A78:   ONS LEGER WAAKT...

                

       Westende, 30 oktober 1939.

Nu het leger de parochiefeestzaal 'De Tap' - ttz de vroegere  militaire paardenstallen van na de Grote Oorlog - opnieuw in bezit had genomen, moést pater Morlion, bij gebrek aan een àndere loods, zijn 'Katholieke Kultuurverheffing' in Westende wel staken. Dus  géén maandelijkse filmprojecties meer met de 'Best-Of-Red-Terror-In-Spain', de kluchten van Charel Chaplin en konsoorten, of kuise Amerikaanse liefdedrama's uit de oude doos. Plus rien de knots !

Wie zijn emoties in het donker nog eens de vrije loop wilde laten, moest voortaan naar 'Cinema Nova' in Nieuwpoort. Maar die lag op de Grote Markt in het zicht van Jan en Alleman en niét tussen verwilderd groen zoals de Tap, waar hagen en struikgewas tijdens de pauze de kalverliefdes beschutten tegen al té puriteinse blikken...En deze zoveelste aanslag van het leger op het rustige dorpsleven werd door de aanstormende generatie zeer, zéér slecht verteerd!

Was deze wrevel de kapitein soms ter ore gekomen of wilde hij énkel zijn kantinekas wat spijzen, feit is dat beslist werd burgers ééns per maand toe te laten in de Tap tijdens de filmvoorstelling voor de soldaten. En op 30 oktober zou begonnen worden met het hooggeprezen oeuvre van de Belgische cineast Gaston Schoukens 'Ons Leger Waakt! ' Dat hadden ze beter niét gedaan want de voorstelling eindigde op een rel van je welste!

" Dat er een Franstalige kopie gedraaid werd was normaal ",vond meester Engelborghs toen hij het incident later met collega Denolf besprak: " Het was tenslotte bestemd voor een Waalse eenheid. Maar als het de bedoeling was ook de Vlaamse burger dichter bij de troep te brengen, hadden ze de film minstens kunnen ondertitelen, vind gij ook niet?!"

" En wat een stommiteit om speciaal al onze oud-strijders - met hun lange tenen - te lokken met een vrij entree terwijl gewone mensen twéé frank moesten betalen en de kinderen één. Die mannen zijn een héél ànder leger gewend: ze stonden bijna te blèten toen ze zagen tot welk een tuchteloze boel dat verworden was! "

Hoofdonderwijzer Denolf ging nog een stap verder:" En tenslotte had die kapitein tijdens de projectie de kantine moeten sluiten die juist achter de 'cinemazaal' ligt! Die zatte piotten hebben van in 't begin met hun gebral moedwillig de vertoning verstoord."

" Ja zeker! Na de eerste pauze liet hij die zatte gasten wel door zijn sergeant-majoor aan de deur zetten... Maar hij had moeten beletten dat ze langs de zijdeur in de cinema binnen schoven en zogenaamd braaf vanachter in de zaal gingen staan! Goed verdoken in het donker! "

" Juist achter de laatste rij vrijende koppels nog wel! Dat is om troebels vràgen! " Stomme goudvink!

 

De tweede filmspoel was pas dreinerig gestart met de beelden van een krijgshaftig maneuver 'ergens-ten-velde' of het hoogdravende nasale commentaar werd overschreeuwd door een guitige gast uit de anonieme duistere achterhoede. Zijn opmerking moet wel héél grappig geklonken hebben want hij oogstte een brullend succes bij de kompanen die, eenmaal gelanceerd, er nog een paar schunnige moppen van eigen maaksel bovenop gooiden. Dat ging zo de hele tijd door tot de tweede pauze: de burgers konden er niét mee lachen, zéker de oud-strijders niet! Zo'n tuchteloze troep! In hùn tijd had het kader daar verdomme korte metten mee gemaakt!

De kapitein vond er niets beters op dan de achterbakse oproerkraaiers door zijn 'chef' buiten te laten drijven. Wat schijnbaar niét kon zonder een potje schelden in een Waals patois waarbij de geschokte plaatselijke 'anciens' grote ogen opzetten. Wat een schande!

Terwijl de derde spoel op het scherm onze pansergroep 'Keyaerts' door de Ardense bossen liet stormen,  overstemden de muiters buiten de lyrische lofzang van de speeker met een geestdriftig geschreeuwde:" C'eeeee la luuuuutte finaaaale! !" Echt iets voor dat rood Waals crapuul om de brave dorpsmens zo te jennen!

Inderdaad, de strijd op het scherm werd dan maar afgebroken en de vierde spoel met de triomfantelijke 'bouquet' opgeborgen in afwachting van betere tijden. Wat Sooi van Trees van Bideloo, die nog voor Leopold II in de Kongo had gevochten, schamper deed opmerken:

"Miljaarde! Aas dà oens leger is da waokt, meugen ze't steken woar dan'k peizen! !" Een evaluatie waarmee hij niet alleen stond!

 

Omdat Arthur hardnekkig geweigerd had om naar 'Ons Leger Waakt' te gaan kijken waren ze gevieren op zijn kosten naar de cinema in Middelkerke getrokken. De beide jongens hadden immers iets goéd te maken en ze lieten voorzichtig ditmaal de meisjes kiezen...

Het werd dus 'Marius', een tranerig Frans drama over de jongensachtige drang naar avontuur en het edelmoedige maagdeken dat na haar 'val' met de vodden achterbleef. Er werd een aardig stukje gesnotterd en Joseph stelde tot zijn grote voldoening twee feiten vast: dat hij bij zijn Nadientje met melig troosten méér bereikte dan met stoere spot, en dat zijn vriend Eibie daar waarschijnlijk voor het eerst Françoise écht zoende, ook al repte hij er nadien met geen woord over.

In het Pathé-journal vooraf werd nogal schreeuwerig commentaar gegeven bij beelden van een Franse verkenningspatroelje langs de Rijn, een getorpedeerd schip op de oceaan en Londenaars die met hun gasmasker op in de metro gingen slapen...'Drôle de guerre' noemde de filmreporter het geringschattend, alsof ze met de oorlog érg ondermaats bleven! Hitler stak nochtans brallend een rede af die niets goed liet verwachten, omdat 'Zotte Charlot' Chamberlain - de bijnaam van de Britse Premier - zijn aanbod om een nieuwe 'München-conferentie' te houden hooghartig had afgewezen... Onze Leopold en Wilhelmina van Holland gingen bemiddelen, zeiden ze, maar waren er, zo te zien, allesbehalve gerust in! En het publiek in de zaal evenmin :vooral dat slapen in de Londense 'Underground' met een rubberen gasmasker op het gezicht vond Nadine niet je dàt...

Nà de film viel het Joseph op hoe stil en afwezig Eibie erbij liep: " Waarschijnlijk zwaar verschoten van dat eerste tootje van Françoise in het donker! " vermoedde hij: " Ik heb altijd al gedacht dat zij er aardig mee overweg kon... Enkel jammer dat ik er destijds nog niet aan durfde te beginnen, toen zij - bij de gratie van Nadine - met mij een 'koppel' vormde. Terwijl ik voor haar de edele Witte Ridder speelde, de stijfdeftige gentleman, heeft zij zich waarschijnlijk rot verveeld! Ik moet dringend de verloren tijd eens inhalen en aan Nadientje mijn bééstige kant laten zien! Wie weet hoeveel dié op gebied van zoenen ondertussen heeft bijgeleerd! Waaw! "

Maandagavond, toen Eibie weer lui in zijn Engelse Assimil wilde duiken, was Joseph hem vóór: " Ik heb zo halvelings gezien dat jouw Françoise gisteren in de cinema een sterke numero heeft weggegeven! Die ként er wat van, hé! " Doen alsof híjzelf vroeger eveneens alle facetten van haar wulpse kunnen had gesmaakt, zou zijn vriend misschien tot wat pikante confidenties verleiden?

" Waarom denk je dat?"

" Omdat je zo stil was na de film! Hélemaal wég! "

Arthur antwoordde niet onmiddellijk, maar na een diepe zucht zei hij met vlakke stem:" Het is je misschien niet opgevallen in die 'Wochenschau' (het weekjournaal van Pathé) maar met een stoomschip de Atlantiek oversteken wordt een riskante onderneming, met al die duikboten...Dus ook voor ons, moest dat er ooit van komen! En je frank is blijkbaar evenmin gevallen bij dat filmpje waar Wenen een dikke duizend staatsburgers op de trein naar Polen zet... 'Asocialen' noemde de speaker hen, of nog: 'vijanden van het regiem' die nu de kans kregen in Silezië een nieuwe toekomst op te bouwen..."

" Nou én ? Ik was juist Nadine haar hals aan 't strelen, man! Véél interessanter! "

" Zag je dan aan de hoeden en de baarden van die mannen niet dat het allemaal joden waren ?!"

" Weet ik veel hoe een jood eruit ziet! Het waren toch asocialen, volgens de speaker! Dieven en oplichters, heb ik verstaan..."

" Jiepie, zij worden énkel asociaal genoemd omdat ze jood zijn! En omdat ze jood zijn moeten ze in de koolmijnen van Silezië dwangarbeid verrichten! Wanneer gaan bij jou eindelijk de ogen open, man ?!"

"Dus je experimenten met Françoise zitten er voor niets tussen, dat je zo van je melk was ?... Jammer! "

" Och ja Françoise!...Wat wil je, man: zij verwachtte van mij een stevige knuffel, alvorens zélf uit haar pijp te komen. Zo zijn nu eenmaal de regels van het spel...En zolang het voor ons tweeën een spel blijft…" Hij haalde de schouders op alsof hij Josephs opgepepte gedoe over 'de mokkels' nogal kinderachtig vond.

" Verdomde koele kikker!" dacht Joseph geprikkeld:“ Mij zo voor schut zetten!" Maar hardop zei hij zuinig: " Vrijen is geen kaartspel, vriend, met regels als troef-afhalen en moeten-kopen! Zo zie ik het! "

" Dat bewijst enkel dat je nog veel moet leren, Jiebie, en rap, of je kunt Nadientje vergeten! Want als er één volgens de regels flirt, is zíj het wel! "

 

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken had van de geallieerden de verzekering gekregen dat ze géén mijnen zouden leggen in de Belgische kustwateren, tot 10 kilometer uit de laagwaterlijn. Pylieser en zijn collega's konden dus gerust zijn: dieper in zee dan de Smalle Bank en de Oostende Bank gingen ze toch nooit vissen. Alhoewel, tegen de losgeslagen en de weggedreven zeemijnen kon natuurlijk niémand een garantie geven...

Dus toen de 'Astrid' op 4 november voor het eerst weer uitvoer kreeg Leon aan dek aanvankelijk het gevoel op eieren te lopen, maar na een paar dagen sleet ook déze angst. De rijke vangsten deden tenslotte de laatste schroom verdwijnen en alles viel weer in de oude plooi. Pylieser leek zo danig tevreden met de gang van zaken dat hij het zootje, dat Leon 's avonds mee naar huis mocht nemen, van drie naar vier vissen verhoogde. En Leon moest opvallend weinig moeite doen om Marie te overhalen die vierde vis regelmatig aan Jetje cadeau te geven. Een geste die veel futiele wrevel tussen de oude boezemvriendinnen gladstreek... En de jongens een mooie reden gaf om af en toe ongedwongen bij 'tante' binnen te springen. Misschien zou Joseph nog wel eens de gelegenheid krijgen om dat probleem met 'Rudolf' opnieuw aan te kaarten. Maar voorlopig rekende hij vooral op Leon om nonkel René de pieren uit de neus te halen...

Leon deed zijn best, vanaf de eerste avond dat hij met zijn oom na een zware werkdag een pint ging drinken in 'Het Anker". Maar René herinnerde zich geen 'Rudolf' onder de Vlaamse jongens van de Bamberg-club, zelfs niet als bijnaam.

" Ook Pylieser niet, of meneer Hasard? " drong Leon aan. Maar nonkel lachte: " Zeg Maatje, da's al minstens vijftien jaar geleden! Moest ik zo'n straffe memorie hebben dan vaarde ik niet op de 'Astrid' hé!...Rudolf, zegt ge? Misschien noemden er wél twee-drie Duitsers zo, da's mogelijk, al kan ik daar nu direct geen gezicht op  plakken...Maar wat heeft een snotneus lijk gij toch op de Bamberg verloren?! Da's al de tweede keer dat ge mij daarover uithoort...Dat het daar een goddeloze boel was moogt ge gerust weten. Wat wilt ge! Den oorlog had alles om zeep gebracht, wij waren nog snotneuzen en tóch elk baas over twintig krijgsgevangenen, waarvan er iedere maand een paar de lucht in vlogen...En dan al die drank! En geld verdienen lijk slijk! Den helft van de tijd waren wij zat en dan zou ik mij nu nog moeten herinneren of er daar, tussen de overlevenden of de doden, soms een Rudolf zat ?! Ge moest verlegen zijn! "

Niét dus: noppes!

 

Op 9 november brak bij ons plots de oorlog uit, of toch bijnà! Volkomen onverwacht werd 'Groot Alarm' geblazen bij het leger en op het 'Bad' liepen alle soldaten zenuwachtig over en weer langs de straten, onwennig in volledige gevechtsuitrusting. Of dan toch in een outfit die daarvoor moest doorgaan...Overal dubbele wachtposten met 'bajonet-op-geweer' die voornamelijk het fietsend vrouwvolk lieten stoppen om de papieren en de boodschappentas te controleren. Met als gevolg dat het verkeer bijna stilviel en de mensen liever van op hun dorpel de verdere ontwikkelingen afwachtten.

Arthur zat in de garage bij de galènepost nat van het zweet gespannen naar de berichten te luisteren en had Joseph naar de krantenwinkel van Gilson gestuurd voor meer tastbaar nieuws. Iedereen verwachtte dat Herr Hitler, die juist aan een aanslag was ontsnapt, in een woedecollaps ondoordachte dingen zou doen waarvan een inval in België het meest voor de hand lag.

Joseph had de 'Soir' bij, en sloeg onmiddellijk aan het uitpluizen: " Die man heeft verdomme toch een speciale engelbewaarder, als ge dat zo ziet! " Hij onderzocht met een vergrootglas de foto van de vernielde 'Bürgerbräu-Keller" op de frontpagina: " Als de Führer vijf minuten langer bij zijn kameraden was gebleven was dàt het einde van het Derde Rijk geweest! "

" Ja, én het einde van de oorlog, én een zegen voor de westelijke beschaving! " zei Arthur giftig: "Met een 'als' kan je véél kromme zaken toedekken en rookgordijnen optrekken, daar trap ik niet in! Héél die zogenaamde bomaanslag stinkt, als je het mij vraagt, en die wonderbare vangst - of beter gezegd kidnapping - van de zogenaamde daders in Venlo, binnen de twaalf uur! Komaan hé zeg! In Duitsland noemen ze dat 'vom Guten zuviel! Voor mij is héél deze historie opgezet spel van Hitler om te zien hoe het buitenland zou reageren. En met succes! België hier roept in paniek 'Groot Alarm' uit en het is een plezier om al die broekschijters van het leger te zien rondfladderen lijk kiekens zonder kop. Als de nazi's wilden weten hoe jou militairen een crisis het hoofd bieden mogen ze nu voldaan op beide oren gaan slapen! "

" Je schijnt het nog écht plezierig te vinden ook! "

" Plezierig ?! Intreurig ja, want dat is een ramp voor iedereen! Als Hitler merkt dat het Belgisch leger niéts voorstelt, een windzak is op militair gebied, dan zal hij niet aarzelen! Binnen een week hebben we het spek aan ons been en drie dagen later staat de Fritz weer aan den Ijzer! Een idee waar wij dan naartoe moeten vluchten ? Een maand geleden, toen ik naar de 'Astrid' vroeg, lachte je mij uit voor paniekzaaier! Nu is het zover: zeg jij nu maar wat wij moeten doen! "

Stilte op alle banken.

 

De zondag daarop vierde de plaatselijke oud-strijdersbond de verjaardag van de wapenstilstand. In mineur, ditmaal. Bij de bloemenhulde aan het monument van de gesneuvelden naast de kerk, had de burgemeester in der haast de tekst van zijn jaarlijkse toespraak wat moeten bijvijlen en de gebruikelijke vaderlandse scheldtirades aan het adres van de barbaarse Teutoon gecensureerd. In onzekere tijden oogt overmoed rap roekeloos.

Ook op het banket 's avonds in 'Taverne Albert I' kon je de gebruikelijke hoera-stemming ver gaan zoeken. Door het slechte seizoen hadden veel sponsors het laten afweten zodat het comité niet alleen op het menu maar ook op de bediening had moeten besparen: Marie en Jetje vervingen de vaste chef-kok en de jongens speelden garçon, geholpen door Nadientje. Leon had nog éven overwogen of hij Olga niet zou vragen, maar àl bij àl:  zó straf was het tussen hen nu toch niet meer aan...

Meneer Marseau, gepensioneerde Franse majoor en voorzitter van de vriendenkring opende de festiviteiten met drie zinnen in baardig Brussels om dan vlot in het Frans tot de kern van de zaak te komen: " La patrie est en danger de mort! " Bedreigd door een overmachtige buitenlandse vijand en ondermijnd door subversieve landverraders van links en rechts kon onze geliefde Vorst zelfs niet meer rekenen op een sterk en tuchtvol leger om de kroon te verdedigen. Iedereen moest dagelijks om zich heen vaststellen hoe de 'Ijzeren Garde' van '14-'18 gesloopt werd en het zegevierende leger verworden was tot een tuchteloos samenraapsel materialisten en schurftige zatlappen. Enkel de oud-strijders, de trouwe dienaars van Koning-Ridder Albert I, konden de morele waarden van de natie waarborgen, enkel zij waren de laatste toevlucht van de Vorst.' Regis Ultima Ratio! ' Vive le Roi!

Juist op het ogenblik dat alle disgenoten rechtstaand in koor op de toost antwoordden met een hartgrondig 'Vive le Roi!' slenterde buiten in het duister een groepje soldaten voorbij. Even later vloog de ruit in de voordeur aan scherven waardoor menig patriot zich  bijna in de heildronk verslikte en het tumult aan de tafels overstemd werd door de 'Internationale' buiten: " C'eeee la luuuute finaaaale! ..."

Van een domper op de feestvreugde gesproken! Toen de rust een beetje was weergekeerd sprak iedereen geschokt schande over het huidige leger dat door de politiekers om zeep was geholpen. Moest déze losgeslagen bende over de veiligheid van 's lands burgers waken ?! En die propagandafilm, hoeveel belastingsgeld was dààr weer aan verprutst?! Om te kotsen!

Het laatste vóóroorlogse banket van de Westendse Oud-strijderskring ging af als een lekke band...Het eten waar Marie zó haar werk van had gemaakt, werd in een recordtempo achter de valse kiezen gestouwd, zonder de minste interesse. Maar wat nog érger was: de wijnflessen, die het feest op gang moesten trekken, bleven onaangebroken op tafel staan.

En Joseph, die gehoopt had met de drankrestjes zijn Nadientje zat te voeren en warm te maken voor de Grote-Sprong-Voorwaarts, was er aan voor de moeite...Gotvermiljaarde !...