " Of ben je bang dat ik je boot onderweg wéér onderkots ? Ik zou nu ook wel eens jouw beloofde land met de onbeperkte mogelijkheden willen zien! En wee je gebeente als al die mooie sprookjes van jou niet kloppen hé vriend !"
Tien minuten later was iedereen akkoord.
Bij zonsopgang strandden zij op de landtong van Sète, een twee kilometer ten zuiden van de havenstad. De tijd om hun barda aan de wal te dragen en Marco onder een struik te installeren of Martini verdween weer met de boot in de morgennevel, samen met zijn nieuwe scheepsjongen.
Ditmaal voor goed.
