B22: DE WREDE ZEE.
Westzijde, begin januari 1941
Leons begeestering voor de zee werd zwaar op de proef gesteld want het gure werk in weer en wind radbraakte rug en leden. Maar de vangsten waren fenomenaal: door de strenge winter zochten reusachtige haringscholen de kustwateren op en binnen de kortste keren zat het net barstens vol. Dit joeg niet alleen de verdiensten omhoog, maar eveneens het werkritme en dat kroop je niet in de koude kleren !
De druk om binnen de tijdsgrenzen die de Duitsers hadden vastgelegd - tussen 9 en 16 uur - de vangst te klaren, belette het nemen van de gebruikelijke koffie-pauzes. Daar profiteerden ze vroeger van om even op te warmen in de stuurhut. Maar terwijl nu door de gure wind het kwik regelmatig tot min twintig zakte, liet de schipper hen toch geen tijd om even op adem te komen ! De brij van sneeuw en zeewater bevroor aan dek en bijna dagelijks kwakte Leon tegen de planken: wéér een paar blauwe plekken bij ! .
Dikwijls viel hij onder het avondeten uitgeput in slaap en Marie vond nauwelijks de tijd om zijn verruïneerde handen - het leken eerder klauwen, gruwde ze met pijn om het hart - met wat zalf en zwachtels te verzorgen. De medicijnen, die ze in mei uit het noodhospitaal van de 'Marchevins' geplunderd hadden, waren wel geneeskrachtig genoeg, maar de wonden en kloven kregen door het zeewater geen tijd om te helen. Tegen half januari was het niet meer te harden en moest hij er een week tussenuit !
Hij huilde van spijt en pijn om dit gedwongen verlet en Marie breide verwoed uit een oude trui vier paar wanten. Maar het was vechten tegen de bierkaai: nauwelijks had hij zijn werk hervat of haar gewrochten lagen weer aan flarden !
Toen zij in de troepenkeuken tegen de andere vrouwen haar nood klaagde, kwam Jupp plots met een paar stevige werkhandschoenen aanzetten, die de soldaten gebruikten bij de aanleg van prikkeldraadversperringen. De schat ! Haar collega's keken wel wat raar op en later moet ze aardig over de tong gereden hebben, maar dit geschenk bracht eindelijk wat verlichting.
De nijpende koude hield aan en de daarmee gepaarde overvloedige haringvangst. Maar aan deze meevaller zat eveneens een schaduwzijde verbonden: de prijs kon instorten en de fiscus lag op de loer ! Als de vissers op korte tijd zoveel verdienden, ging nadien driekwart naar de belastingen...
Leon stelde zijn moeder gerust: " Ge denkt toch niet dat de schippers op hun kop zijn gevallen, hé ! Dat hebben ze eens rap geregeld met de collega's uit Oostende en Zeebrugge, zie ! Ze zetten nog maar de helft van de vangst officieel bij "de corporatie" af, aan 3 frank de kilo..."
" En de rest moeten we toch niet zelf opeten, hé ! Ik kan genen haring meer zién en zout om z'op te leggen is bijna niet meer te krijgen ! "
" Maar nee! De andere helft verlappen z'in het zwart !"
" In 't zwart ?! Welken onnozelaar koopt er nu haring op de zwarte markt, als ze langs neus en oren uit komen ?! Ge zoudt wel zot zijn ! "
" Wel, dan zijn er in 't binnenland zotten genoeg om dat te doen! Maar wel te verstaan aan een lagere prijs, hé ! Twee frank: en daar verdient de schipper nog goed aan. Temeer dat zijn belastingen zakken tot onder de helft ! Zo is iedereen content, hé ! "
Inderdaad, voor het eerst in de geschiedenis kostte verse haring in de sluikhandel minder dan de vastgestelde prijs op de officiële markt...Dat dit echter een uitzondering was, bewees de oprichting van " Winterhulp" die sinds medio december met massale voedselbedelingen in het binnenland tevergeefs een begin van hongersnood trachtte te bestrijden...
Op 10 februari van '41, toen het ergste van de eerste oorlogswinter was uitgewoed, kreeg Marie de klap van haar leven. En die datum zou ze nooit meer vergeten.
Onbeholpen herlas ze voor de derde maal het opeisingsbevel dat de veldwachter haar met nauwelijks verholen leedvermaak in de handen had gestopt en laten tekenen voor ontvangst.
" Ge moet het hier aftrappen, Marie ",had hij haar laconiek uitgelegd, " hier zie, perceel B 163 dient binnen de zeven dagen ontruimd en in onbeschadigde staat door de bewoners achtergelaten. Dat zijt gij: Cattrysse Maria Magdalena Constantina, weduwe Petré Désiré. 't Is aan u geadresseerd !"
" Maar dat kan toch niet zijn ! Dat stuk grond is van ons ! Ons vader zaliger heeft dat persoonlijk van ons Koning Albert gekregen ! Voor diensten bewezen aan 't Vaderland ! Omdat hem aan den Ijzer van de gas is gepakt...De mens is ocharme dood, maar wat van hem was, is nu van mij: ik heb de papieren, getekend van den Albert, ik zal ze u laten zien..."
" Mens, Marie, zaagt niet aan m'n oren ! Den Albert is al acht jaar dood en begraven, en den Duits veegt z'n botten aan al uw papieren ! Voor de zeventiende van dees maand moet het hier opgekuist zijn, verstaan ? En voorts genen zever hé Mensch, verdommme toch !"
" Maar waar moeten wij naartoe ? En onze hof die nog bezaaid is, en de patatten en groensels die nog in de grond steken: dat kan toch niet zijn ! En ons beesten, m'n konijnen en m'n kiekens, wat moet ik daarmee doen ? K'n kan ze toch zeker niet in m'n zak steken ! "...
De veldwachter had eens grinnikend zijn schouders opgehaald en was toen, met een opgewekt " Allee, Tjui ! " als besluit, op zijn piepende fiets de straat uitgereden. Een verlate wraak voor dat "plichtsverzuim" dat zij hem aan zijn been had gelapt na de dood van Dis zaliger ? Verbijsterd staarde ze in de keuken naar dat doodvonnis, voor haar op tafel.
" Getekend voor uitvoering, Engelborghs, Jan, Odiel, Burgemeester " stond eronder. Engelborghs, die tweezak, die smeerlap ! Eerst jarenlang zoete broodjes met haar bakken: " En den Dis van hier en den Dis van ginder ! ... En ge moet u van niets aantrekken, Marie: ik zal voor alles zorgen"...Ze hoorde het hem nog zeggen, de dag dat den Dis in de lucht was gevlogen...En nu dàt hier ! ? De smerige vuile huichelaar ! ... De tranen sprongen haar in de ogen .
En waarom, verdomme ? Wat had ze dan misdaan?
De avond viel snel en ze zat nog in 't donker te snotteren toen Joseph thuiskwam.
" Wel, wat is 't, Moeder, zijt ge nu al aan 't sparen op 't licht?", gekte hij, " Het is hier zo donker als de hel ! "
Maar toen ze niet reageerde en hij een snik meende te horen, begreep hij dat er iets ergs aan de hand was: " Is er iets met de Leon ?...Wacht, ik zal de lamp aansteken ..."
Ze snoot luidruchtig haar neus in haar schort en hij zag uit zijn ooghoeken in het opflakkerende licht hoe ze zuchtend haar natte wangen afveegde.
" Is er iets met de Leon ?",herhaalde hij zijn vraag, maar ze schudde het hoofd en reikte hem zwijgend het getikte blad aan. Ze liet hem met moeite de tijd om het half te lezen, toen ze ongeduldig samenvatte: " We moeten hier weg..."
Even keek hij haar verbaasd aan, om dan vlug met stijgend ongeloof verder te lezen. " Dat is een stoot van den Duits ! ", stelde hij vast. " Engelborghs heeft dat wel getekend, maar hij heeft dat niet zelf uitgevonden, hé...Wat zou hij met zo'n povere barak aanvangen ?! Neen-neen, dat komt van den Duits, dat is zeker!.."
" 't Is nu gelijk van wien dat 't komt ! ",onderbrak ze hem korzelig, " We worden hier verjaagd 'lijk luizige Bohemers...uit ons eigen huis ! "
" Dat kan niet ! Ze kunnen ons toch niet op straat zetten, hé...Wacht een beetje, ik rij naar de burgemeester z'n huis ! Die zal me dat eens rap mogen uitleggen, zie ! " Hij griste de brief mee en vloog de deur uit.
Met Leon, die even later binnenkwam, herhaalde zich het zelfde toneel van ongeloof en woede. Marie begon als een automaat aan het avondeten en liet haar kleinste maar sakkeren zonder op zijn uitroepen van ergernis en dolle wraakzucht in te gaan. Wat voor zin had het ook...
Maar Joseph stapte een uurtje later zo fier als een gieter met een opgewekte snuit terug binnen.
" Het is allemaal opgelost ! ", verkondigde hij gewichtig, " Engelborghs spreekt van een misverstand... Allee, we moeten hier wel ontruimen, maar we mogen direct hierover in de 'Stella Maris' intrekken...De gemeente zal dat voor ons opeisen en we mogen daar voor niets wonen, zolang het duurt. En als den Duits verder trekt, verhuist de gemeente ons weer naar hier, op hun kosten. Die kloot van een champetter had dat er vanmiddag moeten bij zeggen, maar hij zal wel weer te zat geweest zijn..." " Hij was bijlange niet zat ! Maar hij had er plezier in mij de stuipen op 't lijf te jagen !" .
" Moeder, ge moet morgen om 11 uur naar 't gemeentehuis, en Engelborghs zal het daar wel uit de doeken doen..."
Het kwam vooral hier op neer, wist Joseph, dat de Duitsers de batterij verder wilden uitbouwen en een vrije zone rond hun stellingen moesten hebben voor de prikkel-draadversperringen. En aangezien de barak aan de rand van de duinen stond, lagen ze vlak in hun schootsveld...Maar de burgemeester bezat om sociale redenen de macht voor de 'évacuées' een nieuwe woonst op te eisen. En hij dacht, zei Joseph, dat het villaatje aan de overkant voor ons het best geschikt zou zijn.
" De Stella Maris, ja, ik heb dat nog onderhouden ",gaf Marie toe: " in '39, toen die Franse officier daar met vakantie kwam: monsieur Rapapor, de baas van Toerrah. Drie slaapkamers boven, en beneden een schoon keuken...En een salon langs de straatkant...Maar den hof is twee keer niks, al zand en onkruid, daar kunnen we geen patatten of groensels in kweken...En voor de konijnen en de kiekens is er ook geen plaats..."
" Maar er is ellentriek ! ",riep Leon uit," want de draden van de straat lopen daar binnen en er hangt een lamp boven de voordeur...Dan zijn we van die rottige petrol van af ! "
" Ellentriek ? Ge weet zeker niet wat dat alles kost ?!" Maar haar wanhoop deinde toch langzaam weg. Twijfelend eerst, als met weerzin, verzette ze zich om alle aanlokkelijke facetten van hun nieuwe woonst in overweging te nemen. De jongens bleven evenwel geestdriftig aandringen: tenslotte, niemand had gezegd dat ze geen eigenaar zouden blijven van hun grond. Als de oorlog met Engeland voorbij was zouden al deze prikkeldraadversperringen nutteloos worden en konden ze weer terug. Binnen een jaar misschien, hoogstens twee...Wie weet hoezeer ze het zich nog zouden beklagen, als ze weer naar hun vermolmd houten kot terug moesten !
Die nacht kon Marie de slaap niet vatten en lag ze maar te piekeren wat er allemaal naar de overkant moest verhuizen. De Stella Maris was volledig gemeubileerd en uitgerust, wist ze van vroeger...Waar ze dan met haar eigen rommel moest blijven, mocht de Lieve God weten !
Maar misschien wist Engelborghs wel raad...Of Jupp...Ja, Jupp...En zo sliep ze toch nog een uurtje.
Jupp wist zo direct ook geen oplossing, de volgende morgen, maar hij zou erover nadenken, beloofde hij voor ze naar de burgemeester trok. Deze wist niet waar gekropen van schaamte en gaf de veldwachter een ferme saus, voor de paniek die deze met zijn kwaadwillig opzet had ontketend. Want Calcoen was volledig op de hoogte dat er door de gemeente voor een vervangwoning werd gezorgd. Marie kon gerust zijn: met de Stella Maris was alles in orde. Hij zou de eigenares, een Brugse weduwe, al rap een opeisingsbevel sturen en Marie kon erin trekken wanneer ze maar wilde. Over de sleutels hoefde ze zich niet druk te maken: de smid kreeg van de gemeente opdracht de boel open te breken en van nieuwe sloten te voorzien. Voor vanavond kwam dat in orde. Morgenvroeg, eerste uur, zou een klerk van de Secretaris een inventaris opstellen van de inboedel en ondertussen kon zij haar eigen klein gerief alvast inpakken. Twee 'doppers' van de gemeente zouden helpen bij het verhuizen, zohaast ze klaar was. En als ze goed en wel aan de overkant was geïnstalleerd, werd de barak officieel verzegeld tegen plunderaars...
" Bon, "zei Marie: " Nu gij tóch in gang schiet, weet gij misschien ook een oplossing voor het probleem van de beesten: de keuns en de kiekens?"...Engelborghs moest onwillekeurig lachen, maar Marie bleef doodernstig.
" Goed",gaf hij toe, "maar dat steekt op geen dag, hé...Zie eerst maar dat ge met uwen boel aan de overkant geraakt. Daarbij, de Duitsers zullen niet van de ene op de andere dag met hun pinnekensdraad komen aanzetten. Dat geeft ons voldoende tijd om een deftig onderkomen te vinden voor de konijnen..."
Marie kon weer lachen...Dien Engelborghs was nog de slechtste niet, moest ze toegeven...
Jupp had ondertussen ook niet stilgezeten. In de 'Sectie Operaties' op het Kommando had hij de plannen kunnen inzien van de voorgenomen verdedigingswerken. En met een fles Schnaps kreeg hij het rode stippellijntje van de draadversperring bij kadasternummer B 163 een twintigtal meter achteruit, van de straatkant naar de duinenkam achter Huize Petré...Zo kwam 'den abri' met het konijnenhok, de groenselhof rond de barak samen met de kippenren, volledig buiten de geplande verdedigingsgordel te liggen !
" Maar waarom moet ik dan in feite nog verhuizen ?", vroeg Marie geprikkeld, toen hij haar in de kazernekeuken het goede nieuws vertelde. Al voelde ze meteen dat ze wel wat meer dankbaarheid kon betonen.
" Befehl ist Befehl ! ",stopte Jupp alle verdere discussie .De familie Petré moest daar weg, punt ! Maar over het uitdrijven van kippen en konijnen stond niets vermeld en ook niet dat ze in de hof geen groenten meer mochten kweken...
Plots drong het tot haar door, dat ze tenslotte een nieuw modern huis kreeg en evengoed het vruchtgebruik van haar eigendom behield ! In een opwelling trok ze hem in het schemerhoekje achter de deur tegen zich aan, gaf hem een lange tongsmak met volle lippen tot hij ervan ver scheel zag en fluisterde veelbelovend aan zijn oor:
" Du bist ein Schatz ! ...Sonntag gibt's Feuerwerk, mein Lieber, bis du gar keinen Schwanz mehr hast ! " Ter bevestiging kneep ze hem speels onder de gordel, voor ze met een onschuldig gezicht terug naar de andere vrouwen in de keuken liep.
" Die weet weer wat hem te doen staat ! ",dacht ze met milde spot, " Wat vuile spelletjes uitbroeden, dat houdt hem de eerstvolgende nachten wel wakker..."
